Makroekonomia , wykład 3 15.10.2013 r.

T:Problemy wzrostu gospodarczego

1. Pojęcie wzrostu oraz rozwoju w tym rozwoju zrównoważonego

2. Czynniki wzrostu gospodarczego:

1. tradycyjne

2. czynniki wzrostu ekstensywnego i intensywnego

3. tzw. nowe czynniki wzrostu

1. teoria i modele wzrostu oraz wnioski z nich wynikające

2. pojęcie konwergencji i dywergencji ekonomicznej i jej rodzaje

3. problemy i bariery wzrostu gospodarczego w Polsce.

Ad.1.

Wzrost gospodarczy jest to przyrost podstawowych kategorii ekonomicznych takich jak produkcja dóbr i usług i mierzy się go przyrostem PKB. Z kolei rozwój obejmuje nie tylko zmiany ilościowe jak i wzrost, ale dodatkowo także zmiany jakościowe zachodzące w gospodarce, np. postęp techniczny, zmiana technologii, jakości produktów, struktury gospodarki, kwalifikacji pracowników. Mówimy o rozwoju gospodarczym – jak wyżej, ale i rozwój społeczno-gospodarczy, gdzie dodatkowo uwzględnia się zmiany zachodzące w społeczeństwie, np. proces starzenia się społeczeństwa.

W ostatnich dziesięcioleciach coraz większą wagę w tym zwłaszcza w UE przypisuje się do pojęcia rozwoju zrównoważonego. Jest to pojęcie koncepcji, która zrodziła się w drugiej połowie XX w. Jest to stosunkowo nowa koncepcja i jest różnie rozumiana. Węziej przez ekologów a szerzej przez ekonomistów. Rozwój trwały to taki, który ma zdolność do samonakręcania się, rozwoju w długich okresach czasu. Ekolodzy zwracają głównie uwagę na potrzebę ochrony środowiska i zachowania pewnych zasobów naturalnych po to, aby przyszłe pokolenia mogły z nich korzystać. Natomiast w podejściu ekonomicznym zwraca się uwagę, że wzrost gospodarczy mierzony m.in. przyrostem PKB na mieszkańca może się dokonywać kosztem nadmiernego zużycia nie tylko zasobów naturalnych, ale również zasobów ludzkich, np. poprzez wieloetatowość, pracę w nadgodzinach. I generalnie wskazuje się, że PKB na mieszkańca nie zawsze jest dobrym miernikiem oceny poziomu dobrobytu ekonomicznego. Wynika to m.in. również z faktu, że PKB nie odzwierciedla wielu elementów, które na dobrobyt wynikają. Chociażby tego czasu wolnego, wyposażenie gospodarstw domowych .W związku z tym zaleca się mierzyć rozwój nie tylko poprzez PKB na mieszkańca, ale także szereg innych wskaźników, mierników. I zwraca się tu uwagę na 4 aspekty:

1. że na poziom dobrobytu istotne jest realny wzrost dochodu, który …………..

2. że istotny jest również wzrost poziomu zdrowotności społeczeństwa, ale mierzy się to poprzez rankingi średniej długości życia

3. poziom wykształcenia

4. uwzględnia się jakość środowiska naturalnego

Reasumując się koncepcji rozwoju ……………. Celem głównym rozwoju jest zapewnienie dobrobytu społecznego i bezpieczeństwa w długim horyzoncie czasowym, międzypokoleniowym. Wyrazem tego jest m.in. to, że zwraca się uwagę na potrzebę :

1. zachowania tzw. sprawiedliwości wewnątrzpokoleniowej, tzw. żeby rozwój jednych grup nie dokonywał się poprzez ograniczenie innych

2. zachowanie sprawiedliwości międzypokoleniowej, które zależy …………………………..

Wprowadza się pojęcie inwestycji kompensacyjnej, które mają kompensować fakt, że zużywa się pewne zasoby, a zwłaszcza nieodnawialne, i trzeba pracować, inwestować w technologie, które w przyszłości te zasoby zastąpią.

Ad.2.

