Kręg to podstawowy element kręgosłupa o stosunkowo złożonej budowie. Kręgi różnią się od siebie kształtem oraz wielkością.

Kręg składa się z:

• masywnego zaokrąglonego trzonu kręgu - to na jego nieco wklęsłej powierzchni umiejscowione są dyski międzykręgowe

• łuku kręgu w kształcie podkowy - to do nim znajdują się:

  • para wyrostków stawowych - stykające się ze sobą wyrostki 2 stawów tworzą stawy międzywyrostkowe

  • para wyrostków poprzecznych

  • wyrostek kolczysty - będący podporą dla wiązadeł

Patrząc z góry na kręgi widzimy otwory, które tworzą kanał kręgowy. Jest on pokrowcem chroniącym rdzeń kręgowy.

Ułożone na sobie kręgi tworzą także boczne otwory międzykręgowe, którymi wychodzą nerwy rdzeniowe.

Różnice w budowie poszczególnych kręgów

Kręgi poszczególnych odcinków kręgosłupa różnią się od siebie budową i wielkością. Kręgi lędźwiowe (L1-5) charakteryzują się większymi trzonami kręgów, oraz wydłużonymi do tyłu wyrostkami kolczystymi i górnymi wyrostkami stawowymi kręgów. Ich wysokie, zachodzące na górny kręg wyrostki kolczyste, skutecznie utrudniają skręcanie kręgosłupa w obszarze lędźwiowym. Trzony kręgowe kręgów piersiowych (T1-12) wchodzą w skład krótszych cylindrów, niż te z kręgów w obszarze lędźwiowym. W pobliżu zakończeń wyrostków poprzecznych kręgów znajdują się niewielkie powierzchnie stawowe (gładkie obszary stawowe), które reprezentują miejsca połączeń z żebrami po obu stronach. Wyrostki kolczyste kręgów piersiowych są ostre i skierowane w dół raczej niż wprost do tyłu (jak w przypadku kręgów lędźwiowych). Pomiędzy łukami kręgowymi znajdują się otwory międzykręgowe, przez które nerwy kręgowe T1-12 przechodzą w drodze do ściany klatki piersiowej.Kręgi szyjne (C1-7) posiadają jeszcze mniejsze trzony kręgów niż te w kręgach piersiowych, lecz ich łuki kręgowe są szerokie. Dwa najwyższe kręgi szyjne są przystosowane do łączenia się z czaszką. C1 spoczywa tuż pod czaszką, a C2 zapewnia oś, wokół której obracają się C1 i czaszka, kiedy skręcana jest głowa.

Człowiek posiada 7 kręgów szyjnych (C1-7), 12 kręgów piersiowych (Th1-12), 5 kręgów lędźwiowych (L1-5), 5 kręgów krzyżowych (S1-5), które jeszcze w fazie rozwoju płodowego łączą się w jedną kość krzyżową i 4-5 kręgów guzicznych (Co4-5), co daje łączną liczbę od 33 do 34 kręgów. Pierwszy kręg szyjny nosi nazwę dźwigacz lub atlas, drugi to kręg obrotowy (są one połączone z czaszką i umożliwiają ruchy głowy). Podział kręgów i ich występowanie

Kręgi dzieli się na beztrzonowe (kilka luźno połączonych chrząstek osadzonych na strunie grzbietowej), które występują np. u ryb jesiotrowatych i dwudysznych oraz pełnotrzonowe (pojedynczy trzon zrośnięty nieruchomo z wyrostkami). Pełnotrzonowe obejmują dwuwklęsłe (amficeliczne) (u ryb i części gadów, takich jak gekonowate), tyłowklęsłe (opistoceliczne) (u płazów ogoniastych), przodowklęsłe (proceliczne) (u płazów bezogonowych i większości gadów), siodełkowate (heteroceliczne) (występują w szyjnym odcinku kręgosłupa ptaków) oraz płaskie (platyceliczne) (u ssaków).

Rodzaje stawów człowieka

Kryterium podziału:

• Liczba kości łączących w stawie:

  • staw prosty – w budowie biorą udział tylko dwie kości.

