Ekonomia Integracji Europejskiej

Wykład X

Unia Gospodarcza i Walutowa - ciąg dalszy

Zagadnienia związane z Unią Walutową:

1. Jaki system walutowy wybrać - płynny czy sztywny?

2. Jak zastosować koncepcję optymalnego obszaru walutowego?

3. Jak pogodzić unię monetarną z unią ekonomiczną?

Koncepcja optymalnego obszaru pojawiła się jako koncepcja dotycząca regionu.

Problem:

1. Skutki usztywnienia kursów walut.

2. Jak pogodzić kurs sztywny z elastycznością cen i płac (koncepcja - dochodzić do sztywnego kursy tylko wtedy, gdy jest płynność przemieszczania się pracy i kapitału

3. Znaczenie stabilności cen i jak ustabilizować ceny

4. Wrażliwość gospodarki na szoki zewnętrzne

5. Relacja dóbr handlowych (podlegających zjawiskom rynku międzynarodowego) i niehandlowych w gospodarce

6. Jak zapewnić dostosowania regionalne (jaki jest regionalny wymiar unii monetarnej)

7. Jak zagwarantować współpracę w warunkach unii monetarnej

01.01.1999 - początek Unii Gospodarczej i Walutowej w pełnym wymiarze

Lata 70-te - pierwsza koncepcja Unii Walutowej

Raporty Barre'a i Werner'a - miały naprawić kryzys walutowy

„Wąż w tunelu” - stabilizacja walut europejskich wobec dolara

1979 - koncepcja europejskiego systemu walutowego

• Wspólna waluta rozliczeniowa Ecu

• Zostaje uruchomiony Europejski Fundusz Współpracy Walutowej

• Powstaje ERM - Europejski Mechanizm Kursowy (oznaczał, że waluty europejskie są wzajemnie stabilizowane z pozostawieniem zakresu wahań , funkcjonował do 1990 roku)

Koniec lat 80-tych - pakiet Delors'a - przejście do pełnej Unii Walutowej

I etap - 01.01.1990 - 31.12.1993

• Budowa rynku wewnętrznego (zmiany cenowe miały wynikać z mechanizmu rynkowego)

II etap - 01.01.1994-31.12.1998

• Kryteria konwergencji (zbieżności)

• Kraje miały zagwarantować niezależność banków centralnych

• Tworzono Europejski Instytut Walutowy we Frankfurcie, przygotowujący do utworzenia Europejskiego Banku Centralnego

III etap - 01.01.1999

• Zaczyna działać Europejski Bank Centralny

• Euro wchodzi jako waluta rozliczeniowa (do systemu weszło 11 krajów)

01.01.2001 - do strefy euro dołączyła Grecja

01.01.2007 - do strefy euro dołączyła Słowenia

01.01.2008 - do strefy euro dołączyły Cypr i Malta

Zasady:

• Stabilność cen

• Decyzje podejmowane przez Europejski Bank Centralny

• Potrzebna jest stabilizacja makroekonomiczna [wskaźniki - stopa inflacja (musi być zagwarantowana zbieżność niskich stóp inflacji), niski deficyt budżetowy (gdyż nieuzasadnione zwiększenie ilości pieniędzy w obiegu może spowodować znaczny wzrost inflacji), dług publiczny na odpowiednio niskim poziomie]

Deficyt budżetowy - wprowadzanie dodatkowego pieniądza do obiegu

Dług publiczny - zaciągnięty u obywateli poprzez emitowanie obligacji, weksli

1997 - Pakt Stabilizacji i Wzrostu (Stability and Growth Pact)

• Założył potrzebę dyscypliny fiskalnej

Założenia:

1. Permanentną cechą Unii Gospodarczej i Walutowej jest dyscyplina fiskalna, która ma zagwarantować utrzymanie budżetów w średnim okresie blisko równowagi lub w nadwyżce.

2. Podejmowanie są działania prewencyjne, aby nie dopuścić do wzrostu deficytu budżetowego w średnim okresie (3 lata) (ma temu służyć nadzór - ocenia się, czy kraje działają tak, aby osiągnąć równowagę, kraje muszą składać raporty dotyczące sytuacji fiskalnej)

3. Procedura unikania nadmiernego deficytu budżetowego (powyżej 3% PKB) - kraj musi unikać nadmiernego deficytu, podejmować działania stabilizujące. W przypadku recesji (spadku wzrostu gospodarczego o co najmniej 2%) można wprowadzić działania kończące się deficytem budżetowym (ale tylko w krótkim okresie, później trzeba powrócić do działań stabilizujących.).

