PYTANIA OPISOWE

1. WYMIEŃ TEORIE WYJAŚNIAJĄCE POWSTANIE KWE4STII SPOŁECZNYCH ORAZ SCHARAKTERYZUJ DWIE Z NICH.

Istnieje szereg teorii naukowców wyjaśniających przyczyny powstania kwestii społecznych:

- teoria ewolucjonizmu

- teoria asymetrii

- teoria nierówności

- teoria sprzeczności

- teoria ideologiczności i intensywności wg Messnera

1. teoria ewolucjonizmu - każdy etap rozwoju ludzkości generuje swoistą kwestię własną i społeczną, jest to teoria, która rozpatruje kwestie społeczne w rozwoju historycznym (ewolucyjnym) ewolucja odbywa się od tzw. Starych - do tzw nowych kwestii społecznych (np. ekokwestia)

2. teoria asymetrii - asymetria odnosi się do braku równowagi siły w społeczeństwie, społeczeństwie więc oznacza, że w społeczeństwie istnieją grupy zorganizowane reprezentujące interesy swoich członków, które forsują ich realizację (tych interesów) przez państwo ze szkodą dla tych, którzy nie są zorganizowani (dla jednostek). Mówi się o istnieniu tzw. Lobbingu, a więc o tzw. Lobby zawodowego, które forsuje swoje interesy i wymusza ich realizację za pośrednictwem polityki społecznej państwa (np. górnicze, pielęgniarek, dotyczy środowiska)

2. PRZEDSTAW WYMIARY (PRZEKROJE KWESTII SPOŁECZNYCH.

Wymiary kwestii społecznych. Kwestie społeczne trzeba rozpatrywać w 3 przekrojach:

1. przekrój lokalny - odnosi kwestię społeczną do małej ograniczonej geograficznie przestrzeni społecznej, czyli może być to np. parafia, gmina, okręg, powiat

Każda kwestia społeczna ma swój wymiar lokalny albowiem powstaje ona zawsze oddolnie co wynika ze zróżnicowania ludzi wspólnym położeniem lokalnym

2. przekrój narodowy - odnosi się do skali całego kraju i związany jest z nierównomiernym rozwojem gospodarczym poszczególnych regionów (województw) np. mamy regiony bogate i biedne, doinwestowane i nie, przeludnione i nie, wysoka lub niska stopa bezrobocia, tzw. Polaryzacja (zróżnicowanie) rozwoju społecznego wynika z osiągniętego w nich poziomu rozwoju ekonomicznego. Ale w każdym regionie (województwie) powoduje występowanie specyficznych kwestii społecznych, których suma ma charakter narodowy (ogólnokrajowy)

3. przekrój globalny -ponadnarodowym, wyrazem jest zróżnicowanie świata ppod względem rozwoju cywilizacyjnego, występowanie biegunów bogactwa i nędzy. Wymiar globalny uświadamia najlepiej asymetrię rozwoju ludzkości

1. z jednej strony mamy do czynienie z sukcesami rozwojowymi

2. z drugiej patologie: nędze, głód, ubóstwo, choroby, zacofanie, zanieczyszczone lasy, wody itp.

Są to kwestie, które mają charakter globalny. W przekroju lokalnym i narodowym, często nie dostrzega się skali tych zagrożeń, które uwidaczniają się w skali globalne. Globalny wymiar kwestii społecznej dotyczy optyki widzenia problemów ludzkości, która zamieszkuje ziemię jako planetę.

3. DOKTRYNY A POLITYKA SPOŁECZNA.

Na politykę społeczną wpływają różne doktryny:

1. doktryna liberalizmu

2. doktryna katolicyzmu - społecznego

3. doktryna socjalizmu (kolektywizm)

4. doktryna konserwatyzmu

5. doktryna agraryzmu

6. doktryna nacjonalizmu

Z wymienionych doktryn pierwsze 3 wywarły wpływ na politykę społeczną w Polsce, na różne koncepcje społeczne

1. Doktryna liberalizmu - skrajny liberalizm opiera się na zasadzie:

- wolności jedności

- nienaruszalności własności prywatnej

- dążności do bogacenia się

- elastyczność ról życiowych

Skrajny liberalizm zakłada też, że życie społeczne jest regulowane samoczynnie przez swobodną grę sił rynkowych.

