Wykład 7

Metalogistyka - Łańcuchy dostaw, sieci logistyczne

SZKIC Z OMAWIANYCH ZAGADNIEŃ

Koncepcje oparte na łańcuchu tworzenia wartości.

Rozwój i wdrażanie idei zarządzania, które wykraczają poza przedsiębiorstwo, przynosi nowe możliwości obniżenia kosztów, podwyższenia poziomu wydajności oraz kreowania potencjału przyszłych sukcesów przedsiębiorstwa. Opinia ta opiera się na obserwacji realnie współpracujących wzdłuż łańcucha dostaw przedsiębiorstw. Współpraca ta dawała im wymierne efekty w postaci wzrostu konkurencyjności takiego łańcucha dostaw względem innych podobnych ugrupowań. M. Christopher wskazuje na fakt, że żadna organizacja, która stanowi część większego łańcucha zaopatrzenia, nie może osiągnąć przewagi konkurencyjnej, jeżeli ograniczy się wyłącznie do optymalizacji swych wewnętrznych wyników. Rzeczywista przewaga konkurencyjna może być osiągnięta tylko pod warunkiem, że cały łańcuch zaopatrzenia stanie się bardziej wydajny i skuteczny niż inne łańcuchy. Koncepcja łańcucha dostaw powstała jako alternatywa wobec tradycyjnych sposobów pojmowania relacji miedzy dostawcami i odbiorcami w kategoriach ciągłych antagonizmów i dążenia do wykorzystania własnej siły przetargowej. Doświadczenia z badań nad kanałami dystrybucji z połowy wieku XX, dotyczące alokacji zapasów w czego efektem było opisane zjawisko „byczego bicza” doprowadziły do rozwoju zainteresowania partnerskimi koncepcjami współpracy pomiędzy dostawcami i odbiorcami pod koniec lat 80-tych ubiegłego wieku. Rozwój tych pomysłów doprowadził do powstania w literaturze koncepcji zarządzania łańcuchem dostaw (ZŁD), marketingu partnerskiego, sieci logistycznych, zarządzania ponad organizacyjnego - tzw. teoria superorganizacji (metalogistyczny łańcuch współpracujących firm).

Zasadność powstawania łańcuchów dostaw można również dowodzić na bazie teorii kosztów transakcyjnych. Formy hybrydowe takie jak łańcuchy dostaw wypełniają przestrzeń pomiędzy efektywną wymianą dóbr i usług poprzez rynek gdzie koszty transakcyjne są niskie, a zhierarchizowanymi organizacjami, które powstały w sytuacjach gdy koszty transakcyjne wymiany są wysokie. Poprzez zorganizowanie wielu faz przetwarzania wewnątrz organizmu gospodarczego następuje redukcja kosztów wymiany rynkowej, gdyż stanowczo niższe są koszty zarządzania całym łańcuchem. Ilustruje to rysunek I.8.

Rysunek I.8. Teoria powstawania sieci i łańcuchów dostaw

Koszty transakcyjne Rynek

Formy hybrydowe

Formy hierarchiczne

Wymiana rynkowa Łańcuchy i sieci dostaw Hierarchiczne organizacje (integracja)

Zakupy handlowe zaopatrzenie relacyjne Niepewność,

specjalizacja,

Wymiana pomiędzy dwoma podmiotami kompleksowość

dostawcą i klientem

Źródło: Koppelmann U. (2000): Beschaffungsmarketing; Springer Verlag Berlin, Heidelberg 2000 s. 70

Różnice, pomiędzy zarządzaniem logistycznym w przedsiębiorstwie a zarządzaniem logistycznym zorientowanym na cały łańcuch dostaw obrazuje tabela I.8.