4. Kraje eurosystemu podlegają sankcjom:

• W 1 roku nadmiernego deficytu - wpłata deficytowa w wysokości

0,2% PKB + 0,1 różnicy między deficytem dozwolonym (3%) a deficytem danego kraju

• W 2 roku - grzywna

Okazało się, że największe kraje (Francja, Niemcy) miały za duży deficyt budżetowy. W związku z tym:

2005 - przegląd paktu stabilizującego, wprowadzono elastyczność

• Pozostał wymóg dyscypliny fiskalnej, która gwarantuje synchronizację sytuacji gospodarczej, co zbliża ich wrażliwość na szoki

• Budżety muszą być w równowadze lub nadwyżce

• Zapisy dotyczące deficytu i zapisy dotyczące długu publicznego (tzw. kotwice dotyczące sytuacji fiskalnej)

• Pozostawiono sytuacje, w których budżet może wzrosnąć (może wzrosnąć także w przypadku związanych z restrukturyzacją gospodarki)

Pełna unia monetarna 01.01.1999

• Niepełna Unia Gospodarcza realizowana poprzez kilka etapów

• Nie ma czegoś takiego jak wspólnotowa polityka fiskalna (wszystko oprócz polityki monetarnej leży w gestii państwa)

• Formuła wypracowywania wytycznych dla polityki gospodarczej (ogólnie od 1993 roku) (od 1997 rozciągnięta także na politykę zatrudnienia)

Wytyczne uwzględniają stan gospodarczy krajów członkowskich i całej Unii

• Obecnie ocena dokonywana jest co 3 lata (wcześniej co rok) - teraz obowiązują wytyczne na lata 2008-2010

• Wytyczne są bardzo szczegółowe

• Dotyczą między innymi polityk fiskalnej, reform podatkowych, strukturalnej, mikroekonomicznej

• Istnieją wytyczne zarówno dla całej Unii, jak i poszczególnych krajów

• Wytyczne biorą pod uwagę osiągnięcia z poprzednich lat i wskazują, na co należy zwrócić uwagę

Kraje są zobowiązane do zdawania relacji z realizacji wytycznych.

Krajowe programy reform są opracowywane przez kraje w oparciu o wytyczne, prezentują m.in. harmonogram działań, relacje między sektorem publicznym i prywatnym itp.

Efekt Unii Gospodarczej i Walutowej

Pytanie o konwergencję (zbliżenie)

• Konwergencja nominalna - zbliżanie podstawowych wskaźników makroekonomicznych o charakterze pieniężnym (nominalnym) - np. inflacja, deficyt budżetowym, dług publiczny, kursy walutowe, stopy procentowe. Jest warunkiem koniecznym.

• Konwergencja realna - dotyczy rzeczywistych procesów gospodarczych (konwergencja rozwojowa, wzrostowa). Bierze pod uwagę poziom dobrobytu (czy zbliża się poziom dobrobytu różnych krajów - wskaźnik PKB na mieszkańca (wskaźnik PKB na mieszkańca Unii Europejskiej traktowany jest jako 100,0, sprawdza się, czy wskaźnik PKB na mieszkańca danego kraju jest wyższy czy niższy od 100,0 i o ile).

Konwergencja realna gwarantuje zbliżony poziom rozwoju, co ułatwia funkcjonowanie wspólnej waluty.

Inne wskaźniki konwergencji realnej: zbliżanie się stóp zatrudnienia (powinno być 70% ze wszystkich zdolnych do pracy), konwergencja płacowa, czy ma miejsce doganianie (catch up) - czy słabsze regiony doganiają regiony lepiej rozwinięte

Niezależne krajowe banki centralne i Europejski Bank Centralny

• I zasada - niezależności politycznej

• Głównym celem wszystkich banków jest stabilizacja cen (tzw. bezpośredni cel inflacyjny) - przyjmowane są założenia na 3 lata

Banki muszą prowadzić autonomiczną politykę pieniężną

4 elementy niezależności:

• Niezależność funkcjonalna (pełnią tylko pewne określone z góry funkcje)

• Niezależność instytucjonalna (bank ma określone formy instytucjonalne)

• Niezależność personalna (kadencja personalna trwa co najmniej 5 lat - dłużej niż kadencja rządu, w Europejskim Banku Centralnym 8 lat)

• Niezależność finansowa (banki mają kapitały założycielskie i na ich podstawie działają)

Rozwiązania instytucjonalne

• Europejski system banków centralnych - Europejski Bank Centralny we Frankfurcie + banki centralne wszystkich krajów członkowskich

Prezesi banków centralnych należących do eurosystemu mają władzę wykonawczą, podejmują decyzje dotyczące polityki pieniężnej eurosystemu.