2. doktryna katolicyzmu - społecznego - wywodzi się z nauki społecznej kościoła, opisana i rozwinięta w kolejnych encyklikach papieskich. Doktryna ta oparta jest na zasadach:

- dobra wspólnego

- solidarności

- pomocniczości

- uczestnictwa

- chrześcijańska

- narodowa

- demokratyczna

- praworządności

- sprawiedliwości społecznej

3. doktryna socjalizmu - przyjmowała różne postacie np. socjalizmu utopijnego, marksizmu, socjalizmu demokratycznego. Doktryna opierała się na zasadzie:

- równości

4. POLITYKA SPOŁECZNA W SYSTEMIE NAUK.

Jako nauka polityka społeczna ma charakter interdyscyplinarny tj. powiązane jest z innymi dyscyplinami naukowymi, jak:

- EKONOMIA - Ekonomia zajmuje się wytwarzaniem dochodu narodowego, a polityka społeczna koncentruje się na jego podziale

- STATYSTYKA - zawiera znaczącą siłę poznawczą pobudzającą do przeprowadzenia zmian

- HISTORIA - uwzględnia się czynnik czasu, dzięki doświadczeniu historycznemu można dowiedzieć się jak dawniej rozwiązywano określony problem socjalny

- ETYKA - zajmuje się wartościowaniem rzeczywistości, a pewne wartości (zwłaszcza społeczne) realizowane są przez politykę społeczną m.in. sprawiedliwość, wolność, równość

- DEMOGRAFIA - nauka o ludności, dostarcza danych o pierwotnym charakterze tj. danych o populacji wykorzystywane są w polityce społecznej do regulacji rynku pracy, reformowanie systemu ubezpieczeń, planowanie rozwoju infrastruktury społecznej, szpitali, szkół

- DEMOSKOPIA - zajmuje się badaniem opinii publicznej, działanie w zakresie polityki społecznej są oceniane za pośrednictwem monitorowania nastroju grup ludzi, a wiec sondaże

- PRAWO - wszystkie kwestie socjalne wymagają regulacji prawnych, prawo socjalne

- POLITOLOGIA - zajmuje się polityką i życiem politycznym, interesuje się zwłaszcza konfliktowymi działaniami władzy państwowej a zwłaszcza działaniami podejmowanymi przez rządzącą partię

- PEDAGOGIKA - nauka o kształceniu , wiele kwestii socjalnych zaznacza związek z edukacją i oświatą

- FILOZOFIA - naukowiec uprawiający politykę społeczną musi korzystać z pewnych działów filozofii np. logika, etyka. Filozofia dostarcza mu refleksji o przyczynach kwestii społecznych, będzie uczyć wartościowaniem rzeczywistości

- SOCJOLOGIA - zajmuje się przemianą struktury społecznej

- GEOGRAFIA - kwestie polityki społecznej cechuje się przestrzennym zróżnicowaniem, należy uwzględniać przy realizacji polityki społecznej

- PSYCHOLOGIA - nauka to pozwala łatwej zrozumieć zachowanie się jednostek społecznych i przewidzieć ich kierunek

5. PODAJ KLASYFIKACJĘ CELÓW POLITYKI SPOŁECZNEJ ORAZ SCHARAKTERYZUJ DWA Z NICH.

Cele polityki społecznej ujmowane są w 4 grupach:

1.Cele generalne (nadrzędne)

2. Cele ekonomiczne

3. Cele społeczno -polityczne

4. Cele moralne

- Cele ekonomiczne - to zaspokojenie rozszerzanej reprodukcji i racjonalnego wykorzystania zasobów pracy, przyjęcie tego celu oznacza czynnik determinujący bez ludzi nie będzie dobrobytu społecznego. Cele ekonomiczne są realizowane za pośrednictwem polityki demograficznej, polityki zatrudnienia (rynku pracy) oraz polityki edukacyjnej