  • złożony – w budowie bierze udział więcej niż dwie kości, np. staw łokciowy

Rodzaje stawów: 1 – kulisty, 2 – eliptyczny, 3 – siodełkowaty, 4 – zawiasowy, 5 – obrotowy.

Staw zawiasowy

• Liczba osi

  • stawy jednoosiowe

    • staw zawiasowy – część ramienno-łokciowa stawu łokciowego

    • staw obrotowy – cześć promieniowo-łokciowa stawu łokciowego

    • staw śrubowy – staw szczytowo-obrotowy

  • stawy dwuosiowe

    • staw eliptyczny – staw promieniowo-nadgarstkowy

    • staw siodełkowaty – staw śródręczno-nadgarstkowy kciuka

  • stawy wieloosiowe

    • staw kulisty wolny – staw ramienny

    • staw kulisty panewkowy – staw biodrowy

  • stawy nieregularne

    • staw płaski – staw krzyżowo-biodrowy

    • staw mostkowo-obojczykowy chociaż ma on raczej charakter stawu kulistego

    • Staw zawiasowy

• kończyna dolna:

  • staw skokowo-goleniowy

• kończyna górna i dolna:

  • stawy międzypaliczkowe stopy i dłoni

Staw obrotowy

• kręgosłup i czaszka:

  • staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy

• kończyna górna:

  • staw promieniowo-łokciowy dalszy

• kończyna dolna:

  • staw skokowo-piętowy

Staw zawiasowo-obrotowy

• kończyna górna:

  • staw łokciowy

• kończyna dolna:

  • staw kolanowy

Staw śrubowy

• kręgosłup i czaszka:

  • stawy zęba kręgu obrotowego

Staw eliptyczny (kłykciowy)

• kręgosłup i czaszka:

  • staw szczytowo-potyliczny

• kończyna górna:

  • staw promieniowo-nadgarstkowy

Staw siodełkowaty

• kończyna górna:

  • staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka

Staw kulisty (staw kulisty wolny)

• obręcz kończyny górnej:

  • staw barkowo-obojczykowy

  • staw mostkowo-obojczykowy

• kończyna górna:

  • staw ramienny

  • stawy śródręczno-paliczkowe

• kończyna dolna:

  • staw skokowo-łódkowy

  • stawy śródstopno-paliczkowe

Staw panewkowy (staw kulisty panewkowy)

kończyna dolna:

• staw biodrowy

Staw płaski

• kończyna górna:

  • staw śródnadgarstkowy

  • stawy międzynadgarstkowe

  • staw kości grochowatej

  • stawy nadgarstkowo-śródręczne

  • stawy międzyśródręczne

• kończyna dolna:

  • staw piszczelowo-strzałkowy

  • staw klinowo-łódkowy

  • stawy stępowo-śródstopne

  • stawy międzyśródstopne

Budowa połączeń maziowych

Typowymi elementami stawu są:

• powierzchnia stawowa – czyli główka (część wypukła) i panewka stawowa (część wklęsła), bywają także powierzchnie stawowe płaskie – kość krzyżowa z miednicą

• torebka stawowa – otacza cały staw, ograniczając go od otoczenia;zapobiega nadmiernym przesunięciom kości oraz stabilizuje staw

• jama stawowa

Staw może również zawierać:

• więzadła stawowe

• obrąbek stawowy

• łąkotki

• kaletki maziowe

• trzeszczki

• kosmki maziowe

• fałdy maziowe

Poszczególne stawy różnią się zadaniami biologicznymi, a więc mają odmienną budowę i ruchomość.

Na wykonywanie ruchów we wszystkich płaszczyznach pozwalają stawy wieloosiowe, np. kuliście uformowane stawy barkowy oraz biodrowy. Mniejsza ruchomość cechuje stawy dwuosiowe, np. siodełkowo ukształtowana powierzchnia stawu nadgarstkowo-śródręcznego kciuka pozwala na jego ruchy w dwóch płaszczyznach. Stawy jednoosiowe umożliwiają ruch tylko w jednej płaszczyźnie. Przykładem może być zawiasowy staw ramienno-łokciowy czy też obrotowy staw między najwyższymi kręgami kręgosłupa.

