POLITYKA SPOŁECZNA

I PRACA SOCJALNA

Z POLSKIEJ PERSPEKTYWY

prof. Krzysztof Piątek

Przedmiot polityki społecznej

Motto:

„Człowiek miarą wszechrzeczy"

(Protagoras, Grecja - V w. p.n.e.)

„Człowiek rzecz święta dla

człowieka”

(Seneka, Rzym - I w. pn.e.)

„Człowiek to wielka rzecz”

( Św Augustyn - IV/V w. n.e.)

Wszechobecność polityki

społecznej



pojęcie polityki społecznej w debatach
publicznych i codziennych rozmowach,



wzrost znaczenia i społecznej ważności
problemów i kwestii społecznych



politycy społeczni (A.Tymowski – Szczecin
(strona strajkujących) A. Rajkiewicz –
Gdańsk (strona rządowa)

Polityka społeczna stanowi

dziedzinę trudną do

teoretycznego uporządkowania



rozległy zakres,



trudności w rozdzieleniu od dziedzin
pokrewnych (polityka gospodarcza, ..),



złożony charakter problemów rozwiązywanych
w jej ramach (krzyżujące się potrzeby, itd),



sugestie językowe terminu "polityka społeczna"
(polityka -, społeczny-).



polityka społeczna - polityka socjalna (szerzej
omówię na końcu wykładu) MPiPS

Pojęcie polityki

społecznej

Jest to zarówno działalność

praktyczna, jak i ostatnio

dyscyplina naukowa

Najogólniejsze rozumienie polityki społecznej

proponuje m. in.: Edward Rosset:

"Polityka społeczna to system

idei oraz działań zmierzających
do polepszenia całokształtu
warunków życiowych ludności".

Polityka społeczna jako

działalność

Bardzo duża ilość definicji, typu syntetycznego, np.:



Stefan Grzybowski: Ps. -

„sztuka

regulowania stosunków
społecznych”,



Dawid Easton: Ps. - to forma

„autorytarnego wprowadzania
wartości obowiązujących całe
społeczeństwo”.

Propozycja definicji analitycznej

Antoniego Rajkiewicza

(z moimi zmianami):

"

Polityka społeczna jest to ukierunkowana na

człowieka działalność państwa i innych podmiotów

(jednostek, grup społecznych, organizacji,

instytucji, itp.), w dziedzinie kształtowania:



warunków życia społeczeństwa,



stosunków społecznych (międzyludzkich),



struktury społecznej,

w celu optymalnego zaspokojenia potrzeb,

uwzględniającego społecznie akceptowany system

wartości i współzależność między postępem

społecznym a wzrostem gospodarczym".

Polityka społeczna jako

dyscyplina naukowa.

Antoni Rajkiewicz:
"Systematyzuje teoretyczne poglądy na jej

istotę, zakres i zadania, przedstawia
powiązania z innymi dyscyplinami,
wyjaśnia fakty, zjawiska, procesy
składające się na postęp społeczny oraz
działania instytucji i mechanizmów nań
wpływających, formułuje wskazówki jak
postępować, aby było to zgodne z normami
i uznanymi wartościami”

Kontrowersje w zakresie

traktowania polityki społecznej

jako odrębnej dyscypliny

naukowej:

Maks Weber - zarzut dotyczący braku obiektywizmu

poznania naukowo-socjalnego i polityczno-
socjalnego.



nie ma ogólnie uznanego systemu wartości,



sądy wartościujące - jak powinno być - nie mają
wartości naukowej,



opis nie wyczerpuje znamion naukowości,



polityk społeczny - to naukowiec i polityk - role te
zakładają odrębne zadania i reguły wewnętrznej gry).

