Konspekt 1

Gospodarowanie jako proces dokonywania wyborów.

1. Rzadkość – to fakt że nie możemy mieć wszystkiego co chcemy przez cały czas. Jest to luka pomiędzy potrzebami a możliwościami ich zaspokojenia.

„Rzadkość jest wynikiem zależności miedzy zapotrzebowaniem ludzi na dobra a ograniczonymi zdolnościami do ich wytworzenia. Problem rzadkości pojawia się zawsze gdy zapotrzebowanie ludzi na dobra przewyższa możliwości wyprodukowania tych dóbr.” (M. Rekowski „Wprowadzenie do mikroekonomii”)

1. Konieczność gospodarowania – wynika z tego, że nie możemy posiadać wszystkiego na raz, a to ze względu na ceny i uzyskiwane dochody, dlatego też musimy wybierać co jest najważniejszą potrzebą i którą zaspokoić jako pierwszą.

2. Proces gospodarowania –są to procesy zachodzące w sferze produkcji – podział, wymiana i konsumpcja dóbr.

3. Potrzeby – jest to stan niedoboru, braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu i jego indywidualnym doświadczeniem, miejscem w społeczeństwie jest niezbędne do utrzymania się przy życiu, zapewnieniu rozwoju, zachowania gatunku itp.

Z punktu widzenia ekonomii należy wiązać potrzeby z konkretnymi dobrami. Potrzeby są bodźcem skłaniającym ludzi do gospodarowania. Ostatnio jednak potrzeby są kreowane także przez reklamy. Potrzeby są

dynamiczne - ulegają zmianie wraz z rozwojem cywilizacji i postępem które zmieniają możliwości ich zaspokajania

i odnawialne

„Potrzeby są różnorodne – poczynając od biologicznych […]poprzez inne potrzeby, które można zaspokoić za pomocą dóbr materialnych […] po potrzeby wyższego rzędu: zdobywanie wiedzy, ochrony zdrowia…” (R. Milewski „Podstawy ekonomii”)

Właściwości potrzeb:

• Nieograniczone co do rodzaju

• Ograniczone w swej pojemności

• Komplementarne (Uzupełniające się; jedna potrzeba wywołuje drugą)

• Substytucyjne (Zastępowalne)

• Odradzające się

Rodzaje potrzeb:

• Egzystencjalne

• Indywidualne

• Zbiorowe

• Konsumpcyjne

• Społeczno- kulturalne

• Materialne

• Zewnętrzne

• Wewnętrzne

Piramida potrzeb Maslowa

1. Dobra – Są to przedmioty materialne służące do zaspokajania potrzeb ludzi wytwarzane w procesie gospodarowania. Do dóbr zalicza się także usługi oraz wartości niematerialne np. prawo do licencji.

Dobra dzielimy na

• wolne – nie są wynikiem produkcji, występują w przyrodzie (np.powietrze, woda w rzece, promienie słońca)

• gospodarcze – produkty świadomej i celowej działalności ludzkiej polegającej na wytwarzaniu dóbr.

Oraz na

• materialne

• niematerialne

• konsumpcyjne

• dobra społecznie akceptowane

• anty dobra (zakazane dobra np. narkotyki)

• prywatne

• publiczne

• jednorodne (homogeniczne)

• zróżnicowane (heterogeniczne)

• pośrednie (dobra które ulegają dalszej obróbce by stać się finalnymi)

• finalne

1. Zasoby – podstawowe elementy używane w procesie gospodarowania.

Zasoby można podzielić na:

• Finansowe

• Osobowe

• Rzeczowe

• Wolne (powietrze, owoce leśne)

• Gospodarcze (dotyczy ich rzadkość)

Oraz na:

• Odnawialne

• Nieodnawialne

Oraz:

• Naturalne

• Ludzkie (umiejętności człowieka)

• Kapitałowe (rzeczowe i finansowe)

Dynamiczna teoria zasobów mówi że zasoby są funkcją wiedzy człowieka

1. Czynniki produkcji są to uaktywnione zasoby

„Zasoby służą jako nakłady do produkcji dóbr. Często określa się je mianem czynników produkcji. Najważniejsze z nich to:

• Siła robocza

• Ziemia

• Surowce naturalne

• Kapitał rzeczowy ( maszyny, budynki)” (M. Rekowski „Wprowadzenie do mikroekonomii”)

Trzy podstawowe czynniki produkcji to:

• Praca – każdy sposób w jaki ludzka energia fizyczna i umysłowa jest sensownie wydatkowana dla osiągnięcia celu.

• Ziemia – jej powierzchnia + wszelkie bogactwa naturalne.

• Kapitał – obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej maszyny, budynki, urządzenia, narzędzia, środki transportu oraz środki finansowe.

1. Krzywa możliwości produkcyjnych jest modelem ekonomicznym. Przedstawia wszystkie alternatywne kombinacje maksymalnej produkcji dóbr/usług, dostępne dzięki w pełni efektywnemu wykorzystaniu wszystkich dostępnych czynników wytwórczych.

2. Granica możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji)

Przy danych zasobach i technologii zwiększenie produkcji jednego rodzaju dóbr oznacza częściową rezygnację z produkcji drugiego rodzaju dóbr. Poruszając się wzdłuż granicy możliwości mamy pewność że zasoby są w pełni wykorzystane. Punkty poniżej tej granicy wykazują że zasoby są wykorzystywane niepełnie a punkty powyższe są obecnie niemożliwe do osiągnięcia. Nie znaczy to jednak że dla gospodarki lepiej rozwiniętej są one nieosiągalne.

