PED SPOŁ RADLIŃSKA
ped społ to nauka praktyczna, rozwijająca się na skrzyżowaniu nauk o czł biolog społ z etyką, kulturoznawstwem
punkt widz ped społ to zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jedn i środ, wpływem war bytu i kręgu kult na czł w różnych fazach życia
unika sformułowania def ped społ
ukształt przez nią gałęź wydawała się jej wciąż rozwijająca płynna daleka od stabilizacji
najczęsciej podejmowane zagadnienia bad w ped społ to środ społ
nie zostawiła zamkniętej teorii ped
określiła obszar zainteresowań ped społ (opieka i pomoc, oświata pozaszkolna); takżeped wczasów ped pracy, nauka o sprawach młodzieży
wych odbywa się w 3 sferach (wzrost, wrastanie, wprowadzanie)
proces wych trwa całe życie
podst zawodowe ped to przeistaczanie wpływów nieintencjonalnych wychowawczo na wpływy prztwarzające w świadomy sposób środowisko
przetwarzanie sił wew jedn oparte na ideałach, woli
proces wych to oddziaływanie jedn na środ i odwrotnie
ped społ bada wzajemne stos i projektuje przekształcanie według elementów za pomocą aktywności zainteresowanych grup społ
środ niewidzialne (składniki psychiczne), ped społ ma dynamizować czynniki tego środ jako siły przekształcające życie
wych narodowe, opiera się o przesłania ale i o życie narodu, występuje na tle ped społ, powinno przygotowywać do życia
postuluje o uspołecznienie wych, materialne udostępnienie go wszystkim dz
pyta o polską szkołę o rolę naucz
szk ma wych do życia w społ i do współdziałania
rola nauczy (świadomy obywatel obowiązków) walczy o wiedzę dla wszystkich
przyszłość wykuwają wychowawcy wraz z wychowankami
istotną cechą wych jest wartościowanie, uczenie wyboru
pracownik społ musi orientować się w dynamice życia, profesjonalista, z wyobraźnią
skuteczna praca opiera się na ciągłej obserwacji, planowaniu, ocenie
równe prawa do kultury, każdy weźmie ile potrzebuje
Helena Radlińska - „Pedagogika społeczna” - Wrocław-Warszawa-Kraków 1961 r. (s. 415)
WSTĘP: A.Kamiński - Zakres i podstawowe pojęcie pedagogiki społecznej H.Radlińskiej.
Radlińska określiła co znajduje się w obszarze zainteresowań pedagogiki społecznej: opieka i pomoc społeczna, oświata pozaszkolna, które traktowała w przekroju aktualnym i historycznym.
3 działy, które stanowią specjalizację: teoria opieki i pomocy społecznej; teoria oświaty pozaszkolnej; historia pracy społecznej i oświatowej. Był to podział aktualny czasom samej Radlińskiej, która zwracała uwagę także na: pedagogikę wczasów, pedagogikę pracy, naukę o sprawach młodzieży. Zainteresowania pedagogiki społecznej obejmują, bowiem całość życia człowieka w społeczeństwie.
Stanisław Karpowicz - zasięg jego pedagogiki obejmował wychowanie pozaszkolne, np. dom, internat, kolonie, itp.
P.Bergemann (niemiecki pedagog) - samowychowanie dorosłych w instytucjach społecznych, związkach zawodowych, grupach politycznych, czytelniach, bibliotekach, itp.
P.Natrop (niemiecki pedagog) - postulował o przemianę warunków społecznych i wraz z Bergamnnem skupił się na rodzinie.
Kazimierz Korniłowicz (inicjator Instytutu Oświaty Dorosłych) - sprowadzał swą pedagogikę do teorii pracy kulturalno-wychowawczej młodzieży i dorosłych; zagadnienie wczasowania.
Edward Abramowski - twórca psychologiczno-socjalistycznej teorii pracy społecznej jako procesu wychowawczego. Uważał on, że dobrowolne zrzeszenia społeczne, kulturalne, oświatowe, zawodowe czy gospodarcze powinny być zrzeszeniami etycznymi.
Przykłady dziedzin, na które należy spojrzeć z punktu widzenia pedagogiki społecznej: domy dziecka, starców, praca zawodowa, wczasy, placówki kulturalno-oświatowe, osiedla mieszkalne, zagadnienia prostytucji, itp.
