Ekonomia Integracji Europejskiej

Wykład II

Teoria unii celnej

1. Definicja unii celnej

2. Integracja rynkowa i integracja polityk w unii celnej

3. Zakres problemów w teorii unii celnej

4. Statystyczne skutki unii celnej - modele efektu kreacji i efektu przesunięcia handlu

5. Dynamiczne skutki unii celnej

6. unia celna kreująca handel i przesuwająca handel

7. unia celna w ramach Unii Europejskiej

Unia Celna

Obszar strefy wolnego handlu oraz wspólnej zewnętrznej taryfy celnej + ewentualna wspólna polityka handlowa

Integracja rynkowa w warunkach unii celnej

• Podział pracy i specjalizacja

• Mobilność dóbr i usług (swoboda przepływów)

• Niedyskryminacja wewnętrzna ze względu na narodowość - wszystkie produkty z wszystkich krajów unii celnej traktowane są tak samo

• Efektywna konkurencja (działanie sił rynkowych, korzyści skali)

• Korzyści dużego rynku, korzyści skali wewnętrzne i zewnętrzne

Zadania z zakresu integracji pozytywnej

• Działania prawne w celu zmniejszenia ceł i ograniczeń ilościowych na obszarze unii

• Zakaz ustanawiania nowych barier handlowych na obszarze zintegrowanym

• Zakaz dyskryminacji produktów pochodzących z krajów członkowskich unii

• Opracowanie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej

• Opracowanie wspólnej dokumentacji na potrzeby polityki celnej

• Prowadzenie polityki celnej wobec krajów trzecich

• Współpraca administracji celnej krajów członkowskich

• Prowadzenie wspólnej polityki handlowej (jeśli przewiduje to umowa o unii celnej)

Zakres problemów w teorii unii celnej

Twórca teorii - Jacob Viner

Kontynuator - James Medea

Teoria Unii Celnej odpowiada na następujące pytania:

1. czy tworzenie unii celnej oznacza ruch w kierunku wolnego handlu

2. jaki jest wpływ unii celnej na handel i dobrobyt w krótkich i długich okresach

3. jak można zdefiniować korzyści i straty handlowe wynikające z unii celnej

4. co to jest efekt kreacji (trade creation) i efekt przesunięcia handlu (trade diversion), kiedy występuje

5. w jakim stopniu unia celna poprawia siłę przetargową krajów członkowskich na rynkach międzynarodowych

Unia Celna a wolny handel

Odpowiedź Vinera - efekt kreacji (korzyści z unii) i efekt przesunięcia (koszt, strata unii) - efekt ekspansji lub ograniczenia handlu (efekt netto), niedyskryminacja i dyskryminacja handlowa, art. 24 GATT

Pytanie postawione przez Vinera - Czy każda unia celna jest korzystna?

Odpowiedź: Nie każda unia celna jest korzystna

Definicja efektu kreacji handlu - kreacja handlu

Oznacza tworzenie nowych strumieni obrotów w wyniku bardziej efektywnej specjalizacji na obszarze zintegrowanym. Mniej efektywna produkcja krajowa zostaje zastąpiona dostawami z bardziej efektywnego, czyli tańszego kraju członkowskiego unii, który pogłębia specjalizację zwiększając produkcję i eksport. Jest to skutek wolnego handlu na obszarze zintegrowanym.

Korzyść komparatywna - bardziej efektywnie można wytwarzać niektóre produkty

• Efekt przesunięcia to proces zastępowania tańszego importu z bardziej efektywnej reszty świata droższymi dostawami z kraju partnerskiego. Następuje przesunięcie handlu z grupy krajów trzecich będących najbardziej efektywnymi dostawcami dobra na mniej efektywne kraje członkowskie unii

• Efekt ekspansji handlu - efekt netto, gdy unia celna silniej kreuje niż przesuwa handel

• Efekt ograniczenia - efekt netto, gdy w wyniku utworzenia unii celnej następuje redukcja handlu światowego, a więc spada wolumin obrotów

W artykule GATT 24 - GATT daje zgodę na tego typu ugrupowania, jeżeli poziom protekcji nie będzie podwyższany (cła wobec krajów trzecich nie będą podwyższane)

Ugrupowania powinny obejmować jak największą powierzchnię

Statyczne efekty unii celnej

Wykorzystywane instrumenty teoretyczne

• Koncepcja nadwyżki konsumenta

• Prawo jednej ceny w wyniku wolnego handlu

• Specjalizacja międzynarodowa

• Efekt produkcyjny specjalizacji - zastępowanie produkcji krajowej przez tańszy import, jednolita cena unii celnej niższa od ceny krajowej

• Efekt konsumpcyjny specjalizacji - wzrost całkowitej konsumpcji dobra w wyniku spadku cen krajowych do poziomu ceny unii celnej. Rośnie popyt, konsumenci przesuwają się na wyższy poziom wysokości zakupów

