dr hab. Maria Kolankiewicz X 2009
Pracownia Problemów Społecznych
Dziecka i Rodziny
Wydział Pedagogiczny UW
OPIEKA NAD DZIEĆMI
program zajęć IV i V roku specjalizacji praca socjalna - opieka i wychowanie
Pomoc społeczna, opieka nad dziećmi - definicje *
K. Krzeczkowski, Polityka społeczna Wybór pism
H. Radlińska, Pedagogika społeczna
R. Wroczyński, Pedagogika Społeczna
A. Kamiński, Funkcje pedagogiki społecznej
T.Pilch, I.Lepalczyk, Pedagogika społeczna
A. Kelm, Formy opieki nad dziećmi w PRL
J.Maciaszkowa, Z teorii i praktyki pedagogiki opiekuńczej
Ustawa o pomocy społecznej III 2004 (Dz.U.2008.115.728 - tekst jednolity)
Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku pod red. T. Pilcha
System opieki nad dziećmi (stan dzisiejszy - po decentralizacji)
* kompetencje poszczególnych resortów,
* podział zadań podejmowanych przez samorząd (gmina, powiat, województwo)
* rola sądów
* podstawy prawno-organizacyjne (analiza aktów prawnych)
Konwencja o prawach dziecka, Dz. U. 120/1990
Kodeks rodzinny i opiekuńczy,
Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich Dz. U. 35/ 1982 z poprawkami
Ustawa o pomocy społecznej z III 2004 roku
Ustawa o systemie oświaty, Dz. U. 67/1996 z poprawkami
Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej, Dz. U. 95/1991
Marek Andrzejewski Prawna ochrona rodziny (nowsze II wydanie)
Marek Andrzejewski Ochrona praw dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej
Maria Kolankiewicz,
Zmiany w systemie opieki nad dziećmi Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze nr 7 2002 r
Opieka nad dziećmi w środowisku lokalnym*
* stan potrzeb i możliwości pomocy (sondaż)
* poznajemy elementy systemu opieki nad dziećmi i pomocy rodzinom we własnej gminie
Pomoc dzieciom i rodzinie w środowisku lokalnym. Debata o nowym systemie (red) Mariola Racław-Markowska
Maria Kolankiewicz Zmiany w opiece nad dziećmi w Warszawie
Opieka i wychowanie w rodzinie*
* próba diagnozy (wywiad w rodzinie)
Z. Tyszka, A. Wachowiak, Podstawowe pojęcia i zagadnienia socjologii rodziny, Poznań 1997
S. Kawula, Diagnozowanie potrzeb opiekuńczo-wychowawczych środowiska rodzinnego
S. Forward, Toksyczni rodzice
R. Skynne. J. Cleese, Żyć w rodzinie i przetrwać
Dziecko w rodzinie problemowej
* próba diagnozy (wywiad w rodzinie)
E. Marynowicz-Hetka, Dziecko w rodzinie problemowej. Pomoc w rozwoju, Warszawa 1987
H.Stierlin i in., Pierwszy wywiad w rodzinie, Gdańskie Towarzystwo Psychologiczne
Browne K., Herbert M Zapobieganie przemocy w rodzinie, WSiP, Warszawa 1999
D. Iwaniec, J. Szmagalski (red) Zaburzenia rozwojowe dzieci krzywdzonych emocjonalnie, Wyd. UW, 2002
* prezentacja filmu dokumentalnego i dyskusja
Więź i rozłąka w różnych koncepcjach teoretycznych*
* psychoalnaliza:
Z. Freud Wstęp do psychoanalizy, i Zarys psychoanalizy (w:) Poza zasadą przyjemności; M. Sokolik Psychoanaliza i Ja,
E.Bohomolec Proces separacji i indywiduacji w ujęciu psychoanalizy, Nowiny psychologiczne 1988/5
* etologia:
K.Lorenz Tak zwane zło;
H.Harlow Miłość u dzieci rezusów (w:) K. Jankowski (red) Środowisko i życie psychiczne;
H. Harlow Uczuciowość (w:) red Z.Zazzo i in. Przywiązanie;
I. Eibl- Eibesfeld Miłość i nienawiść,
* psychologia społeczna:
H.R.Schaffer, Początki uspołecznienia dziecka,
H.R.Schaffer, Psychologia dziecka (r. 4 i 5)
Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów, red. A.Brzezińska, G.Lutomski, Poznań 1994
A. Brzezińska Społeczna psychologia rozwoju
*teoria przywiązania:
J. Bowlby Przywiązanie;
Anzieu, Zazzo i in. Przywiązanie;
S. Lis Proces socjalizacji dziecka w środowisku pozarodzinnym
K. Oatley, J.M. Jenkins, Zrozumieć emocje rozdz. 7 Różnice indywidualne w rozwoju emocjonalności
