TOPOS - powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury i sztuki danej kultury, cywilizacji. Wskazuje na istnienie pierwotnych wzorców myślenia człowieka.
*topos Arkadii - krainy wiecznej szczęśliwości
*A. Mickiewicz "Pan Tadeusz"
*literatura sentymentalna
*pieśni J. Kochanowskiego
*Homer "Odyseja" - motyw wędrowny
BOGOWIE I ICH DOMENY
Gaja - Ziemia
Eros - Miłość
Uranos - Niebo
Okeanos - Ocean
Demeter - bogini urodzaju
Hestia - opiekunka ogniska domowego
Hades - bóg Podziemia
Posejdon - bóg mórz
Hera - bogini małżeństwa
Zeus - król bogów
Ares - bóg wojny
Hefajstos - bóg-kowal
Hebe - bogini wdzięku
Atena - bogini mądrości
Apollo - bóg sztuki i nauki
Artemida - bogini łowów
Hermes - posłaniec bogów, patron handlu i złodziei
Afrodyta - bogini miłości
Dionizos - bóg winnej latorośli
Herakles - najsłynniejszy z herosów
MIT - niezwykle złożone zjawisko kulturowe, można go analizować i interpretować w wielu perspektywach. W mitach stykają się ze sobą sfera sacrum i profanum:
*śmiertelni byli gośćmi bogów (Olimp)
*bogowie schodzą na ziemię pod postacią ludzką by płodzić dzieci
*bogowie decydują o losie człowieka
MITOLOGIA - zbiór wierzeń pochodzących z jakiegoś obszaru, np. mitologia grecka, rzymska, słowiańska
MYŚLENIE MITYCZNE - jest cechą myślenia człowieka pierwotnego. Jest konkretne, abstrakcyjne.
*świat zamieszkują zarówno ludzie jak i wytwory jego wyobraźni
*prapoczątek zawsze związany jest z istotą nadnaturalną
*ładny=dobry, brzydki=zły
*cechy fizyczne utożsamiano z cechami psychicznymi
*wierzono, że po śmierci człowiek żyje tak, jak przed
PARTYKULARYZM RELIGIJNY - cecha religii greckiej, zamykanie się w ciasnym kręgu światopoglądów
ARCHETYP - termin z zakresu psychologii, jest to prastary wzorzec odwiecznie istniejący w podświadomości ludzkiej, wyobrażający o świecie i relacje na określone sytuacje, mimo że nie uświadamiamy sobie go, jest on pozostałością doświadczeń ludzkości.
BUDOWA TRAGEDII ANTYCZNEJ
I. Tragedia antyczna - zawsza odnosi się do zdarzeń mitologicznych. Brak w niej scen zbiorowych. Na scenie może przebywać 2, a później 3 aktorów.
II. Reguła trzech jedności:
-jedność czasu
-jedność miejsca
-jedność akcji
III. Zasada decorum - stosowność stylu względem gatunku i tematu. Tragedia antyczna musi być napisana stylem patetycznym, czyli podniosłym.
Budowa:
1. Prolog - wprowadzenie do tragedii
2. Parodos - pierwsze wejście chóru
3. Epeisodion - wypowiedzi aktorów
4. Stasimon - pieśni chóru
5. Exodus - końcowa pieśń chóru
CECHY EPOSU
*epos to dłuższy utwór poetycki, o kunszcie politycznym, bohaterami są herosi antyczni, a ukazani na tle ważnych wydarzeń historycznych
*podniosły patetyczny styl (uroczysty)
*inwokacja - bezpośredni zwrot do bóstwa, szczególnie uroczysty
*apostrofa
*dwupłaszczyznowość świata
*świat bogów i ludzi - oba światy przenikają się
*ważne wydarzenie historyczne uświęcone Wojnie Trojańskiej
KONCEPCJA LOSU I FILOZOFIA ZAWARTA W "KRÓLU EDYPIE"
*los człowieka zależy od bogów
*człowiek nie decyduje o swoim życiu
*Edyp jest postacią tragiczną:
-czyni zło nie mając świadomości
-zabójstwo ojca i związek kazirodczy z matką
-uciekając przed przepowiednią spełnia ją
-ironia tragiczna
-jego działanie prowadzi do nieuniknionej klęski
-Edyp walczy o swoje człowieczeństwo sprzeciwiając się bogom
-chce decydować o swoim losie
Tragedia antyczna - gatunek
rodzaj - dramat
Mimesis - sztuka mimetyczna - naśladuje rzeczywistość
Katharsis - oczyszczenie przez przeżywanie uczuć litości i trwogii (w sztuce)
Konflikt tragiczny - współistnienie dwóch równorzędnych, o przeciwnym znaczeniu racji, wybór jednego z nich prowadzi do katastrofy
Ironia tragiczna - prawda niesie klęskę, niewiedza rozumiana jako brak prawdy - daje spokój
Wina tragiczna - bohater błądzi, popełnia błąd, ale nie jest tego świadomy
Fatum - przeznaczenie, zły los
Hybris - fałszywie pojmowana duma, zarozumiałość bohatera, która zawsze ściąga gniew bogów