Staw szczytowo-potyliczny (łac. articulatio atlantooccipitalis) jest to górny staw głowy. Jest on zbudowany z dwóch symetrycznych stawów. Łączy kłykcie potyliczne i dołki stawowe górne kręgu szczytowego. Staw szczytowo-potyliczny jest połączony przez cienkie torebki stawowe. Dzięki swojej budowie otaczają powierzchnie stawowe. Wolne przestrzenie między kością potyliczną a kręgiem szczytowym są zamknięte przez błony szczytowo-potyliczne: przednia i tylną.Błona szczytowo-potyliczna łączy część podstawną kości potylicznej oraz łuk przedni kręgu szczytowego. Jest ona zrośnięta z torebką stawową oraz z więzadłem podłużnym przednim. Natomiast błona szczytowo-potyliczna tylna rozciąga się od tylnego brzegu otworu wielkiego kości potylicznej do tylnego łuku kręgu szczytowego. Dzięki takiej budowie stawu szczytowo-potylicznego, człowiek może wykonywać ruchy potakiwania: do przodu i ku tyłowi.

KRZYWIZNY KRĘGOSŁUPA U człowieka dorosłego występują 2 rodzaje fizjologicznych krzywizn kręgosłupa:

• kifoza:(kręgosłup wygięty do tyłu)

  • piersiowa – kształtuje się w życiu płodowym, a zostaje ustalona do 6–7. roku życia. Powinna mieć 20–40 stopni. Poniżej i powyżej tych wartości jest patologią.

  • krzyżowa – kształtuje się w życiu płodowym. Odcinek krzyżowy wygięty jest ku tyłowi.

• lordoza: (kręgosłup wygięty do przodu)

  • szyjna – kształtuje się po sześciu tygodniach gdy dziecko unosi główkę i do 6–7. roku życia zostaje ustalona. Powinna mieć 20–40 stopni

  • lędźwiowa – kształtuje się w 2. roku życia gdy dziecko zaczyna chodzić, a zostaje ustalona dopiero w okresie dojrzewania płciowego. Powinna mieć 30–50 stopni.

Skolioza (skrzywienie boczne) jest skrzywieniem patologicznym.

Wrodzona skolioza (wrodzone skrzywienie boczne kręgosłupa) może być spowodowane ukształtowaniem się klinowego lub połowicznego kręgu bądź przez belki kręgowe. Najczęściej dochodzi jednak do rozwoju samoistnego skrzywienia kręgosłupa, stanu, w którym zarówno kręgosłup, jak i układ mięśniowy wydają się prawidłowe i trudno wskazać na istotną przyczynę. W powstawaniu wady ważną rolę odgrywa czynnik dziedziczny. Ocenia się, że ryzyko urodzenia dziecka ze skoliozą, w przypadku gdy rodzice są zdrowi, ale matka urodziła jedno dziecko z tą wadą wynosi 10–15% Skolioza idiopatyczna pojawia się w okresie postnatalnym, bezpośrednio przed pokwitaniem, tak więc jest to wada wrodzona tylko w tym sensie, że czynnik predysponujący wystąpił w okresie prenatalnym. Skolioza bardzo często występuje w zespołach wad wrodzonych. Duże skrzywienie boczne wymaga wizyty u lekarza-ortopedy w celu sprawdzenia, czy konieczna będzie operacja.

KLATKA PIERSIOWA :

Wyróżniamy na niej ścianę przednią, tylną oraz dwie ściany boczne.

• ściana przednia - utworzona przez mostek i chrząstki żeber jest najkrótsza, ustawiona pochyło.

• ściany boczne - są najdłuższe, tworzą je przednie części żeber kostnych, między którymi są przestrzenie międzyżebrowe

• ścianę tylną tworzy odcinek piersiowy kręgosłupa i tylne części żeber.

Ściany ograniczają przestrzeń, (jamę klatki piersiowej) stanowiącą osłonę dla znajdujących się wewnątrz narządów - serca, płuc i wątroby.

Klatka piersiowa ma dwa otwory: górny i dolny.

• Otwór górny ma kształt nerkowaty, a jego płaszczyzna jest skierowana ku przodowi i dołowi pod kątem ok. 30 stopni.