Tabela I.8. Cechy zarządzania łańcuchem dostaw w aspekcie wewnątrz- i międzyinstytucjonalnym

Cechy	Przejawy cech
		zarządzania logistycznego w ramach przedsiębiorstwa	zarządzania logistycznego całym łańcuchem dostaw
Zarządzanie zapasami	Odrębne rozpatrywanie zapasów w każdym przedsiębiorstwie	Wspólne rozpatrywanie zapasów wszystkich kooperujących przedsiębiorstw
Podejście do kompleksowości kosztów	Minimalizacja kosztów logistycznych w skali przedsiębiorstwa	Minimalizacja kosztów logistycznych w skali całego łańcucha dostaw
Horyzont czasu współpracy	krótkoterminowy	Długoterminowy
Wymiana informacji	Ograniczona do określonych transakcji	Wymiana informacji dla planowania i realizacji procesów w łańcuchu logistycznym
Zakres kontaktów między partnerami (do koordynacji)	Kontakt między sferą sprzedaży i zakupu dla określonej transakcji	Kontakty między sferami funkcjonalnymi kooperujących przedsiębiorstw na różnych szczeblach zarządzania
Wspólne planowanie	W odniesieniu do konkretnych transakcji	Nieustanne, ciągłe
Zgodność kultury przedsiębiorstw	Nieważna (nieznaczna)	Ważna (znaczna) dla podstawowych związków kooperujących przedsiębiorstw
Znaczenie (kompetencje) w łańcuchu dostaw	Nieważne (nieznaczne)	Ważne dla wspólnego planowania
Podział ryzyka i szans	Każde przedsiębiorstwo ponosi ryzyko i wykorzystuje szanse samodzielnie	Długofalowy podział ryzyka i szans między kooperującymi przedsiębiorstwami
Szybkość przepływów informacji i towarów	Stosunkowo wolno	szybko

Źródło: Pfohl H.Ch. (1994): Interorganisatorische Probleme in der Logistikkette; w: Blaik P. (2001): Logistyka; PWN Warszawa 2001. s. 170.

Najlepszym przykładem zintegrowanych łańcuchów są japońskie sieci Keiretsu. Powiązania o takim charakterze pojawiły się już w cesarskiej Japonii pod nazwą sieci Zaibatsu, gdzie przedsiębiorstwa związane ze sobą kapitałowo tworzyły organizacje gospodarcze podobne do dzisiejszych koreańskich Czeboli. Zostały one rozwiązane po klęsce Japonii w 1945 r. na mocy memorandum o rozwiązaniu spółek holdingowych. Dopiero zakończenie okupacji amerykańskiej i liberalizacja prawa antymonopolowego umożliwiło powstanie sieci Keiretsu. Wśród pionierskich firm amerykańskich i europejskich, w tworzeniu i przewodzeniu swoim łańcuchom dostaw, wskazuje się na koncerny samochodowe jak: GM, Volkswagen, Ford, Renault itd.

Przesuniecie konkurencji ze szczebla poszczególnych przedsiębiorstw w układzie, na konkurencję pomiędzy zgrupowaniami tworzącymi łańcuchy, jest powodowane ideą maksymalizowania zadowolenia finalnego konsumenta. Ostateczny klient uzyskuje produkt o lepszej jakości i po niższej cenie gdyż, wyeliminowane zostały wszystkie procesy nie przynoszące wartości dodanej w całym łańcuchu, począwszy od pierwszych dostawców do końcowego odbiorcy. Ponadto istnieją możliwości podjęcia współpracy i doskonalenia procesu wytwarzania przez partnerów, w wielu obszarach np.:

• badań i rozwoju, a więc doskonalenia produktu, czy technologii poczynając od wczesnych faz przetwarzania (co-design), wpływa to na redukcję kosztów u dostawców umożliwiając tańsze zakupy,

• poprawy jakości produktów poprzez wspólne wysiłki we wszystkich ogniwach łańcucha logistycznego,

• optymalizacji miejsc składowania i przepływu podzespołów kooperacyjnych,

• gospodarki materiałowej np. poprzez komasację zakupów, czy zagospodarowanie odpadów, materiałów zbędnych

• lepszym bilansowaniu wykorzystania wolnych mocy produkcyjnych na skalę całego układu.