1. Czynniki wzrostu potencjalnego, które decydują o możliwościach wzrostu

Rozróżnia się tradycyjne czynniki, są to 3 podstawowe:

1. ludzkie

2. kapitał

3. zasoby naturalne (praca, kapitał, zasoby naturalne)

Czynniki ludzkie – są takie dwa podstawowe czynniki:

1. ilość wydatkowanej pracy, która zależy od ilości pracujących osób i jak długo, to zależy od poziomu bezrobocia, od ilości miejsc pracy, ………

2. wydajność pracy – efekt pracy w przeliczeniu na jednego pracującego w jednostce czasu

Rozróżnia się tzw. wydajność indywidualną i techniczną , gdzie np. w przedsiębiorstwie liczy się ilościową lub wartościowo produkcję na 1 pracownika na godzinę. Po drugie wydajność społeczna (zbiorowa), czyli średnia w kraju lub w regionie, i mierzy się ją PKB na jednego pracującego w ciągu roku. Wydajność zależy od stosowanych technik technologii, organizacji pracy, kwalifikacji pracowników, w niektórych dziedzinach od warunków naturalnych , od tzw. intensywności pracy, która z kolei zależy od szeroko rozumianej motywacji – materialnej i niematerialnej. Bardzo ważne, że ludzie mylą intensywność i wydajność. Intensywność to 1 z czynników wydajności. Dodatkowo jeszcze tzw. wydajność społeczna, czyli ta średnia w kraju zależy w bardzo dużym stopniu od struktury gałęziowej i sektorowej gospodarki, a zwłaszcza pracujących, np. ile ludzi pracuje w rolnictwie, ile w przemyśle, a ile w usługach.

Czynniki rzeczowe (kapitał) – dwa czynniki:

1. istotny jest majątek produkcyjny, czyli ile jest firm, maszyn, mierzy się to m.in. tzw. technicznym uzbrojeniem pracy, czyli ile majątku przypada na jednego pracującego, tak samo w przedsiębiorstwie jak i w pracy.

2. Tzw. efektywność wykorzystania kapitału , często określa się ją „e” czyli odwrotność kapitałochłonności „1/k”. Kapitałochłonność – jest to majątek trwały na jednostkę , efekt produkcji, PKB, ile trzeba majątku, aby wytworzyć PKB., ile PKB tworzy się z majątku jednostki.

Majątek trwały/ efekt (PKB) =K, PKB/ Majątek = e

Efektywność wykorzystania kapitału zależy od stosowanych technik i technologii, wiedzy, postępu technicznego, ale także sprawności procesu inwestycyjnego. wykorzystania maszyn, czyli inaczej od tzw. zamrożenia kapitału. Zamrożony kapitał to taki, który już został wydany na coś, ale jeszcze nie daje efektów. Dwie zasady, jak zmniejszać zamrożenia kapitału:

1. Sposób właściwy rozkładać nakłady inwestycyjne w trakcie okresu okresie realizacji inwestycji

Przykłady

90 tys. zł

1 rok 30 60 10

2 rok 30 20 20

3 rok 30 10 60

3 przykład najlepszy

1. Jeżeli mamy do realizacji wiele zadań, czuli inwestycji, to należy dążyć do realizacji procesu, a nie do jego rozpraszania się

Przykład: ….

Kapitałochłonność, a tym samym efektywność zależy dodatkowo w skali kraju również od struktury gałęziowej i sektorowej gospodarki, bo poszczególne dziedziny znacznie się różnie kapitałochłonnością i efektywnością, np. że istnieje tzw. przemysł ciężki.

Czynniki naturalne:

Sama przestrzeń, jakość gleb, klimat, bogactwa naturalne, itp. Współcześnie uważa się, że te czynniki naturalne mogą lepiej lub gorzej sprzyjać rozwojowi naturalnemu, ale nie są decydujące, tak jak to było w odległej przeszłości, np. Japonia.

