SYSTEMY POLTYCZNE W EUROPIE 22.03.2010
DZIAŁALNOŚĆ PRAWOTWÓRCZA WE FRANCJI – szeroki zakres uprawnień prawotwórczych władzy wykonawczej . Charakterystyczną cechą systemu źródeł prawa w konstytucji V Republiki Francuskiej z 1958 roku jest brak monopolu parlamentu w zakresie ustawodawstwa. Przejawiało się to w możliwości stanowienia prawa o randze i materii ustawy przez organy egzekutywy oraz w możliwości wywierania przez rząd znacznego wpływu na procedurę legislacyjną. Od początku mówiono , że ustawodawcą jest bardziej rząd niż parlament. Działalność rządu nie ograniczała się tylko do inicjatywy ustawodawczej - jest możliwość przyjmowania ustaw bez głosowania, kiedy rząd włącznie z projektem ustawy włączy wniosek o wotum zaufania . Przywrócono funkcję ustawodawczą parlamentu – zasadnicza funkcja obok funkcji kontrolnej. Mamy do czynienia z zasadą podziału władzy – znaczenie ma system rządów, zracjonalizowany system parlamentarny, gdzie przewaga jest po stronie egzekutywy i prezydenta. Mamy do czynienia z dwoma systemami - system prezydencki i system parlamentarny.
W odniesieniu do rządu mamy specyficzne uregulowana. Rola rządu określona jest w artykule 20 i przejawia się posiadaniem przez ten organ prawa ustalania i prowadzenia polityki narodu. – konstytucja może przekazywać część uprawnień prawotwórczych dla rządu - głównie następuje przez wykonywanie tzw. Władzy reglamentacyjnej . Władza ta polega na możliwości stanowienia norm prawnych ograniczając przy tym ustawodawcze uprawnienia parlamentu. Silne jest umocowanie do regulacji sytuacji prawnej jednostki przez organy egzekutywy. Działalność Rady Konstytucyjnej zmierza do ochrony parlamentu i ustawy. Konstytucja zawiera kilka przepisów , które dają moc do stanowienia prawa o randze ustawy egzekutywie.
System źródeł prawa we Francji – uznaje się go za bardzo zróżnicowany . Konstytucja reguluje te kwestie w sposób fragmentaryczny . Wyraźnie zostały wskazane jedynie podmioty uprawnione do stanowienia aktów prawnych – będzie to suweren , prezydent, parlament i premier. Brak jest natomiast wskazania form działalności prawotwórczej.
System źródeł prawa we Francji jest otwarty przedmiotowo – nie mamy wskazanych form w sposób zamknięty.
Rodzaje ustaw :
Ustawy konstytucyjne – zawsze identyfikowane niezależnie od systemu ustawy przyjęty w danym państwie.
Hierarchizacja ustaw – występują obok ustaw konstytucyjnych:
Ustawy organiczne - nadrzędna pozycja. Regulują istotne ustrojowo kwestie wskazane wyczerpująco w konstytucji.
Ustawy zwykłe
*W Polsce system źródeł prawa jest zamknięty od strony podmiotowej i przedmiotowej - konstytucja wyraźnie wskazuje podmioty uprawnione do stanowienia praw i przypisuje im konkretne formy tej działalności.
We Francji występuje możliwość uchwalania ustaw prze suwerena z wyłączenie parlamentu.
Tradycyjnie pojmowana materia ustawy – uznaje się , że ustawa jest aktem o charakterze ogólnym,
przedmiotowo ograniczonym. Przedmiot ustaw wskazany jest w artykule 34. Działalność prawotwórcza podzielona jest między parlament a rząd. Ustawa obejmuje swoim zakresem wyłącznie materie wskazane w artykule 34 , inne zaś materie należą do prawotwórstwa organów wykonawczych. Zgodnie z artykułem 37 V Republiki materie nienależące do zakresu ustawy stanowią sferę działalności reglamentacyjnej władzy wykonawczej. Mamy do czynienia z podziałem materii na sprawy ustawowe i sprawy nieustawowe.
Sprawy nieustawowe - pierwotnie nie podlegały kompetencji parlamentu i powinny być regulowane przy pomocy instrumentów egzekutywy.
Ordonanse – akty o mocy ustawy stanowione przez egzekutywę. Są to uregulowania wskazane w konstytucji - dekrety z mocy konstytucji – forma przekazania władzy ustawodawczej.
Uregulowanie francuskie – przewidziano możliwość stanowienia ordonansów nadającym moc prawną projektowi ustawy budżetowej jeżeli parlament nie uchwali go w odpowiednim terminie. Państwo nie może funkcjonować bez ustawy budżetowej.