- Cele społeczno -polityczne - w tych celach mieszczą się działania służące zapewnieniu pokoju społecznego niezbędnego do harmonijnego współdziałania różnych grup społecznych. Pokój społeczny uważany jest za warunek stabilizacji życiowej ludzi, a jego wartość rośnie z podnoszeniem się dobrobytu społecznego. Dla realizacji tego celu państwo prowadzi stosowną politykę podziału dochodów, która winna zapewnić tzw. Funkcjonalną równość w społeczeństwie np. przez system podatkowy

6. WYJAŚNIJ ISTOTĘ NOWEGO SYSTEMU EMERYTALNEGO W POLSCE.

Ubezpieczenia społeczne

Polska w 1999r. przeprowadziła tzw. Reformę emerytalną. Wynikała ona z konieczności dostosowania systemu emerytalnego do zmian na rynku pracy, do spodziewanych tendencji demograficznych (starzenie się) i ograniczenie wydatków państwa na sfinansowanie emerytur. Program reformy systemu emerytur nazwany został bezpieczeństwem dzięki różnorodności. Do 1998r. obowiązywał w Polsce tzw. System repartycyjny, który był krytykowany jako zbyt kosztowny, niesprawiedliwy i nieprzejrzysty. System ten był oparty na rosnących dopłatach z budżetu państwa mimo podnoszenia wysokości składki ubezpieczeniowej. Wg symulacji skala dofinansowania w 2003r. osiągnęłaby 22% PKB - bankructwo. System miał charakter powszechny i obowiązkowy oparty na zdefiniowanym świadczeniu społecznym. Nowy system wprowadzono w 1999r. jest to system oparty na tzw. Filarze kapitałowym. W celu jego wdrożenia uchwalono 3 ustawy:

1. o utworzeniu funduszy emerytalnych

2. emerytalnych finansowaniu reform ubezpieczeń ze środków z prywatyzacji państwowych

3. państwowych pracowniczych programach emerytalnych

Celem dokonywanych zmian było:

1. ograniczenie zakresu interwencji państwa w dziedzinie gwarantowania odpowiedniego poziomu świadczeń

- odejście od monopolistycznej roli państwa w sferze zabezpieczenia emerytalnego na rzecz własnej przezorności obywateli

2. zmiana finansowania systemu emerytalnego na bardziej efektywny i mniej kosztowny dla budżetu państwa

3. zwiększenie efektywności - ekwiwalentności świadczeń emerytalnych w stosunku do wpłacanych składek emerytalnych w okresie aktywności zawodowej

Realizacji powyższych celów miało służyć częściowe odejście od wcześniej stosowanego systemu finansowania.

7. PRZEDSTAW PROBLEM STARZENIA SIĘ LUDNOŚCI W POLSCE I UE ORAZ JEGO KONSEKWENCJE.

Systematyczne starzenie się społeczeństwa

W latach 99 - 2003 udział dzieci i młodzieży 0 -17 lat obniżył się prawie o 8%, ta grupa obecnie stanowi 22% wszystkich Polaków. O ponad 2 mln zwiększyła się liczba ludzi w wieku produkcyjnym, rośnie liczba osób w wieku emerytalnym w porównaniu do 1999r. o 1 mln osób większa. Koniec 2003 odsetek tej grupy ludności w ogólnej populacji wynosił 15% tj. 2,5% więcej od roku 1990. od 1996 roku obserwuje się w Polsce szybki wzrost ludności w wieku produkcyjnym, szacuje się, że grupa ta wzrośnie do 2005 o kolejne 2mln osób i będzie rosła do 2010 roku. Po 2010 r. liczba będzie się zmniejszać. Przyczyną będzie niski poziom dzietności. W wyniku tych procesów ludność polski do 2030 roku zmniejszy się w stosunku do roku 2000 o ponad 2,5 mln osób. Przeciętny wiek obywatela Polski wzrośnie do 45 lat a tzw. Współczynnik obciążenia demograficznego będący stosunkiem liczby osób w wieku emerytalnym do liczby osób w wieku produkcyjnym wyniesie dwu krotnie więcej niż obecnie tj. 2030 r. - 37%, a obecnie wynosi 19%. Problem starzenia się ludności dotyczy nie tylko Polski.

Problemem podstawowym jest starzenie się społeczeństwa, problem zmniejszania się populacji Polaków.

