Procedury postępowania podatkowego: sprowadzają się one do uregulowań zawartych w kodeksie postępowania podatkowego, który ma zastosowanie (sprowadza się) do procedur w sprawach podatkowych.

Istota procedur postępowania podatkowego sprowadza się do dwóch kwestii:

1. Czy zachować jedność procedur administracyjnych i nadrzędną rolę KPA (Kodeks Postępowania Administracyjnego), a samo postępowanie podatkowe uczynić jednym z postępowań szczególnych.

2. Czy postępowanie podatkowe może być uregulowane odrębnie czy też ma stanowić część KPP (Kodeks Postępowania Podatkowego).

W ustawodawstwach wielu państw unii zachowano zasadę odrębnego traktowania postępowania podatkowego i odrębne traktowanie procedur. Chodzi tu o podział merytoryczny i formalny.

W związku z tym można wskazać trzy modele postępowania podatkowego i administracyjnego:

1. Rozłączny – zakłada całkowitą odrębność postępowania podatkowego i administracyjnego w tym merytoryczną jego instytucję

2. Inkorporacyjny – polega na włączeniu do ogólnego postępowania administracyjnego postępowania podatkowego

3. Mieszany – polega na założeniu że postępowanie podatkowe jest szczególnym rodzajem postępowania administracyjnego.

Uprawnienia i obowiązki organów administracji podatkowej:

1. Wszczęcie postępowania podatkowego

2. Wydanie decyzji i postanowień

3. Normuje nadzwyczajne tryby procesowe

Grupa powyższych przepisów określana jest mianem postępowania jurysdykcyjnego (jest to postępowanie podatkowe sensu stricte).

Formuła ta nie odpowiada jednak potrzebom prawa podatkowego, ponieważ postępowanie podatkowe należy rozumieć szerzej jako prawnie uregulowany ciąg czynności organów podatkowych, podatników oraz innych podmiotów zobowiązań podatkowych mających na celu ujawnienie i wyznaczenie wysokości zobowiązań podatkowych oraz ich realizację.

Definicja wykracza poza ramowe pojęcia definicyjne gdyż obejmuje także:

1. czynności przygotowawcze do wymiaru zobowiązania podatkowego

2. samo wymiar podatnika

3. wymiar organów podatkowych (jest to właściwe postępowanie jurysdykcyjne)

4. czynności sprawdzające

5. postępowanie kontrolne

Ujęcie cech specyficznych postępowania podatkowego, czyli celu, zakresu, stosowania poszczególnych procedur podatkowych czyli całokształt tych unormowań określa się mianem postępowania podatkowego sensu largo.

Używanie pojęcia procedury podatkowej oznacza postępowanie podatkowe w szerokim ujęciu czyli ogół procedur występujących w prawie podatkowym, jak również poszczególne procedury jednostkowe. Zarówno te które mają nazwy własne nadawane przez ustawodawcę, czyli postępowanie podatkowe, czynności sprawdzające lub kontrola podatkowa, jak i te, które ich nie mają, jak np.: ogół procedur prowadzących do samo wymiaru.

Procedurą (postępowaniem podatkowym) będą zatem reguły określające sposób prowadzenia wszystkich czynności poprzedzających samo wymiar podatku, na które składają się:

1. rejestracja podatkowa

2. założenie i prowadzenie ksiąg

3. zawarcie uprzedniego porozumienia cenowego

4. uzyskanie indywidualnej interpretacji (jednej lub wielu w różnych sprawach)

5. ostateczne złożenie deklaracji

to wszystko kreśli się procedurą jurysdykcyjną.