* teoria cyklu życia i tożsamości społecznej
E. Erikson, Dzieciństwo i społeczeństwo, Rebis, Poznań 1997
* inteligencja emocjonalna
D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997
* psychoneurologia
K. Oatley, J.M. Jenkins, Zrozumieć emocje r. 5 Mózgowe mechanizmy emocji
Danya Glaser Krzywdzenie i zaniedbywanie dzieci a funkcjonowanie mózgu [w:] Dziecko krzywdzone nr 14
Krótko- i długotrwałe skutki rozłąki dziecka z rodziną
* zróżnicownie reakcji na rozłąkę w zależności od typu środowiska zastępczego (prezentacja filmów dokumentalnych J.J. Robertson)
*choroba sieroca
I. Bielicka i H.Olechnowicz, O chorobie sierocej małego dziecka, Materiały do nauczania psychologii, s. IV, t..II, 1966;
S. Lis, Proces socjalizacji dziecka w środowisku pozarodzinnym;
M. Przetacznikowa, Rozwój psychiczny dziecka w pierwszym roku życia w przekroju trzech środowisk wychowawczych, Psychologia wychowawcza 1960/3
* stan zdrowia
E. Łuczak, Stan biologiczny dzieci wychowywanych poza własnym środowiskiem rodzinnym, Oficyna wydawnicza SIUP, Warszawa 1996
Rodzinne formy opieki
podstawy prawno-organizacyjne
skala potrzeb
funkcje różnych form opieki; proces kwalifikacji i przygotowania rodziców do różnych form opieki; przygotowanie dzieci, pierwsze spotkania, wsparcie i nadzór
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Rozporządzenie w sprawie rodzin zastępczych
Rozporządzenie w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych
Rozporządzenia do ustawy o pomocy społecznej (opieka nad dzieckiem i rodziną)
Marek Safjan (red.) Standardy prawne Rady Europy, teksty i komentarze, t.I Prawo rodzinne
Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 1994
Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości i MPiPS
Adopcja
(historyczna ewolucja, dzisiejszy stan, propozycje innych rozwiązań...)
H. Haalk, Przysposobienie, Toruń 1996
Z. Stelmaszuk, Współczesne problemy adopcji Problemy op-wych 1993/7
W. Szyszkowska - Klominek Adopcja i co potem
W. Klominek, Dzieci adoptowane w nowym środowisku rodzinnym, Problemy rodziny 1974
A. Szymborska, Przysposobienie
S. Piechocki, Przysposobienie dziecka Inst. Wyd. 1983
Stelmachowski Przysposobienie
Róża Pawłowska Adopcja 1997
Holewińska -Łapińska Adopcja zagraniczne
Krystyna Ostrowska Ewa Milewska Adopcja - teoria i praktyka
Jacek Błeszyński, Kluczowe zagadnienia przysposobienia
Katarzyna Kotowska Wieża z kloców i Jeż
Jurczenko-Topolska Iwona Bociany przylatują zimą
Michael Dorris Zerwana więź, Gdańskie Tow. Psychol. 1993
Cecile Dollé, Robert Neuburger Po adopcji
Marek Andrzejewski, Małgorzata Łączkowska (red) Prawne i pozaprawne aspekty adopcji
Rodziny zastępcze
tradycje, ewolucja historyczna
Maria Kolankiewicz Z tradycji rodzin zastępczych cz. I [w:] „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 2008, nr 1, 2 Charakterystyka rodzin zastępczych [w:] „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 2007, nr 10, s.17-23.
dzisiejszy stan prawny
nowe formy (wielodzietne, specjalistyczne, pogotowia rodzinne)
zadania i specyfika tej formy opieki
M.Safian Osamotnione dzieci, Rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka
Waleria Stelmaszuk red Współczesne kierunki w opiece nad dziećmi
Waleria Stelmaszuk art. w Dziecko w rodzinie problemowej
Majgull Axelsson Kwietniowa czarownica
M.Andrzejewski (red) Rodziny Zastępcze, problematyka prawna, Toruń 2006
M. Racław-Markowska, S. Legat, Opieka zastępcza nad dzieckiem i młodzieżą ISP 2004
M. Racław-Markowska, Opieka Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym, ISP 2005
Rodzinne Domy Dziecka, wioski dziecięce
(tradycje - Kaziemierz Jeżewski, ewolucja, stan dzisiejszy...)
