Do właściwego opracowania procesu technologicznego konieczny jest jego podział na elementy składowe. Podstawową częścią składową pro­cesu technologicznego jest operacja.

a. Operacja. Operacją nazywamy część procesu technologicznego wy­konywaną na określonym przedmiocie (lub na grupie jednocześnie obra­bianych przedmiotów) przez jednego pracownika (lub grupę pracowni­ków) w sposób ciągły na jednym stanowisku roboczym. Wykonywanie pracy, w sposób ciągły należy rozumieć w ten sposób, że nie można przeplatać danej operacji czynnościami należącymi do innej operacji. Np. gdy toczenie dokładne następuje bezpośrednio po toczeniu zgrubnym na tej samej tokarce, wówczas całość obróbki tworzy jedną operację. Natomiast gdy toczenie dokładne i zgrubne jest przedzielone obróbką cieplną przedmiotu, np. starzeniem sztucznym, wówczas występują różne operacje tokarskie. Operacja stanowi podstawową jednostkę planowa­nia produkcji. Na podstawie liczby i rodzaju operacji dokonuje się obli­czenia obciążenia stanowisk roboczych, określa liczbę potrzebnych pra­cowników itp. Do poszczególnych operacji wystawia się karty robocze, ewentualnie inne dokumenty technologiczne, jak karty instrukcyjne, kalkulacyjne itp.

b. Ustawienie (lub zamocowanie). Ustawieniem (zamocowaniem) nazy­wamy część operacji wykonywana za jednym zamocowaniem przedmiotu kilku jednocześnie obrabianych przedmio­tów

Przedmiot przedstawiony na rys obra­biany jest w jednej operacji na tokarce w trzech ustawieniach. W pierwszym ustawie­niu (zamocowaniu) obrabia się zgrubnie po­wierzchnie A, B, C, F, w drugim - powierz­chnie D, E i otwór na gotowo. W ostatnim ustawieniu (zamocowaniu), osadzając przedmiot na trzpieniu, obrabiamy powierzchnie D i E na gotowo. Jeżeli wyżej rozpatrywaną operację rozdzielimy, przeprowadzając toczenie zgrubne na jednej, wiercenie i rozwiercanie otworu na

drugiej, a toczenie wykańczające na trzeciej

obrabiarce, to wystąpią trzy operacje, z których

każda będzie wykonywana za jednym ustawieniem

(zamocowaniem).

c. Pozycja. Pozycja nazywamy każde z różnych położeń przedmiotu (lub kilku jednocześnie obrabianych przedmiotów) w stosunku do na­rzędzia skrawającego przy tym samym ustawieniu przedmiotu. Nie bierze się przy tym pod uwągę zmiany położenia przedmiotu względem narzę­dzia wskutek ruchu roboczego, posuwowego i nastawczego.

d.Zahieg. Zabiegiem nazywamy część operacji (ustawienia, pozycji) wykonywanym w czasie obróbki. jednej powierzchni Iub zespole powierz­chni jednym Iub kilkoma równocześnie pracującymi narzędziami, przy niezmiennych parametrach skrawania (g, p, v). Niezmienność paramet­rów należy rozumieć w ten sposób, że podczas trwania zabiegu nie wy­stępuje zmiana obrotów ani posuwów obrabiarki. 7.miana parametrów skrawania może być usprawie3liwiona z powodu takich przyczyn, jak nierównomierność naddatków na obrót k~, przy której zmienia się w pe­wnym stopniu g, zmiana v wskutek zmniejszenia np. średnicy wałka toczonego itp.

Zabieg wykonywany na jednej powierzchni jednym na­rzędziem nazywa się zabiegiem prostym. leżeli zespołem narzędzi obca. bumy jednocześnie kilka powierzchni, to mamy do czynienia z zabie­giem złożonym.

1. PODSTAWOWE ELEMENTY SKŁADOWE PROCESU TECHNOLOGICZNEGO

Na rys. przedstawiony jest zabieg wykonywany na to­karce rewolwerowej. Zabiegiem złożonym w danym przypadku jest obróbka wiertłem 2 otworu Ił oraz powierzchni zewnętrznej A i czoło­wej C nożem bocznym odsadzonym 3.

