Ekonomia Integracji Europejskiej

Wykład III

Historia przebiegu integracji europejskiej

1. Specyfika integracji europejskiej

2. Modele politologiczne integracji

3. Motywy integracji po II Wojnie Światowej

4. Czynniki sprzyjające integracji po II Wojnie Światowej

5. Chronologia procesów integracyjnych

6. Ewolucja celów i zadań integracji

7. Zadania gospodarcze integracji

8. Instytucje europejskie

9. Reforma instytucjonalna - traktat z Lizbony

Specyfika integracji europejskiej

• Od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali do UE

• Od unii celnej do Unii Gospodarczej i Walutowej

• Od Europy ojczyzn do UE jako organizacji międzynarodowej mającej osobowość prawną

• Modele ekonomii politycznej i nauk politycznych w interpretacji integracji regionalnej:

• Teoria międzynarodowych systemów

• Teorie organizacji politycznych

• Teorie wyboru publicznego i interesów grupowych

Czym jest Unia Europejska

• Unia celna

• Wspólny rynek

• Unia Gospodarcza i Walutowa

• Unia obywatelska

• Unia polityczna

• Kooperatywna federacja

• Unia narodów

Modele politologiczne

• Doktryna funkcjonalizmu i neofunkcjonalizmu

• Doktryna współpracy międzynarodowej

• Doktryna federalizmu

• Modele kooperatywnego federalizmu

Funkcjonalizm

• Wersja klasyczna - P. Mitrany (cel - działalność pozwalająca na unikanie wojen)

• Wersja neofunkcjonalizmu -E. Haas, L. Lindberg (1984-1985 - odnowienie myśli Mitrany'ego, skupienie się na integracji regionalnej)

Problemy

• Funkcjonalny spill-over (rozlewanie się funkcji na kolejne dziedziny)

Logika spill-over - może to być proces pogłębiania integracji z okresu na okres, ale również spill-back - wycofywanie się z pewnych funkcji, uzgodnionych zadań

• Uczenie się etosu współpracy (wspólnota psychologiczna - we feeling - poczucie wspólnoty - musi istnieć poczucie tożsamości europejskiej, większa rola obywatela w decydowaniu o współpracy)

• Elity jako motor integracji (grupy interesów - partie polityczne, politycy, członkowie stowarzyszeń europejskich)

• lobbing regionalny - na ile poszczególne regiony lobują dla dobra swoich interesów

• lobbing przemysłowy - robiony przez osoby zajmujące się przemysłem (np. przedsiębiorstwa)

• lobbing klasyczny - robiony przez polityków

• Erozja struktur klasycznego państwa narodowego (nation state) (na ile klasyczne państwo traci znaczenie w obliczu wspólnoty międzynarodowej, na ile utrzymuje się odrębność państwa narodowego)

Współpraca międzyrządowa

• Definicja autonomii narodowej

• Unia konfederalna

• Narodowe preferencje

• Przetargi międzynarodowe

• Koordynacja działań, szukanie consensusu

Widoczne są narodowe preferencje, interesy poszczególnych narodów nie są zgodne. Trzeba szukać consensusu, aby koordynować zróżnicowane preferencje narodowe (np. debatowanie zamiast zwykłego głosowania)

Federalizm

• Federalizacja skokowa - model Altiero Spineli

• Federalizacja stopniowa, etapowa - model Jeana Moneta (stopniowe dochodzenie do federacji w miarę potrzeb)

Elementy federacyjne w UE:

• Cele integracji, dobro wspólne, tożsamość europejska

• Instytucje ponadnarodowe (podejmujące decyzje, posiadające określone kompetencje)

• Podejmowanie decyzji metodą wspólnotową (metodą Moneta - większościową)

• Obywatelstwo UE

• Parlament Europejski

• Europejskie grupy interesu

• Europejski lobbing

Współpraca międzyrządowa w UE

• Szczyty europejskie - Rada Europejska

• Organ decyzyjny - Rada UE

• Praktyka konferencji międzyrządowych

• Rola parlamentów międzynarodowych (mają coraz większe uprawnienia)

