ZWIĄZKI AZOTOWE NIEBIAŁKOWE

Młoda trawa jest bogata w amidy i wolne aminokwasy, niebiałkowe związki stanowią duży udział nawet do 1/3 zawartości azotu.

Związki niebiałkowe azotowe odgrywają ważną rolę w żywieniu zwierząt, stanowią produkt metabolizmu (w ciele zwierząt).

Asparagina i glutamina występują w stanie wolnym, który odpowiada pewnym aminokwasom (kwas asparaginowy).

-funkcja glutaminy- przenoszenie i gromadzenie grup aminokwasów

Mocznik (dwuamid kwasu węglowego)- jest składnikiem nawożenia roślin, wykorzystywany przez mikroflorę żwacza, u żywych organizmów jest głównym produktem końcowym metabolizmu zwierząt

-kwas moczowy- produkt końcowy katabolizmu białka u ptaków

-kwas ………………- mały udział kwasu, więcej jest go u zwierząt odżywiających się roślinami

Kreatyna- głównie w mięśniach, występuje w postaci fosfokreatyny, fosagenu, łatwo ulega hydrolizie (rozkładowi), organizm pozbywa się jej z moczem

Bez syntezy białka wzrost organizmu nie byłby możliwy.

Ułożenie (sekwencja) aminokwasów w białku jest uwarunkowana genetycznie.

Białkami nazywamy takie peptydy, które posiadają ponad 100 aminokwasów.

Powstawanie cząstek białka: do cząsteczki dołączone są kolejne aminokwasy, jeśli brakuje aminokwasów zatrzymuje się budowa białka, aminokwasy egzogenne nazywamy ograniczającymi (dostarczane są z pożywieniem)

PODSTAWOWE BIAŁKA

Egzogenne- aminokwasy egzogenne nazywamy ograniczającymi (dostarczane są z pożywieniem):

1.Aminokwasy ograniczające w pierwszej kolejności

2.Aminokwasy ograniczające w drugiej kolejności

3.Aminokwasy ograniczające w trzeciej kolejności

Aminokwasy ograniczające, ograniczają produkcję białek, dzielimy je na:

-aminokwasy siarkowe: metionina, cysteina (cystyna) to aminokwasy ograniczające w pierwszej kolejności np. u ptaków (drób), powstają z nich pióra, skóra i paznokcie.

W żywieniu świń aminokwasem ograniczającym w pierwszej kolejności jest lizyna, dziś żywimy świnie zwykle mieszankami treściwymi, zboża zawierają mało lizyny.

Trzeba brać pod uwagę poziom lizyny w pożywieniu, jeśli jest jej zbyt mało w dziennej dawce pokarmowej stosujemy syntetyczny dodatek lizyny.

Obecność aminokwasów ograniczających decyduje o produkcji białka i wykorzystaniu innych aminokwasów.

Tzw. „beczka Liebiga”- najkrótsza klepka ogranicza (limituje) pojemność beczki. Jeżeli wydłużymy najkrótszą klepkę to pojemność beczki wzrasta do wysokość drugiej limitującej klepki.

Do aminokwasów ograniczających zaliczamy przede wszystkim egzogenne, do najważniejszych występujących w ilościach niedoborowych zaliczamy: lizynę, metioninę, cystynę, treoninę, tryptofan.

Metionina- aminokwas egzogenny, siarkowy, w syntezie białka budowa rozpoczyna się zawsze od metioniny jest tzw. aminokwasem startowym

CUKROWCE- sacharydy

Grupa związków organicznych, które mają podobny typ budowy chemicznej. Wielowodorotlenowe aldehydy lub ketony. W ich skład wchodzą węgiel, wodór, tlen, są to tzw. związki bez azotowe. Mają dużo węglowodanów- stosunek atomów H do O jest sam jak w H₂O. powstają w wyniku fotosyntezy, w świecie roślinnym. Tworzenie glukozy odbywa się tylko w ciągu dnia, wydalają wtedy produkt uboczny tlen, w nocy rośliny zużywają tlen.

Cukrowce dzielimy na:

• Proste- monozy

• Złożone- poliozy (tworzą się polimery)

U roślin cukry złożone to cukry, które budują szkielet roślinny- struktury podporowe, natomiast skrobia jest cukrem zapasowym gromadzonym w ziarnach, bulwach itp. (stanowią one główne źródło energii dla zwierząt w paszy- nieprzeżuwających).

Jednocukrowce- monosacharydy

Występują w małych ilościach w stanie wolnym, wchodzą głównie w skład wielocukrów. Do najważniejszych związków monosacharydów należą pentozy (5 Ca) i heksozy (6 Ca).

Wielocukry powstałe z pentoz nazywamy pentozanami tworzą składniki strukturalne i podporowe roślin. Tu są dwa ważne związki ryboza i deoksyryboza. Ksyloza (bogate w nią są otręby, słomy, najwięcej jest jej w sianie), arabinoza (wchodzi w skład pektyn, śluzów, grup roślin).

Heksozany to heksozy. Stanowią najliczniejszą grupę 1-cukrowców. Można do nich zaliczyć glukozę i fruktozę (spotykane w stanie wolnym).

-Glukoza szybko dostaje się do jelita i wędruje do krwi gdzie ulega dalszym przemianą.