Pedagogika społeczna kształciła w uczniach Radlińskiej wyobraźnię społeczną, postawę pracownika społecznego, uczyła metody badania faktów społeczno-kulturalnych.
Podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej:
WYCHOWANIE - proces wychowawczy jest złożony i odbywa się w 3 sferach rozwojowych: w toku wzrostu jednostki, w toku jej wrastania w społeczeństwo i w wprowadzaniu w wartości kulturowe.
A) wzrost - rozwój fizyczny i psychiczny człowieka jest autonomicznym zjawiskiem polegającym na stwarzaniu warunków, w których ów rozwój nie będzie narażony na zahamowania, a braki będą uzupełniane.
B) wrastanie (w społeczeństwo) - uwarunkowane jest wzrostem. Jednostka, bowiem wchodzi do różnych grup społecznych, dlatego wymaga czasu na zakorzenienie. Aby proces ten mógł przebiegać pomyślnie, wychowawca powinien dbać o „meliorowanie” środowiska wrastania. Wychowawca ma pomagać przezwyciężyć braki środowiska i spożytkować jego wartości.
C) wprowadzanie (w wartości kulturalne) - jest inicjowaniem sytuacji, w których jednostka będzie potrafiła dostrzegać dobra kulturalne, dokonywać wśród nich wyboru, odczuwać pragnienie przyswajania tych wartości.
„Ludzkie istoty zakorzeniają się w glebie społecznej inaczej niż rośliny w ziemi, trudno przewidzieć, co odnajdą i co sobie przyswoją. Należy uprawiać całą glebę wrastania i rozpowszechniać szeroko wybrane wartości” H.Radlińska. (Terminologia rolnicza zapoczątkowana została w toku prac oświatowych w Centralnym Związku Kółek Rolniczych, w których udział brała H.Radlińska).
Proces wychowania trwa całe życie:
Podstawowym zadaniem pedagoga społecznego staje się przeistaczanie wpływów, które są pozornie nieintencjonalne wychowawczo na wpływy przetwarzające w świadomy sposób z korzyścią dla człowieka środowisko wzrostu, wrastania i wprowadzające jednostki i grupy w wartości kulturalne.
W pedagogice społecznej wychowawca nie jest wąsko wyspecjalizowanym, a akt woli „wychowanka” staje się działaniem wychowawczym.
Wychowanie przetwarza dzień dzisiejszy siłami wewnętrznymi jednostki.
Pedagogika społeczna uważa za właściwe pole swego działania i badań środowisko; nie bada indywidualnego stosunku między wychowawcą a wychowankiem czy funkcjonowania grupy r rówieśniczej. Proces wychowawczy ujmuje w skrzyżowaniu wzajemnych oddziaływań jednostki na środowisko i środowiska na jednostkę.
Celem wychowania jest przetwarzanie środowiska oparte na ideałach, woli i sił ludzi środowiska.
ŚRODOWISKO ŻYCIA:
Wyróżnić można 3 kierunki traktowania zagadnienia jednostka a środowisko:
Determinizm środowiska (prekursorem był m.in. H.Spencer - pozytywista, a kontynuatorem np. P.Bergmann) - społeczeństwo podlega takim samym prawom przyrody jak biologiczny świat, wspólnota ludzka podlega z całą przyrodą ewolucji.
Pedagog musi umieć rozpoznać się w środowisku przyrodniczym i jego wpływach na kształtowanie społeczności i jednostek, musi planować uzupełnianie braków środowisk.
Psychologia głębi (Z.Freud, A.Adler) - właściwym terenem oddziaływań środowiska (rozumianego społecznie) na jednostkę jest psychika danej jednostki.
Aby korygować szkodliwe wpływy środowiska Freud zalecał postępowanie przez psychoanalizę, a Adler przez higienę psychiczną.
Wpływy środowiska nie przesądzają losów jednostki. Jednostka i środowiska są wzajemnie uwarunkowane, wpływają na siebie, są względem siebie przyczyną i skutkiem - związek dialektyczny. Taki punkt widzenia zawarł w swoich pracach Adolf Busemann.
ŚRODOWISKO
Ogólne (specjalnie Przyświecających postępowaniu
zorganizowane, wychowawcze) dążeń
Zadaniem pedagogiki społecznej jako nauki jest badanie wzajemnych stosunków między środowiskiem a osobą, ujmowanie tych stosunków w pewne prawa oraz projektowanie przeksztalce3ń wadliwych elementów środowiska za pomocą aktywności zainteresowanych grup społecznych.
