Lucjusz Anneusz Seneka
“Epistulae ad Lucilium.”
U nas przetłumaczone jako: “Listy moralne do Lucyliusza”, ciekawe czemu? Może tłumacz chciał zachęcić do czytania takim właśnie tytułem, chociaż chyba brzmi on troche lepiej niż dosłowne tłumaczenie “Listy do Lucyliusza”, ale odrzućmy na bok takie mało produktywne dywagacje i przejdźmy do konkretów.
Drogi internauto interesujący się filozofią, jest to pozycja, którą warto przeczytać. Oto kilka fragmentów, które mam nadzieję, że zachęcą Ciebie do przeczytania chociaż kilku listów (były one pisane do Lucyliusza, który był późniejszym prokuratorem Sycylii. Seneka wymienił z nim, jak podają źródła, 124 listy, które stały się później jego głównym dziełem filozoficznym).
“Bo za najpierwszy dowód umysłu zrównoważonero poczytuję możność spokojnego trwania na jednym miejscu i obcowania z samym sobą. Bacz następnie i na to, by czytanie wielu pisarzy i wszelkiego rodzaju książek także nie pociągnęło za sobą jakiejś chwiejności albo niestałości: trzeba się zajmować umysłami godnymi zaufania i z nich czerpać dla siebie pokarm, jeśli pragniesz przyswoić sobie coś takiego, co by trwale utrzymywało się w twojej duszy. Kto wszędzie przebywa, ten nigdzie nie przebywa.” “Nadmiar zaś książek powoduje roztargnienie.”
“Spokojne życie nie może przypaść nikomu, kto zanadto troszczy się o jego przedłużenie, kto długowieczność swą liczy pomiędzy wielkie dobra. Rozmyślaj o tym każdego dnia, iżbyś z całym spokojem ducha mógł porzucić życie, którego wielu czepia się i trzyma tak samo, jak chwytają się cierni i kolców ci, co zostali porwani przez bystrą rzekę. Bardzo wielu nieszczęśników waha się pomiędzy lękiem przed śmiercią i udrękami życia: i żyć nie chcą, i umrzeć nie umieją. Uprzyjemniaj sobie życie przez wyzbycie się wszelkiej troski o nie. Żadna rzecz pożyteczna nie cieszy swojego właściciela, jeśli nie jest on duchowo przygotowany do jej utraty.” (Zresztą sam Seneka miał pewien okres w swoim życiu, kiedy na serio rozważał myśli samobójcze, jednak nie mógł odważyć się na ten krok, gdyż wiedział, iż swoim czynem mógłby pogrążyć swego ojca w wielkim bólu i rozpaczy. Dobrze, że nie był takim egocentrykiem i nie targnął na swoje życie, gdyż dzięki temu, tak jak pisał Horacy, iż exegi monumentum, tak i on zbudował sobie pomnik ad perpetuam rei memoriam.)
“Oto wychwala cię cały tłum. Jakiż powód widzisz do zadowolenia z siebie, jeżeli jesteś tym, którego rozumie pospólstwo? Niechaj zalety twe ukryte będą w twoim wnętrzu.”
“Zważcie, że nie ma nic godnego podziwiania oprócz ducha i że wobec jego wielkości nic nie jest wielkie.”
“Hekaton więc powiada: <<Wskażę ci środek, który wzbudza miłość bez lęku, bez ziół i bez żadnego czarodziejskiego zaklęcia: jeśli chcesz być kochanym, kochaj.>>”
“Pomimo wszystko mędrzec - chociażby nie wiem jak kochał przyjaciół, chociażby starał się ich zjednać sobie i często przekładał ich ponad siebie - ograniczy wszelkie dobro do swego wnętrza i powie to, co powiedział Stilpon, ten sam Stilpon, na którego nastaje w swym liście Epikur. Kiedy bowiem zostało zdobyte miasto ojczyste i kiedy utraciwszy dzieci oraz żonę, samotny, lecz mimo to szczęśliwy opuszczał miejsce powszechnej zagłady, na zadane przez Demetriusza pytanie (mającego od zdobywania miast przydomek Poliorketesa, czyli Zdobywcy miast) pytanie, czy coś stracił, odpowiedział: <<Wszystko co mam dobrego, jest ze mną>>. Oto mąż dzielny i silny! Odniósł zwycięstwo nawet nad zwycięstwem swego nieprzyjaciela. << Nic - powiada - nie utraciłem >>. Zmusił wroga do powątpiewania, czy rzeczywiście zwyciężył. << Wszystko, co do mnie należy, jest ze mną >> - innymi słowy, sprawiedliwość, męstwo i roztropność. Na to samo wychodzi nie uważać za dobro nic, co może być odjęte."
“Jeśli Bógdorzuci nam jeszcze dzień jutrzejszy, przyjmijmy to z zadowoleniem. Beztroskim i najszczęśliwszym panem siebie jest ten, kto wygląda jutra bez niepokoju. Kto powiedział sobie <<swojem już przeżył>>, codziennie wstaje po nowy zysk.”
“Wprost niewiarygodna jest zdolność filozofii do unicestwiania wszelkiej przypadkowej przemocy. Żadna broń nie ima się jej ciała: jest ona obwarowana i bezpieczna. Jedne pociski pozbawia siły i niby od lekkich strzał zasłania się od nich swoją obszerną szatą, drugie odbija i odrzuca z powrotem ku temu, który je wysłał.”
“Wzgardzić wszystkim może niejeden, ale posiąść wszystkiego nie może nikt. Najkrótsza droga do bogactwa wiedzie poprzez pogardę bogactw.”
“Z życiem jest jak z bajką: zależy nie na tym, czy długo trwa, lecz na tym, czy pięknie jest ułożona.”
Discipulus Socratis