Skrawanie odbywa sie, z równoczesnym ruchem wiertła i noża Va kierunku "p" oraz z jednakową prędkością obrotową przedmiotu 1. W przypadku nierówno­czesnego, lecz kolejnego skrawania naj­pierw nożem powierzchni zewnętrznych, później wiertłem otworu, wystąpią dwa zabiegi. Łączenie zabiegów przez zastoso­wanie jednoczesnego działania kilku na­rzędzi jest korzystne:, gdyż powoduje zwiększenie wydajności obróbki. Operacje wykonywane na obrabiarkach wielonarzędziowych, a więc tokarkach wielonożo­wych, rewolwerowych, automatach jedno- i wielowrzecionowych, wier­tarkach wielowrzecionowych itp., składają się z zabiegów złożonych. Zabieg jest najmniejszą częścią składową procesu technologicznego,

k tóra zachowuje wszystkie jego właściwości, a więc zmianę kształtu, wymiarów lub stanu powierzchni obrabianego przedmiotu. Zabieg sta­nowi jednostkę kalkulacji czasu obróbki.

1) Tokarka

Do wykonania otoczki użyto tokarki TUC50

Najbardziej uniwersalną odmianą tokarek kłowych jest tokarka pociągowa. Tokarka ta różni się od innych tokarek kłowych tym, że ma śrubę pociągową, używaną do samoczynnego przesuwu suportu podczas wykonywa­nia gwintów na tokarce za pomocą noży. Na rys. IV-1 przedstawiono w widoku pociągową to­karkę kłową. Składa się ona z następujących ważniejszych zespołów: wrzeciennika, konika, suportu wraz z imakiem nożowym, skrzynki suportowej, nawrotnicy, kół zmiano­wych, skrzynki posuwów, silnika wraz z instalacją elek­tryczną i urządzenia do chłodzenia. Ponadto do ważniej­szych części tokarki pociągowej należą: łoże, podstawa, wałek pociągowy, śruba pociągowa i wałek do urucha­miania i zatrzymywania wrzeciona. Uproszczony schemat działania pociągowej tokarki kłowej przedstawiono na rys. IV-2. Toczony wałek 14 jest podparty z obu stron w kłach. Jeden kieł jest osa­dzony we wrzecionie 13, drugi zaś - w tulei konika 16. Podczas toczenia wałek wykonuje ruch obrotowy dookoła swej osi w kierunku strzałki A. Jednocześnie nóż 26 prze­suwa się wzdłuż wałka (w kierunku strzałki B) tocząc powierzchnię walcową. Wałek 14 otrzymuje ruch obro­towy od silnika elektrycznego 12. Ruch obrotowy z wał­ka silnika elektrycznego jest przenoszony przez przekład­nie zębate lub pasowe wrzeciennika na wrzeciono 1.3. Na końcu wrzeciona 13 zamocowana jest tarcza zabierakowa 27, która obracając się, zmusza poprzez palec zabierako­wy 28 i zabierak 29 wałek 14 do obrotu. Nóż 26 jest zamocowany w imaku nożowym 15 i wraz z suportem porusza się wzdłuż prowadnic 18 łoża. Suport jest napędzany od wrzeciona 1.3. Ruch obrotowy wrzeciona jest przenoszony przez koła zębate 1, 2, 4 lub 1, 2, 3 na koło 4. Wymienione kota zębate stanowią nawrotnicę. Koło zębate 4 przekazuje ruch obrotowy kołu zębatemu 5 (osadzonemu na wspól­nym wałku z kotem 4), a stąd napęd przenosi się przez koła zębate 6, 7 i 8 na skrzynkę posuwów. Koła zębate 5, 6, 7 i 8 nazywają się kołami zmianowym.Ze skrzynki posuwów napęd może być przekazany albo na śrubę pociągową 19, albo na wałek pociągowy 20.,Jeżeli ma być napędzana śruba pociągowa, to należy przesunąć koło zębate 9 aż do zazębienia się z kołem zę­batym I0, jeżeli zaś ma być napędzany wałek pociągowy, to należy przesunąć koło zębate 9 aż do zazębienia się z kołem zębatym 11. Jeżeli suport ma być napędzany od śruby pociągowej, to ze śrubą pociągową należy zewrzeć dwudzielną nakręt­kę 21. Nakrętka ta składa się z połówek, które mogą być jednocześnie dosuwane do śruby pociągowej i wówczas jest włączony napęd suportu, lub też można obie połów­ki nakrętki 21 jednocześnie oddalić od śruby pociągowej i wtedy napęd suportu od śruby pociągowej jest wyłą­czony. Ponieważ obsada nakrętki jest połączona ze skrzyn­ką suportową 22, która jest sztywno połączona z supor­tem, przeto ruch obrotowy śruby pociągowej zamienia się na ruch posuwowy nakrętki 21 i połączonego z nią suportu wraz z nożem tokarskim 26.

