Istota terminu „formy organizacyjne kształcenia”.Formy organizacyjne - przesądzają o organizacyjnej stronie pracy dydaktycznej, wskazują jak organizować tę pracę stosownie do tego, kto, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia.Kryteria doboru form organizacyjnych kształcenia.Dobór form organizacyjnych zależy od wielu czynników:
- cele i zadania kształcenia- właściwości przedmiotu nauczania- wyposażenie szkoły w środki dydaktyczne- liczba uczniów- miejsce pracy- czas pracy
Podział form organizacyjnych kształcenia.Kryteria podziału:- liczba uczniów- miejsce pracy uczniów
- czas trwania zajęć dydaktycznych.
Ze względu na liczbę uczniów biorących udział w procesie dydaktycznym wyróżnia się:- nauczanie jednostkowe
- nauczanie grupowe- nauczanie zbiorowe (frontalne)
Ze względu na miejsce pracy formy dzieli się na:- zajęcia szkolne (nauka w klasie podczas lekcji, praca w laboratorium, warsztacie szkolnym, świetlicy itp.)- zajęcia pozaszkolne (praca domowa, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych itp.)Stosownie do czasu pracy uczniów można mówić o zajęciach:
- lekcyjnych- pozalekcyjnych (koła zainteresowań, zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze, zajęcia kompensacyjno - korekcyjne).Charakterystyka form organizacyjnych kształcenia wyróżnionych ze względu na liczbę uczniów (nauczanie jednostkowe, zespołowe, zbiorowe).NAUCZANIE JEDNOSTKOWE
Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela.
Zalety pracy jednostkowej:
- możliwość indywidualizacji treści (stopień trudności dostosowany jest do poziomu ucznia) i tempa uczenia się
- stała i zarazem dokładna kontrola przebiegu i efektów pracy ucznia
- omówiona forma jest wysoko efektywna
Wady nauczania jednostkowego:- jest nieopłacalna z ekonomicznego punktu widzenia
- wydatnie ogranicza społeczny zasięg pracy nauczyciela- uczeń nie ma możliwości współdziałania z rówieśnikamiNAUCZANIE ZESPOŁOWE
Nauczanie zespołowe wg koncepcji J. Barteckiego:
- uczniowie tworzą grupy (3-6 osobowe)
- skład grupy jest stały, zróżnicowany i równoważny (żaby każdy zespół miał takie same szanse jak inne)
- sprawna praca w zespołach zależy od dokładnego określenia zadania, wskazania lub dostarczenia źródeł i materiałów oraz sposobu pracy, kierowania przebiegiem pracy
- w trakcie pracy grupowej nauczyciel czuwa nad sprawną organizacją pracy uczniów
- wyniki uzyskane przez grupę referuje jeden z uczniów, co zmusza wszystkich do intensywnej pracy (słuchania, analizy)
- ocena uzyskanych efektów przez poszczególnych uczniów odbywa się wyłącznie indywidualnie.
Rodzaje pracy zespołowej:
- praca jednolita - każdy zespół ma takie same zadanie do wykonania
- praca zróżnicowana - każdy zespół ma inne zadania do wykonania
- praca kombinowana - część zespołu pracuje nad jednym zadaniem, a część nad innym
- praca brygadowa

Walory dydaktyczne i wychowawcze nauczania zespołowego:
- wszyscy uczniowie w klasie są zaangażowani aktywnie w pracę związaną z tematem lekcji
- grupa staje się niezastąpionym narzędziem budzenia aktywności i samodzielności uczniów
- wdraża uczniów do współdziałania, przemyślanego podziału zadań, a także do racjonalnej organizacji pracy i współodpowiedzialności za jej efekty
NAUCZANIE ZBIOROWE
System klasowo-lekcyjny jako odmiana nauczania zbiorowego (J. Strum):
- tworzenie klas uczniów w tym samym lub zbliżonym wieku
- każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania
- podstawową jednostkę organizacyjną stanowi lekcja, trwająca 45 minut.
- każda lekcja jest poświęcona jednemu przedmiotowi nauczania
- pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel.
Zalety:
- tworzy przejrzystą strukturę organizacyjną
- umożliwia nauczycielowi pracę z liczną grupą uczniów
- pozwala organizować zespołowy wysiłek uczniów i współzawodnictwo w nauce
- zapewnia realizację zasady systematyczności nauczania
- zapewnia opanowanie przez uczniów podstawowego zasobu wiedzy z danego przedmiotu nauczania
Wady:
- „abstrakcyjna jednorodność” treści kształcenia narzucanych wszystkim uczniom (treści są niezrozumiałe, jednakowe)
- brak warunków skutecznej indywidualizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej z uczniami
- nadmierna sztywność organizacyjna
- brak warunków utrzymywania więzi ucznia ze szkołą
- przedmiotowe traktowanie uczniów.

---