PROMOCJA I OCHRONA ZDROWIA

2.FIZJOLOGIA CYKLU MIESIĄCZKOWEGO

Cykl miesiączkowy

• Wynik procesów zaczynających się w życiu płodowym. Warunkowany jest przez współdziałanie wielu układów: OUN, wewnątrzwydzielniczego, metabolicznych czynników wewnątrzkomórkowych.

Cel:

• uzyskanie zdolnej do zapłodnienia komórki jajowej,

• Przygotowanie błony śluzowej do przyjęcia blastocysty

• Prawidłowy rozwój jaja płodowego

Cykl miesiączkowy

• Średni czas trwania cyklu wynosi 28 dni.

• Za prawidłowe uważa się cykle , których długość waha się od 24 do 32 dni

Endokrynologia cyklu

• Mechanizm - trzy poziomy oddziaływania- podwzgórze, przysadka, jajniki.

• Mechanizmy regulacyjne podlegają wpływom nadrzędnym- kory mózgowej.

• Na powiązania te mają wpływ warunki środowiskowe, czynniki psychiczne i somatyczne

• Współoddziaływanie z innymi gruczołami wydzielania wewnętrznego- szyszynka, tarczyca, kora nadnerczy

Endokrynologia cyklu

• Hormony regulujące cykl:

• Podwzgórze- gonadoliberyna-GnRH

• Przedni płat przysadki-gonadotropiny- folikulotropina-FSH, lutropina- LH

• Jajniki –estrogeny i gestageny oraz w niewielkich ilościach androgeny

Endokrynologia cyklu

• Regulacja wydzielania :

• Pętla ultrakrótka- hamowanie syntezy hormonu przez zwiększenie jego wewnątrzkomórkowego stężenia

• Pętla krótka- uwalnianie gonadotropin przysadkowych przez sprzężenie zwrotne z gonadoliberyną

• Pętla długa- sprzężenie zwrotne między steroidami płciowymi a ośrodkami podwzgórza i przysadką

Hormony jajnikowe

• Estrogeny – zasadnicza grupa żeńskich hormonów płciowych

• Wyróżniamy trzy podstawowe-

• estron-E1,17B-estradiol-E2, estriol- E3

Biologiczne działanie estrogenów

• Działanie na narządy płciowe:

• Proliferacyjne działanie na nabłonek pochwy

• Szyjka macicy-faza przedowulacyjna-szczyt estrogenowy-zwiększenie ilości śluzu szyjkowego, wzrost przejrzystości i ciągliwości śluzu,zmniejszenie jego lepkości oraz rozwarcie ujścia zewnętrznego kanału szyjki do ok.5 mm. Zmiany te umożliwiają penetrację plemników

• Błona śluzowa macicy(warstwa czynnościowa):

• Odbudowa błony śluzowej po miesiączce i jej dalszy wzrost aby następnie mogła ulec przemianie wydzielniczej(gestageny)

• Mięśniówka macicy- zwiększa pobudliwość skurczową

• Jajowody- zwiększa kurczliwość i perystaltykę

• Gruczoły sutkowe- pobudza wzrost nabłonka pęcherzyków i kanalików a także podścieliska łącznotkankowego i tkanki tłuszczowej

• Działanie na inne narządy

• Układ wegetatywny- zwiększa aktywność ukł. przywspółczulnego, zwiększa aktywność życiową- hamuje depresję, lepsze samopoczucie w pierwszej fazie cyklu

• Zatrzymują w organizmie wodę, wapń i potas

• Zwiększają wbudowywanie wapnia i fosforu do kości

• Rozrost skóry, a wraz z androgenami- rozwój owłosienia łonowego, przebarwienie brodawek sutkowych, warg sromowych i linii białawej

Biologiczne działanie gestagenów

• Działanie na narząd rodny:

• Powoduje złuszczanie się nabłonka pochwy do warstwy pośredniej

• Szyjka macicy-kanał i ujście zewnętrzne zwężają się, nabłonek wytwarza mniej śluzu, który staje się gęsty i lepki, nieciągliwy -tworzy się szczelny czop uniemożliwiający przenikanie plemnikom.

• Błona śluzowa macicy- powodują przemianę wydzielniczą odbudowanej warstwy czynnościowej- transformację.

• Mięsień macicy-przekrwienie i rozpulchnienie, relaksacja, zniesienie czynności skurczowej

• Jajowody- wzrost czynności wydzielniczej nabłonka,relaksacja

• Działanie ogólnoustrojowe:

• Działanie diuretyczne

• Wzrost wydzielania wapnia i fosforu

• Podwyższenie podstawowej temp. Ciała

• W skórze działa androgennie

• Wzrost aktywności układu współczulnego

Działanie hormonów

• Cykliczne, przeciwstawne działanie estrogenów i gestagenów powoduje u kobiet większą chwiejność układu wegetatywnego i psychiki niż u mężczyzn

Cykl miesiączkowy

• Okresowe, cykliczne zmiany w jajniku i błonie śluzowej macicy występujące od menarche do menopauzy nazywa się odpowiednio- cyklem jajnikowym i - cyklem miesiączkowym.

• Cykl rozpoczyna się krwawieniem miesiączkowym i trwa 28(+/- 3) dni- od pierwszego dnia krwawienia do ostatniego dnia przed krwawieniem

Cykl jajnikowy

Faza folikularna- dominuje działanie FSH oraz estrogenów (1-14 dzień cyklu)

Faza lutealna- dominuje działanie LH oraz progesteronu (15-28 dzień cyklu)

Cykl jajnikowy:

• Rekrutacja pęcherzyków- zależy od wysokiego stężenia GnRH- tuż przed miesiączką- dochodzi do wyodrębnienia pewnej liczby pęcherzyków do dalszego rozwoju. Wszystkie wyodrębnione pęcherzyki mają potencjalną zdolność do uzyskania dojrzałości i owulacji. Proces ten trwa do 5-7 dnia cyklu.