• Otwór dolny jest znacznie większy niż górny i ma bardziej nieregularny kształt.

Klatka piersiowa wykazuje różnice płciowe. U kobiet jest krótsza w skutek mniej spadzistego przebiegu żeber i krótszego mostka, a jej otwór dolny jest większy niż u mężczyzn. Klatka piersiowa bierze też udział w oddychaniu. W czasie wdechu unosi się a w czasie wydechu opada.

 STAWY ŻEBROWO - KRĘGOWE

stawy głów żeber:

• powierzchnie stawowe: głowy żeber I - VII i odpowiadające im dołki żebrowe.

• Więzadła: śródstawowe głowy żebra - rozpięte między grzebieniem głowy żebra a krążkiem międzykręgowym, oraz więzadło promieniste głowy żebra.

• To staw czynnościowo sprzężony, a ruch żeber jest niewielki.

stawy żebrowo - poprzeczne:

• powierzchnie stawowe: pow. stawowe guzków żeber i dołki żebrowe wyrostków poprzecznych kręgów piersiowych.

• Więzadła: występuje kilka więzadeł żebrowo poprzecznych między szyjką żebra a wyrostkami poprzecznymi leżącymi wyżej lub na tym samym poziomie.

• To również staw czynnościowo sprzężony a ruch żeber jest tu nieznaczny.

Żebra człowieka

Żebra stanowią część układu kostnego człowieka. Jest to dwanaście par (niewielka część populacji ma żeber więcej /patrz: atawizm/ lub mniej) półkoliście wygiętych kości klatki piersiowej, które z jednej strony łączą się z kręgami piersiowymi, a z drugiej strony, w wypadku żeber I-X, z mostkiem. Żebra XI i XII nie są połączone z mostkiem. Wyróżnia się żebra prawdziwe (costae verae), będące pierwszymi siedmioma żebrami licząc od góry, tj. żebrami I-VII. Połączone są one bezpośrednio z mostkiem własną chrząstką - chrząstką żebrową (cartilago costalis), co odróżnia je od żeber rzekomych (costae spuriae, żeber VIII-XII) niemających takiego połączenia. Żebra XI i XII nazywa się żebrami wolnymi (costae fluitantes) z racji braku połączenia z mostkiem. Żebra od VIII do X połączone są z mostkiem tzw. łukiem żebrowym (arcus costalis), będącym zbiorem chrząstek.
Podstawową funkcją żeber jest ochrona ważnych dla życia narządów znajdujących się w klatce piersiowej - serca i płuc. Żebra odgrywają także ważną rolę w procesie oddychania; stanowią miejsce przyczepu mięśni oddechowych, a także dzięki występowaniu chrząstek między żebrami a mostkiem możliwe jest zwiększanie i zmniejszanie objętości klatki piersiowej, co tworzy zmianę ciśnień w jej wnętrzu i umożliwia wdech i wydech.

żebro- widok od tyłu

W budowie pojedynczego żebra wyróżniamy: trzon (corpus costae), szyjkę (collum costae) oraz głowę żebra (caput costae), która łączy żebro z kręgosłupem. Trzon żebra jest cienką, spłaszczoną częścią żebra, która uwypuklona jest do zewnątrz (wyjątek: pierwsze żebro do góry). Na wewnętrznej powierzchni trzonu żebra znajduje się bruzda żebra (łac. sulcus costae) dla naczyń i nerwów międzyżebrowych. Szyjka żebra łączy trzon żebra z główką żebra. Na jej górnej powierzchni znajduje się grzebień szyjki żebra (crista colli costae). Natomiast główka żebra przedzielona jest grzebieniem główki żebra (crista capitis costae) (wyjątek: żebra łączące się z jedną strukturą nie mają tego grzebienia), do którego przyczepia się więzadło głowy żebra (ligamentum capitis costae), na dwa dołki główki żebra (fovea capitis costae). Dołek górny łączy się z dolnym wcięciem żebrowym kręgu piersiowego wyżej leżącego, a dolny łączy się z górnym dołkiem żebrowym trzonu kręgu leżącego poniżej. Na powierzchni wewnętrznej żebra, w bruździe żebra (sulcus costae), biegną od góry:

• żyła międzyżebrowa,

• tętnica międzyżebrowa,

• nerw międzyżebrowy.

