Układ pokarmowy człowieka - Początek uk.pokarm. - jama ustna - miażdżenie pokarmu zębami i jego wstępne trawienie enzymami zawartymi w ślinie (wydzielanej przez ślinianki przyuszne, podrzuchwowe, podjęzykowe). Przez gardło i przełyk pokarm przemieszczany jest do żołądka, tam odbywa się właściwy proces trawienia. Treść żołądka przechodzi do jelita cienkiego, - złożone z dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego gdzie następuje wchłanianie pokarmu. Niestrawione resztki pokarmu są usuwane z organizmu przez jelito grube, - dzielące się na jelito ślepe, okrężnicę, odbytnicę i odbyt. Układ pokarmowy człowieka obejmuje także dwa duże i ważne gruczoły, jakimi są: wątroba oraz trzustka. Wątroba jest gruczołem wchodzącym w skład układu pokarmowego, ponieważ obok innych ważnych funkcji niezbędnych dla metabolizmu, produkuje żółć, wydzielinę potrzebną do trawienia tłuszczy. Gromadzi się ona w woreczku żółciowym, następnie, po każdym posiłku, przelewa się do wnętrza jelita cienkiego poprzez drogi żółciowe. Trzustka to gruczoł przyłączony do układu trawiennego, produkuje bogaty w enzymy sok, który rozkłada składniki pokarmowe. Stanowi również część układu hormonalnego, produkuje ważny hormon - insulinę i glikogen. Trzustka jest wydłużonym, stożkowatym narządem umieszczonym poziomo w górnej części jamy brzusznej. Jej największa część nosi nazwę głowy i otoczona jest dwunastnicą. Przełyk - narząd w kształcie rury o długości ok. 25cm, jest zaopatrzony w ścianki mięśniowe, których rola polega na transportowaniu pożywienia z gardła do żołądka. Ciągnie się od gardła, przemierza jamę piersiową, przechodzi przez przeponę i w jamie brzusznej uchodzi do jamy żołądkowej. |
Żołądek jest mięsistym narządem, przypominającym worek, posiadającym dwa ujścia: górne, zwane częścią wpustową, uniemożliwiające cofanie się zawartości żołądka do przełyku, i dolne, zwane częścią odźwiernikową,. Stąd pokarm jest przepuszczany do dwunastnicy - pierwszego odcinka jelita cienkiego.
Jelito w jego wnętrzu składniki są poddawane działaniu enzymów pochodzących z wątroby, z trzustki i własnej śluzówki jelita, które rozkładają je na elementy podstawowe. W zespole o długości od 4 do 5m rozróżniamy trzy odcinki: dwunastnicę, odcinek umieszczony u wyjścia żołądka, długości ok. 25-30cm, która wydziela sok trzustkowy i żółć wyprodukowaną przez wątrobę; jelito czcze, długość ok. 3m, umieszczone w górnej części jamy brzusznej; Ścianki jelita cienkiego ściskają się automatycznie. Rytmiczne ruchy odcinków jelita służą do ugniatania i kruszenia pokarmu, przeciwstawne skurcze jelita służą dobremu zmieszaniu pokarmu a ruchy perystaltyczne, następujące falowo, przesuwają pokarm w kierunku jelita grubego.
Jelito grube stanowi końcową część układu pokarmowego, tu gromadzą się tymczasowo nie wchłonięte składniki pokarmowe, przygotowywane do wydalenia. Jelito grube o długości 1,5 - 1,8m dzieli się na trzy odcinki: |
Układ oddechowy człowieka zbudowany jest z płuc i dróg oddechowych, którymi powietrze wędruje do pęcherzyków płucnych i z powrotem. Drogi oddechowe obejmują nozdrza, jamę nosową, gardziel, krtań i tchawicę, która rozgałęzia się na dwa oskrzela - lewe i prawe, prowadzące do płuc. W płucach oskrzela dzielą się na liczne odgałęzienia - oskrzeliki, te zaś rozgałęziają się wielokrotnie, przechodząc w oskrzeliki oddechowe. W ścianach przewodów oddechowych znajdują się uwypuklenia, zwane pęcherzykami płucnymi. Pęcherzyki otacza gęsta sieć naczyń włosowatych. Przez ścianki pęcherzyków zachodzi wymiana tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy krwią i powietrzem w pęcherzykach płucnych. Powietrze, wdychane nosem lub ustami, dociera do gardzieli, powietrze przechodząc przez jamę nosową jest wstępnie filtrowane, zwilżane i ogrzewane do temperatury ciała. Nozdrza wyścieła tkanka nabłonkowa, z tkwiącymi w niej krótkimi, grubymi włosami, które zatrzymują rozmaite obce cząstki. Nozdrza otwierają się do jamy nosowej, wysłanej błona śluzową pokrytą wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym. Błona śluzowa jest silnie unaczyniona i zawiera liczne komórki wydzielające śluz; dzięki temu powietrze przechodzące z jamy nosowej do dalszych odcinków dróg oddechowych jest już oczyszczone, nasycone parą wodną i ogrzane. Droga oddechowa prowadzi dalej z jamy nosowej do jamy gardła. Otwór w dnie gardzieli prowadzi do krtani. Krtań - fragment dróg oddechowych i jednocześnie narząd głosu. Szkielet krtani tworzy system chrząstek, połączonych za pomocą wiązadeł i mięśni. Jedną z czynności krtani jest ochrona dróg oddechowych przed wtargnięciem doń pokarmu z jamy gardła. Z krtani powietrze przechodzi do tchawicy. |
Tchawica dzieli się na dwa oskrzela główne, prawe i lewe, prowadzące do obu płuc. Rusztowanie tchawicy i obu oskrzeli tworzą sprężyste chrząstki o kształcie podkowy. WYMIANA GAZOWA ZACHODZI W PĘCHERZYKACH PŁUCNYCH. Płuca mają kształt dużych gąbczastych worków, położonych w klatce piersiowej. Każde płuco podzielone jest na płaty, przy czym prawe płuco zbudowane jest z trzech, a lewe - z dwóch płatów. Płuca oraz wewnętrzną powierzchnię klatki piersiowej pokrywa cienka, gładka błona surowicza zwana opłucną. Pomiędzy nimi otwiera się przestrzeń zwana jamą opłucnej. Znajduje się w niej niewielka ilość płynu surowiczego, który zwilża powierzchnię płuc i zmniejsza tarcie płuc o ściany klatki piersiowej w trakcie ruchów oddechowych. WDECHY I WYDECHY ZAPEWNIAJĄ PŁUCOM WENTYLACJĘ. Podczas wdechu pojemność klatki piersiowej zwiększa się między innymi na skutek skurczu przepony, która jest cienkim, wysklepionym ku górze mięśniem, zamykającym od dołu klatkę piersiową i oddzielającym ją od jamy brzusznej. Przepona kurcząc się opuszcza się ku dołowi, zwiększając tym samym pojemność klatki piersiowej. W czasie wydechu przepona i mięśnie międzyżebrowe rozluźniają się, zmniejsza się pojemność klatki piersiowej. Z pęcherzyków płucnych uchodzi powietrze i ich średnica dwukrotnie się zmniejsza.
|