METODY WYKONYWANIA DOJŚĆ DO ZASYPANYCH I UWIĘZIONYCH OFIAR KATASTROFY

1. Zestawienie wariantów wykonywania dojść

Istnieje kilka możliwości dotarcia do zagrożonych ofiar katastrofy. Na­leży przeanalizować następujące warianty:

- odgruzowanie i otwarcie drzwi głównych do budynku,

- odgruzowanie wyjść zapasowych,

- wykonanie dojścia przez przyległe pomieszczenia,

- przebicie ścian budowli,

- przebicie stropów budowli,

- wykonanie chodnika w stosie rumowiska,

- wykonanie wykopu lub podkopu i następnie przebicie elementu budowli,

- w szczególnych przypadkach użycie materiałów wybuchowych.

Pierwsze dwa warianty występują w przypadku niewielkich zniszczeń (pomieszczenie uszkodzone, ruina brzegowa), gdy zostaną uszkodzone ele­menty nadproży i filarów w ścianach zewnętrznych i nie nastąpiło lawino­we zniszczenie kolejnych elementów lub została uszkodzona klatka scho­dowa, co ma miejsce bardzo często w przypadku różnego typu wybuchów wewnętrznych.

Wybór wariantu wykonania dojścia zależy od rodzaju zagruzowania, jego grubości, rodzaju konstrukcji i materiałów

użytych do budowy. Powyższe fak­ty zmuszają do indywidualnej oceny danego zawaliska. Jako naczelną zasadę podczas wykonywania dojść należy przyjąć, że dojście musi być wykonane w jak najkrótszym czasie i przy minimalnym zaangażowaniu sił i środków. Jest to możliwe w przypadku spełnienia następujących warunków:

- zapewnione są bezpieczne działania grup ratowniczych,

-występuje możliwość wykorzystania sprzętu ciężkiego (koparki, spycha­cze, dźwigi) oraz pomocniczych urządzeń technicznych,

-w miejscu podejścia nie występuje plątanina elementów konstrukcyjnych (belki, podciągi, nadproża itp.), szczególnie elementów stalowych i żelbe­towych, trudnych do przebijania i cięcia.

Jeżeli sposób zagruzowania uniemożliwia wykonanie dojścia poprzez udrożnienie wejść do budynku, konieczne wówczas będzie wykonanie prze­bić w ścianach i stropach.

2. Przebicie jako droga dojścia

Przebiciem nazywamy otwór wykonany w ścianie lub stropie o wymiarach i kształcie zapewniającym bezpieczne wydobycie osób uwięzionych.

2a Przebicie w ścianach

Niewłaściwa lokalizacja przebicia może doprowadzić do dodatkowego osła­bienia konstrukcji, w której i tak w wyniku katastrofy doszło do zmian warun­ków nośności i sztywności nieprzewidzianych w projekcie. Przebicie w ścia­nach nośnych powinno być lokalizowane w miejscach nie będących bezpośre­dnim podparciem elementów konstrukcyjnych stropu. Kształt przebicia może być różny i zależy od materiału z jakiego została wykonana ściana. Wykonuje się go na wysokości ok. 30-50 cm od podłoża. Optymalne wymiary otworu to 70-80 cm szerokości przy podstawie i wysokości 80-100 cm.

Technika wykonania przebicia jest następująca: w pierwszej kolejności należy wykonać możliwie jak najszybciej mały otwór przez całą grubość przegrody. Konieczny jest on do nawiązania kontaktu z zasypanymi i prze­prowadzenie z nimi wywiadu, co do liczby, stanu i potrzeb. Następnie otwór powiększyć i podać przez niego potrzebną ilość powietrza, wody i lekarstw. Po zapewnieniu tych środków otwór należy poszerzyć do wy­miarów wcześniej podanych. W ścianach murowanych aby zabezpieczyć prze­bicie przed wypadaniem cegieł należy wybijanie rozpocząć od dołu.

2b. Przebicie przez strop

Jeżeli do zasypanego pomieszczenia nie można się dostać od strony przyle­głych pomieszczeń oraz istniejącymi w budynku drogami komunikacji pozio­mej i pionowej, należy rozpoznać ułożenie gruzu na stropach pomieszczenia w celu określenia najkorzystniejszego ułożenia gruzu, wykonania w nim odkrywki i przebicia się przez strop. W tym celu należy wybrać miejsce, gdzie gruz ułożył się najcieńszą warstwą i gdzie prace nad wykonaniem odkrywki będą najłatwiejsze. Lokalizacja odkrywki uzależniona jest także od miejsca, w którym powinno być wykonane prawidłowo przebicie w danej konstrukcji i stropu. Prze­bicia w stropach są to otwory o wymiarach 60x80cm, zlokalizowane w miejscach występowania najmniejszych momentów zginających, a jed­nocześnie wymagających najmniejszych nakładów robocizny.

3. Wykonywanie wykopów w gruncie

W przypadku kiedy ludzie zostają uwięzieni w dolnych partiach budyn­ku poniżej poziomu gruntu, a ilość i typ zagruzowania przyjął rozmiary wymagające dużych nakładów robocizny i czasu, należy rozważyć możli­wość wykonania wykopu przy ścianach budowli (w przypadku niewielkie­go zagruzowania terenu przyległego do budynku).

