Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Kurs walutowy

• Gdy popyt maleje to spada kurs danej waluty.

Czynniki wpływające na poziom kursu walutowego

• Popyt na waluty obce na krajowym rynku walutowym oraz ich popyt

• Czynniki ekonomiczne: wzrost gospodarczy, inwestycje (infrastruktura, ulgi podatkowe, biurokracja, stabilność gospodarcza) → potrzeby pożyczkowe skarbu państwa

• Czynniki polityczne: stabilność i wiarygodność polityczna → polityka powinna być konsekwentna, skuteczna i bardziej radykalna, ciągła. Wypowiedzi pojedynczych polityków potrafią wpłynąć na wizerunek. Ma znaczenie także przynależność do organizacji międzynarodowych

• Czynniki psychologiczne: saldo o bilansie handlowym, publikacja statystyk gospodarczych, agencje relingowe)

• Czynniki spekulacyjne: wykorzystywanie wahań kursowych z premedytacją, gra o zwyżkę lub zniżkę

Waluta przeszacowana i waluta niedoszacowana

Określenia te mogą się odnosić do:

• Kursu rynkowego (gdy jego poziom jest nieadekwatny do siły, wiarygodności danej gospodarki)

• Kursu centralnego (oficjalnego) ustalonego przez władze walutowe (gdy różni się od kursu jaki ustala rynek – od kursu rynkowego)
  np. kurs centralny 4zł za 1$, a musimy zapłacić 4,2 zł to wtedy kurs jest przeszacowany

• Greckie drachmy: Zachodzi tutaj rewaluacja

353,00 → 1 €
341,00 → 1 €

• Skutki wahań kursowych

• Manipulacje kursowe polegają na _____

• Rezerwy można umocnić sprzedając waluty obce

• Kwiecień 2000r. to płynny kurs złotówki

• Dania +/- 2,25% - amplituda wahań waluty Danii (korona duńska do euro)

• Węgry przed kryzysem 2008r. +/- 15 % kurs waluty

Kurs stały krótkookresowy → kurs praktykowany przez kraje z wysoką inflacją np. Polska, kraje ameryki łacińskiej

Kurs sztywny → kurs w długim okresie, nawet nie jest zmieniany np. w Litwie, Łotwie, Bułgarii. Miał on zastosowanie przy tworzeniu strefy euro.

Kursy bieżące → kursy które kupujemy dziś i sprzedajemy dziś

Kursy terminowe →

Czynniki determinujące reżim kursowy:

• Wielkość kraju oraz jego znaczenie w gospodarce światowej

• Siła powiązań z zagranicą

• Siła zliberalizowana

• Stopień rozwoju rynku finansowego

• Wiarygodność gospodarcza i polityczna

• Stopień otwarcia gospodarki

• Stopień zadłużenia zagranicznego (wielkość dewizowych należności)

• Poziom inflacji

• Odpowiedni poziom rezerw dewizowych

• Sytuacja w bilansie płatniczym

• Zdolność szybkiego pozyskania kapitału z zagranicy

• Sytuacja w Polsce:
  kurs sztywny – do 16 maja 1995 roku
  kurs płynny – od 12.04.2000 roku; wtedy zniesiono pasmo wahań, kurs centralny, pełzanie złotego

Pierwsze interwencje po prawie 10 latach.

Luty 2009 rok: Ministerstwo Finansów sprzedało na rynku część środków z UE – umacniając złotego o 15 groszy

Kwiecień 2010: NBP osłabił złotego o 3-4 grosze

Wrzesień 2011: NBP dwukrotnie minimalnie umocnił złotego (bardziej chodziło o jego ustabilizowanie)

Systemy walutowe

Międzynarodowy system walutowy to zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów

MSW – ujęcie historyczne

1. System waluty złotej (1870-1914)

• Pierwszy międzynarodowy system walutowy

• Nie opierał się na międzynarodowych porozumieniach

• Występował w około 40 krajach

• Kolebką systemu była Anglia (początek XIX wieku)

Zasady systemu waluty złotej:

• System oparto na jednym kruszcu

• Kursy walut powiązane na sztywno ze zlotem

• Ścisłej kontroli poddano emisję

Wady systemu waluty złotej:

• Był nie do pogodzenia z rozwijającym się interwencjonizmem państwowym, realizacją celów społeczno-gospodarczych