Mostek (łac. sternum) – nieparzysta płaska kość stanowiąca środkową część przedniej ściany klatki piersiowej człowieka. U dzieci w miejscu złączenia trzech części mostka występuje chrząstkozrost (łac. synchondrosis), który z wiekiem ulega kostnieniu, zamieniając się w kościozrost. Rzutując mostek na kręgosłup leży na wysokości od 2.-3. do 9.-10. kręgu piersiowego. Dodatkowo mostek wzmocniony jest silną i bardzo elastyczną błoną (łac. membranum sterni), która ściśle do niego przylegając zapobiega zapadaniu się mostka podczas złamania, a także zapobiega przebiciu płuca przez złamany mostek.

Kość ta zawdzięcza swą nazwę swojemu kształtowi, który łudząco przypomina kształt miecza krótkiego wojsk Aleksandra Macedońskiego^{[potrzebne źródło]}.

Składa się z 3 części:

1. rękojeść mostka (łac. manubrium sterni) to górna część mostka mająca postać czworokątnej kości płaskiej, do której powierzchni górno-bocznej przyczepiają się obustronnie obojczyki, natomiast do powierzchni bocznej — obustronnie I żebra.

2. trzon mostka (łac. corpus sterni), to kolejna część mostka, znajduje się poniżej, w miejscu przyczepu II żebra, i ma kształt podłużnej płaskiej kości, do której bocznej powierzchni przyczepiają się żebra III do VI, natomiast na wysokości miejsca przyczepu VII żebra rozpoczyna się kolejna część mostka:

3. wyrostek mieczykowaty (łac. Processus xiphoideus), który jest najmniejszą i najcieńszą kością mostka.

Miejsce połączenia się rękojeści i trzonu mostka wytwarza widoczne u osób szczupłych, a wyczuwalne u wszystkich, poprzeczne wzniesienie nazywane kątem mostka (łac.angulus sterni).

Mostek łączy się z obojczykiem za pomocą stawu mostkowo-obojczykowego.

Mostek zbudowany jest cienkiej warstwy istoty zbitej, która otacza część gąbczastą zawierającą szpik kostny.

Z uwagi na to, że mostek leży bezpośrednio pod skórą i że zawiera szpik kostny, często jest nakłuwany w obrębie trzonu (punkcja mostka), celem uzyskania szpiku kostnego do badań hematologicznych.

Z OSTATNIEGO WYKŁADU :

Chrząstkozrost (łac. synchondrosis) – połączenie ścisłe dwóch kości za pomocą tkanki chrzęstnej. Występuje głównie w kościach długich, między pierwszym żebrem a mostkiem. Wyróżniamy chrząstkozrosty włókniste np. krążki międzykręgowe, chrząstki na podstawie czaszki, chrząstki między kośćmi łonowymi (w spojeniu łonowym - symphysis pubica).

Więzozrost (łac. syndesmosis) – ścisłe, częściowo ruchome połączenie kości mocnymi pasami tkanki łącznej właściwej, np. błony międzykostne przedramienia i goleni, więzadła żółte między kręgami.

Więzozrost może występować w trzech postaciach:

• więzozrostu włóknistego (łac. syndesmosis fibrosa) – utworzonego przez włókna klejodajne (błony międzykostne przedramienia i goleni).

• więzozrostu sprężystego (łac. syndesmosis elastica) – tu elementem łączącym kości są włókna sprężyste, elastyczne, nadające tkance żółte zabarwienie (więzadła żółte rozpięte między łukami kręgów).

• szwów (łac. suturae) – gdzie włókna łączące kości są bardzo mocne i krótkie. Szwy dzielimy na:

1. piłowate (łac. serrata) – nieregularne brzegi jednej kości wchodzą we wgłębienia drugiej. To najmocniejsze i najczęstsze połączenie kości sklepienia czaszki (kość czołowa z kośćmi ciemieniowymi).

2. gładkie lub proste (łac. plana) – połączenie kości, których brzegi są prawie proste (połączenie wyrostków podniebiennych kości szczęki górnej).