Rys. IV-2. Uproszczony schemat działania pociągowej tokarki kłowej

Rys. IV-1. Tokarka pociągowa

1 - łoże, 2 - wrzeciennik, 7 - konik, 4 - suport, 5 - gitara wraz z kołami zmianowymi, 6 - osłona kół zmianowych, 7 - skrzynka posuwowa, 8 - skrzynka suportowa, 9 - śruba Pociągowa, 10 - wałek pociągowy, 11 - wałek służący do włączania i wyłączania wrzeciona za pomocą rękojeści, 12 - silnik elektryczny napędu głównego, 13 - lewa noga tokarki, wewnątrz której znajduje się skrzynka przekładniowa napędu głównego, 14 - prawa noga tokarki z aparaturą elektryczną. 15. 16 - Kły, 17 - urządzenie do chłodzenia przedmiotu obrabianego,

18 - rękojeść do zmiany kierunku obrotu i zatrzymywania wrzeciona. 19 - wanna na ciecz smarują­co-chłodzącą i wióry

2) Oprzyrządowanie

Tulejka Morse’a 5/3

3) Narzędzia

nóż wytaczak H20 NN Wb 20x20

nóż prosty H20 NN Zc 16x16

nóż gięty K10 ISO GR 25x25

wiertło kręte f26,5

rozwiertak NRTC6030H7

4)Wnioski

Dla produkcji jednostkowej przeprowadzony proces technologiczny otoczki jest prawidłowy. W przpadku seryjnej lub masowej należałoby przeprowadzić proces technologiczny na kilku obrabiarkach ze względu na zbyt długi czas obróbki. W produkcji jednostkowej na jakość wykonanego wyrobu mają największy wpływ umiejętności pracownika oraz właściwe zamocowanie surówki w uchwycie.

lp	Treść zabiegu	Szkic obróbki	Narzędzie		Warunki skrawania
								i	Uwagi
1	Toczyć powierzchnie czołowe			K10ISOGR25x25		52,7	0,34	2	1
2	Toczyć średnicę na wymiar f60			K10ISOGR25x25		66,8	0,17	7-8	2	Suwmiarka MAUB
3	Wiercić na wymiar f26,5			Wiertło kręte f26,5		18,6				Stożek Morse’a 5,3
4	Toczyć na wymiar 35mmm			H20NNZc16x16		66,8	0,34	2	1	Suwmiarka MAUB
5	Chwyt w f60
6	Toczyć powierzchnie czołowe na wymiar			H20NNZc16x16		73,8	0,34	3	2	Suwmiarka MAUB
7	Toczyć powierzchnię zewnętrzną na wymiar f84			H20NNZc16x16		73,8	0,17	7(5;1,5)	3	suwmiarka MAUB
8	Wytaczać otwór na wymiar f29,8			H20NNWb20x20		42	0,17	1,5	1	Suwmiarka MAUB
9	Rozwiercać otwór na wymiar f30H7			Rozwiertak NRTC6030H7		2,6			1	Sprawdzian tłoczkowy NSPU30H7
10	Fazować odpowiednie powierzchnie			H20NNZc16x16		93,6		5	1
11	Chwyt naf80
12	Fazować odpowiednie powierzchnie			K10ISOGR25x25		93,6		5	1
13	Kontrola jakości									Suwmiarka MAUB Sprawdzian tłoczkowy NSPU30H7