• Restrykcyjna kontrola podaży pieniądza hamowała rozwój gospodarczy

Zalety systemu waluty złotej

• Stabilność kursów walutowych

• Rozwój wymiany handlowej

• Niska inflacja dzięki powiązaniu emisji pieniądza z rezerwami złota

• Prawny mechanizm równoważenia bilansu płatniczego

1. System z Bretton Woods (1944-1973)

• Pierwszy międzynarodowy system walutowy wprowadzony w drodze międzynarodowego porozumienia

• Nadzór nad systemem sprawował Międzynarodowy Fundusz Walutowy

• Kotwicą systemu był dolar amerykański wymienialny na złoto – była to jednak autonomiczna decyzja rządu USA

• Kursy pozostałych walut systemu powiązane zostały praktycznie na sztywno z dolarem (marża wahań +- 1%)

• Kraje członkowskie zostały zobligowane do obrony tych kursów, pomocą służył MFW

Przyczyny problemów w systemie z Bretton Woods:

• Nierównomierny rozwój gospodarczy

• Różnice w poziomach inflacji

• Różnice w poziomach stóp procentowych

• Chroniczny deficyt w bilansie płatniczym USA

• Potrzeby pożyczkowe budżetu USA

• Ograniczony rozwój gospodarki USA

• Napięcia polityczne

• Żeby zwalczyć inflację trzeba podnieść stopy procentowe

Bezpośrednia przyczyna rozpadu systemu z Bretton Woods:

Odejście od wymienialności dolara amerykańskiego na złoto przez USA (marzec 1973r.)

Próby stworzenia strefy stabilnych kursów walutowych po rozpadzie
systemu z Bretton Woods:

• System węza walutowego

• Europejski System Walutowy

1. System wielodewizowy (od połowy lat 70tych)
   

• Skutek braku nowego międzynarodowego systemu walutowego

• Cecha charakterystyczna: powszechnie płynne kursy walutowe (od 1973r.)

Zalety wielodewizowego systemu walutowego:

• Możliwość dywersyfikacji inwestycji

• Dywersyfikacja lepiej chroni przed inflacją

• Zyski z umacniania się walut zachodnioeuropejskich i jena

• Dywersyfikacja lepiej chroni przed wahaniami kursowymi

• Ochrona przed spadkiem wartości USD

Wady wielodewizowego systemu walutowego:

• Większe koszty przedsiębiorstw

• Zmniejszenie rozwoju gospodarczego

• Niższy poziom zamożności

• Inwestycje niż mogłyby być

Bilans płatniczy

• Spłata kredytów

• Dotacje unijne

• Inwestycje

• Usystematyzowane zestawienie wszelkich płatności zrealizowanych przez Polskę z resztą świata

• Jest sporządzany zgodnie z zaleceniami MFW i wymogami UE

Bilans płatniczy obejmuje:

1. Rachunek bieżący

• Jego główna część to tzw. bilans handlowy, który obejmuje eksport i import towarów

• Po za tym obejmuje też eksport i import usług, wynagrodzenia zza granicy, dywidendy, odsetki, renty, spadki, wygrane

1. Rachunek kapitałowy

• Obejmuje środki z UE w ramach EFRR

• A także transfery kapitałowe m.in. zakup i sprzedaż patentów, prac autorskich, licencji

1. rachunek finansowy

• obejmuje wszelkie pozostałe transfery kapitałowe

• inwestycje bezpośrednie

• inwestycje portfelowe – zakupy akcji i obligacji

• kredyty, pożyczki i depozyty

Bilans handlowy w Polsce zamyka się deficytem. Jednomiesięczny import to średnio kilkanaście mld dolarów.

Szara strefa – zwiększa się na wschód od Polski, a zmniejsza się na zachód od Polski. W szarej strefie znajdują się „prace na czarno” np. wynajem mieszkań i korepetycje.

Saldo bilansu płatniczego:

• Dodatnie – oznacza że więcej dewiz napływa do kraju niż wypływa co powoduje przyrost rezerw dewizowych kraju

• Ujemne – odwrotnie niż dodatnie oznacza, że więcej dewiz wypływa z kraju niż do niego napływa

• Dodatnie saldo bilansu płatniczego powoduje wzrost podaży pieniądza na rynku krajowym, stwarza więc presję inflacyjną i zmusza do zaostrzenia polityki pieniężnej.

• Ujemne saldo w bilansie płatniczym powoduje spadek poziomu rezerw dewizowych w kraju czyli spadek zewnętrznej wypłacalności, a więc w efekcie obniżenie jego wiarygodności.

Wąż walutowy

Odpowiedzią na rozpad systemu z Bretton Woods było utworzenie systemu WW (1972r.)