3. łuskowe (łac. squamosa) – przebiega skośnie do powierzchni kości, a brzegi kości zachodzą na siebie dachówkowato (łuska kości skroniowej na kość ciemieniową).

4. wklinowanie (łac. gomphosis) – to rodzaj szczególnego umocowania zębów w szczękach

• ciemieniowa → os parietale

• czołowa → os frontale

• gnykowa → os hyoideum

• jarzmowa → os zygomaticum

• klinowa → os sphenoidale

• łzowa → os lacrimale

• podniebienna → os palatinum

• potyliczna → os occipitale

• skroniowa → os temporale

• sitowa → os ethmoidale

  • • lemiesz → vomer

    • małżowina nosowa → concha nasalis

    • szczęka → maxilla

    • żuchwa → mandibula

2. kręgosłup → columna vertebralis

   • kość:

     • guziczna → os coccygis

     • krzyżowa → os sacrum

   • kręgi:

     • lędźwiowe → vertebrae lumbales

     • piersiowe → vertebrae thoracicae

     • szyjne → vertebrae cervicales

3. klatka piersiowa → skeleton thoracis

   • mostek → sternum

   • żebra → costae

4. kości kończyny górnej → ossa membri superioris

   • kość (kości):

     • łokciowa → ulna

     • nadgarstka → ossa carpi

     • promieniowa → radius

     • ramienna → humerus

     • śródręcza → ossa metacarpalia

   • łopatka → scapula

   • obojczyk → clavicula

   • paliczki → phalanges

5. kości kończyny dolnej → ossa membri inferioris

• • • kość (kości):

      • biodrowa → ilium

      • kulszowa → ischium

      • łonowa → pubis

      • piszczelowa → tibia

      • stępu → ossa tarsi

      • strzałkowa → fibula

      • śródstopia → ossa metatarsalia

      • udowa → femur

    • miednica → pelvis

    • rzepka → patella

2. moczowy → urinarium:

• • • cewka moczowa → urethra

    • moczowód → ureter

    • nerka → ren

    • pęcherz moczowy → vesica urinaria

3. nerwowy i narządy zmysłów → nervosum et organa sensuum:

• • • ciało modzelowate → corpus callosum

    • most → pons

    • mózg → cerebrum

    • mózgowie → encephalon

    • móżdżek → cerebellum

    • podwzgórze → hypothalamus

    • przysadka → hypophisys

    • rdzeń kręgowy → medulla spinalis

    • rdzeń przedłużony → medulla oblongata

    • narząd → organum:

      • powonienia → olfactus

      • przedsionkowo-ślimakowy → vestibulocochleare

      • smaku → gustus

      • wzroku → visus

        • ciało rzęskowe → corpus ciliarae

        • ciało szkliste → corpus vitreum

        • gałka oczna → bulbus oculi

        • naczyniówka → chorioidea

        • nerw wzrokowy → nervus opticus

        • rogówka → cornea

        • siatkówka → retina

        • soczewka → lens

        • spojówka → tunica coniunctiva

        • tęczówka → iris

        • twardówka → sclera

        • źrenica → pupilla

4. oddechowy → respiratorium:

• • • jama nosowa → cavum nasi

    • krtań → larynx

    • oskrzela główne → bronchi principales

    • pęcherzyki płucne → alveoli pulmonis

    • płuca → pulmones

    • tchawica → trachea

5. płciowy → genitale:

• • • jajnik → ovarium

    • jajowód → tuba uterina

    • jądro → testis

    • macica → uterus

    • moszna → scrotum

    • nasieniowód → ductus deferens

    • pochwa → vagina

    • prącie → penis

    • stercz → prostata

6. sercowo-naczyniowy → cardiovasculare:

• • • naczynia krwionośne → vasa sanguinea

    • serce → cor

7. trawienny → digestorium:

• • • gardło → pharynx

    • jama ustna → cavum oris

    • jelito cienkie → intenstinum tenue

    • jelito grube → intenstinum crassum

    • odbyt → anus

    • przełyk → esophagus

    • trzustka → pancreas

    • wątroba → hepar

    • żołądek → vetriculus