Metody dowodzenia - dedukcja
I Sylogizm
1. W: Wszyscy ludzie, którzy się rodzą, także umierają.
M: N. N. był człowiekiem.
Wn: N. N. musiał umrzeć.
1. Kwintylian, np.:
W: Tylko to jest dobre, czego nikt nie może użyć jako zła
M: nikt nie może cnoty użyć jako zła
Wn: a więc cnota jest dobrem.
Połącz definicje z właściwymi terminami:
Pojęcie |
Definicja |
Wnioskowanie wychodzące od sądów prawdopodobnych, prowadzi do wniosku prawdziwego lub fałszywego |
sylogizm erystyczny/pozorny |
Wnioskowanie wychodzące z fałszywych przesłanek, prowadzi do wniosku prawdziwego lub fałszywego |
Sylogizm demonstratywny/asertoryczny |
Wnioskowanie wychodzące z przesłanek prawdziwych, prowadzi do wniosków prawdziwych |
Sylogizm dialektyczny |
III Entymemat
1. (W: Wszystkie matki kochają swoje dzieci)
M: Piotr jest synem Anny
WN: Anna kocha Piotra
2. (W: Errare humanum est.)
(M: Biskup to człowiek)
WN: Nawet biskup czasem się myli.
II. Zarówno przesłanki, jak i niektóre wnioski nie myszą być wyrażone explicite (wg M. Tokarza tzw. komponenty niejawne)
1. Czyż Cezar nie był tyranem i czyż nie zasłużył na śmierć, jak na śmierć zasługują wszyscy tyrani?
2. Cezar zasłużył na śmierć, gdyż wszyscy tyrani zasłużyli na śmierć.
3. Cezar był tyranem, a więc zasłużył na śmierć.
4. Cezar był tyranem, a przecież tyrani zasługują na śmierć.
Entymemat -przykłady
Rozpisz entymem i oceń jego przesłanki (prawdziwe czy prawdopodobne? na czym zasadza się ich siła przekonywania?)
1. W: Polityk o kiepskiej prezencji ma małe szanse zwycięstwa w wyborach,
M: ...............................................................................................................
WN: a więc Oleksy nie ma co marzyć o fotelu prezydenta.
2. Niektórzy chrześcijanie w czasach cesarza Trajana zajmowali w Rzymie wyższe urzędy, a więc musieli być obywatelami rzymskimi.
W
M
WN
3. Adam urodził się w Argentynie, więc zna hiszpański.
W
M
WN
4. Anna jest żoną Andrzeja, więc musi go bronić.
W
M
WN
5. (Nemo propheta in patria sua. Nikt nie jest prorokiem w swojej Ojczyźnie)
Tylko w Łodzi mogła spotkać Leszka M*llera tak ostra krytyka.
W
M
WN
6. Nemo iudex in causa sua.
P.N. należał do udziałowców firmy „Impex”...
W
M
WN
Dylemat
czyli sylogizm dwurożny: obok dwu zdań warunkowych jako trzecia przesłanka występuje zdanie alternatywne:
p v q
p - r
q - r
------
r
Efektem jego użycia jest jakby uderzenie przeciwnika z dwu stron, zdaje się pozostawiac go bez wyboru. W argumentacji retorycznej bywa rozwijany przez wyjaśnienie obydwu członów.
Przykłady (cyt za: K. Szymanek: Sztuka argumentacji. Warszawa 2001):
1. św. Augustyn:
„Religia chrześcijańska przekonuje pogan w sposób cudowny albo w sposób, który cudownym nie jest. Jeśli czyni to w sposób cudowny, to jest nadprzyrodzona. Jeśli zaś w sposób, który nie jest cudowny, to ponieważ samo to byłoby cudem - także jest nadprzyrodzona. Zatem religia chrześcijańska jest nadprzyrodzona.”
2. Kalif Omar miał powiedzieć o Bibliotece Aleksandryjskiej:
„ Książki bilioteki są zgodne z Koranem lub z nim niezgodne; jeśli są zgodne z Koranem, to są zbyteczne; jeśli niezgodne, to są szkodliwe - i w pierwszym , i w drugim przypadku należy je spalić.”
3. Z autentycznej dyskusji sejmowej (cyt. za: A.S. Radziwiłł: Pamiętnik o dziejach w Polsce.):
a/ 10 V 1647 r. „ ... albo książę Radziwiłł jest winny, albo niewinny. Jeśli to pierwsze, to dlaczego nie ma być natychmiast utworzony sąd według procesowego prejudykatu; jeśli jest niewinny, to wy, którzy przeszkadzacie w poznaniu niewinności oskarżonego, jesteście krzywdzicielami obwinionego; tyle bowiem należy przydzielić sromoty, ile tej sromoty zdziałano.”
b/ 24 VII 1648 r. marszałek sejmowy do posłów pruskich: „Albo należycie do Rzeczypospolitej, albo nie. Jeśli jesteście jej częścią, to nie możecie tworzyć odrębnej Rzeczypospolitej; jeśli do niej nie przynależycie i nie uznajecie inkorporacji, to nie macie wśród nas ani miejsca, ani głosu. Przeto czym są wasze uchwały bez powszechnego zatwierdzenia?”