„Pedagogikę społeczną interesuje przede wszystkim wzajemne oddziaływanie wpływów środowiska i przekształcających środowisko sił jednostek; w ich związkach odnajduje cele stawiane świadomej czynności wychowawczej, w ich świetle charakteryzuje używane środki działania” H.Radlińska.
ŚRODOWISKO wg. H.Radlińskiej
Bezpośrednie Szersze, dalsze Obiektywne - wszystko Subiektywne - to
najbliższe i najdalsze co istnieje i po co człowiek co na jednostkę faktycznie
sięgnąć może oddziałuje
jest w może wchodzić w
niewidzialne składniki psychiczne
H.Radlińska uczyniła pojęcie środowiska niewidzialnego w pełni produktywnym wychowawczo.
Pedagogika społeczna ma otwierać oczy ludziom na środowiska szersze, ułatwiać subiektywizowanie wartości środowiska obiektywnego, dynamizować czynniki środowiska niewidzialnego, jako siły przekształcającej życie.
3. KOMPENSACJA SPOŁECZNA:
Stanowi podstawowy sposób korygowania procesów selekcji biologicznej, psychologicznej, społecznej poprzez „meliorowanie” środowiska życia. Termin „kompensacja” zaczerpnięty jest z psychologii indywidualnej. Z kompensacją wiąże się diagnoza społeczna i profilaktyka społeczna.
DIAGNOZA - to rozpoznanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian. Postawienie diagnozy prowadzi do planowania działalności, mającej na celu wzmocnienie badanej jednostki, grupy.
PROFILAKTYKA - to zapobiegania klęskom społecznym, wykolejeniom (np. alkoholizm, prostytucja, przestępczość, bezdomność, itp.). Diagnoza i profilaktyka prowadzą do kompensacji społecznej.
WZORCE SPOŁECZNE:
PRZECIĘTNA - teoretyczna wielkość wyprowadzana z wielkości rzeczywistych, jako ich średnia.
NORMA - wielkość będąca wynikiem pomyślnego przebiegu badanego zjawiska, określona w miarę możliwości przy pomocy nauk biologicznych i społecznych.
Zawiera w sobie myśl o czymś, co być powinno.
WZORZEC - zestawienie norm danego zjawiska społecznego, z tendencją do wyjaśnienia (w liczbach) wszelkich składnikach wymierzalnych. Obejmuje to, co jest osiągalne w danej epoce i kulturze (np. wzorzec dziecka pielęgnowanego).
WIEK SPOŁECZNY - istnieją rozbieżności między wiekiem kalendarzowym jednostki, a jej sytuacją życiową, która często wyprzedza wiek kalendarzowy.
CZĘŚĆ I - podstawy i zasady wychowania (H.Radlińska):
1. WYCHOWANIE NARODOWE:
Wychowanie jako funkcja społeczna pozostaje w zależności od warstw kierowniczych, poglądów, lecz teoretyczne podstawy wychowania, zasady rozpatrywać można z punktu widzenia nauki.
Wychowanie narodowe wyraźnie występuje na tle pedagogiki społecznej. Nowe ujęcie nauki wychowania odpowiada szerokiej demokratyzacji życia społecznego. Ustrój demokratyczny wymaga wykształcenia rozbudzającego w każdym człowieku świadomości człowieczeństwa, które oddziela go obowiązkami i prawami.
Wychowanie powinno przygotowywać do życia. Jest ono funkcją społeczną. Praw dla niego szukać należy w samym życiu. Nadrzędnym zjawiskiem w życiu społecznym jest rozwój kultury, a powołaniem człowieka - doskonalenie i tworzenie kultury swego narodu.
Radliska postuluje o uspołecznienie wychowania. Wszyscy, bowiem mają prawdo do wiedzy, którą jest (było w czasach Radlińskiej) elementarne nauczanie, ale przyznanie tego prawa nie wystarczy do jego urzeczywistnienia.
Jednym z najelementarniejszych postulatów wychowania narodowego jest materialne udostępnienie wychowania wszystkim dzieciom.
Wychowanie narodowe jest jedną z czynności rozwijającego się narodu - należy, więc rozpoznać skutki, którymi idzie polski naród ku przyszłości. Powinno opierać się (wychowanie narodowe) o życiu narodu, nie tylko o przeszłość (nauczanie historii, literatury polskiej).