Można wyróżnić następujące rodzaje wykopów:

- wąskoprzestrzenne,

• szerokoprzestrzenne,

• mieszane

Wybór rodzaju wykopu zależy od sytuacji na miejscu działań i spoisto­ści gruntu. W przypadku gdy możemy wykorzystać sprzęt ciężki a szcze­gólnie koparki, najkorzystniejszy wariant to wykonanie wykopu szeroko­przestrzennego (o nachyleniu skarp odpowiadającym kątowi naturalnego stoku gruntu). Sposób ten nie wymaga zabezpieczenia ścian wykopu, co zmniejsza czas wykonania dojścia.

Jeżeli wybierzemy wykop wąskoprzestrzenny, to trzeba liczyć się z ko­niecznością zabezpieczenia ścian wykopu za pomocą różnego typu szalun­ków. W pierwszym etapie działania należy wykonać odkrywkę w miejscu przewidywanego wykopu oraz w miejscu manewrowania sprzętu. Po dostaniu się do gruntu wykonuje się wykop właściwy. Jeżeli głębokość, na której ma być wyko­nane przebicie jest niewielka tzn. do 2,5 m można na zabezpieczenie ścian stosować elementy znajdujące się na miejscu. Mogą to być różnego typu części stolarki budowlanej (drzwi, ramy), oraz elementy metalowe, których duża ilość będzie znajdować się w rumowisku.

Przy wykonywaniu wykopu należy pamiętać aby nie odsłaniać funda­mentów na długości ponad I m, gdyż może to doprowadzić do naruszenie stateczności ściany budynku.

4. Wykonanie chodnika w stosie rumowiska

W niektórych sytuacjach w wyniku zniszczenia budynków wznoszonych meto­dami przemysłowymi (z elementów prefabrykowanych), może powstać stos rumo­wiska, który przyjmie postać ażurową W tym przypadku należy zastanowić się nad wykorzystaniem pustek utworzonych przez rozpierające się elementy w celu wyko­nania dojść do poszkodowanych. Korzystając z tej metody trzeba zwrócić szczegól­ną uwagę na zachowanie stateczności rumowiska. Należy elementy będące na dro­dze chodnika zabezpieczyć przez podklinowanie, rozparcie, podstemplowanie. Rozmiary i kąt nachylenia chodnika powinien umożliwić wydobycie poszkodowanych za pomocą prowizorycznych noszy (płachty).

5. Wykonywanie podkopów w gruncie

Zastosowanie podkopów jako metody dojścia do poszkodowanych wystąpi w przypadku dużego zagruzowania stropów piwnicznych oraz powstania skomplikowanego typu zagruzowania terenu przyległego do budynku. Tech­nika wykonywania podkopu jest dość trudna ze względu na to, że przekroje chodników są stosunkowo małe, tzn. 80x100 cm. Ogranicza to w znacznym stopniu swobodę działań. Należy liczyć się także z koniecznością szalowania i zabezpieczenia podkopu. Ma ono za zada­nie ochronić przed zasypaniem zarówno w czasie prac jak i wydobycia po­szkodowanych. Kolejne utrudnienie to możliwość napotkania w gruncie róż­nego typu przewodów instalacji i sieci gospodarki komunalnej.

Podkopy ze względu na sposób wykonania można podzielić na:

- podkopy ukośne (chodniki pochyłe),

- podkopy poziome,

- podkopy poziome z szybikiem.

Wybór rodzaju podkopu zależy od warunków terenowych i usytuowania bu­dowli. Należy dążyć do takiej lokalizacji wejścia do pod­kopu, aby było ono jak najbliżej ściany, w której ma być wykonane przebicie. Przed przystąpieniem do wyboru miejsca, w którym będzie wykonywany pod­kop, w miarę możliwości należy ustalić gdzie i jakie przebiegają przewody i sieci, jaki rodzaj gruntu stanowi otoczenie pomieszczenia zasypanego oraz jakie mogą wystąpić utrudnienia i niebezpieczeństwa podczas prowadzenia działań.

PODKOP POZIOMY Z SZYBIKIEM- po wybraniu miejsca, w którym ma być wykonany wykop należy wybrać miejsce usytuowania szybika i oś podkopu. Odkrywka powinna mieć wymiary pozwalające na manewrowanie sprzętem.

Szyb służy także do wydobywania urobku wydrążonego w tunelu, jak

też do transportu materiałów potrzebnych do obudowy chodnika.

Przed przystą­pieniem do kopania szybu należy przygotować

materiały do wykonania szalo­wania.

Podczas wykonywania szybu należy zwrócić szczególną uwagę na pra­widłowe zabezpieczenie wykopu ramami oporowymi. Mają one za zadanie utrzymanie i niedopuszczenie do przesunięcia się ścian do wnętrza wyko­pu. Ramy mogą być wykonane z desek.