*W Polsce , jeśli ustawa nie wejdzie w życie od 1 stycznia to mamy do czynienia nadania przez konstytucji swoistej mocy prawnej – staje się podstawą prowadzenia gospodarki finansowej przez państwo na podstawie projektu ustawy budżetowej.
Prorogacja budżetu – stosujemy budżet roku ubiegłego. Cechą ustaw budżetowych jest czasowy okres obowiązywania. Wraz z końcem roku budżetowego taka ustawa wygasa. Budżet może być uchwalony na wiele lat, nie musi być jednoroczny np. w Grecji.
Artykuł 16 konstytucji z 1958 roku upoważnia prezydenta Republiki do stosowania określonych środków w nadzwyczajnej sytuacji. Jeśli instytucje republiki, niepodległość państwa , integralność jego terytorium, bądź wykonywanie zobowiązań międzynarodowych są zagrożone w sposób poważny i bezpośredni oraz , gdy normalne funkcjonowanie określonych w konstytucji władz publicznych zostało przerwane, prezydent może podjąć środki jakie wymagają okoliczności. Prezydent działając w charakterze arbitra może zawiesić normalne funkcjonowanie władz republiki i przejąć ich funkcje.
Władza reglamentacyjna – przejawia się w możliwości stanowienia aktów prawnych o charakterze ogólnym i powszechnie obowiązującym.
Generalną zasadą wynikającą z konstytucji z 1958 roku jest powierzenie władzy reglamentacyjnej premierowi . zgodnie z artykułem 21 konstytucji premier zapewnia wykonanie ustaw oraz wykonuje władzę reglamentacyjną. Konstytucja nie wskazuje form tej działalności. Jeśli chodzi o udział prezydenta w tej władzy istotny Est artykuł 13 konstytucji V Republiki , zgodnie, z którym prezydent podpisuje ordonanse i dekrety uchwalone na posiedzeniu Rady Ministrów. Działalność premiera przybiera formę dekretów , rozporządzeń , okólników i dyrektyw.
Uprawnienia reglamentacyjne ministrów – mają charakter pochodny . Mogą one wynikać z delegacji premiera lub z delegacji ustawy. Głównie ministrowie czerpią swoje kompetencje z subdelegacji uprawnień premiera (subdelegacja - przekazanie delegacji). Parlament rzadko ulega delegacji ministrowi. Jeśli chodzi o akty prawne ministrów to one najczęściej przybierają formę rozporządzeń, okólników i dyrektyw.
Rada konstytucyjna jest wąsko pojmowana we Francji. Jest strażnikiem ochrony konstytucyjności.
Kontrola konstytucyjności jest postrzegana jako element procedury ustawodawczej
Ustawy są traktowane jako wyraz woli powszechnej – nie może funkcjonować organ , który będzie kwestionował wolę powszechną.
Kontrola prewencyjna – kontrola zapobiegawcza.
*W PL Rada Ministrów zawiera umowy międzynarodowe.
DZIAŁALNOŚĆ PRAWOTWÓRCZA W NIEMCZECH - wola państwowa jest samoistnym tworem niezależnym od woli narodu. Główną cechą jest nadrzędna pozycja u stawy, natomiast w ramach działalności egzekutywy wyróżnia się sferę zewnętrzną i wewnętrzną. Sfera wewnętrzna jest traktowana jako działalność o charakterze nie normatywnym (pozaprawna). Federalna ustawa zasadnicza 1949 roku nie wskazuje pojęcia ustawy ani jej przedmiotu.
Doktryna formułuje pojęcie ustawy w sensie materialnym i formalnym.
Jeśli chodzi o rodzaje ustaw: konstytucyjne i ustawy zwykłe- nie ma ustaw organicznych. Zróżnicowanie, ustaw w związku z federalną strukturą państwa. Do roku 1990 występowały ustawy wyłączne, konkurencyjne i ramowe. W roku 1996 zniesiono ustawy ramowe.
Odrębnym typem, ustawy jest ustawa integracyjna – przenosząca prawa zwierzchnie na rzecz organów organizacji ponadnarodowych. Ustawy te traktuje się jako zmieniające konstytucję w sensie materialnym – następuje tzw.
Przełamanie konstytucji - następuje zmiana znaczenia przepisów konstytucji bez ingerencji w jej tekst. Stosuje się procedurę ustawodawczą szczególną. Nie zmieniają się przepisy, a zmienia się ich interpretacja ze względu na znaczenia jakiegoś aktu normatywnego.