4. Zastosowania:
a/ Poseł Sobotka jest albo winny, albo niewinny. Jeśli jest niewinny, to tak już został oczerniony, że tylko pozbawienie go immunitetu pozwoli mu się oczyścić z zarzutów przed wymiarem sprawiedliwości; jeśli jest winny, to przysługują mu takie same prawa jak każdemu innemu obywatelowi Rzeczypospolitej.
b/ Albo jesteście członkami naszej partii, albo nie jesteście. Jeśli jesteście, to musicie się milcząco podporządkować regułom ustanowionym przez partię, jeśli ich nie uznajecie, to znaczy że nie jesteście członkami partii i wara wam od naszych reguł.
Ćwiczenie:
a/ Rozwiń przesłankę:
- „Albo przygotujesz się na następne zajęcia, albo nie...
b/ utwórz dylemat, który mógłbyś zastosować w argumentacji przeciw karze śmierci:
Błąd dylematu polega na nieuwzględnieniu jego odwracalności:
1. Matka do syna: „Albo będziesz dobrze sprawował urząd publiczny, albo źle. Jeśli dobrze, to nie spodobasz się ludziom; jeśli źle, to nie spodobasz się bogom, więc w żadnym wypadku nie przyjmuj urzędu publicznego.”
Odwrócenie: „Jeżeli go będę dobrze sprawował, spodobam się bogom; jeśli źle - spodobam się ludziom, więc w każdym razie powinienem ten urząd przyjąć.”
Epichejremat
Jest to rozszerzona postać entymematu, w której dołączone zostają dodtkowe uzasadnienia do przesłanek.
1. M. Tullius Cicero:
„Każdy morderca zasługuje na śmierć, bo prawo natury i prawo ludzkie wyraźnie o tym świadczą. Otóż Klodiusz jest mordercą, bo dowodzą tego świadkowie, jego zachowanie się i okoliczności zbrodni. Więc Klodiusz powinien ponieść karę śmierci.”
2. M. Tullius Cicero De inventione:
„Z lepszem powodzeniem uskuteczniamy wszystko, co robimy z rozsądkiem, aniżeli to, co wykonujemy bez rozsądku. Dom, którym rządzi osoba rozumna, lepiej we wszystko obfituje i lepiej jest opatrzony w potrzeby wszelkiego rodzaju, aniżeli dom, którego kierownicy zawiadują nim bez rozwagi i bez rozsądku. Wojsko, na którego czele stoi mądry i oględny dowódca, w każdym względzie na tem lepiej wychodzi, aniżeli wojsko, któremu przewodzi człowiek głupi i nieroztropny. Nic zaś ze wszystkich rzeczy nie jest lepiej rządzonem, jak świat cały. Wszchód bowiem i zachód ciał niebieskich zachowuje statecznie zakreślony im przedwiecznie porządek, roczne zmiany nie tylko się odbywają zawsze jednostajnym trybem z pewnej konieczności, ale także przynoszą korzyści wszystkim istotom i rzeczom, a kolejne następstwo dni i nocy, nigdy niezmienione, w niczem zgoła jeszcze nie przyniosło najmniejszej szkody. To wszystko wymownem jest świadectwem, że jakiś niepośledni rozum rządzi całym światem.”
przesłanka: Nie ma nic lepiej urządzonego niż wszechświat
dodatkowe uzasadnienie przesłanki: Ruch gwiazd, następstwo pór roku, rytm dni i nocy wedłu stałych praw
konkluzja: Wszechswiat jest kierowany rozumnie
dodatkowa pzesłanka wzmacniająca związek przesłanki i konkluzji: To, co jest dobrze urządzone, musi byc kierowane według rozumnego planu
uzasadnienie przesłanki dodatkowej: zarządzanie domem, wojskiem, okrętem rozumne jest zawsze lepsze
3. W: Twórcę trzeba chwalić za piękne dzieło.
M: Świat stworzony przez Boga jest doskonałym dziełem.
„Tyś niebo zbudował
I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował;
Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi
I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.
ZaTwoim rozkazaniem w brzegach morze stoi,
A zamierzonych granic przeskoczyć się boi;
Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają.
Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają.
Tobie k`woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi,
Tobie k`woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi,
Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa,
Potym do gotowego gnuśna zima wstawa.
Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie,
A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie;
Z Twoich rąk wszelkie żwierzę patrza swej żywności,
A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości.
