Zakład poprawczy

Źródła historyczne wskazują, że w Polsce po raz pierwszy zastosowano metody wychowania poprawczego w stosunku do nieletnich, w przytułku dla sierot założonym w 1629 roku w Warszawie i prowadzonym przez Bractwo Niemieckie.

W 1736 roku w Warszawie został założony przez biskupa Rostkowskiego pierwszy dom poprawczy. Podstawowym zadaniem domu poprawczego było poskromienie i poprawa złych swawolnych ludzi. Poprawę tę miano osiągnąć przez przygotowanie do zawodu, systematyczne i obowiązkowe wykonywanie pracy podczas pobytu w zakładzie. Wychowankowie zobowiązani byli również do odbywania praktyk religijnych pod nadzorem duchownego.

W 1862 roku utworzony został zakład w Mokotowie, który przeznaczony był dla chłopców w wieku 6-16 lat a podstawę przyjęcia do tego zakładu stanowiły: kara sądowa lub policyjna, złe skłonności w postępowaniu, bezskuteczne starania rodziców i opiekunów oraz pozbawienie opieki rodzicielskiej.

Podstawowym zadaniem zakładu było; skłonienie do określonej poprawy oraz wzbudzenia uczciwości, nauczania pisania, pracowania i czytania. W pracy wychowawczej przestrzegano dobrego obchodzenia się z podopiecznymi i budzenia pozytywnych zainteresowań. Rygor w zakładzie był surowy, przestrzegano zasadę izolacji. Wychowankowie nie mogli być odwiedzani ani przez rodziców ani przez krewnych przez okres pobytu w zakładzie. W ciągu dnia przebywali wspólnie, na noc rozdzielano ich do poszczególnych cel. Wychowanków rozpoznawano według numerków, zatajenie nazwisk miało strzec ich przed późniejszym ostracyzmem.

W 1871 roku powstało Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych. Towarzystwo to przyjęło zasadę, iż początkowo osady i przytułki będą urządzane wyłącznie dla chłopców. Organizacja osady w Studzieńcu wzorowana była na podobnych placówkach działających we Francji i Szwajcarii. Organizacja osady polegała na tworzeniu małych kilkunastoosobowych grup tzw „rodzin” kierowanych przez wykształconych wychowawców. Każda rodzina mieszkała w oddzielnym domu. Zgodna i harmonijna atmosfera miała sprzyjać wzajemnemu oddziaływaniu wychowawczemu, mającemu na celu poprawę każdego członka „rodziny”. W Studzieńcu przyjęto system progresywny. Każdy z wychowanków rozpoczynał swój pobyt od klasy I, aby móc dojść do najwyższego stopnia poprawy uprawniającego do zwolnienia z zakładu, to jest do klasy IV. Z przejściem do każdej klasy związane było uzyskanie większych uprawnień i przywilejów. Złe sprawowanie lub naruszenie regulaminu zakładowego mogło zawsze spowodować degradację do klasy niższej. System progresywny oparty był na indywidualnej ocenie każdego wychowanka i nie pozostawał w sprzeczności z jego przynależnością do zespołu. Stosowane były indywidualne nagrody kwartalne. Na nagrodę zasługiwał ten nieletni, który w opinii wszystkich wychowanków grupy okazał się najlepszym i najbardziej wzorowym oraz godnym do naśladowania. Istniała również nagroda zbiorowa, otrzymywała ją co tydzień ta „rodzina”, która mogła się poszczycić wysokimi wynikami w pracy i w nauce oraz wzorowym zachowaniem. Zakład w Studzieńcu był jednym z trzech zakładów wychowawczo-poprawczych na ziemiach polskich aż do ogłoszenia kodeksu karnego.

Uchwalenie w 1932 roku Kodeksu karnego, spowodowało konieczność dokonania podziału istniejących zakładów wychowawczo-poprawczych na zakłady wychowawcze i poprawcze, a także konieczność uruchomienia nowych zakładów. Pod koniec 1938 roku w Polsce istniało już 8 zakładów poprawczych dla chłopców i 3 dla dziewcząt.