• Zasada jednomyślności w wybranych sprawach (prawo do wetowania)

Nie mylić Rady Unii Europejskiej z Radą Europejską (European Council)

Funkcjonalizm - przewiduje ruch w kierunku federalizmu

Współpraca międzyrządowa - większy liberalizm

Unia Europejska jest hybrydą federalizmu i współpracy międzyrządowej

Motywy integracji po II Wojnie Światowej

• Szukanie nowej tożsamości po błędach nacjonalistów

• Wola bezpieczeństwa i pokoju - unikania nowych wojen

• Wola pojednania zwaśnionych narodów Europy (np. Francja - Niemcy)

• Pragnienie wolności i swobody przemieszczania się dóbr, osób, informacji, idei

• Oczekiwania wzrostu dobrobytu - wzrostu gospodarczego, stabilności zatrudnienia

• Nadzieje na wspólną władzę w obliczu zagrożenia komunizmem oraz mocarstwowości USA

Czynniki sprzyjające integracji po II Wojnie Światowej

1. Ruch paneuropejski - początki okres międzywojenny

• Idea Pan-Europy Ryszarda Coundenhove-Kalergi - Austria-Czechy 1923

• Utworzenie Unii Paneuropejskiej na rzecz zjednoczenia Europy

• Idea Europy jako związku federalnego Aristide Briand - Francja

Plan Marshalla - 1948-1952, utworzenie Organizacji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej dla obsługi planu (przekształconej w OECD)

Powstanie Rady Europy - na Kongresie europejskim w Hadze 1984-1949

Działalność ojców założycieli integracji (Robert Schuman, Alcide de Gasperi, Paul Spaak, Konrad Adenauer, Altieri Spineli, Jean Monet)

Deklaracja Schumana

Deklaracja Schumana - Ministra Spraw Zagranicznych Francji na konferencji prasowe w Paryżu 9 maja 1950 - deklaracja zjednoczenia Europy

W deklaracji znalazły się 3 ważne przesłania:

• Idea stworzenia wspólnoty europejskiej na podstawie połączenia interesów państw członkowskich, ich obywateli i społeczności, zwłaszcza w sferze ekonomicznej

• Propozycja stopniowego jednoczenia Europy na bazie jej kolejnych praktycznych osiągnięć i kształtowania się realnej solidarności między krajami

• Apel o przełamanie tradycyjnej wrogości między Francją i Niemcami i wykorzystanie francusko-niemieckiej współpracy jako zaproszenia kolejnych krajów europejskich do budowy wspólnoty europejskiej. Urzeczywistnieniu tej idei miało być poddanie francuskiej i niemieckiej produkcji węgla i stali pod wspólny zarząd wysokiej władzy i w perspektywie budowa pierwszej z europejskich wspólnot Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)

Liberalizacja wielostronna - podpisanie układu GATT

Chronologia wydarzeń w Europie - jako potwierdzenie takich cech integracji jak:

• Etapowość, stadia integracji Balassy oraz metoda Moneta stopniowego pogłębiania integracji (zasada spill-over)

• Integracja rynkowa

• Integracja polityk

• Tworzenie jednolitych ram instytucjonalnych

• Przyjęcie wspólnych zasad i wartości

• Tworzenie wspólnego porządku prawnego tzw. acquis communauitare

• Okresowe kryzysy

• Poszerzanie podmiotowe integracji - przyjmowanie kolejnych krajów

Ważne wydarzenia w Europie

Powstanie ugrupowań integracyjnych:

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali (Traktat Paryski - podpisany 18.4.1951, wszedł w życie 23.7.1952 na 50 lat, 6 krajów założycielskich)

• Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Energii Atomowej EURATOM (Traktaty Rzymskie - podpisane 25.3.1957, weszły w życie 1.1.1958, 6 krajów założycielskich)

• EWWiS, EWG i Euratom tworzą jednolite ramy instytucjonalne - traktat o fuzji organów podpisany 8.4.1965, wszedł w życie 1.7.1967

• Europejska Strefa Wolnego Handlu - EFTA: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, układ podpisany 21.7.1959, wszedł w życie 3.5.1960