• Zmiany wielkości handlu (wolumen importu)

• Zmiany wielkości popytu krajowego

• Zmiany produkcji krajowej

• Zmiany cen

Zmiany te oddziałują na dobrobyt różnych grup uczestniczących w efektach unii celnej

Bada się:

• Dobrobyt konsumentów

• Dobrobyt producentów

• Dobrobyt importerów

• Dobrobyt władz fiskalnych (w zakresie dochodów budżetowych z ceł)

• Efekt netto czyli wzrost lub spadek łącznego dobrobytu wszystkich wyżej wymienionych grup tzw. efekt konsumpcji

Model statycznych skutków unii celnej

Założenia:

1. trzy kraje

• kraj A - najmniej efektywny, czyli najdroższy producent - tworzący unię celną

• kraj B - średnio efektywny producent, potencjalny partner kraju A w unii celnej (sąsiad, bliskość geograficzna)

• kraj w - najbardziej efektywny dostawca na rynki światowe (ale odległy geograficznie, nie ma możliwości zaproszenia do unii celnej)

przed utworzeniem unii celnej kraj A stosuje cło (t) jednakowe dla obu partnerów (Cena z cłem wynosi odpowiednio
dla W i
dla B

- cło zaporowe - nasz kraj nie będzie kupował w kraju B

- cena unii celnej

Skutki unii celnej z najbardziej efektywnym dostawcą W

a - strata importerów krajowych wypartych przez W

c - straty fiskusa wynikające z likwidacji ceł

• import wzrósł do Q4

• został wykreowany nowy handel

• powstały nowe strumienie

• zwiększyła się nadwyżka konsumenta handlu

b - efekt produkcyjny - zwiększenie efektywności w Unii Celnej ze względu na obniżkę kosztów

d - efekt konsumpcyjny wynikające ze wzrostu wielkości popytu

Zmiana w nadwyżce konsumenta minus strata dobrobytu

a+b+c+d-a-c=b+d

efekt netto - kreacja handlu

Skutki Unii Celnej ze średnio efektywnym dostawcą

a - strata producenta

b - efekt produkcyjny

c - strata fiskusa

d - efekt konsumpcyjny

Q1Q2 - handel przesunięty

Q3Q1 i Q2Q4 - handel nowe kreowany

Pole zaznaczone na niebiesko - efekt przesunięcia - pewien dodatkowy koszt, wynikający z tego, że się handluje z B zamiast z W

Efekt netto unii celnej

Nadwyżka konsumenta jako obszar a+b+c+d

Efekt netto

Obszar = b+d

Obszar b to efekt produkcyjny

Obszar d to efekt konsumpcyjny

Dynamiczne skutki unii celnej

• silniejsza konkurencja na obszarze zintegrowanym prowadzi do wzrostu efektywności produkcji

• korzyści skali wywołane zwiększeniem wielkości rynku

• duży rynek tworzy bodźce do postępu technicznego i innowacji

• wolny handel prowadzi do wzrostu gospodarczego

• wzrost rozmiarów rynku i konkurencji tworzy korzyści zewnętrzne - postęp wiedzy, rozwój intelektualny (externalities)

Spillover - przelewanie się technologii z jednego kraju do drugiego

Unia kreująca handel

• wysoki wyjściowy poziom ceł między krajami członkowskimi

• wyjściowa struktura produkcji i handlu ma charakter konkurencyjny - co tworzy warunki dla rozwoju specjalizacji wewnątrzgałęziowej, mniej kosztownej

• duże rozmiary i duża liczba krajów tworzących unię. Można wtedy oczekiwać, że najbardziej efektywny producent pochodzi z kraju unii

• bliskość geograficzna i kulturowa

• wysoka elastyczność podaży w krajach tworzących unię - spadek cen daje możliwość zwiększenia produkcji na potrzeby całej unii

Unia celna w ramach Unii Europejskiej

Weszła w życie 1 lipca 1968 roku

Program unii celnej

• Zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych w wymianie dobrami przemysłowymi i rolnymi na obszarze wspólnoty

• Ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej

• Taryfą objęto cła na art. przemysłowe oraz art. rolne niepodlegające wspólnej polityce rolnej

• Stawki celne obliczono jako średnią arytmetyczną krajów członkowskich na dzień 1.01.1957 - najniższe cło miały kraje Beneluksu oraz Niemcy, wyższe Francja i Włochy

Od 1987 roku obowiązuje tzw. Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty TARIC - jest to cała nomenklatura celna wraz z różnymi rodzajami preferencji celnych opracowana we wszystkich językach urzędowych UE

Rodzaje ceł

1. cła konwencyjne - oparte na zobowiązaniach wobec WTO

2. cła autonomiczne

3. preferencje celne

1

---