Radliska pyta: jaka powinna być polska szkoła???
Szkoła narodowa:
- ma wychowywać obywateli dla narodu i ludzkości
- przygotowuje do życia w społeczeństwie i do współdziałania
- jest szkoła świecką, obywatelską
- wprowadza naukę konstytucji i prawoznawstwo, zapoznaje młodych z zagadnieniami społecznymi
- ma dla wszystkich otwarte drzwi
- ma charakter ogólnokształcący
> Rola nauczyciela - musi być on świadomy obywatelskich obowiązków; musi znać życie, powinien budować inny system szkolny brać udział w walce o wiedzę dla wszystkich.
2. POSTAWA WYCHOWAWCY WOBEC ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO:
Pedagogika społeczna korzysta z dokonań polityki społecznej, interesuje się wzajemnym oddziaływaniem wpływów środowiska i przekształcających środowisko sił jednostek.
Zadania pedagogiki społecznej: „celowe wprowadzanie czynników, które nastawiając wolę ludzką mają podtrzymywać lub zmieniać istniejące struktury, rola wszechstronnie rozpatrywanej twórczości indywidualnej i zbiorowej, zwróconej ku badaniu jutra wedle wzoru zależnego od sił działających i narastających; możliwość i zakres wpływu różnych czynników przebudowy”.
Pedagogika społeczna kładzie nacisk na wzajemny stosunek czynników biologicznych i społecznych. „Cel i możliwości pracy wychowawczej odnaleźć można w obrazie przeczuwanego jutra oraz w świecie dzisiejszego realnego układu sił”. Wychowawcy zależy przede wszystkim na odnajdywaniu sił jednostek, jawnych i ukrytych.
„W imię ideału siłami człowieka wychowanie przetwarza dzień dzisiejszy”.
Przyszłość wykuwają wychowawcy wraz z wychowankami. Przyszłość rodzi się we współpracy generacji splątanej z walką.
Bardzo często młodzież powraca do wartości, na nowo dokonuje odkrycia. Wychowawcy nie mogą tej pracy wykonać za młodzież - mogą pomóc. W wieku młodzieńczym potrzebą jest entuzjazm, który kształtuje ideały, jest źródłem mocy duchowej.
ŚRODOWISKO - zespół czynników, w których bytuje jednostka, a także czynników kształtujących jej osobowość, oddziałujących stale lub przez dłuższy czas. Do składników środowiska należy przeszłość oraz teraźniejszość. Największe znaczenie dla wychowania mają czynniki niewidzialne.
Postawy człowieka:
- Bierna - uleganie wszystkiemu, nawet przypadkowym wpływom środowiska bezpośredniego. Charakterystyczne w okresie dzieciństwa, dlatego tak ważne jest w pedagogice niedopuszczanie szkodliwych wpływów.
- Obronna - jednostka nie chce poddać się wpływom i odrzuca je, cechuje ją także nadmierny krytycyzm w stosunku do otoczenia. Charakterystyczna dla okresu dojrzewania, łączy się z poddawaniem się wpływowi wybranemu świadomie i odmiennym wpływom nauczonym.
- Twórcza (Czynna) - prowadzi do przekształcenia środowiska w imię ideału, jest najcenniejsza, tworzy nowe wartości kulturalne, przełamuje opory i przeszkody. W dojrzałym życiu przejawia się w poczuciu odpowiedzialności społecznej. Postawa ta występuje najrzadziej, wymaga, bowiem najwięcej sił wrodzonych.
Przejmowanie, tworzenie wartości:
Nie jesteśmy tylko „kowalami własnego losu”, lecz możemy przeciwstawiać się wpływom środowiska. Czynniki zewnętrzne, a także procesy życia osobniczego tworzą w psychice człowieka zapiski (engramy), które składają się ze splątanych ze sobą obrazów.
Są engramy pierwotne (wycinki bezpośrednich doznań zmysłowych i pozazmysłowych) i wtórne (doznania wywoływane na podstawie posiadanego zasobu zapisków pierwotnych).
Zapiski pierwotne zdobywane są przede wszystkim w dzieciństwie. Od rodzaju zapisków, sposobu relacji na czynniki podsuwające je zależy treść świadomości i struktura duchowa człowieka.
Rola wychowania w wytwarzaniu więzi szerszej:
Najistotniejszą cechą wychowania jest wartościowanie i uczenie wyboru oraz liczenie się z właściwościami życia ludzkiego.