Chronologia wydarzeń c.d

• CEFTA - Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu - weszło w życie 1.3.1993, kraje założycielskie: Czechy, Polska, Węgry i Słowacja

• Europejski Obszar Gospodarczy EOG - kraje WE oraz EFTA (bez Szwajcarii) podpisują układ w Porto 2.5.1992, wszedł w życie 17.3.1993

• Unia Europejska - Traktat z Maastricht podpisany 7.2.1992, wchodzi w życie 1.11.1993, ustanawia 3 filary integracji europejskiej, zmienia nazwę EWG na Wspólnota Europejska, a nazwę Traktat o EWG na Traktat ustanawiający WE (modyfikacja traktatu w Amsterdamie 1997, wchodzi w życie w 1999 oraz w Nicei w 2001 wchodzi w Zycie 1.2.2003)

• Unia Europejska z osobowością prawną - Traktat Lizboński likwiduje 3 filary, zmienia nazwy ugrupowania na UE, podpisany 13.12.2007

Kolejne rozszerzenia WE i UE

• 1973 - Wielka Brytania, Irlandia, Dania

• 1981 - Grecja

• 1986 - Hiszpania i Portugalia

• 1995 - Austria, Finlandia, Szwecja

• 2004 (1 maja) - Litwa, Estonia, Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Cypr, Malta

• 2007 - Bułgaria i Rumunia

Cele gospodarcze WE - pierwszy filar

Traktat Rzymski - 1957

• Wspólnotowe programy:

• Unia celna i wspólna zewnętrzna taryfa celna - 1.07.1968

• Wspólny rynek

• Wspólne polityki: wspólna polityka handlowa, wspólna polityka rolna, polityka konkurencji, wspólna polityka transportowa, polityka na rzecz rozwoju, polityka regionalna od 1975

Jednolity akt europejski - 1986

• Wspólnotowe programy - rynek wewnętrzny

• Wspólnotowe polityki: socjalna, ochrony zdrowia, spójności społecznej i ekonomicznej, naukowo-badawcza, ochrony środowiska, kooperacja polityki pieniężnej ekonomicznej w ramach ESW

Cele gospodarcze C.D

Traktat z Maastricht - 1992

• Wspólnotowe programy:

• Rynek wewnętrzny - kontynuacja

• Unia Gospodarcza i Walutowa

• Wspólne polityki: polityka konkurencyjności przemysłowej, sieci trans-europejskie, polityka edukacyjna i kształceniowa (proces Boloński), polityka ekonomiczna, polityka pieniężna

Traktat z Amsterdamu - 1997

• Wspólnotowe programy

• Zatrudnienie

• Wspólne polityki: polityka zatrudnienia, wzmocniona polityka ochrony środowiska, wzmocniona polityka socjalna, polityka wizowa, azylowa, polityka ochrony konsumenta

Cele gospodarcze C.D

Traktat z Lizbony - 2007

• Wspólnotowe programy - kontynuacja dotychczasowych programów, w tym w nowych ramach wspólnej polityki rolnej i rybołówstwa, prawa przedsiębiorczości, przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, wspólnych problemów bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego, energii

• Wspólnotowe polityki:

Podział kompetencji:

• Kompetencje wyłączne UE:

• Unia Celna

• Polityka konkurencji

• Polityka pieniężna w strefie Euro

• Zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa

• Wspólna polityka handlowa

Podział kompetencji C.D

Kompetencje dzielone między UE a kraje członkowskie:

• Rynek wewnętrzny

• Polityka społeczna

• Spójność społeczna, gospodarcza i terytorialna

• Rolnictwo i pozostałe rybołówstwo

• Środowisko naturalne

• Ochrona konsumentów

• Transport i sieci trans-europejskie

• Energia

• Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

• Zdrowie publiczne, aspekty bezpieczeństwa określone w traktacie

Uzupełniająca, wspierająca i koordynująca rola UE

• Ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego

• Przemysł

• Kultura

• Turystyka

• Edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport

• Ochrona ludności

• Współpraca administracyjna

6

---