Organy zarządzające Europejskiego Banku Centralnego (podejmują decyzje dotyczące systemu finansowego):

• Rada zarządzająca (członkowie zarządu + prezesi banków centralnych należących do eurosystemu)

• Zarząd Europejskiego Banku Centralnego

Organ pomocniczy :

• Rada ogólna (prezes, wiceprezesi + prezesi wszystkich banków centralnych)

Zadania organów zarządzających:

• Prowadzenie polityki pieniężnej w eurosystemie

• Prowadzenie operacji walutowych (operacje te muszą być podporządkowane stabilizacji cen i gwarantowaniu silnej integracji monetarnej, a nie wzmacnianiu euro wobec innych walut)

• Zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi (w razie potrzeby interwencji)

• Wspieranie należytego funkcjonowania systemów płatniczych

• Czuwanie nad prawidłowością nadzoru bankowego

Zadania Rady ogólnej

• Doradcze dla Europejskiego Banku Centralnego

• Udział w przygotowaniu raportów rocznych

• Gromadzenie danych statystycznych

• Wypracowywanie systemów standardów funkcjonowania banków

• Raporty o kryteriach zbieżności

• Opiniuje raporty z krajów chcących dołączyć do eurosystemu (raporty o konwergencji)

Tylko Wielka Brytania i Dania nie muszą przyjąć euro. Pozostałe kraje są do tego zobowiązane (Szwecja też).

Dlaczego warto być w eurosystemie?:

• Gwarancja stabilności cen

• Gwarancja zdrowych finansów publicznych

• Niższe koszty transakcyjne dla przedsiębiorstw

• Znika ryzyko walutowe

• Przejrzystość cen

Koszty i ryzyka:

• Nieodpowiednie określenie kursu walutowego, który będzie stabilizowany

Co trzeba zrobić, aby należeć do eurosystemu?

• Spełnienie warunków konwergencji

• Zgodność narodowego prawa z prawem europejskim (czy prawo narodowe w zakresie banków jest zgodne z prawem europejskim)

3 mają 1998 roku podjęto decyzję - Komisja UE i Rada UE zatwierdziły spełnienie kryteriów konwergencji przez 11 krajów

Kryteria konwergencji:

• Inflacja niższa niż wskaźnik liczony jako średnia inflacji z 3 krajów o najniżej inflacji + 1,5% (wówczas 2,7%)

• Deficyt budżetowy maksymalnie 3% PKB

• Dług publiczny maksymalnie 60% PKB

• Długoterminowa stopa oprocentowania obligacji publicznych liczona jako średnia stopa oprocentowania z 3 krajów o najniższym oprocentowaniu + 2% (wówczas 7,8%)

• Udział w mechanizmie kursowym ERM przez 2 lata

Grecja nie spełnia warunków w 1998. W 2000 roku przeszła test pomyślnie. Podkreślano wysiłek Grecji dla spełnienie warunków konwergencji.

W 2006 roku dokonano oceny Słowenii i Litwy, które aplikowały o przyjęcie do eurosystemu. Litwa nie zakwalifikowała się, bo nie gwarantowała stabilności cen (realne zagrożenie inflacyjne).

Ciekawostka - w 2006 roku Szwecja, Finlandia i Polska miały najniższe stopy inflacyjne.

Sytuacja krajów poza eurosystemem:

Wielka Brytania i Dania mają derogacją na podstawie artykułów dołączonych do traktatu z Maastricht.

Dania, Estonia, Litwa, Łotwa, Słowacja weszły do ERM 2. (Słowacja ma możliwość przyjęcia euro już 01.01.2009)

Bułgaria, Czechy, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia, Szwecja, Słowacja i Węgry nie podały, kiedy chcą wejść do eurosystemu.

Stopa wzrostu realnego PKB

Największe: Słowacja w 2007 roku - 10,4%

Słowacja w 2008 roku (szacunkowe) - 7,4%

Łotwa w 2007 roku - 10,3%

Łotwa w 2008 roku (szacunkowo) - 7,2%

W Estonii spada tempo wzrostu, istnieje ryzyko przegrzania koniunktury (co wywołuje ryzyko inflacji oraz migrację i w związku z tym brak siły roboczej) - pojawiają się impulsy recesyjne (tzw. pęknięcie banki mydlanej).

Stopa inflacji:

Wskaźnik HICP (Harmonized Index of Consumer Proces) - ściśle określona procedura liczenia poziomu inflacji

Dane na 2007 - wskaźnik HICP:

• Malta - 0,7%

• Holandia, Francja i Finlandia miały najniższą inflację, której średnia arytmetyczna wyniosła 1,6%

• Czechy - 3%

• Estonia - 6,7%

• Łotwa - 10,1%

• Litwa - 5,5%

• Węgry - 6,9%

• Polska - 2,6%

• Słowacja - 1,9%

Średnia stopa inflacji w eurozone w 2007 roku - 2,1%

Wnioski:

• Strefa euro jest optymalnym obszarem walutowym nastawionym na stabilizację cen i integrację

• Na te potrzeby stworzono system instytucjonalny (krajowe banki centralne, Europejski Bank Centralny, Rada Zarządzająca i Rada Ogólna)

• Prowadzi się daleko posuniętą koordynację polityk gospodarczych i zatrudnienia (tworzy się priorytety, które mają służyć dobru wspólnemu)

1

---