Uwzględnia się wszystkie fazy życia, zadania stające przed człowiekiem w miarę jego rozwoju.
Wprowadzić w życie codzienne wartości idealne.
OD CELU WAŻNIEJSZA STAJE SIĘ DROGA, gdyż wytwarza to postawę wobec rzeczywistości, od której zależy teraźniejszość i przyszłość.
Wychowanie powiązane jest z całością poczynań kulturowych.
Czynniki psychiczne - odgrywają wielką rolę w określaniu hierarchii potrzeb (> środowiska niewidzialnego):
Na uświadomienie, więc na samo istnienie potrzeb, wpływ wywiera zainteresowanie. Czynnikiem rozstrzygającym o woli czynu bywa niezadowolenie wypływające z odczucia niezaspokojonej potrzeby.
Zainteresowanie jest usilnym zwracaniem się ku temu, co odpowiada potrzebom, skłanianiem, dążeniom jednostki.
Należy jednak odróżnić zainteresowanie od zaciekawienia.
Ciekawość, bowiem prowadzi do gromadzenia wiadomości pokrywających pustkę duchową.
Oświata pozaszkolna - zmienia się jej pojęcie. Instytucje oświatowe pozaszkolne, podzielić można na urządzenia publiczne (np. muzea, biblioteki - udostępniają składniki środowiska obiektywnego) i placówki ochotnicze (istnieją, gdy skupiają siły poszukujące zaspokojenia istotnie odczuwanych potrzeb) - oparte są na dobrej woli uczestników, wytwarzają nową więź społeczną.
Pracownik społeczny powinien umieć zorientować się w dynamice życia, powinien być profesjonalistą służącym swymi fachowymi umiejętnościami, człowiekiem z wyobraźnią, odważnym i gotowym do ryzyka osobistego, godnym zaufania, posiadającym umiejętność zżycia się z ludźmi.
Przygotowanie zawodowych pracowników społecznych wymaga doboru ludzi posiadających podstawowe wykształcenie w dziedzinie społecznie użytecznej, zdolnych do rozumienia życia człowieka i społeczeństwa.
Takie wykształcenie dają szkoły pracy społecznej
Rola badań - skuteczna praca wychowania opiera się na ciągłej obserwacji, planowaniu, ocenie.
Najbardziej charakterystyczną cechą badania naukowego jest uczciwość intencji i wykonania.
Uczciwość naukowa wyklucza poszukiwanie uzasadnień tezy z góry powziętej, nakazuje uznać za jednakowo wartościowe odpowiedni „TAK” i „NIE”. Zmusza to do powtarzania prób, doświadczeń.
3. WYCHOWAWCA, DZIECKO I ŚWIAT SZERSZY:
„Eros pedagogiczny” - stosunek „JA” i „TY”.
„JA” - wychowawca, ciebie/was kocham, bo jesteście ze mną, w zasięgu mojego życia i moich obowiązków.
„Eros pedagogiczny” jest natchnieniem wychowawcy, ale nie powinien przysłaniać obrazu siebie, wychowanka i świata. Dziecko trzeba wyposażyć do pójścia w świat i ułatwić mu wrastanie w glebę społeczeństwa.
Wychowawca musi rozpoznać istotne wartości, twórcze siły. Jego obowiązkiem jest ułatwienie odnajdywania odpowiednich idei, lecz bez hamowania samodzielności.
Pomoc taka wymaga od wychowawcy pracy także z samym sobą. To on musi najpierw odnaleźć wartości i siły twórcze.
4. OBYWATELSTWO I PRZYWILEJE DZIECKA:
Na mocy Deklaracji Genewskiej z 1927 r. uchwalonej przez Ligę Narodów: „Ludność powinna dać dziecku to, co ma najlepszego”:
- uznanie prawa do dzieciństwa
- prawo do dzieciństwa ma służyć wszystkim dzieciom
- uznanie obywatelstwa dziecka nie daje mu pełni praw ludzi dorosłych, ale daje mu przywileje - prawa odmienne od powszechnych.
Część II - Oświata dorosłych:
Obejmuje coraz szersze dziedziny wychowania, wytwarza metody kształcenia pogłębiające działanie szkoły, a także wpływające na metody szkolne. Zakres oddziaływań oświaty dorosłych jest nieograniczony. Naczelnym zagadnieniem jest wg. Radlińskiej przygotowanie wszystkich ludzi do życia obywatelskiego i pracy zawodowej, i udostępnienie im wszystkich skarbów kultury.