• Selekcja pęcherzyka- od około5-7 dnia cyklu

• Jeden pęcherzyk zostaje wybrany do owulacji i utworzenia ciałka żółtego. Od tego momentu wpływ jednego pęcherzyka wytwarza warunki w których tylko on dojrzewa. Jeżeli w tym momencie usunie się z jajnika pęcherzyk dominujący cały proces rekrutacji musi być powtórzony- owulacja opóźnia się ok. 14 dni

• Dominacja pęcherzyka

• Okres gdzie rozwijający się pęcherzyk kontroluje wytwarzane przez siebie środowisko hormonalne i odgrywa rolę w regulacji zmian zachodzących w narządach płciowych i osi podwzgórze- przysadka. Pęcherzyk wzrasta, wewnątrz tworzy się jamka, proliferują kom. ziarniste i tekalne, zwiększa się ilość receptorów dla FSH i LH

• Wskutek proliferacji kom. ziarnistych zwiększa się stężenie estrogenów aż do piku,ponadto rośnie synteza LH- przygotowanie do owulacji- zmiany w narządach płciowych

• przemiany okołoowulacyjne –końcowe dojrzewanie pęcherzyka i owulacja

• szczyt wydzielania LH:

• -dokończenie podziału mejotycznego

• -pęknięcie pęcherzyka(po ok.. 36 godz.)

• -luteinizacja

• Rozpoczęcie fazy lutealnej 15-19 dzień cyklu pełne unaczynienie luteinizowanych komórek ziarnistych- formuje się ciałko żółte oraz zaczynają zanikać pozostałe pęcherzyki

• Późna faza lutealna 20- 25 dzień cyklu

• Pojawia się dojrzałe ciałko żółte, które syntetyzuje progesteron.

• Dalszy zanik pęcherzyków

• Faza przedmiesiączkowa 26- 28 dzień cyklu

• Rozpoczyna się inwolucja ciałka żółtego oraz wybór pęcherzyków do następnego cyklu

Cykl miesiączkowy:

• Endometrium- warstwa podstawna i warstwa czynnościowa (zbita i gąbczasta).

• Podstawowe elementy budowy to- nabłonek, gruczoły cewkowe, podścielisko, naczynia krwionośne.

• Cykl miesiączkowy

• Fazy cyklu w endometrium

• miesiączkowa- warstwa czynnościowa złuszcza się

• folikularna (proliferacyjna)- rozrost bł. Śluzowej- gruczoły powiększają się i stają się bardziej liczne, zwiększa się unaczynienie podścieliska

• owulacyjna- dalsze grubienie bł. śluzowej bez zmiany jej struktury

• lutealna (wydzielnicza)- rozrost bł. śluzowej do 7-8 mm, pogrubienie i skręcenie się cew gruczołowych. Podścielisko rozpulchnione i obrzękłe, zawiera glikogen, lipidy i białka- środki odżywcze przygotowane na przyjęcie zapłodnionego jaja

• - zanik ciałka żółtego- zmniejszenie wydzielania progesteronu i estrogenów i 1-2 dni przed miesiączką zmiany wsteczne w błonie śluzowej. Jamy gruczołowe zapadają się, podścielisko staje się bardziej obrzękłe i pojawiają się w nim nacieki limfocytarne i wylewy krwawe- jest to okres niedokrwienia po którym następuje okres złuszczania.

Miesiączka

• Prawdziwe krwawienie miesiączkowe występuje tylko wtedy gdy poprzedza je wzrost błony śluzowej następujący pod wpływem endogennych hormonów jajnika, ulega przemianie wydzielniczej, a samo krwawienie jest skutkiem ustąpienia działania hormonów. O miesiączce mówimy więc tylko wtedy gdy miało miejsce jajeczkowanie!!!

• Każde inne krwawienie z macicy może być spowodowane 3 przyczynami:

• -miejscowe zmiany organiczne np. nowotwory

• -zaburzenia hormonalne prowadzące do zmniejszenia stężenia estrogenów lub progesteronu- krwawienia czynnościowe

• -krwawienia z odstawienia hormonów stosowanych w celach leczniczych

Podstawowe terminy:

• -menarche- pierwsza miesiączka w życiu- pojawia się zwykle między 12- 15 rokiem życia

• -przedwczesne miesiączkowanie- pojawienie się miesiączki przed 9 rokiem życia

• -opóźnione miesiączkowanie- wystąpienie miesiączki po 16 rż.; wiek graniczny to 18 lat- często wiąże się z występowaniem zaburzeń miesiączkowania w wieku dojrzałym

• -menopauza- ostatnie krwawienie w życiu kobiety, po którym następuje roczna przerwa

Fizjologia

• czas trwania- zwykle 3-5dni; jeśli dłuższa niż 7 dni- nieprawidłowa

• Nasilenie krwawienia- prawidłowo utrata od 20-200 ml krwi, średnio 80ml. W pierwszym dniu krwawienie jest mierne, w drugim i trzecim najbardziej obfite, następnie stopniowo maleje

• częstość występowania- najczęściej cykl 28 dniowy, ale akceptowalne 24-32 dni

• cykle o długości 21-23 dni- częste miesiączkowanie. Najkrótszy cykl który może być jeszcze dwufazowy- owulacyjny- trwa 21 dni!!!

• cykle dłuższe niż 32 dni- rzadkie miesiączkowanie