Dla służb zaopatrzenia koncepcja łańcucha dostaw oznacza rozszerzenie perspektyw myślenia i działania, z oddziaływania jedynie na swoich bezpośrednich dostawców, na kształtowanie struktury, np. pozycjonowanie, swoich kooperantów, dostawców, poddostawców, na wspólne posunięcia inwestycyjne itp. Wszystkie te działania wchodzą w skład strategicznych zadań sfery zaopatrzenia.

Aby powstały jednak współpracujące ze sobą łańcuchy przedsiębiorstw koniecznym jest wypracowanie ogólnych norm współpracy opartych o:

1. wzajemne zaufanie, jest to kardynalny warunek podejmowania jakichkolwiek form współdziałania,

2. sprawny przepływ informacji, coraz większą popularność zdobywają systemy elektronicznej wymiany danych EDI,

3. rzetelną ewidencję i sprawiedliwy podział dodanej wartości, wytworzonej przez łańcuch, pomiędzy jego członków,

4. stosunki partnerskie pomiędzy uczestniczącymi w łańcuchu podmiotami, pojawiło się w literaturze przedmiotu określenie „co-makership” na takie partnerskie stosunki, zwłaszcza w sferze strategicznych założeń.

Ponadto w literaturze przedmiotu podkreśla się duże znaczenie orientacji procesowej w organizacjach wchodzących w skład łańcucha oraz wysokie kwalifikacje menedżerów integrujących zarządzanie w tych układach.

POZYCJE LITERATUROWE WYKORZYSTYWANE W TEKŚCIE MOŻNA DOKŁADNIEJ ZIDENTYFIKOWAĆ W PLIKU „BIBLIOGRAFIA” zamieszczonym na stronie internetowej

Szczególnie polecaną pozycją literaturową dla tej jednostki wykładowej jest:

Witkowski J. (2003b): Zarządzanie łańcuchami dostaw. Koncepcje, procedury, doświadczenia PWE Warszawa 2003

Heskett (1973) w: Blaik (2001) s. 167.

Christopher (1998) s. 242.

Witkowski (2003) s. 4

zjawisko i opartą na nim „grę piwną” autorstwa J. Forrestr'a opisuje: Senge (2000) s. 11-14 i 121-132

zob. Witkowski/Rodawski (2000) s. 2-6, Ciesielski (2003) s.3, Kisperska-Moroń. (1999a) s. 25-31, Kisperska-Moroń (1999b)

Fonfara (1999)

Urbańczyk (2003) s. 12-18

Ballou (1992) s. 631

Wiliamson (1998) s. 29 i nast.

szerzej: Witkowski (1998) s. 38-42.

Ciesielski (1999) s. 2 i 111.

Dolińska (1998) s. 35-38.

szerzej: Dudzik (2000) s. 2, Gołębiewski (2004) s. 2-7

o zaufaniu jako elemencie kapitału społecznego, który wpływa na warunki gospodarowania w społecznościach pisze Fukuyama (1997) i Matysiak (1999); rolę zaufania podkreślali także twórcy behawiorystycznego podejścia w teorii przedsiębiorstwa H. Simon i March, którzy przedsiębiorstwo pojmowali jako koalicję związanych z nim grup i instytucji społecznych, opartą na zasadach partnerstwa, szerzej w: March/Simon (1958).

szerzej na temat informatycznych systemów przesyłu danych on-line można znaleźć w:

sposoby rozwiązywania konfliktów w łańcuchu dostaw opisuje: Kisperska-Moroń (1999) s. 25-31.

szerzej w: Dembińska-Cyran (2000) s. 89-96.

Champy (2003) s. 77, Kisperska - Moroń (2000a) s. 71-87

Kisperska - Moroń (2000b) s. 167-176, Kisperska - Moroń (2004) s. 2-7,

---