-Różnica między glukozą, a fruktozą to budowa chemiczna przez co różnią się właściwościami fizycznymi tzn. fruktoza jest słodsza (fruktoza spotykana w trzcinie cukrowej, kłącza darni).

-Kolejna heksoza to galaktoza, która występuje w cukrze mlecznym laktozie, można ją spotkać w rafinozie i niektórych komórkach bakteryjnych. Spotykamy u zwierząt w tkance nerwowej i tłuszczach złożonych.

-Mannoza- nie występuje w postaci wolnej tylko jako składnik wielocukru, wielocukry jakie tworzy to mannozy, stanowią strukturę niektórych białek i śluzów.

-Skrobia i celuloza to cukry złożone zbudowane z heksoz. Zbudowane są z cząsteczek glukozy i w trakcie rozkładu uzyskujemy glukozę.

Skrobia to substancja zapasowa odkładana w nasionach i bulwach.

Celuloza buduje tkanki roślinne i nie jest dostępna dla organizmów zwierzęcych (wyjątek mikroorganizmy żyjące w żołądku przeżuwaczy).

Kilkucukrowce- oligosacharydy, 2-6 cukrów prostych, wyróżniamy tu:

-2- cukrowce

-3- cukrowce itp.

-przemiany biochemiczne w organizmie zwierzęcym (sacharoza, maltoza, laktoza, celobioza)

Dwucukrowce :

-sacharoza- inaczej cukier czcinowy, dwa cukry proste glukoza i fruktoza.

-maltoza- dwie cząsteczki glukozy- powstaje jako produkt pośredni rozkładu skrobi i glikogenu (rozkład enzymatyczny) rozkładany jest pod wpływem maltozy (inaczej słód)

-laktoza- cukier mlekowy in., powstaje wyłącznie w gruczole mlekowym, główne źródło energii dla młodych zwierząt (żywiących się mlekiem matki w pierwszych dniach życia), inne składniki są łatwiej trawione dzięki zawartości laktozy w mleku, sprzyja mikroflorze układu pokarmowego (ulega fermentacyjnemu rozkładowi przez bakterie mlekowe), duża ilość laktozy może powodować biegunki.

-celobioza- zbudowana z dwóch cząstek glukozy, z maltozą różnią się wiązaniem glikozydowym (α i β), ta różnica ma wpływ na wartość pokarmową, może być trawiona tylko przez zwierzęta przeżuwające (wiązanie β- glikozydowe).

wielocukrowce- polisacharydy- polimery jednocukrowców, połączone wiązaniami glikozydowymi, trudno rozpuszczalne w wodzie, spotykamy głównie w roślinach (tkanki podporowe- celuloza, materiał zapasowy- skrobia).

-Struktury podporowe- celuloza, hemiceluloza, lignina

-substancje zapasowe- inulina, skrobia, u zwierząt glikogen

-skrobia- składniki skrobi: amyloza i amylopektyna- odkładane w liściach, bulwach

Amylaza potraktowana jodem wybarwia się na niebiesko, rozpuszcza się w wodzie

Amylopektyna- łańcuchy rozgałęzione, większa, nie rozpuszcza się w wodzie, pęcznieje tylko w niej, wybarwia się na fiołkowo

Stosunek amylazy do amylopektyny- 1-6 do 1-4

W niektórych skrobiach nie ma wcale amylazy np. w pszenicy jest mało amylazy, a w ziarnie kukurydzy dużo, w ziemniakach 1-4.

W suchej masie 80% skrobi w ziemniakach i zbożach (s. m. – po odparowaniu wody)

-glikogen- zapasowy wielocukrowiec zwierzęcy, składa się wyłącznie z łańcuchów rozgałęzionych, potraktowany jodem daje kolor od brunatnego do czerwonego, rozpuszczalny w wodzie, określany mianem skrobi zwierzęcej; ostatecznym produktem hydrolizy jest glukoza.

-celuloza (błonnik)- główny wielocukier ścian komórek roślinnych, nie rozpuszcza się w wodzie, odporny na działanie czynników chemicznych, prosty łańcuch zbudowany z glukozy, trawiony tylko przez pewne mikroorganizmy, celuloza wypełnia układ pokarmowy i daje poczucie sytości, najbardziej rozpowszechniony polisacharyd. Stanowią połowę materiału, z którego zbudowane są ściany roślin i drzew. Nie jest trawiona przez żaden enzym wyprodukowany przez ssaka, obecność celulozy w żywieniu ma korzystny wpływ na ruchy perystaltyczne jelit.

Włókno surowe- główny składnik celuloza.

-hemiceluloza- występuje pospolicie, jej wartość odżywcza jest wyższa w porównaniu z celulozą, łatwiej przyswajalna przez organizmy, związki niejednorodne chemicznie, mogą posiadać pentozy, heksozy i inne. Do najbardziej poznanych należy liczyć ksylozy i glukoksylozy- główny składnik ścian komórkowych roślin okrytonasiennych. Występuje w drzewie, słomie i łodygach traw (w włóknie surowym).

-lignina- nie jest wielocukrem, ale należy do tej grupy, występuje w zdrewniałych częściach roślin, okrywie nasion, łodygach. Jej wartość pokarmowa jest minimalna, a nawet zerowa.