Granicę możliwości produkcyjnych przedstawia się na wykresie za pomocą:

• Krzywej liniowej – zmiana ilości dobra A spowoduje zmianę ilości dobra B o taką samą wartość.

• Krzywa wygięta w łuk – rezygnacja kolejno z takiej samej ilości dobra A będzie powodować coraz mniejszą ilość dobra B

Koszt alternatywny – wiąże się z granicą produkcji. Przenika on każdą działalność człowieka. Jest to koszt utraconych korzyści/ zaniechanych możliwości. Koszt alternatywny to wartość której nie otrzymamy lub z której zrezygnujemy aby pozyskać inną wartość.

W odniesieniu do konkretnej działalności gospodarczej kosztem alternatywnym danego wyboru są utracone dochody z najbardziej cennej niepodjętej działalności.

1. Optymalizacja decyzji

Ograniczoność zasobów zmusza do szukania rozwiązania optymalnego tzn. do osiągnięcia maksimum korzyści z konsumowania zarówno dobra A jak i dobra B.

Zasada optymalizacji to zasada, którą powinno się kierować podejmując i zmieniając decyzje gospodarcze. Można ją przedstawić w następujący sposób:

1. Jeżeli korzyści są większe od kosztów należy rozwijać działalność

2. Jeżeli koszty są większe od korzyści należy ograniczyć rozmiary działalności.

3. Równowaga między kosztami a korzyściami to punkt równowagi, który oznacza osiągnięcie najlepszego z możliwych poziomu działalności gospodarczej.

1. Racjonalność gospodarowania

To ograniczoność zasobów jest podstawową przyczyną konieczności racjonalnego gospodarowania.

Jego istotą jest dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno- gospodarczych i ich realizacji.

Racjonalność postępowania polega na tym że podmiot gospodarczy zbiera i analizuje przy pomocy rozumu wszystkie informacje niezbędne do podjęcia decyzji.

Najczęściej podejmujemy decyzje na podstawie ograniczonych informacji, czyli w warunkach niepewności co wiąże się z koniecznością ponoszenia ryzyka podejmowanych decyzji.

Racjonalne postępowanie polega na minimalizacji ryzyka.

Racjonalność rzeczywista – dotyczy wyniku wyboru i traktuje go jako racjonalny, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści.

Racjonalność proceduralna – odnosi się do procesu eyboru i traktuje go jako racjonalny gdy rzeczywiste podmioty wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej działalności.

Zasada racjonalnego gospodarowania występuje w 2 wariantach:

• Maksymalizacja efektów przy danych nakładach. Trzeba tak użyć danych nakładów aby uzyskać maksymalne efekty.

• Minimalizacja nakładów przy danych efektach. Staramy się stosować jak najmniejsze nakłady i nadal uzyskiwać ten sam efekt.

Rachunek ekonomiczny – porównanie uzyskiwanych z danej działalności gospodarczej efektów z ponoszonymi w związku z tą działalnością nakładami w celu wybrania możliwie najlepszych, najbardziej efektywnych ekonomicznie wariantów decyzji.

Buduje się go na 3 warunkach:

• Elementy muszą być mierzalne (dają się wyrazić w jednostkach miary)

• Elementy muszą być wyrażone w takich samych jednostkach miary

• Trzeba dysponować jednoznacznym kryterium wyboru

Cech rachunku ekonomicznego:

• Kompleksowość – polega na tym że rachunek ekonomiczny powinien obejmować całość danego przedsięwzięcia.

• Wariantowość – mogą istnieć różne warianty rozwiązań realizacji celów

• Dualność

• - wiąże się z 2 wariantami racjonalnego gospodarowania

• Względność (budowany każdorazowo zależnie od sytuacji)

1. Gospodarka jako system

Gospodarowanie odbywa się w określonych warunkach materialnych, instytucjonalnych, społecznych, politycznych. Całokształt warunków, reguł, mechanizmów składa się na pojęcia takie jak system gospodarczy. Gospodarkę można potraktować jako dający się wyodrębnić system.

Rodzaje gospodarek:

• Towarowa

Taka której celem jest wytwarzanie towarów przeznaczonych na wymianę (sprzedaż). Musi istnieć podział pracy. Jest z nią związana zasada racjonalnego gospodarowania i rachunek ekonomiczny jako narzędzie.

• Naturalna

Polega na produkcji dla siebie (na potrzeby producenta, jest on jednocześnie konsumentem tego co stworzył)

• Rynkowa

Regulatorem procesów gospodarczych jest samoistnie działający rynek.

• Nakazowa - Centralnie planowana

Procesy gospodarcze są regulowane przez państwo

System zdecentralizowany – gdy uprawnienia do podejmowania decyzji gospodarczych należą tylko do konsumentów i producentów.

System scentralizowany – gdy uprawnienia do podejmowania decyzji należą do centralnej biurokracji państwowej.

1. Główni uczestnicy życia gospodarczego

• gospodarstwo domowe - konsumenci

Najmniejsza komórka społeczna która wspólnie gromadzi i wydaje dochody, aby zaspokoić potrzeby konsumpcyjne. Pełni 2 funkcje: konsumpcyjną i produkcyjną(zarobkowanie). Gospodarstwa domowe są głównymi podmiotami gosp. rynkowej obok przedsiębiorstw.

• przedsiębiorstwo – producenci

Zespół ludzi dysponujący określonymi środkami niezbędnymi do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej (produkcji, obrotu towarowego, usług). Działalnośc jest nastawiona na uzyskanie jak największych dochodów

• państwo

Złożona struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego dane terytorium. Dysponuje władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.