Zmiany demograficzne następują powoli i mają wpływ na rynek pracy w 2003r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały 24 osoby starsze, a w 2030r. będzie ich już 46 osób. W skali całej gospodarki w przyszłości będzie 2 pracujących utrzymywało 1 emeryta. Dla finansów państwa to też nie będzie obojętne. Świadczenia z nowego systemu emerytalnego będą mniejsze niż obecnie. W 2000r. przeciętna emerytura wynosiła 60%, w 2020r. może to być 40 - 45%. Starsi ludzie będą wymagali większej opieki zdrowotnej niż młodzi. Starzenie się społeczeństwa oznaczać będzie zmianę w funkcjonowaniu handlu i przemysłu, będą musiały przystosować swoje usługi do osób w wieku emerytalnym. W związku ze starzeniem się wykształci się nowy rynek - rynek opieki obejmujący pomoc w załatwianiu codziennych prac i organizacji DPS dla starszych i niepełnosprawnych. Wymiar polityczny - emeryci będą stanowić liczącą się część elektoratów, będą głosować na tych, którzy zapewnią im lepsze warunki.

Problem starzenia się społeczeństwa w UE.

Problem starzenia się dotyczy całej UE. W UE stale maleje liczba urodzeń przy jednoczesnym wzroście długości życia. Wg raportu opublikowanego w 03.2005r. „zielona księga” do 2030r. liczba osób powyżej 80 lat wzrośnie z obecnych 19 mln do 35 mln, w tym samym czasie wzrośnie o 24 mln liczba pracowników w wieku starszym, a o 7% zmaleje liczba pracowników młodych. Uważa się,że takie amiany będą miały znaczenie społeczne i gospodarcze.

Populacja UE systematycznie maleje. Z 6 unijnych krajów jedynie tylko w Wielkiej Brytanii i Francji do 2050r. może nastąpić wzrost populacji, będzieto wynikać ze zwiększonego wpływu imigrantów. Malejący wskaźnik urodzeń budzi niepokój. Aby pokolenia naturalnie się zastępowały - wskaźnik urodzeń na 1 kobietę wynosi 2,1 tymczasem w Hiszpanii, Włoszech, Niemczech i Polsce wynosi 1,3 dziecka na kobietę. Najniższy wskaźnik urodzeń występuje w Czechach, Słowacji, Słowenii kształtuje się od 1,1 do 1,2. ten trend sprawi, że w ciągu 20 lat populacja krajów należących do UE wzrośnie tylko o 2%. Prognozy mówią o kolejnym spadku o ¼. Malejąca liczba ludności w UE znajdzie swe odbicie w kurczącej się gospodarce unijnej. Mniej ludzi oznacza mniejszą ilość pieniądza w obiegu, mniejszy PKB.

8. PRZEDSTAW KWESTIĘ UBÓSTWA W POLSCE.

W Polsce ubóstwo stało się obecnie poważną kwestią socjalną a jego zasięg i głębokość nieustannie się powiększają. Wg danych GUS z 2005r.

- blisko 5 mln Polaków żyje poniżej minimum egzystencji. 4 osobowa rodzina znajdująca się w takim położeniu ma na swoje utrzymanie mniej niż 960 zł czyli najwyżej 8 zł na osobę. Pojedyncza osoba, która żyje w skrajnym ubóstwie ma miesięczne dochody maksymalnie 360 zł, ma na dzień 11 zł

- prawie 7 mln mieszka w rodzinach, które na swoje wydatki mają mniej niż wynosi ustawowa granica ubóstwa. Została ona wyznaczona dla 4 osobowej rodziny na mniej niż 1226 zł miesięcznie czyli 10 zł na członak rodziny dziennie

- 23 mln obywateli naszego kraju (powyżej 60%) ma na przeżycie mniej niż wynosi minimum socjalne czyli poniżej granicy określającej sferę niedostatku i ostrzegającej przed ubóstwem

Stale rośnie w Polsce liczba osób, którym grozi biologiczne wyniszczenie, w 1996r. stanowili 6,5% ogółu ludności, w 2004r. stanowią 12% ogółu ludności. Tylko w ciągu 2003r. o 1% zwiększyła się liczba osób żyjąca w Polsce w skrajnym ubóstwie (1% to 385 tys.).