WN: Bóg jest godzien uwielbienia.
Ćwiczenia
1. Wnioskowania w tekstach - przykłady
a/ - dziennikarz: PO mówi, że współczuje Janowi Rokicie.
B. Wildstein: Ten, kto współczuje mężowi z powodu żony, nie mówi o tym głośno.
b/ - A. Kwaśniewski 2004 r.: Polska na pewno nie jest krajem doskonałym. Polska na pewno jest państwem, które musi pokonać wiele swoich słabości. I musimy wyeliminować to, co boli, co przeszkadza, co nie służy budowaniu demokratycznego państwa prawnego. Ale pamiętajmy, że Polska zmienia się i zmierza ku lepszemu. Trzeba bronić tej ciągle jeszcze bardzo młodej II Rzeczypospolitej przed eksperymentami politycznymi i gospodarczymi.”
c/ - P. Stasiński GW: „ Jeśli Ziobro wygadał się, co naprawdę myśli - czyli groził opozycji hakami - trzeba wszczynać alarm. Organa pod ręką Zbigniewa Ziobry stają się częścią czarnej propagandy wyborczej PIS. Jeśli Ziobro tylko chlapnął - jest to również niebezpieczne. Na czele państwowego aparatu przymusu nie powinien stać człowiek, który nie wie, co mówi (a mówi bez przerwy). Tak czy owak, dymisja Ziobry jest pinie potrzebna.”
d/ - Ghandi: Dlatego też jestem tutaj, by z chęcią poddać się najwyższej możliwej karze za czyny prawnie uznane za przestępstwo z premedytacją, a w moim przekonaniu za najwyższy obowiązek obywatela. Jedyne, co sąd może uczynić, to zrezygnować z urzędu i odżegnać się od zła, jeśli czuje, że prawo, które winien stosować służy złu i że w rzeczywistości jestem niewinny, lub nałożyć na mnie najsurowszą karę, jeśli wierzy, ze system i prawo, które wspiera, jest dobre dla narodu tego kraju i - co za tym idzie - moja działalność jest szkodliwa dla ogólnego dobrobytu.”
e/ z debaty Kaczyński: Pan twierdził w wywiadzie, że słabością polityki jest ustępowanie naciskom, czyli zrezygnować ze związków?
Tusk: Dobra władza nie może ustępować silnym grupom. Pan ustąpił górnikom, a wysłał policję do pielęgniarek. Pan jest symbolem dialogu...
f/ gen. G. Patton: Oto dlaczego Amerykanie nigdy nie przegrali i nie przegrają wojny. Nie cierpimy samej myśli o klęsce.
g/ gen. G. Patton: A w końcu dlatego [jesteście tutaj], że jesteście prawdziwymi mężczyznami. Prawdziwi mężczyźni zaś lubią walczyć.
h/ Korwin Mikke: Zwracam uwagę, że z punktu widzenia katolika dusza jest nieśmiertelna i zabić jej nie można, natomiast ateisty - zniszczenie tej zapłodnionej zygoty jest zniszczeniem czegoś niepowtarzalnego, co oczywiście się nie odrodzi. To ateiści powinni być głównie przeciwnikami zabijania nienarodzonych.
2. Rozpisz wnioskowania i jeśli to konieczne, uzupełnij do pełnej postaci. Nazwij ich rodzaj:
a/ Proszę Pani, jeśli Pani tego terminu nie rozumie, to znaczy, że Pani nie przeczytała zadanego artykułu.
b/ On ją naprawdę kocha, jest taki zazdrosny
c/ Tylko sprawca mógł wiedzieć, że ofiara została uduszona struną od wiolonczeli, pan X właśnie taką wiedzę ujawnił, a więc to on jest winny morderstwa.
d/ [J. Korwin Mikke] Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przede wszystkim w kwestii referendum. Sprawa jest klarownie prosta. Albo płód ludzki jest istotą ludzką, a w takim razie nie będziemy głosować, czy wolno zabijać, albo płód ludzki jest tylko częścią ciała kobiety. Nie będziemy głosować, czy kobietom wolno sobie obciąć palec, czy nie. Ponieważ w obydwu przypadkach referendum jest niedopuszczalne, w takim razie chyba w ogóle jest niedopuszczalne i w takim razie uważamy, że referendum odbyć się nie może.
e/ Oskarżony 22 lutego przebywał w szpitalu na oddziale zamkniętym ( co potwierdzają dokumenty i świadkowie ), włamanie miało miejsce tego dnia o godz. 14.30, a więc mój klient jest niewinny.
f/ Skoro lekarz się myli przy wypisywaniu recepty, to nie może za to odpowiadać farmaceuta.
g/ Piotrek urodził się w niedzielę, a ty się dziwisz, że ci nie pomaga w pracach domowych?