Wybuch II wojny światowej spowodował przerwę w działalności zakładów dla nieletnich. Po wojnie w 1946 roku powołano formalnie 3 zakłady poprawcze dla chłopców. Zakłady te podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego. Ich funkcjonowanie nie różniło się początkowo od funkcjonowania zwykłych więzień. W 1946 roku zakłady poprawcze przejęte zostały przez Ministerstwo Sprawiedliwości i ich dalszy rozwój przebiegał w ramach tego resortu. W 10 lat później w Polsce funkcjonowało już 20 zakładów poprawczych, a pod koniec lat siedemdziesiątych - blisko 40. W tym czasie nie tylko rozbudowano sieć zakładów poprawczych, ale także poprawiono warunki higieniczno-sanitarne poprzez likwidację zakładów posiadających najgorsze warunki lokalowe, do niektórych z nich wprowadzono psychologów i psychiatrów, którzy włączyli się w proces resocjalizacji nieletnich. Istniejące zakłady sprofilowano ze względu na kryteria płci, wieku, stopnia rozwoju umysłowego, stopnia wykolejenia społecznego i stanu zdrowia psychicznego. w latach siedemdziesiątych funkcjonowały w polsce następujące rodzaje zakładów poprawczych:

-odrębne zakłady dla dziewcząt i chłopców w wieku 13-15 lat o normalnym rozwoju umysłowym,

-zakłady dla dziewcząt w wieku powyżej 15 lat o normalnym rozwoju umysłowym,

-zakłady dla chłopców w wieku powyżej 15 lat o normalnym rozwoju umysłowym i niezbyt głębokim stopniu wykolejenia społecznego,

-zakłady dla chłopców znacznie opóźnionych w nauce, lecz nie upośledzonych umysłowo,

-zakłady dla chłopców głęboko wykolejonych społecznie ( zakłady specjalne o surowym rygorze),

-odrębne zakłady dla dziewcząt i chłopców upośledzonych umysłowo ( zakłady specjalne z odpowiednimi szkołami)

-zakłady dla chłopców z odchyleniami psychicznymi ( zakłady leczniczo-wychowawcze).

Organizację pracy w zakładach poprawczych i zasady pobytu nieletnich regulował wówczas tymczasowy regulamin zakładów poprawczych z 1951 roku, który został zastąpiony nowym regulaminem dopiero w roku 1983

Zakłady poprawcze są najsurowszym środkiem stosowanym wobec nie-letnich. Decyzja sądu o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym następuje wówczas, gdy zastosowane uprzednio środki wychowawcze nie spowodowały oczekiwanych zmian w zachowaniu i postawach lub też ze względu na wysoki stopień demoralizacji zachodzi przypuszczenie, że inne łagodniejsze środki mogą okazać się zawodne. Do zakładu poprawczego kierowani są nieletni w wieku 13-17 lat. Natomiast w zakładzie mogą przebywać do 21 roku życia, jeśli po ukończeniu 17 lat nie zastosowano wobec nich środka karnego w postaci umieszczenia w zakładzie karnym.

W zależności od uwarunkowań psychofizycznych i stopnia demoralizacji istnieje pięć rodzajów zakładów poprawczych:

1)zakłady dla nieletnich zdemoralizowanych w mniejszym stopniu, prowadzące pracę wychowawczą w środowisku otwartym,

2)zakłady dla nieletnich wymagających bezpośredniego nadzoru wychowawczego,

3)zakłady o wzmożonym nadzorze wychowawczym dla nieletnich zdemoralizowanych w wysokim stopniu,

4)zakłady dla nieletnich upośledzonych umysłowo, stosujące oddziaływania resocjalizacyjno- rewalidacyjne,

5)zakłady dla nieletnich z zaburzeniami neuropsychicznymi i innymi zaburzeniami osobowości, zapewniające wzmożoną opiekę psychoterapeutyczną.

Głównym celem zakładu poprawczego jest resocjalizacja nieletnich zmierzająca do zmiany ich postaw wobec siebie i innych w kierunku społecznie pożądanym, zapewniającym prawidłowy rozwój osobowości, a zwłaszcza kształtowanie pozytywnych zainteresowań, właściwej hierarchii wartości oraz przestrzegania przyjętych zasad współżycia społecznego.

Powyższe zadania zakład poprawczy realizuje przez:

-nauczanie i wychowanie

-kształcenie zawodowe

-zagospodarowanie czasu wolnego

Zgodnie z zaleceniami teorii pedagogicznej zakładowi poprawczemu przypadają następujące zadania szczegółowe :

-wyeliminowanie czynników, które wywołują zaburzone stany osobowości wychowanka;

-naprawienie stanów osobowości przez usunięcie jej negatywnych zmian wywołanych wspomnianymi czynnikami;

-utrwalenie uzyskanych z powyższych dwóch zakresów rezultatów resocjalizacji;

-zainspirowanie jednostki do samowychowania.

