POLITECHNIKA POZNAŃSKA

WYDZIAŁ INŻYNIERII ZARZĄDZANIA

Prawna ochrona pracy

Ta co grozi sądami od pierwszego spotkania

Opracował:

Aleksander Marszałkiewicz

Inżynieria Bezpieczeństwa

Studia stacjonarne

Rok III, Semestr V

Rok akademicki 2014 / 2015

Pracownik – osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Pracownikiem nie jest osoba zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia, w tym kontrakt menadżerski, a także osoba zatrudniona na umowę o dzieło. W stosunku do takich osób prawo pracy nie znajduje zastosowania.

Pracodawca – jednostka organizacyjna, nawet bez osobowości prawnej, jak i również osoba fizyczna, jeżeli tylko zatrudnia ona pracowników.

W imieniu pracodawcy, będącego jednostką organizacyjną, czynności z zakresu prawa pracy wykonuje osoba do tego upoważniona przez pracodawcę.

Źródła prawa pracy:

• Kodeks pracy,

• Układy zbiorowe,

• Porozumienia,

• Regulaminy zakładowe,

• Statuty,

• Europejska Karta Społeczna,

• Konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy,

• Umowy międzynarodowe – bilateralne i multilateralne (dwustronne i wielostronne, o jaka ja jestem mondra, omm nom nom),

• Dyrektywy unijne,

• Traktat akcesyjny do Unii Europejskiej – w zakresie podejmowania pracy poprzez obywateli Polski w państwach członkowskich (omm nom nom).

Zasada hierarchii aktów prawnych – akty niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z aktem wyższego rzędu. W prawie pracy oznacza to, że:

• Kodeks pracy i inne ustawy nie mogą być sprzeczne z Konstytucją,

• Rozporządzenia nie mogą być sprzeczne z ustawami,

• Układy i porozumienia zbiorowe, regulaminy i statuty nie mogą być sprzeczne z przepisami powszechnie obowiązującymi,

• Regulaminy i statuty nie mogą być sprzeczne z układami i porozumieniami zbiorowymi.

Akty prawa niższego rzędu, takie jak porozumienia, układy zbiorowe, statuty, czy regulaminy, mogą być bardziej korzystne dla pracownika, niż Kodeks pracy pod warunkiem przyznania szerszych uprawnień pracownikowi.

Porozumienia umów o pracę oraz innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika, niż Kodeks pracy.

W sprawach nieregulowanych w Kodeksie pracy do stosunków pracy stosuje się Kodeks cywilny.

Układ zbiorowy – zawierany w drodze zobowiązań partnerów społecznych na szczeblu zakładowym i ponadzakładowym.

Porozumienie – zawierane w oparciu o podstawy ustawowe, np.:

• Zakończenie strajku – ustawa z dnia 23 maja 1991r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych,

• Dobór pracowników do zwolnień grupowych – ustawa z 13 marca 2003r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Także pozostałe porozumienia, dopuszczalne w każdej sprawie istotnej dla stron dialogu społecznego w oparciu o art. 59. Konstytucji, np. sprawy socjalne, prawa związkowe, wynagrodzenia.

Regulaminy zakładowe:

• Regulamin pracy – określa organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki stron stosunku pracy(min 20 pracowników nieobjętych zbiorowym układem pracy),

• Regulamin wynagrodzenia – określa warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych pracą (min 20 pracowników nieobjętych zbiorowym układem pracy),

• Regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych – określa zasady i warunki korzystania ze środków zgromadzonych w tym funduszu.

Statut – reguluje prawa i obowiązku stron stosunku pracy, np. statut szkoły wyższej, spółdzielni, spółki kapitałowej itp.