Niezależnie od typów ustawy traktuje się ustawę jako akt pochodzący od parlamentu i uchwalony w szczególnym trybie oraz posiadający szczególną moc prawną. W strukturze norm stanowionych przez organy państwa ustawy zajmują miejsce zaraz po konstytucji z modyfikacją o normy międzynarodowe i ponadnarodowe. Ustawa jest samoistnym aktem normatywnym. Do jej ustanowienia nie jest wymagane szczegółowe upoważnienie, a ustawodawca dysponuje swobodą wyboru możliwych konstytucyjnie rozwiązań w zakresie potrzeby i kształtu unormowania. Ustawodawca dysponuje bardzo dużą swobodą konstytucyjną. Ustawa jest aktem o charakterze ogólnym.
Teoria ustawy w Niemczech bazuje na klasycznym rozdzieleniu materialnego i formalnego znaczenia tego aktu. Przedmiotem ustawy w sensie materialnym pierwotnie mogły być tylko reguły chroniące wolność i własność obywatela przed zewnętrzną ingerencją – te sprawy mogły być regulowane wyłącznie aktami parlamentu, czyli ustawami w sensie formalnym. W tym obszarze egzekutywa mogła wydawać jedynie rozporządzenia wykonawcze (traktowane w formie ustaw). Poza tym zakresem egzekutywa mogła regulować sytuację w sposób samoistny. Czyniła to w formie tzw. rozporządzeń administracyjnych – początkowo nie były traktowane jako działalność prawotwórcza, mogą być samoistne. Jeśli chodzi o rozporządzenia administracyjne mogły one regulować stosunki wewnątrz aparatu urzędniczego oraz kontrolę państwową. Natomiast jako element aparatu urzędniczego traktowano także osoby pozostające w tzw. szczególnym stosunku podporządkowania z państwem więzami służbowymi, np. urzędnicy czy żołnierze lub faktycznymi, np. więźniowie.
Doktryna istotnych rozstrzygnięć – wymagająca regulacji ustawowej dla wszelkich ważniejszych kwestii dotyczących obywatela funkcjonującego także w ramach „szczególnego stosunku podporządkowania”.
Głębokość regulacji ustawowej – przedmiot ustawy nie jest ograniczany – nie ma sfery samoistnie działalności prawotwórczej egzekutywy. Ustawodawca powinien regulować pewne kwestie stosując odpowiednią szczegółowość.
Materia zastrzeżona dla parlamentu – związana z głębokością regulacji, co oznacza ż przechodzimy na grunt ograniczenia działalności wykonawczej egzekutywy.
Rozporządzenie wykonawcze – akt szczególny, wykonawczy i powszechnie obowiązujący wydawany na podstawie ustawowego upoważnienia. Posiada ściśle wykonawczy charakter wobec ustawy. Upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia może być udzielone rządowi federalnemu, ministrowi federalnemu lub rządom krajowym. Jest to tzw. formalny element więzi rozporządzenia z ustawą.
Materialny element więzi rozporządzenia z ustawą – oznacza on, że upoważnienie do wydania rozporządzenia musi określać jego treść , cel i granice. Upoważnienie nie może być blankietowe. Delegacja do wydania rozporządzenia nie oznacza, że parlament traci w tej materii kompetencję ustawodawczą.
Możliwość wydawania aktów o mocy ustawy – Niemiecka konstytucja federalna nie przewiduje takiej możliwości. Nie przewiduje w ogóle mocy stanowienia prawa przez egzekutywę, co nie oznacza, że istnieje jakaś zastępcza forma.
*Doktryna sfery wewnętrznej administracji Niemiec została po części przeniesiona do Polski – prawo wewnętrzne może wiązać tylko w ramach struktury organizacyjnej, administracja nie może regulować w sposób samodzielny działalność jednostek.
DZIAŁALNOŚĆ PRAWOTWÓRCZA W POLSCE – zamknięty system źródeł prawa. Konstytucja wyraźnie wskazuje akty normatywne, które mogą być wydawane przez szczególne organy. System źródeł prawa – zamknięty katalog oznacza, że może przypisywać do tego systemu takie akty, które identyfikujemy w konstytucji – musi być wskazany podmiot tworzący akt i forma aktu.
Terenowe organy administracji rządowej – wójt, komendant policji powiatowej, inspekcja sanitarna – na mocy ustawy mogą stanowić akty prawa miejscowego
O przyznaniu kompetencji w zakresie prawa wewnętrznego decyduje prawodawca