• Ustalono nowe kursy walut względem dolara

• Ustalono szerszy korytarz ich wahań (+- 2,25%)

• Jednak coraz większe wahania dolara (będące skutkiem odejścia USA od wymienialności dolara na złoto)

• Powszechne upłynnienie

Europejski system walutowy (ESW)

Powstał w 1979 roku jako odpowiedź krajów EWG na rozpad systemu z Bretton Woods, powszechne upłynnienie kursów walutowych, co hamowało ich rozwój gospodarczy i proces integracji.

Elementy ESW:

1. Mechanizm kredytowy

• Najważniejszy element systemu

• Działał w oparciu o środki zdeponowane przez kraje członkowskie w Europejskim Funduszu Współpracy

1. Europejska jednostka walutowa (ECU, European Currency Unit)

• Kotwica systemu

• Koncepcja koszykowej budowy ECU zapewniała stabilność tej waluty

• Stabilność ECU spowodowała jego powszechne wykorzystanie nie tylko przez instytucje EWG, ale także przez podmioty prywatne na rynkach międzynarodowych

• Nigdy nie doczekała się formy gotówkowej

1. Mechanizm kursowy

• Waluty krajów członkowskich powiązano z ECU kursem stałym o wąskiej marży wahań +- 2,25%

• Słabsze waluty (lir, peseta, eskudo) otrzymały szersze pasmo wahań +- 6%

• Kraje członkowskie były zobowiązane do interweniowania gdy kurs przekroczy ¾ dopuszczalnego odchylenia

ESW:

• Szybko ukazał swoją skuteczność przyczyniając się istotnie do stabilizacji gospodarczej EWG w latach 80tych

• Kryzysowe wydarzenia w 1992/1993 wymusiły rozszerzenie pasma wahań do +- 15%

• Stracił rację bytu w momencie utworzenia strefy euro 1 stycznia 1999 roku

• powstał w celu normalizacji walut w krajach z EWG. Upadł Breton Woods i dlatego powstało ESW.

Koszyk walutowy

George Sorge – finansista amerykański, pochodzenia węgierskiego.

• „czarna środa” w Wielkiej Brytanii

• „biała środa” w Wielkiej Brytanii

• Szwecja, Dania, Wielka Brytania nie weszły do strefy euro i nie podpisały traktatu z Maastricht w 1992 roku. Szwedzi chcieli, walczyli o prawa socjalne, Brytyjczycy i Duńczycy chcieli mieć możliwość wyboru, gdy podpiszą Traktat z Maastricht chcieli sami zdecydować czy przyjmą euro czy nie. Według traktatu, kto podpisuje traktat jest to równoznaczne z przyjęciem waluty euro. Po za tym w Danii było referendum w sprawie ratyfikacji Traktatu z Maastricht – społeczeństwo opowiedziało się negatywnie o wejściu w strefę euro.
  Poza krajami UE walutę euro mają Kosowo i Czarnogóra.

Exchange Rate Mechanism 2 (ERM2)

• Powstał w miejsce ESW dla walut krajów UE pozostających poza strefą euro

• Kotwicą ERM2 jest euro

• Klasyczne pasmo wahań +- 15%

• Obecnie w systemie ERM2 uczestniczą waluty 3 krajów UE (Dania, Litwa, Łotwa)

Rezerwy dewizowe

Rezerwy dewizowe/aktywa rezerwowe → łatwo rozporządzalne, płynne aktywa zagraniczne, znajdujące się w posiadaniu i w pełni kontrolowane przez
władzę monetarną (NBP)

Struktura oficjalnych aktywów rezerwowych w Polsce:

• Złoto monetarne

• Specjalne prawa ciągnienia (SDR- special drawing race)

• Pozycja rezerwowa w MFW

• Foreign Exchange w walutach wymienialnych, w tym środki na zagranicznych rachunkach bankowych

SDR – wirtualna jednostka przyznawana państwom adekwatnie do MFW
Mamy 3 emisje:

• 1970 rok – 9,3 mld SDR → obrona Bretton Woods

• 1979 rok – 12,1 mld SDR → cel uczynienia głównego czynnika rezerw dewizowych

• 2009 rok – 82 mld SDR → walka z kryzysem

Polski przydział SDR to 1,3 mld SDR (to około 2,5 mld dolarów)

Transza rezerwowa → spełnia podobną funkcję do SDR. Jest to dodatkowa korzyść.

Za pośrednictwem MFW pożycza się pieniądze od innych krajów.