Według Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w skład zakładu wchodzą:

-internat,

-szkoła (szkoły),

-warsztaty szkolne (gospodarstwo pomocnicze),

-zespół diagnostyczno-korekcyjny,

-inne działy zapewniające realizację zadań zakładu.

Dla zapewnienia prawidłowej realizacji zadań zakład powinien posiadać:

-pomieszczenia mieszkalne oraz higieniczno sanitarne,

-sale lekcyjne (pracownie przedmiotowe), z zapleczem na środki dydaktyczne,

-salę gimnastyczną,

-bibliotekę z czytelnią,

-pomieszczenia warsztatowe odpowiednie do kierunków prowadzonego szkolenia zawodowego oraz szkolenia kursowego,

-gabinet lekarski i dentystyczny oraz izbę chorych,

-izby przejściowe (wyodrębnione pomieszczenie zapewniające przeprowadzenie obserwacji lub zabiegów higieniczno sanitarnych),

-izby izolacyjne,

-pomieszczenia przeznaczone na hostele,

-tereny i urządzenia do zajęć rekreacyjnych i sportowych.

Zakłady poprawcze podlegają Ministerstwu sprawiedliwości.

Literatura:

1. Kozaczuk F. „Profilaktyka i resocjalizacja młodzieży”

2. Stańdo - Kawecka B. „Prawne podstawy resocjalizacji”

3. Kalinowski M. „Europejskie systemy resocjalizacji nieletnich”

4. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 maja 1997 roku w sprawie rodzajów i organizacji zakładów poprawczych oraz zasady pobytu w nich nieletnich.

Schroniska młodzieżowe

Schronisko - jest zakładem resocjalizacyjnym dla młodzieży skierowanej tam przez sąd dla nieletnich na pobyt okresowy, przede wszystkim po to, by przeprowadzić wszechstronne badania psychologiczne, medyczne i środowiskowe. Jest to zatem placówka o charakterze diagnostycznym, resocjalizacyjnym, przeznaczona dla nieletnich powyżej 13 roku życia.

Nieletniego przyjmuje się do schroniska na podstawie:

- postanowienia o umieszczeniu nieletniego w schronisku wydanego przez sąd rodzinny lub prokuratora

- nakazu przyjęcia

Schroniska dzielą się na :

a) zwykłe - przeznaczone dla nieletnich w schronisku na podstawie art. 27 par. 1 lub art. 74 par. 2. ustawy z dnia 26.10. 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich

art. 27 - nieletniego można umieścić w schronisku dla nieletnich, jeżeli zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem o go w zakładzie poprawczym, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu karalnego albo jeśli nie można ustalić tożsamości nieletniego.

art. 72 par. 2- w razie gdy wykonanie orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym natrafiłoby na nie dające się usunąć przeszkody, sąd rodzinny stosuje nadzór kuratora, w wyjątkowych wypadkach uznając, że ze względów wychowawczych jest to konieczne może orzec umieszczenie nieletniego do w schronisku dla nieletnich. Nieletni pozostaje w schronisku do czasu umieszczenia go we właściwym zakładzie, jednak nie dłużej niż 3 miesiące.

b) interwencyjne - przeznaczone są dla nieletnich umieszczonych w schronisku na podstawie art. 27 par 2 ustawy oraz dla nieletnich stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo dla bezpieczeństwa schroniska zwykłego.

art. 27 par. 2 w schroniskach osadza się nieletniego któremu zarzuca się popełnienie czynu karalnego (art. k.k.)

- m.in.: zamach na życie prezydenta, zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, spowodowanie katastrofy.

Schroniska:

- praca wychowawcza wobec nieletnich umieszczonych w schroniskach interwencyjnych jest ukierunkowana w szczególności na eliminowanie przyczyn zachowań agresywnych.

- kształcenie ogólne i zawodowe zatrudnienie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie schroniska.

- w szczególnie uzasadnionych przypadkach kształcenie i zatrudnienie może odbywać się poza schroniskiem za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje nieletni.

• w schroniskach zwykłych liczba nieletnich w grupie wychowawczej i na oddziale powinna wynosić 10 a w schroniskach interwencyjnych 6.

# PLACÓWKI OPIEKUŃCZO - WYCHOWAWCZE

Co to jest całodobowa placówka opiekuńczo - wychowawcza i jakiej formy pomocy udziela?