Nie może temu podołać tylko szkołą powszechna, ale rozwiązaniem może być organizowanie kursów dla młodych (14-18 lat) organizowane przy kursach, dla dorosłych. Wielu młodych uczyło się w szkołach obcych państw (> Polska przed 1918 r.), przeszkodą byłą wojna, ale trzeba spożytkować siły zdolnych jednostek.
Równość prawa do kultury duchowej wobec nierówności dusz ludzkich - Radliska przywołuje obraz opisany przez Stanisława Kozłowskiego: ze skały tryska źródło, woda spływająca napełnia małe, wielkie, popękane, całe naczynia. Jest również napis: „Każdemu według pojemności jego”. A więc źródło powinno być dostępne dla wszystkich, każdy weźmie, ile potrzebuje i ile zdoła.
Należy szukać sposobów pobudzenia umysłu ludzi dorosłych, którzy zmagają się z codziennymi troskami związanymi z pracą, rodziną. Działalność oświatowa wśród dorosłych jest organizowaniem samokształcenia i samowychowania. W tworzeniu wzorów, ukazywaniu dróg rozwoju, otwiera się pole dla prywatnej inicjatywy: zrzeszeń i jednostek. Obowiązek państwa polega na wspomaganiu materialnym i podnoszeniu poziomu pracy przez pomoce w szkoleniu pracowników.
Dwoistość roli pracy oświatowej pozaszkolnej:
1) w budowaniu jedności kultury.
2) we wzmacnianiu sił wprowadzających przemiany.
Urządzenia upowszechniające dorobek kulturowy: muzea, biblioteki, wystawy, ogrody botaniczne i zoo, teatry, boiska - umożliwiają popularyzację dóbr kultury.
W ramach pojęcia „oświata pozaszkolna” mieści się „ruch oświatowy”. Obejmuje tylko to, co rozwija się bez wpływów z zewnątrz. Jest to samorzutne skupianie się dla celów szerzenia i zdobywania oświaty, a także spożytkowanie istniejących urządzeń. Treść pracy oświatowej jest ściśle zależna od postawionego celu.
Przy poszukiwaniu terytoriów istotnego trwania, zasięgu i powodzenia form (które przybiera działalność wychowawczą i oświatową), należy przygotować szczegółowe zestawienia cech charakterystycznych dla instytucji różnych typów.
Kryteria dotyczą metod, narzędzi i placówek.
Formy słowa żywego w pracy oświatowej: pogawędka, gawęda, wykład, odczyt, dyskusja. Niezastąpione narzędzie wychowania - książka.
Placówka, jako miejsca planowe wykonanie pracy oświatowej:
- kursy
- szkoły dla dorosłych
- uczenie
a także: poradnie, centrale kursów korespondencyjnych, świetlice, kluby oświatowe, biblioteki, rozgłośnie radiowe, kino, domy społeczne.
Tradycja pracowników oświatowych sięga XVIII w. i powiązana jest z historią Polski. Należy rozbudowywać instytucje, prawo i jednostki.
Ped. społ.- H, Radlińska
POMOC, RATOWNICTWO, OPIEKA- ROZWAŻANIA.
Opieka jest jedną z form współdziałania społ i wszystkie rozważania nad jej rolą wymagają dokładnego rozgraniczenia od pokrewnych poczynań. Pomoc społ. zapewnia możliwość używania i podnoszenia kultury, spożytkowania sił ludzkich, uruchamia dorobek, dopomaga rozw. jednostek, zapob skrzywieniom rozwoju i wytwarza war, które ułatwiają rozwój. Metody pomocy są różne od organiz wielkich instytucji. Pomoc to świadoma współpraca osób pomagających i korzystających. Ratownictwo zjawia się w chwilach klęski: pożaru, utraty środków do życia. Ratunek przychodzi z zew. Bywa nazywany pomocą doraźną. Nie liczy się z niczym innym niż z koniecznością narzuconą przez los. Opieka to przyjęcie odpowiedzialności za podopiecznego. Opieka nakłada również wielką odpowiedzialność na jej wykonawców. Pomoc jest powszechna. Ratownictwo wymaga rozpoznania warunków i natychmiastowego działania, stwierdza istotne potrzeby i możliwości ratunku. Opieka poszukuje dokładniejszej diagnozy.