Zasady prawa pracy (prawa pracowników):

• Zasady konstytucyjne:

  • Poszanowanie i ochrona godności,

  • Ochrona wolności w stosunkach pracy,

  • Równe traktowanie pracowników,

  • Ochrona życia,

  • Sprawiedliwe i jawne rozpatrzenie sprawy z zakresu prawa pracy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd,

  • Wolność sumienia i religii,

  • Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników i organizacjach pracodawców,

  • Wybór miejsca pracy i wykonywanego zawodu,

  • Dostępu na jednakowych zasadach do służby publicznej,

• Wynikające z kodeksu pracy:

  • Wolność pracy i wyboru zawodu,

  • Ochrona godności, równouprawnienie pracowników i zakaz dyskryminacji,

  • Godziwe wynagrodzenie za pracę,

  • Wypoczynek gwarantowany przepisami o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz urlopu wypoczynkowego,

  • Wykonywanie pracy bezpiecznych i higienicznych warunkach,

  • Zaspokajanie bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracownika,

  • Podnoszenie kwalifikacji zawodowych,

  • Związkowa reprezentacja interesów i obrony praw stron stosunku pracy,

  • Osobiste wykonywanie pracy,

  • Podporządkowanie pracownika pracodawcy w stosunku pracy,

  • Odpłatność pracy,

  • Ochronne wynagrodzenie za pracę,

  • Ochronna trwałość stosunku pracy,

  • Ograniczona odpowiedzialność moralna pracownika,

  • Przeniesienie ryzyka na pracodawcę (ryzyko gospodarcza, socjalne, techniczne).

Kursywa – różnice między umową o pracę, a umową cywilno prawną.

Ogółem jest to kilka pierwszych stron Kodeksu pracy.

System ochrony pracy – podmioty uczestniczące:

• Rada Ochrony Pracy,

• Parlament,

• Rząd – Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Zdrowia,

• Sąd Najwyższy, sądy okręgowe i rejonowe,

• Najwyższa Izba Kontroli,

• Państwowa Inspekcja Pracy,

• Wyższy Urząd Górniczy,

• Centralny Instytut Ochrony Pracy,

• Główny Urząd Statystyczny,

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych,

• Instytut Medycyny Pracy,

• Państwowa Inspekcja Sanitarna,

• Urząd Dozoru Technicznego,

• Służba bezpieczeństwa i higieny pracy,

• Pracodawcy,

• Lekarze – służba medycyny pracy,

• Ponadzakładowe organizacje pracowników,

• Komisje bezpieczeństwa i higieny pracy,

• Zakładowe organizacje związków zawodowych,

• Społeczna inspekcja pracy,

• Ponadzakładowe organizacje związków zawodowych.

System ochrony pracy w Polsce – 2 szczeble:

• Ogólnokrajowy,

• Zakładowy.

Rada Ochrony Pracy – organ nadzoru nad warunkami pracy i działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Powoływana i odwoływana przez Marszałka Sejmu. Czas trwania kadencji – 4 lata.

Zadania Rady Ochrony Pracy:

• Ocena działalności Państwowej Inspekcji Pracy,

• Wyrażanie stanowiska na temat programów działalności Państwowej Inspekcji Pracy,

• Publikowanie wniosków wynikających z oceny Państwowej Inspekcji Pracy,

• Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących problematyki ochrony pracy,

• Inicjowanie prac związanych z ratyfikacją konwencji międzynarodowych oraz międzynarodowych norm z zakresu ochrony pracy i ergonomii,

• Występowanie do organów administracji rządowej i samorządowych oraz do organizacji pracodawców i pracowników w sprawach związanych z ochroną pracy,

• Ocena problemów ochrony pracy o zasięgu ogólnokrajowym – człowiek w środowisku pracy.

Parlament – zadania ustawodawcze:

• Tworzy prawo,

• Ustala podstawowe zasady systemu.

Rząd i resorty:

• Ustalają wytyczne państwa w kształtowaniu polityki w dziedzinie BHP,

• Wydają przepisy wykonawcze w zakresie BHP – na podstawie ustaw.

NIK, PIP, PIS, UDT, sądy, prokuratura oraz pozostałe organy nadzoru i kontroli – mają za zadanie nadzór i kontrolę obowiązków w zakresie ochrony pracy określonych przez prawo.

Instytuty naukowo-badawcze – mająca zadanie prowadzenie prac naukowo-badawczych w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.

Pracodawca – wykonuje obowiązki przy pomocy wyspecjalizowanych służb BHP oraz lekarza medycyny pracy, który na podstawie umowy sprawuje opiekę zdrowotną nad pracownikiem.