1. czynniki wzrostu ekstensywnego i intensywnego

wzrost ekstensywny, który dokonuje się poprzez zwiększanie udziału (ilości zaangażowanych w produkcji czynników produkcjo jak kapitał i praca) czynnikami tego wzrostu jest przyrost liczby pracujących w przedsiębiorstwie czy kraju a także przyrost majątku produkcyjnego poprzez …………………, ale bez zmiany jakości np. technicznej tego majątku, wzrost intensywny to taki, który dokonuje się poprzez lepsze wykorzystanie czynników produkcji, tj. poprzez wzrost wydajności pracy na jednego pracującego i stosowanie lepszych metod,, technologii, czy organizacji, poprzez innowacje. W ekonomii jest podejście, że ten wzrost ekstensywny jest ważny, ale w krótkich okresach, kiedy jest bezrobocie, ale w długich okresach bardzo istotny jest wzrost intensywny

1. tzw. nowe czynniki wzrostu

W miarę rozwoju zmienia się znaczenie poszczególnych czynników wytwórczych (wzrostu). W przeszłości początkowo najważniejsze były te czynniki naturalne. Później w dobie rozwoju przemysłu liczył się nagromadzony kapitał rzeczowy i finansowy i dostęp do zasobów pracy, czy tzw. siły roboczej. Natomiast w miarę rozwoju, współcześnie wzrasta znaczenie czynnika ludzkiego – ale jego jakości. O tej jakości decydują 2 czynniki:

1. kapitał ludzki – czyli indywidualne cechy poszczególnych ludzi i ich wykształcenie, umiejętności, kompetencje, zdolności, talenty, predyspozycje

2. kapitał społeczny – jest to umiejętność współdziałania u ludzi, angażowania się w realizację wspólnych celów, jest przeciwieństwem sobkowstwa.

Ad. 3.

Teoria i modele wzrostu oraz wnioski z nich wynikające

Teoria wzrostu w ekonomii to taki dział, który zajmuje się tworzeniem modeli wzrostu, które mają uwzględniać od czego i od jakich czynników zależy wzrost. Teoria ta rozwija się od dawna. Syntetyzując rozróżnia się 2 podstawowe teorie wzrostu i modeli wzrostu:

1. tzw. stara teoria wzrostu – zapoczątkowana w połowie lat 50-tych ale rozwijana do lat obecnych, nazywa się ją neoklasyczną teorią wzrostu

2. nowa teoria wzrostu – zapoczątkowana została w połowie lat ….., są to tzw. teoria wzrostu endogenicznego

Teoria wzrostu neoklasyczna przyjmowała szereg założeń teoretycznych, w tym przyjmowała że działa prawo tzw. malejącej krańcowej produktywności kapitału. Wnioskowano w oparciu o to, że w krajach i regionach bogatych tj. zasobnych w kapitał efektywność tych dodatkowych inwestycji kapitałowych maleje, bo m.in. stają się droższe pewne czynniki, np. praca, działki pod budowę, itd. W związku z tym uważano, że istnieje naturalne tendencja do przepływu kapitału z krajów i regionów bogatych do biedniejszych, mniej zasobnych w kapitał, gdzie pewne czynniki produkcji są tańsze, np. praca czy działki, powierzchnia i w związku tym produktywność kapitału jest większa. W oparciu o to wnioskowano, ze istnieje naturalna tendencja do wyrównywania się poziomów rozwoju, krajów, regionów, z uwagi na ten przepływ kapitału.

Z kolei w przypadku teorii wzrostu endogenicznego wskazuje się, że wiele założeń teoretycznych przyjmowanych w tej poprzedniej teorii było nierealistycznych. I że w rzeczywistości wzrost współcześnie zależy w coraz większym stopniu od postępu technicznego, wiedzy, badań ………, a także efektów naśladownictwa bliskiego sąsiedztwa. Te elementy powodują, że w niektórych przypadkach bardzo duże znaczenie mogą mieć tzw. pozytywne efekty zewnętrzne. I one powodują, że nie ujawnia się prawo malejącej produktywności kapitału w krajach bogatych ( ) z uwagi na to, ze są to kraje bardziej zaawansowane pod względem wiedzy, ……. I tych wzorców. Jak praktyka wykazuje …. Wysoko wykwalifikowani pracownicy …………………………………………Wskazują na to dane statystyczne. Według tej nowej teorii wzrostu nie ma takiej obiektywnej tendencji do wyrównywania się nowych …………. A raczej przeciwnie do wzrostu dysproporcji. Wzrasta tzw. luka rozwojowa.