Podczas wykonywania szybika dopuszczalny jest brak szalowania jed­nej ściany (ściany, w której wykonany będzie chodnik). Po zejściu na żąda­ną głębokość należy rozpocząć wykonywanie chodnika.

Przy gruntach mało spoistych należy wykonywać szalowanie pełne na­tomiast przy spoistych wystarcza szalowanie częściowe.

Ten rodzaj podkopu może być stosowany wówczas, gdy uszkodzony budynek znajduje się na wzniesieniu (nasyp, wzgórze). Przed rozpoczęciem drążenia tunelu należy zorientować się czy nie istnieje możliwość wykona­nia rowu w nasypie w celu zbliżenia się do ściany budynku. Przyspiesza to wykonanie dojścia ponieważ można tutaj wykorzystać sprzęt ciężki i nie ma konieczności wykonywania obudowy.

Technika wykonywania podkopu poziomego i jego obudowa jest taka sama jak wykonywanie chodnika przy podkopie poziomym z szybikiem. Ten rodzaj podkopu, ze względu na swo­ją specyfikę jest stosowany bardzo rzadko.

PODKOP POCHYŁY (TUNEL POCHYŁY)

Można zastosować go wówczas gdy występuje możliwość przedostania się przez gruz do rodzimego gruntu w nieznacznej odległości od ściany budowli, przez to następuje skrócenie długości tunelu. Zaletą tego rozwią­zania jest fakt, że podkop ukośny w porównaniu z podkopem poziomym (z szybikiem), wymaga mniejszych objętościowo prac ziemnych, pozwala na ominięcie utrudnień jakie stwarzają sieci i instalacje gospodarki komunal­nej. Dodać należy, że może być wykonywany przy stosunkowo niewielkich odkrywkach gruzu, tzn. tam gdzie gruz ułożył się najcieńszą warstwą.

Przed wykonaniem podkopu w gruzie należy wykonać odkrywkę o ma­ksymalnej głębokości na jaką pozwala gruz. W odkrywce należy ustawić ukośnie ramę oporową w taki sposób, aby jej płaszczyzna była prostopadła do osi tunelu. Po ustawieniu ramy oporowej należy rozpocząć drążenie chodnika.

Należy w tym przypadku zwrócić uwagę na dużą przydatność stosowa­nia obudowy chodnika w postaci ram oporowych. Sposób ten bardzo przy­spiesza wykonanie dojścia.

Jeżeli stos rumowiska wytworzony z plątaniny belek i płyt będzie dość statyczny, to wówczas należy zastanowić się nad możliwością wykonania chodnika bezpośrednio nad stosem rumowiska. Rozwiązanie takie w znacz­nym stopniu przyspiesza wykonanie chodnika, gdyż odpada element za­bezpieczenia stropu podkopu, który w tym przypadku tworzą zwalone ele­menty. Można wówczas zastosować metodę szybu i chodnika lub podkopu ukośnego. Rozwiązanie to wymaga jedynie zabezpieczenia ścian bocznych. Tworzące strop elementy wskazujące na wątpliwą stateczność powinny być dodatkowo zabezpieczone poprzez klinowanie, podstemplowanie itp.

W niektórych sytuacjach podczas wykonywania podkopów oraz w przy­padku wykonywania dojść w stosie rumowiska można wykorzystać obudo­wy tubingowe stosowane w ratownictwie górniczym.

6. Wykonanie dojścia za pomocą materiałów wybuchowych

W okolicznościach wymagających natychmiastowego udzielenia

pomocy poszkodowanym znajdującym się w budowlach specjalnego

przeznaczenia (o wzmocnionej konstrukcji) typu schron, specjalne

pomieszczenie pro­dukcyjne, gdzie wykorzystanie konwencjonalnych

metod wykonywania przebicia przeciągałoby się w czasie stwarzając

zagrożenie uduszenia się ofiar istnieje możliwość użycia materiałów

wybuchowych.

Jest to sposób nie stosowany powszechnie przez jednostki ratownictwa tech­nicznego ze względu na stworzone niebezpieczeństwo dodatkowego naraże­nia ofiar katastrofy, znajduje natomiast zastosowanie w ratownictwie górni­czym. Sposób ten może być stosowany tylko w wyjątkowych wypadkach i w odniesieniu do obiektów, w których nie należy się liczyć z możliwością wydostania się gazu. Tego rodzaju zadania mogą wykonywać specjaliści (minerzy) mający duże doświadczenie w pracach strzałowych. Odstrzał wykonuje się przy użyciu od­powiedniej ilości materiału wybuchowego, umieszczonego w otworze szczel­niczym lub wolno przyłożonego, aby wytworzony wyłom nie dawał klina odła­mu do wnętrza pomieszczenia. Dalsze prace nad wykonaniem przebicia wyko­nuje się w sposób konwencjonalny ręcznie lub za pomocą sprzętu będącego na wyposażeniu sekcji ratownictwa technicznego.

O użyciu materiału wybuchowego należy zawiado­mić ludzi znajdujących się w pomieszczeniu, tzn. poinformować o miejscu i czasie mającej nastąpić detonacji.

---