W sferze niedostatku żyje obecnie co drugi Polak, a co 10 żyje w sferze biedy, co 3 Polak ocenia, że jego położenie jest bardzo trudne ale taka ocena jest traktowana jako ocena ubóstwa subiektywnego.

Subiektywnego raportu GUS wynika, że rozwarstwienie majątkowe w Polsce szybko się pogłębia, że bogatsi mają coraz więcej a biednych nie tylko przybywa ale mają coraz mniej.

Dwaj eksperci polscy: prof. Mieczysław Kabaj i prof. Jadwiga Staniszkis przygotowali ekspertyzę, w której ostrzegają, że utrzymywanie się takiej sytuacji patologicznej sytuacji może doprowadzić w Polsce w ciągu 1 - 2 lat do wybuchu społecznego.

Ubóstwo dotyka w Polsce przede wszystkim osoby bezrobotne, pracujące w sferze budżetowej oraz rodziny rolnicze i wielodzietne. W ubóstwie znajduje się ok. 30% małżeństw z 3 dzieci, 50% z 4 i więcej dzieci. Ubóstwo w Polsce cechuje się zróżnicowanym zasięgiem przestrzennym, największy odsetek ludności jest w mniejszych miejscowościach i małych miasteczkach, a na wsi sięga 70%, najmniejsze występuje w dużych miastach 8% ogółu tych miast.

Zróżnicowanie regionalne:

- najmniejsze istnieje w województwie śląskim 10%

- największe przekraczające 20% - warmińsko mazurskie, świętokrzyskie, lubelski, podkarpackie

WYJAŚNIJ ISTOTĘ NASTĘPUJĄCYCH POJĘĆ:

1. PIERWOTNE PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

2. FUNDUSZE CELOWE - fundusz, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań. Fundusze celowe wypełniały funkcję redystrybucyjną, nazywane parabudżetowymi, powstały w socjalizmie

3. UBÓSTWO definiuje się jako brak dostatecznych środków materialnych do życia, biedę, niedostatek. Bieda i niedostatek są pojęciami bliskoznacznymi ubóstwu. Stosuje się niekiedy pewną gradację poziomu ubóstwa:

1. niedostatek

2. ubóstwo

3. bieda

4. nędza

Jest to stan poniżej pewnego zmieniającego się w czasie progu dochodów lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki rodzinnej lub grupy społecznej.

Łącząc te dwie definicje można nazwać ubóstwo jako zjawisko społeczne polegające na braku dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb życiowych jednostki lub rodziny.

Wymienione definicje zwracają uwagę na istnienie w społeczeństwie pewnego akceptowanego poziomu potrzeb, do którego odnosi się uzyskiwany dochód. Jeżeli jest on niewystarczający oznaczać to będzie przejściowe lub trwałe ubóstwo jednostki, rodziny, grupy społecznej.

4. UBÓSTWO ABSOLUTNE - stan warunków bytowych, który uniemożliwia realizację podstawowych funkcji życiowych. To stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie w danym czasie za minimalny. Stosuje się więc pewien punkt odniesienia do ubóstwa absolutnego. W węższym zakresie łączy się z kategorią przymierania z głodu.

5. UBÓSTWO WZGLĘDNE - związane jest z nadmiernymi rozpientościami w poziomie życia. Ubogimi o dużych nierównościach nazywania są ludzie najgorzej sytuowani nawet wtedy, gdy mają środki pozwalające zaspokoić więcej niż tylko ich podstawowe potrzeby. Istotna jest tutaj nie bezwzględna wysokość dochodów lecz dystans między nimi. Ustalając granice ubóstwa względnego bierze się więc pod uwagę przeciętny poziom będący udziałem innych członków społeczeństwa. Traktuje się tą kategorię relatywnie.

6. MINIMUM SOCJALNE jest normatywnym miernikiem poziomu życia gospodarstwa domowych. Jego normatywność wynika z faktu, iż jest to ustalony przez ekspertów tzw. Koszt towarów i usług konsumowanych przez dany typ gospodarstwa domowego.

---