Epoka renesansu - zarys ogólny
Nazwa epoki
Nazwa epoki renesans pochodzi od słowa „renaissance”, co w tłumaczeniu oznacza odrodzenie. Można więc używać obu nazw zamiennie. Terminem renesans w historii literatury na początkowo posługiwano się na określenie lat królowania Franciszka I. W tych latach 1515 -1547 zaobserwowano, że wielkie zainteresowanie budziła literatura starożytna, a także studia humanistyczne, które rozwijały nauki pochodzące jeszcze z antyku, a teraz przeżywające swój ponowny rozkwit. Renesans miał być epoką, która przynosiła świeże, odmienne spojrzenie na świat niż przestarzałe już średniowiecze. Odkryto wtedy prawdziwe, pełne oblicze człowieczeństwa, skrywane w średniowieczu.
Właściwie to początek tego odnowienia miał miejsce już w średniowieczu, kiedy chrześcijaństwo rozprzestrzeniało religię miłości do bliźniego. Taka piękna filozofia była udziałem przede wszystkim św, Franciszka z Asyżu, dzięki któremu rozwijały się zaczątki humanizmu.
Również Dante Alighieri ( 2165 -1321 ) w swojej twórczości umieszcza rozmyślania, o możliwościach jednostki ludzkiej, która może się odrodzić dzięki uczuciom, wierze i wysiłkowi. Pragnął Dante zreformować Kościół i państwo. Te motywy były związane ze znajomością antyku, niemniej opierał się poeta w szczególności na wierze chrześcijańskiej.
Odrodzenie jest, jak powiedzieliśmy, terminem zamiennym, a pochodzi od włoskiego malarza, architekta oraz historiografa sztuk, Giorgio Vasariego ( 1511 -1574 ), który zebrał życiorysy wybitnych Włochów. Zwraca on uwagę na aspekt pojęcia „rinascita”, który określa według niego przede wszystkim doskonalenie się kunsztu sztuk, które w omawianym okresie zainspirowane zostały wzorami i twórcami starożytnymi.
Jednak podstawowy problem przy ustaleniu początkowej ramy czasowej epoki odrodzenia. Głównym powodem jest to, że każdy właściwie okres w kulturze i literaturze rozwija się ewolucyjnie. Poza tym trzeba zauważyć, że światopogląd średniowieczny i nowe kierunki renesansowe współistniały ze sobą bardzo długo, czasami istniejąc obok siebie, a niekiedy wykluczając się nawzajem. Tak było zwłaszcza w XIV wieku.
Można powiedzieć, że renesans jest epoką kulturalną, której ramy czasowe można umownie określić tak: Włochy: cały wiek XIV po XVI; kraje północnoeuropejskie: koniec XV do końca XVI wieku.
Na rozwój epoki złożyły się skomplikowane procesy historyczne, do których możemy zaliczyć osłabienie pozycji Stolicy Apostolskiej, rozpad Cesarstwa Rzymskiego, zerwanie spójności europejskiej, rządzonej przez cesarza, upadek potęgi feudalnej, jaka istniała w Europie, zwiększenie wpływów rozwijających się miast, a także powstanie nowych krajów -Hiszpanii, Francji, Polski, Szwajcarii, Włoch.
Rozwój reformacji i upadek władzy papiestwa
Stolica Apostolska została wstrząśnięta buntami religijnymi, które doprowadziły do próby zmian w Kościele. Pretekstem stało się wystąpienie Marcina Lutra (1483 - 1546 ) w 1517 roku, kiedy ogłosił swoje tezy, przybite do drzwi kościoła Wittembergii. Walczył przeciwko celibatowi duchownych i zakonników, kultowi i nabożeństwom katolickim. Jego wystąpienie miało natychmiastowy oddźwięk na całym kontynencie.
Skutkiem reformacji, oprócz oczywiście zmian doktrynalnych, były krwawe spory na tle religijnym. Tylko w Polsce nie doszło do żadnej wojny religijnej, miały tu miejsce jedynie dyskusje.
Dopiero rok 1555 przyniósł pokój religijny w Europie i zakończyły się krwawe walki różnowierców. Przyjęto wtedy w Augsburgu regułę: „czyj kraj, tego religia” ( łac. „cuius regio eius religio”), która określała, kto przejął władzę.
Reformacja i kryzys jedności wyznaniowej w Europie spowodował całkowitą zmianę. Wyznanie luterańskie przejęły kraje w Skandynawii. Niderlandy natomiast przejęły doktrynę Kalwina. Czechy rozwinęły Jednotę Bracką, nazywaną braćmi czeskimi. Głosili oni hasła o charakterze społecznym i antyfeudalnym. Zakazywali bogacenia się, brania udziałów w wojnie.
Rozwój humanizmu
Humanizmem nazywamy kierunek rozwoju kultury XVI -wiecznej, który ściśle łączy się z zamiłowaniem epoki starożytnej. Samo hasło jest późniejsze. Nazwa jego pochodzi od słowa „humanitas”, czyli ludzkość. Nawiązywano do antycznej literatury i filozofii.
Właściwym temu kierunkowi zjawiskiem było rozwijanie systematycznych studiów, dotyczących kultury greckiej i rzymskiej. Stanowiła ona osobną i niezależną dyscyplinę naukową. Studiowano przede wszystkim języki, literaturę antyczną w oryginale, jej stylistykę. „Studia humaniora”, bo tak się one nazywały, były obecna na wszystkich wyższych uczelniach zamiast przestarzałych i tradycyjnych. Do nauk humanistycznych należały różne przedmioty -sztuka, literatura, filozofia, etyka, polityka, a także historia.
Studia i kierunek filologiczny włoskiego humanizmu są dziełem Lorenzo Valli (1407 - 1457 ), który rozprzestrzenił ten nowy nurt.
Początki polskiego odrodzenia
Polska, tak samo jak inne kraje europejskie: Niemcy, Niderlandy, Anglia, Czechy, Węgry, Francja, jest krajem, gdzie kierunki renesansowe pojawiły się nieco później niż we Włoszech. U nas początek datuje się na ostatnie lata XV w. rozkwit to całe XVI stulecie, koniec natomiast to początek XVII wieku.
Rzeczpospolita Polska w XV wieku nie miał tak wielu rozwiniętych gałęzi gospodarki w miastach, tak jak to miało miejsce na południu Europy. To było powodem, tego że najważniejszą rolę w kształtowaniu sytuacji politycznej i społecznej w czasach renesansu miała do odegrania warstwa szlachecka.
Duży wpływ na kształt i początki myśli renesansowych w naszym kraju miały liczne wyjazdy polskich możnych do krajów europejskich, studentów na zagraniczne uniwersytety, ale przede wszystkim kontakt sławnych humanistów włoskich z polskim dworem.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.