Odpowiedź polityków

społecznych:



stanowisko M. Webera inspiracją dla
formułowania oczekiwań od polityki
społecznej (Konstanty Krzeczkowski)



odrzucenie twierdzeń M. Webera
dotyczących nienaukowości dziedzin
praktycznych

Cechy polityki społecznej jako

nauki



interdyscyplinarnay charakter (wykorzystuje

dorobek teoretyczny i metody badawcze

ekonomii, socjologii, psychologii, pedagogiki,

demografii, filozofii, prawa, politologii, ścisłe

związki łączą ją również z dyscyplinami nie

będącymi naukami społecznymi: medycyną,

higieną, ergonomią, urbanistyką, statystyką, czy

informatyką)



teleologiczny (celowy) charakter (wskazujący

na praktyczne sposoby i drogi osiągania

nakreślonych celów społecznych)

Cechy polityki społecznej jako

nauki cd.



praktyczny charakter (wskazujący
sposoby przetwarzania istniejącej
rzeczywistości w kierunku pełniejszego
zaspokajania potrzeb społecznych)



społeczny charakter



powiązania z polityką gospodarczą

Cele polityki społecznej

„dobro człowieka” - jako element stały

Konstanty Krzeczkowski:

„…zmiany w strukturze

społeczeństwa”



w wyniku celowej działalności różnych podmiotów
(ciał publicznych),



środek zmiany w warunkach bytu i w zaspokojeniu
potrzeb,



zmiany klasowo-warstwowe (kapitalizm, socjalizm),

Cele polityki

społecznej

„dobro człowieka” - jako element stały

Wacław Szubert:

„…zaspokojenie potrzeb

szerokich grup społecznych”



zgodnie z celami socjalizmu (z wartościami),



uwydatnia zakres zadań, (ujęcie przedmiotowe)



służebna rola w stosunku do człowieka (ujęcie

podmiotowe)



(potrzeby się jednak zmieniają-cel ruchomy,

duże trudności w ustalaniu potrzeb, możliwość

modelowania potrzeb).

Cele polityki

społecznej

„dobro człowieka” - jako element stały

Jan Danecki:

„…organizowanie postępu społecznego „



poprawa warunków bytu,



kształtowanie pożądanych treści współżycia
społecznego,



usuwanie dysproporcji i nierówności społecznych,



udział ludności w kształtowaniu form życia
społecznego,

Zakres polityki społecznej

w/g Wacława Szuberta:

zakres przedmiotowy
(nie budzący wątpliwości)- kształtowanie warunków bytu oraz

warunków i stosunków pracy: zatrudnienie, dochód z pracy, ochrona pracy,

ochrona zdrowia, zabezpieczenie społeczne, wyżywienie, mieszkanie, itd),

zakres podmiotowy
cała ludność, a w szczególności:



pracownicy,



członkowie ich rodzin,



osoby upośledzone (fizycznie czy umysłowo),



osoby wykolejone (patologia społeczna)

uzupełnienie zakresu przedmiotowego:
potrzeby psychogenne (uznania, bezpieczeństwa, samorealizacji, itd.
zakres kontrowersyjny
polityka ludnościowa - kształtowanie procesów populacyjnych, polityka

kształcenia

Zakres polityki społecznej

koncepcja polityk szczegółowych A. Rajkiewicza



polityka ludnościowa i rodzinna,



polityka zatrudnienia i kształcenia kadr,



polityka dochodów i struktury wydatków,



polityka wyżywienia,



polityka mieszkaniowa,



polityka kulturalna,



polityka ochrony pracy,



polityka zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia,



polityka organizacji wypoczynku i turystyki,



polityka walki z patologią społeczną



oraz planowanie społeczne

Zakres polityki społecznej

koncepcja sfer życia J. Supińskiej



sfera pracy (najwięcej zagrożeń, ale jednocześnie

także szans na samorealizację),



sfera dobrobytu (obejmuje materialne warunki

życia - gospodarkę oraz czas wolny, zdrowie,

ekosferę, itd.) –wyznacza minimum fizjologiczne i

społeczne



sfera kultury (zbiór naczelnych wartości, edukacja,

dzieła sztuki, itd.) - np. równy start oświatowy



sfera ładu społecznego (obejmuje instytucje,

stosunki społeczne, ustrój, demokrację, pokój,

równość, wolność, itd.). - organizacja życia

społecznego w skali makro-, mezo- i mikro-

Polityka społeczna czy

polityka socjalna?