Placówki opiekuńczo-wychowawcze całodobowe zapewniają dzieciom, które zostały w nich umieszczone: wyżywienie, dostęp do opieki zdrowotnej, dostęp do zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, terapeutycznych i rewalidacyjnych, dostęp do nauki i pomoc w nauce, wyposażenie w odzież i obuwie, zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego, leki, podręczniki i przybory szkolne, uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych oraz kwotę pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5. roku życia.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza, organizując działalność kulturalną i rekreacyjną, uwzględnia święta i inne dni wynikające z tradycji i obyczajów.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza stwarza warunki do:

* fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju dziecka

* poszanowania podmiotowości dziecka, wysłuchiwania jego zdania i w miarę możliwości uwzględniania jego wniosków we wszelkich dotyczących go sprawach oraz informowania dziecka o podejmowanych wobec niego działaniach

* zapewnienia poczucia bezpieczeństwa

* dbałości o poszanowanie i podtrzymanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem i z innymi osobami, zarówno spoza placówki opiekuńczo-wychowawczej, jak i przebywającymi lub zatrudnionymi w tej placówce

* uczenia nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych

* poszanowania potrzeb religijnych dziecka

* zapewnienia dzieciom warunków sprzyjających utrzymywaniu osobistych kontaktów z rodziną

* uczenia poszanowania tradycji i ciągłości kulturowej

* uczenia planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka

* uczenia organizowania czasu wolnego, w tym uczestniczenia w zajęciach kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych

* kształtowania u dzieci nawyków i uczenia zachowań prozdrowotnych

* przygotowywania dzieci do ponoszenia odpowiedzialności za własne postępowanie oraz uczenia samodzielności w życiu

* wyrównywania deficytów rozwojowych dzieci

* uzgadniania istotnych decyzji dotyczących dziecka z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi.

Jakie mamy typy całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych?

* interwencyjne

* rodzinne

* socjalizacyjne

* wielofunkcyjne

Placówki realizujące jednocześnie zadania przewidziane dla placówki opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego, placówki typu interwencyjnego i socjalizacyjnego, noszą nazwę placówek wielofunkcyjnych.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze przygotowują do samodzielnego życia. Placówki mogą się specjalizować w opiece nad dziećmi o szczególnych potrzebach. W placówkach mogą przebywać dzieci niepełnosprawne, jeśli nie ma uzasadnionych przeciwwskazań. W placówce nie powinno jednocześnie przebywać więcej niż 30 dzieci, a w przypadku placówek rodzinnych nie może w nich przebywać więcej niż 8 dzieci.

Co to jest placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego i jakiej formy pomocy udziela?

Zgodnie z art. 71 ustawy o pomocy społecznej w celu wsparcia funkcji opiekuńczych rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówkach opiekuńczo - wychowawczych wsparcia dziennego:

* opiekuńczej,

* specjalistycznej

Placówki wsparcia dziennego są elementem wspierania rodzin.

Placówki tego rodzaju odgrywają rolę profilaktyczną, poprzez stwarzanie możliwości interesującego spędzania czasu wolnego, rozwijanie zainteresowań i pomoc w nauce oraz rolę terapeutyczną, zapewniając pomoc pedagoga, psychologa, realizując programy korekcyjne.

Podstawowe zadanie dla placówek wsparcia dziennego to chronienie rodziny przed rozbiciem i zapobieżenie umieszczeniu dziecka w placówce całodobowej. Zapewniając opiekę dziecku pozbawionemu częściowo opieki rodziców, zaspokajając jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym emocjonalne, społeczne i religijne, proponując i ukazując właściwe postawy i wartości, których niejednokrotnie brakuje w rodzinie biologicznej dziecka. Placówka zapobiega powielaniu negatywnych wzorców i tworzeniu pokoleniowej patologii. Indywidualne programy pracy z dzieckiem i jego rodziną pozwalają na skuteczne oddziaływanie zarówno na wychowanka placówki jak i jego rodzinę. Dzieci uczęszczające na zajęcia mają również zapewniony posiłek w formie podwieczorku lub gorącego posiłku.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego funkcjonują minimum 4 godziny dziennie we wszystkie dni robocze.

Placówka wsparcia dziennego prowadzi następujące formy pracy:

* pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych

* zajęcia socjoterapeutyczne

* zajęcia korekcyjne, kompensacyjne i logopedyczne

* indywidualne programy korekcyjne

* pomoc w nauce

* pomoc socjalną, dożywianie

* organizację czasu wolnego, rozwój zainteresowań, organizację zabaw i zajęć sportowych

* stałą pracę z rodziną dziecka

* stałą współpracę z ośrodkiem pomocy społecznej, szkołą i sądem.

---