XIV. Organami administracji w zakresie ochrony przyrody są: Minister właściwy do spraw środowiska Minister właściwy do spraw środowiska wykonuje zadania naczelnego organu administracji państwowej w zakresie przyrody przy pomocy Głównego Konserwatora Przyrody. Wojewoda wykonuje zadania organu administracji rządowej w zakresie ochrony przyrody przy pomocy Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Organami opiniodawczo-doradczymi w zakresie ochrony przyrody są: Państwowa Rada Ochrony Przyrody, działająca przy ministrze właściwym do spraw środowiska Państwowa Rada Ochrony Przyrody wybiera ze swego grona przewodniczącego i dwóch jego zastępców oraz uchwala regulamin. W ramach Rady działają komisje problemowe, do których minister właściwy do spraw środowiska, na wniosek przewodniczącego Rady, może powołać także osoby spoza jej składu. W posiedzeniach Rady bierze udział Główny Konserwator Przyrody. Do zadań Państwowej Rady Ochrony Przyrody należy w szczególności: ocena stanu ochrony przyrody i wykorzystania obszarów chronionych do celów naukowych, opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ochrony przyrody, przedstawianie wniosków i opinii w sprawach ochrony przyrody, opiniowanie programów badawczych w zakresie ochrony przyrody oraz popularyzowanie ochrony przyrody. Wojewódzka komisja ochrony przyrody, działająca przy wojewodzie Wojewódzka komisja ochrony przyrody wybiera ze swego grona przewodniczącego i zastępcę oraz uchwala regulamin. W posiedzeniach Komisji bierze udział wojewódzki konserwator przyrody. Do zadań wojewódzkiej komisji ochrony przyrody należy w szczególności: ocena stanu i potrzeb ochrony przyrody, przygotowywanie opinii i wniosków z zakresu ochrony przyrody, opiniowanie projektów aktów prawa miejscowego w zakresie ochrony przyrody wydawanych przez wojewodę, opiniowanie projektów inwestycji i programów wpływających na system obszarów chronionych, w tym regulacji rzek, melioracji bagien i dolin rzecznych.
Formy ochrony przyrody- park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, gatunkowa ochrona zwierząt, roślin i grzybów.
XV. Dyrektywa ptasia. Jej postanowienia dotyczą: 1) pod względem taksonomicznym - wszystkich gatunków ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim 2) pod względem rzeczowym: ptaków, ich jaj, gniazd oraz siedlisk 3) pod względem funkcjonalnym: ochrony, gospodarowania, regulowania liczebności oraz wykorzystania 4) pod względem terytorialnym: europejskich terytoriów państw członkowskich Unii, za wyjątkiem Grenlandii. Głównym celem tej Dyrektywy jest utrzymanie (lub dostosowanie) populacji gatunków ptaków na poziomie odpowiadającym wymaganiom ekologicznym, naukowym i kulturowym. Przy czym przy osiąganiu tego celu nakazuje ona uwzględnianie wymagań ekonomicznych i rekreacyjnych (pod tym ostatnim pojęciem kryje się przede wszystkim łowiectwo).
Dla skutecznej ochrony ptaków, Dyrektywa ta wykorzystuje następujące metody: 1) wprowadza szereg zakazów w stosunku do działań nakierowanych na ptaki 2) nakazuje ochronę siedlisk ptaków (to jest chyba najcenniejsze postanowienie tego aktu 3) ogranicza introdukcję gatunków obcych 4) ustala zasady i ograniczenia dotyczące gospodarczego i rekreacyjnego wykorzystania ptaków 5) postuluje wprowadzenie koniecznych zapisów w prawie krajowym 6) nakazuje kontrolę realizacji ochrony i
jej skutków, a w razie wykazanej przez tę kontrolę niskiej skuteczności działań ochronnych - modyfikowanie stosowanych metod.
Chociaż Dyrektywa Ptasia nakazuje ochronę wszystkich ptaków, różnicuje rygory ochronne w zależności od stanu populacji poszczególnych gatunków. Wskazuje zarówno taksony, które powinny być otoczone specjalnie troskliwą opieką, jak i takie, na które można pod pewnymi warunkami polować.
Dyrektywa siedliskowa. Podstawowym celem Dyrektywy Siedliskowej jest ochrona różnorodności biologicznej na obszarze państw członkowskich Unii Europejskiej. Zadanie to ma być realizowane poprzez: 1) ochronę siedlisk zagrożonych lub/i reprezentatywnych dla poszczególnych regionów biogeograficznych zjednoczonej Europy, 2) zachowanie roślin i zwierząt rzadkich i zagrożonych na terenie Wspólnoty, realizowaną poprzez ochronę gatunkową i/lub ochronę ich siedlisk. Tym dwu blokom tematycznym podporządkowana jest cała struktura wewnętrzna dyrektywy.
Zasady ochrony przyrody na obszarach Natura 2000. Ochrona obszaru w ramach sieci NATURA 2000 nie wyklucza jego gospodarczego wykorzystania. Jednakże każdy plan lub przedsięwzięcie, które może w istotny sposób oddziaływać na obiekt wchodzący w skład sieci, musi podlegać ocenie oddziaływania jego skutków na ochronę obiektu. Zgoda na działania szkodzące obiektowi może być wyrażona wyłącznie w określonych przypadkach i pod warunkiem zrekompensowania szkód w innym miejscu (w celu zapewnienia spójności sieci). Kraje członkowskie będą współfinansować ochronę obszarów NATURY 2000. Dyrektywa zawiera zasady tego finansowania. Będą do tego celu wykorzystywane różne narzędzia finansowe Unii. Stan chronionych siedlisk i gatunków, a także sytuacja na obszarach wchodzących w skład sieci, muszą być monitorowane. Dyrektywa przewiduje również procedurę rezygnacji z uznawania danego obszaru za ostoję wchodzącą w skład sieci, jeśli na skutek naturalnych procesów utraci chronione wartości.
Procedura tworzenia obszarów Natura 2000. Każdy kraj sam przygotowuje propozycję sieci na jego terytorium. Wyznaczanie OSO następuje na podstawie Dyrektywy Ptasiej, a ustalanie listy proponowanych SOO następuje na podstawie kryteriów określonych w załączniku III do Dyrektywy Siedliskowej. Ważne jest to, iż kryteria te mają wyłącznie charakter przyrodniczy - ocenia się więc stan obszaru, zagrożenia, stopień izolacji, wartość dla zachowania gatunku lub typu siedliska w skali globalnej itp. W tym przypadku jakiekolwiek uwarunkowania ekonomiczne nie są brane pod uwagę. Potrzeba ochrony przyrody została uznana za nadrzędną. Komisja Unii Europejskiej, w porozumieniu z zainteresowanymi krajami, ustala ostateczną listę obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW), które wejdą w skład sieci. Dla zatwierdzonych elementów sieci opracowuje się priorytety ochrony, ustala konieczne działania ochronne, a w miarę potrzeby także tworzy palny ochrony. Wyznaczaniu obszarów do ochrony, a następnie ustalaniu zasad ochrony, powinny towarzyszyć konsultacje społeczne. Kraje są odpowiedzialne za zachowanie na obszarach wchodzących w skład sieci chronionych walorów w stanie niepogorszonym.
O utworzeniu zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, użytku ekologicznego, pomnika przyrody oraz stanowiska dokumentacyjnego decyduje odpowiedni wojewoda lub rada gminy.