Organy przedstawicielskie (związki zawodowe, społeczny inspektor pracy):

• Funkcja nadzorczo-kontrolna w zakresie przestrzegania przez pracodawcę obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

• Wydawanie zaleceń dotyczących usunięcia stwierdzonych uchybień.

Państwowa Inspekcja Sanitarna – podlega Ministrowi Zdrowia, kieruje nią Główny Inspektor Sanitarny.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – odpowiada za sprawy związane z odszkodowaniami za wypadki przy pracy i choroby zawodowe.

Główny Urząd Statystyczny – prowadzi statystyki w zakresie występowania chorób zawodowych i warunków przy pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy – organ powołany do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy.

Zakres uprawnień:

• Nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności dotyczących:

  • przepisów i zasad BHP,

  • stosunku pracy,

  • wynagradzania za pracę,

  • świadczeń wynikających ze:

    • stosunku pracy,

    • czasu pracy,

    • urlopów,

    • uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem,

    • zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych,

• Kontrola przestrzegania przepisów BHP przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy,

• Kontrola maszyn i urządzeń technicznych stanowiących wyposażenie zakładów pracy, a także stosowanych technologii,

• Kontrola legalności zatrudnienia, w ty zatrudnienia cudzoziemców,

• Uczestnictwo w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych, także ich części, w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach,

• Kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań dotyczących BHP określonych w odrębnych przepisach,

• Opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy,

• Prawo wnoszenia powództwa, a za zgodą zainteresowanej osoby, uczestnictwa w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie stosunku pracy,

• Współpraca z urzędami państw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia,

• Ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonym w kodeksie pracy,

• Kontrola prawidłowości kwalifikowania stanowisk pracy do wykazu prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub z szczególnym charakterze.

• Nakazywanie usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie, w przypadku gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad BHP,

• Nakazanie wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących owe prace/działalności,

• Skierowanie do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do prac wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, wbrew obowiązującym przepisom lub bez odpowiednich kwalifikacji (nakaz natychmiastowego wykonania),

• Nakaz wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich dalsza eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia (nakaz natychmiastowego wykonania),

• Zakazanie wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia,

• Nakazanie zaprzestania prowadzenia działalności lub wykonania działalności określonego rodzaju w przypadku stwierdzenia, że stan BHP zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących prace na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą,

• Nakazanie ustalenia w określonym terminie okoliczności i przyczyny wypadku,

• Nakazanie pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi (nakaz natychmiastowego wykonania),

• Przeprowadzenie kontroli o każdej porze dnia i nocy.

Sposoby egzekwowania uprawnień:

• Wydanie nakazu w zakresie BHP oraz nakazu płatniczego, w tym z rygorem natychmiastowego wykonania, usunięcia uchybień lub podjęcia działań (decyzja administracyjna),

• Skierowanie wniosków pokontrolnych do pracodawcy lub jednostki nadrzędnej,

• Karanie mandatami ,

• Skierowanie wniosku o ukaranie do sądu grodzkiego, który może nałożyć na podmiot grzywnę,

• Powiadomienie prokuratury o popełnieniu przestępstwa.

Decyzja:

• Znaczenie materialne – akt kwalifikowany o charakterze władczym i zewnętrznym, stanowiący przejaw woli organu administracji publicznej, mający podstawę w powszechnie obowiązujących przepisach prawa, rozstrzygający konkretną sprawę co do konkretnej osoby, wydany w postępowaniu o prawnie unormowanej procedurze,

• Znaczenie procesowe – akt administracyjny, posiadający znamiona aktu jurysdykcyjnego, zamykający czynności procesowe określonej instancji administracyjnej o treści mającej na celu „załatwienie określonej sprawy”.

Obligatoryjne elementy decyzji administracyjnej:

• Oznaczenie organu administracji publicznej,

• Data wydania,

• Oznaczenie strony lub stron,

• Przywołanie podstawy prawnej,

• Rozstrzygnięcie,

• Uzasadnienie faktyczne i prawne,

• Pouczenie o prawie do odwołania,

• Podpis z podaniem imienia, nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby uprawnionej do wydania decyzji.

Doktor Janusz piękniej to opisał –> Akt administracyjny, poprzednie opracowanie.