Stosunki prawne
Pojęcie
Struktura
Omówienie elementów struktury
Faktyczne oddziaływanie na siebie osób nazywamy stosunkiem społecznym faktycznym.
Przykład: Jacek popchnął Jurka w tramwaju i w efekcie ten złamał nogę.
Jeżeli odziaływanie oparte jest na normach to takie odziaływanie nazywamy tetycznym np. normy religijne, prawne etc. Np. „Wacek otacza troską Jacka” – stosunek oparty na obowiązku moralnym.
Jeżeli będą to normy prawne to mamy do czynienia ze stosunkiem prawnym.
Stosunek prawny to stosunek tetyczny, oparty na normie prawnej.
Konstrukcja stosunku prawnego znajduje zastosowanie do wszystkich gałęzi prawa, w szczególności jednak do prawa cywilnego. Stosunki prawne mogą być stosunkami zobowiązaniowymi( gdy podmiot A ma obowiązek świadczyć na rzecz podmiotu B zwanego uprawnionym albo stosunków podległości kompetencyjnej ( podmiot A podlega kompetencji B ). Ten drugi typ szczególny jest dla nauki prawa administracyjnego.
Struktura stosunku prawnego
Podmiot(y)- może nim być każdy podmiot prawa, podmiotowość prawną ma ten podmiot ( w tym jednostka organizacyjna, które może mieć prawa i obowiązki) podmiotowość prawna jest ukształtowana różnorako, zależnie od gałęzi prawa(np. nie ma podmiotowości w prawie cywilnym a posiada ją w prawie podatkowym- dotyczy zwłaszcza jednostek organizacyjnych/podmiotów zbiorowych). Generalnie podmiotowość prawną posiada każdy człowiek od urodzenia do śmierci, a także pewne jednostki organizacyjne(podmiot zbiorowy).
Na gruncie prawa cywilnego używa się takich nazw jak:
Zdolność prawna – ten ma zdolność prawną, kto może być podmiotem praw i obowiązków.
Zdolność do czynności prawnych – posiada ten, kto może poprzez dokonanie czynności konwencjonalnych wywoływać określone skutki prawne, zwłaszcza powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego, jest to więc pewna kompetencja, nie przysługuje ona wszystkim i nie przysługuje w jednakowym zakresie. Pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie( po 18 roku życia oraz kobiety, które weszły w związek małżeński – min. 16 lat ), które nie są ubezwłasnowolnione, zawsze z natury – osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej choć ustawa przyznaje im zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej . Mogą dokonywać wszystkich czynności prawnych.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych: osoby od 13 roku życia do uzyskania pełnoletności i ubezwłasnowolnieni częściowo( można ich ubezwłasnowolnić całkowicie). Mogą samodzielnie dokonywać niektórych czynności prawnych albo niektórych nie mogą dokonywać wcale lub za zgodą przedstawiciela ustawowego.
Brak zdolności do czynności prawnych: całkowicie ubezwłasnowolnieni oraz osoby do ukończenia 13 roku życia. W ogóle nie mogą dokonywać czynności prawnych( z drobnymi wyjątkami)
Osoba fizyczna- każdy człowiek od momentu urodzenia do śmierci. Zdolność prawną ma również „nasciturus”- dziecko poczęte-nienarodzone, przy czym nabędzie prawa ono prawa i obowiązki, gdy urodzi się żywe(potencjalna możliwość).
Osoba prawna – to osoba organizacyjna, której ustawa przyznaje osobowość prawną. Może to być stowarzyszenie osób(korporacja) albo majątek(fundacja). Przyznawana zawsze jednostkom organizacyjnym/podmiotom zbiorowym przez ustawę.
Fakt prawny- fakt doniosły prawnie, czyli taki, z którym normy prawne wiążą jakieś określone skutki. Zwłaszcza powstanie lub ustanie stosunku prawnego.
Przedmiot – jest to określone zachowanie się( zgodne z treścią). **świadczenie. Uprawnienie A polega na świadczeniu obowiązku przez B. ; Zaniechanie czynienia czegoś ; Zobowiązanie się do czegoś ;
Treść – prawa i obowiązki podmiotów tego stosunku.