Stan oficjalnych aktywów rezerwowych w Polsce (X.2011)

Aktywa Rezerwowe 102,7 mld $ (73,3 mld €)

Struktura walutowa benchmarku w latach 2006-2010 (w%)

2010 USD EUR GBP AUD NOK

38 35 13 8 6

Ważna jest płynność rezerw dewizowych.

Rezerwy dewizowe na świecie
Stan na koniec III.2011 r.

• 11,4 bln $

• 11,1% w złocie

Polska 2010r.

38% USD, 35% EUR, 13%GBP, 8% AUD, 6% NOK

• Dolar amerykański traci zaufanie. Euro też spada. Funt trochę się podnosi, to samo dotyczy się dolara kanadyjskiego i dolara australijskiego.

• Kraje rozwijające się mają większe rezerwy dewizowe niż kraje rozwinięte.
  Polska trzyma w 5 rezerwach walutowych.
  Japonia trzyma tylko w 2,3 walutach swoje rezerwy dewizowe.

• Silniejsze kraje narzucają walutę w której regulują warunki importu i eksportu. Dlatego słabsze kraje muszą mieć więcej rezerw dewizowych, muszą być wypłacalne w takiej walucie np. w której jest import.

• Największe rezerwy mają kraje dalekowschodniej Azji – sięgają one setek miliardów dolarów..

• Kraje naftowe mają największe % zasoby.

• Najwyższe rezerwy dewizowe mają kraje płd-wsch. Azji, gdzie rezerwy sięgają do kilkudziesięciu, a nawet 100% PKB. (Chiny 3 biliony, Japonia 1 mld). Bogate stabilne gospodarki mają rezerwy dużo niższe rzędu kilku do kilkunastu % PKB.

Pytania na egzaminu np.

Ile wynoszą rezerwy dewizowe Polski? Ok. 80

Kraje o największych rezerwach dewizowych na świecie: Chiny, Japonia, Singapur

W bilansie płatniczym jest deficyt

W bilansie handlowym jest nadwyżka

W Polsce częściej występuje deficyt niż nadwyżka

Dług publiczny polski wynosi:

• Na koniec czerwca 2011 roku – 788 mld zł

• Za III kwartał roku 2011 roku – 799 mld zł

Bony skarbowe –

• Inflacja w Polsce 5%
  W państwach stabilnych, bogatych i rozwiniętych to inflacja wynosi
  od 1% do 1,5% do 2%

• Inflacja rośnie → gospodarka wzmacnia się

• Inflacja obniża się → gospodarka obniża się

Progi ostrożnościowe:

Dług publiczny do PKB

1. <50%,55%> oznacza to w następnym budżecie relacja deficyt udo dochodów nie może być wyższa niż w tym.

2. <55%, 60%> to deficyt, w następnym budżecie musi pozwolić na obniżenie relacji długu w stosunku do PKB

3. >60%> III próg – ostatni próg. Mówi, że żaden kraj nie może mieć.

Dług zagraniczny – wszystkie długi zaciągnięte w obcej walucie. Jednostek publicznych i prywatnych.

Dług publiczny Dług zagraniczny

PLN $, ₤, € podmioty publiczne

Zaciągnięty i prywatne

W walucie zł

Dotyczy tylko podmiotów publicznych

Dług zagraniczny Polski na II kwartał 2011 r. wyniósł 365 mld $.
Dług publiczny Polski na III kwartał 2011 r. wyniósł 799 mld zł.

Im kraj jest bogatszy wtedy ma coraz większy dług zagraniczny. Stać ich żaby zaciągać pożyczki i długi.

Znaczenie rezerw dewizowych:

• Do spłaty zagranicznych długów

• Stanowią zabezpieczenie dla już ulokowanego kapitału zagranicznego

• Stanowią zachętę dla przyszłych potencjalnych inwestorów

• Stanowią ekwiwalent wyemitowanych złotówek (stanowią o sile nabywczej złotówki)

• Są niezbędne do obrony kursu walutowego w sytuacjach kryzysowych

• Odstraszają kapitał spekulacyjny

• Umożliwiają manipulowanie kursem walutowym

Podsumowując:

Poziom rezerw dewizowych stanowi o wiarygodności gospodarki, jej wewnętrznej wypłacalności i stabilności co przekłada się na większe bądź na mniejsze zainteresowanie zagranicznego kapitału inwestycyjnego a więc determinuje możliwości rozwojowe gospodarki oraz możliwości rozwojowe i kredytowe gospodarki.