Należy jednak pamiętać, że utożsamianie pojęć procedura i postępowanie podatkowe jest nie zawsze właściwe, co prawda w ordynacji podatkowej użyto terminu postępowanie podatkowe na oznaczenie regulacji odpowiadających Działowi IV, ale poza tą częścią znacząca część unormowań istnieje w innych częściach ordynacji mających charakter proceduralny, np.:

Rozdział 1, dział 3 „Powstanie zobowiązań podatkowych” w ramach których unormowano:

1. samo wymiar zobowiązań podatkowych,

2. zasady wydawania decyzji wymiarowych,

3. dokonywanie korekty decyzji wymiarowych,

4. postępowanie w sprawie ulg podatkowych,

5. postępowanie w sprawnie zaniechania poboru zobowiązań podatkowych,

6. postępowanie w sprawach ograniczenia poboru zaliczek na podatek,

7. postępowanie w sprawie szacowanie podstawy opodatkowania,

8. reguły wydawania decyzji w sprawie strat

Rozdział 3, dział 3: „Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych” unormowano tam elementy postępowania podatkowego w sprawie zabezpieczenia zobowiązań podatkowych.

Rozdział 4, dział 3: „Reguluje postępowanie w sprawie wykonania zobowiązań” Uregulowane wykonanie zobowiązań podatkowych – procedury dotyczące terminów płatności, a więc regulacje dotyczące:

1. odroczenia terminu płatności oraz rozłożenia zobowiązania podatkowego na raty.

2. Wydanie decyzji w sprawie odsetek za zwłokę.

3. Przepisy dotyczące wydania decyzji, opłaty prolongacyjnej w sprawie umorzenia zaległości podatkowej

Dział 5: „Czynności sprawdzające”

Dział 6: „Kontrola podatkowa”

Dział 7: „Tajemnica skarbowa”

Przepisy dotyczące postępowania podatkowego są zawarte w ustawach prawa materialnego. Dotyczy to w szczególności składania deklaracji, zeznań podatkowych, korekt i aktualizacji zobowiązań podatkowych przez wydawanie decyzji wymiarowych.

Postępowanie podatkowe obejmuje tylko te działania które mieszczą się między wszczęciem postępowania a wydaniem decyzji. Oprócz postępowania jurysdykcyjnego pojęciem postępowania podatkowego należy także objąć czynności przed jurysdykcyjne zachodzące przed wszczęciem postępowania podatkowego. Takiego podejścia wymaga specyficzna dla prawa podatkowego procedura wymiarowa, a wymiar zobowiązań podatkowych jest podstawową procedurą podatkową. W ten sposób odróżnia się procedury podatkowe od postępowania ogólno administracyjnego. Oznacza to przyjęcie następujących założeń:

1. Czynności przed jurysdykcyjne – to procedura samo wymiarowa

2. Czynności jurysdykcyjne (postępowanie podatkowe w rozumieniu działu 4) – to procedura wymiaru decyzyjnego

3. Procedura wymiarowa

Obecnie mamy do czynienia z sytuacją, że najprostsza klasyfikacja postępowania określa ogół procedur podatkowych na które składają się:

1. Postępowanie wymiarowe przed jurysdykcyjne i jurysdykcyjne

2. Procedury dotyczące poszczególnych kategorii podmiotów prawa podatkowego

3. Nadzwyczajne procedury wymiarowe.

Dwie podstawowe metody wymiaru:

1. Samo wymiar dotyczy PIT, CIT, VAT;

2. Wymiar decyzyjny dokonywany jest przez organy podatkowe.

Natomiast faza przed jurysdykcyjna charakteryzuje się:

1. Ujawnieniem podmiotów (stron postępowania podatkowego – każda osoba na mocy ordynacji podatkowej upoważniona przez nas),

2. Następuje swoiste dla danego rodzaju podstępowania wszczęcie postępowania podatkowego

3. Istnieje obowiązek prowadzenia ewidencji i dokumentacji podatkowej dla celów wymiarowych oraz zasady ich uznawania ewentualnie odrzucenia

4. Istnieje obowiązek składania deklaracji podatkowych

5. Mogą być dokonywane czynności sprawdzające

6. Organy podatkowe mogą i powinny przeprowadzić postępowanie przed kontrolne w tym wykorzystując procedury kontroli skarbowej

7. Podatnicy składają deklaracje samo wymiarowe, albo deklaracje informacyjno – dowodowe

Procedura ta różni się od postępowania jurysdykcyjnego tym, że nie jest w niej wyraźnie jawne tok i następstwo poszczególnych czynności. Poszczególne działania mają względnie autonomiczną regulację i charakter prawny np.: prowadzenie ksiąg.