Dowlasz, Dom przy ulicy Mącznej
A. Kelm, Odzyskane domy rodzinne,
W. Kowalski Wioski dziecięce w świecie i w Polsce
Wiesław Kowalski Zmiany w funkcjonowaniu wiosek dziecięcych SOS [w:] POW 6/2006
W. Kowalski Wioski dziecięce w opinii usamodzielnionych wychowanków POW 10/2004
Dom dziecka
tradycje (historia, wielkie postaci - Baudouin, Korczak, Babicki)
analiza populacji podopiecznych;
zewnętrzne i wewnętrzne funkcje i zadania;
wymogi poprawnego funkcjonowania
J. Korczak Dzieła
Marian Surdacki Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie
Maria Kolankiewicz Porzuceni i powierzeni trosce
St. Kozak Sieroctwo społeczne
A. Szymborska, Sieroctwo społeczne
J. Raczkowska, Wychowanie w domu dziecka, Warszawa 1983
H. Filipczuk, Dziecko w placówce opiekuńczo-wychowawczej, Warszawa 1988
Marek Andrzejewski Domy na piasku
M. Racław-Markowska, S. Legat, Opieka zastępcza nad dzieckiem i młodzieżą ISP 2004
M. Kolankiewicz Zapiski o instytucjonalnej opiece nad dziećmi [w:] Kwartalnik „Dziecko krzywdzone”, 2006 nr 17, s. 6-35
Artykuły aktualne w piśmie Problemy opiekuńczo-wychowawcze
Samodzielność i Usamodzielnienie - zadania pomocy dziecku
* usamodzielnienie
A. Kwak, Z opieki zastępczej w dorosłe życie, ISP, Warszawa2006
Rozporządzenie MPS w sprawie z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz. U. z dnia 12 stycznia 2005 r.)
* dorośli wychowankowie domów dziecka
J. Przygoda Biografie i start życiowy wychowanków różnych form opieki [w:] Zagrożone dzieciństwo red. M. Kolankiewicz
Problemy opiekuńczo-wychowawcze
J. Sokołowska, Na przekór losowi. Tworzenie rodziny przez osoby osierocone, Kraków 2004
Instytucjonalna pomoc specjalistyczna
Ośrodki szkolno-wychowawcze
Ośrodki socjoterapii
Zakłady leczniczo-wychowawcze
Domy pomocy społecznej dla dzieci
Dziecko ulicy - obserwacja i analiza problemu
analiza dokumentów Rady Europy nt. dzieci ulicy
tradycje pedagogiki podwórkowej w Polsce (Czapów, Manturzewski)
Pedagodzy ulicy we Francji i w Polsce
G. Olszewska-Baka Dzieci ulicy
ATD Czwarty świat, Biblioteki podwórkowe nowa inicjatywa pracy z dziećmi na podwórku
Pomoc środowiskowa, niepubliczne inicjatywy pomocy dzieciom
świetlice, ogniska ( tradycje Dziadka Lisieckiego),
ogródki jordanowskie (postać Jordana)
pedagog rodzinny, asystent rodzinny, współpraca z pracownikiem socjalnym
Dzieci cudzoziemskie bez opieki i dzieci uchodźcy
Kwartalnik Dziecko Krzywdzone 12/2005
Pismo UNHCR Z ziemi obcej
Kuratela sądowa
podstawy prawne, liczba podopiecznych, metody pracy, skuteczność
E. Bielecka (red.) Profilaktyka i readaptacja społeczna - od teorii do doświadczeń praktycznych, Trans Humana, Białystok 2006
Przemoc w rodzinie
(opis zjawiska i przykłady istniejących form pomocy)
Pospiszyl I. Przemoc w rodzinie, WSiP, 1994
Piekarska A. Oprzemoc w rodzinie, Przejawy i psychologiczne uwarunkowania, Poradnia Testów Psychologicznych, Warszawa 1991
Lipowska-Trutsch A. Rodzina a przemoc, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1993
Dziecko krzywdzone. Próba opisu zjawiska red. E.Czyż i J. Szymańczak, Fundacja Dzieci Niczyje 1995
Jarosz E. Zjawiska przemocy wobec dzieci jako problem społeczny, Chowanna 2/1995
Kevin Browne Zapobieganie przemocy w rodzinie
D.Iwaniec, J.Szmagalski Zaburzenia rozwojowe dzieci krzywdzonych emocjonalnie
Fundacja Dzieci Niczyje, Niebieska linia,
Kwartalnik Dziecko Krzywdzone
Pomoc rodzinie dziecka niepełnosprawnego
M. Kościelska, Oblicze upośledzenia, Warszawa, 1997
Pilecka W. Pilecki J. Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i kalekich
Niepubliczne stowarzyszenia wspierające dzieci z różnymi schorzeniami, grupy samopomocowe...
Dziecko chore
M. Krawczyński, I. Obuchowska, Chore dziecko, warszawa 1981,
R. Arusztowicz, W trosce o uśmiech chorego dziecka, Warszawa 1982
M. Bukowski, J. Zgrychowa, Chore dziecko chce się bawić, Warszawa 1982
R. Janeczko (red.) Kształcenie dzieci w zakładzie leczniczym Warszawa 1991
R. Pawłowska, Potrzeby psychospołeczne dzieci przewlekle chorych przebywających w zakładzie leczniczym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, Pedagogika 1993/23
Anyszko R. Kott T. Wychowanie dzieci w zakładzie leczniczym WSiP 1988
PISMA
Problemy opiekuńczo-wychowawcze, Dziecko Krzywdzone, wybrane strony www