Autorstwo terminu „polityka

społeczna” przypisuje się
francuskiemu myślicielowi i
reformatorowi, znanemu
przedstawicielowi socjalizmu
utopijnego

Ch. Fourier (1772 - 1837

).

Polityka społeczna czy

polityka socjalna?

Pojęcie „polityka socjalna” (sozialpolitik)

wprowadził do dyskusji naukowej

W.H. Riehl w 1854 r. w Niemczech.

Upowszechnieniu się tego terminu sprzyjało:



wykorzystanie go przez O. Bismarcka przy

wprowadzaniu obowiązkowych ubezpieczeń

społecznych w latach 80-90-tych XIX w.



powstanie Związku Polityki Socjalnej w 1872 r.

Polityka społeczna czy

polityka socjalna?

W ten sposób w praktyce społecznej i publicystyce zaczęło się

kształtować do dzisiaj istniejące rozróżnienie na:



politykę socjalną (niem. sozialpolitik, am. social

welfare policy) - która jest skierowana na poprawę

bytowego położenia grup ludności bezwzględnie lub

relatywnie słabych i na zabezpieczenie od ryzyka

zagrażającego egzystencji,



politykę społeczną (niem gesellschaftspolitik, am.

social policy), która obejmuje politykę socjalną oraz

sterowanie rozwojem społecznym poprzez zmiany w

strukturach społecznych i stosunkach społecznych

Polityka społeczna czy

polityka socjalna?

W Polsce mamy do czynienia z trzema tendencjami:


tak jak wyżej, przy czym termin

„polityka socjalna” stosowany jest

wymiennie z innymi np. „polityka

pomocy społecznej”,



przeciwstawianie (propozycja I.

Sieńko) - omów,



utożsamianie (w świadomości

potocznej, mediach itd)

Polityka społeczna - polityka

socjalna

(relacje)

Polityka socjalna stanowi tylko część – element

polityki społecznej

(sytuacja charakterystyczna dla następujących modeli polityki

społecznej:



instytucjonalnego (zwanego też

redystrybucyjnym,

socjaldemokratycznym, itp.),



socjal-liberalnego (zwanego też

motywacyjnym, służebnym,

konserwatywno – korporacyjnym, itp)

Polityka społeczna - polityka

socjalna

(relacje)

polityka
socjalna

polityka
społeczna

Polityka społeczna - polityka

socjalna

(relacje)

Polityka społeczna sprowadza

się do polityki socjalnej

(w przypadku modelu rezydualnego

(zwanego też marginalnym, liberalnym,
itp.)

Polityka społeczna - polityka

socjalna

(relacje)

polityka
socjalna

polityka
społeczna

Polityka społeczna - polityka

socjalna

(cechy konstytutywne)

Polityka społeczna:



kształtuje ogólne warunki pracy i bytu

ludności, pożądane struktury społeczne

oraz stosunki społeczne



dotyczy wszystkich grup ludności i ma

prowadzić do takiej sytuacji, w której całe

społeczeństwo funkcjonuje sprawnie i

efektywnie



dąży do zaspokojenia potrzeb ludności na

poziomie społecznego optimum

Polityka społeczna - polityka

socjalna

(cechy konstytutywne)

Polityka socjalna:



kształtuje warunki pracy i bytu ludzi, którzy potrzebują

pomocy w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych,

takich jak: praca (zatrudnienie socjalne), dochód (pieniężne

świadczenia socjalne, żywność, mieszkanie, opieka zdrowotna,

edukacja, itd. (rzeczowe i usługowe świadczenia socjalne)



dotyczy przede wszystkim tzw. grup ryzyka socjalnego, czyli

osób: biednych, chorych, niepełnosprawnych, bezrobotnych,

starych, żyjących w rodzinach niepełnych, patologicznych, itp.



dąży do wyrównania szans w rozwoju jednostek, rodzin i

środowisk oraz do zaspokojenia potrzeb, przynajmniej na

poziomie minimum socjalnego

Dziękuję za uwagę!