Henrietta L. Moore „Płeć kulturowa i status -wyjaśnienie sytuacji kobiet”
Podstawowy problem feministycznej debaty: czy asymetria płci jest uniwersalna, czy nie? Czy kobiety zawsze podporządkowują się mężczyznom?
Analiza podporządkowania kobiet zależy od zrozumienia wzajemnych stosunków pomiędzy płciami kulturowymi(gender).
2 perspektywy, z jakich antropologia społeczna podchodzi gender
konstrukcja symboliczna
relacja społeczna
Ad.1 Płeć konstruowana kulturowo.
Bada się symbole i stereotypy na temat płci i płciowości. Jest ogromna różnorodność kulturowych rozumień tego, co zwiemy „kobieta' i `mężczyzna”. Ale w wielu społeczeństwach są takie kategorie dotyczące płci kulturowej.
Płodność antropologii wywodzi się z napięcia między dwoma wymogami: poszukiwanie tego, co wspólne ludziom i tego, co ich odróżnia kulturowo.
Sherry Ortner I Erwin Ardener zapoczątkowali ważną perspektywę badania zagadnienia podporządkowania kobiet przez analizę symbolizmu płci kulturowej.
Ortner założyła, że podporządkowanie kobiet to fakt uniwersalny, nie wynika z biologii, więc trzeba szukać innych wyjaśnień. Co może być wspólne wszystkim kulturom, co wszędzie prowadzi do przypisywania kobietom niższej wartości? - Odpowiedź-kobiety wszędzie muszą być kojarzone z czymś, co każda kultura deprecjonuje- i jest to natura w najogólniejszym znaczeniu.
Wszystkie kultury rozróżniają istnienie społeczeństwa jak i świata natury. Kultura próbuje przekraczać i kontrolować naturę i używać jej do swoich własnych celów. Kultura „socjalizuje „ naturę.
Kobiety są kojarzone z natura, mężczyźni z kulturą!!!!!! Naturalne jest wiec, że kobiety również powinny być poddane kontroli i ograniczeniom.
2 główne założenia pani Ortner z artykułu „ Kobieta ma się tak do mężczyzny jak natura do kultury”
Fizjologia kobiety i jej wyspecjalizowane funkcje reprodukcyjne zdają się umiejscawiać kobietę bliżej natury niż mężczyznę. Mężczyźni muszą poszukiwać w kulturze narzędzi do twórczości, kobiety tworzą naturalnie- przez dawanie życia.
w związku z pierwszym kobiety pełnią specyficzne funkcje społeczne: domowo-rodzinne, wychowują dzieci, które też SA kojarzone z naturą- z osobnikami prespołecznymi, nie ukształtowanymi w pełni kulturowo.
Zajmują się wiec relacjami wewnątrz rodzinnymi lub pomiędzy rodzinami. Mężczyźni natomiast działają w sferze publicznej, politycznej-kojarzeni są ze społeczeństwem z „interesem publicznym”.
Ortner zajmuje się wartościowaniem
Mężczyźni są związani z tym, co: na górze, na prawo, wysoko, z kulturą, siłą
Kobiety są ich przeciwieństwem- to, co na dole, na lewo, z naturą, słabością
Takie SKOJARZENIA NIE SĄ WŁAŚCIWE BIOLOGICZNEJ CZY SPOĘŁCZNEJ NATURZE PŁCI.- JEST TO KULTUROWYM KONTSRUKT.
Wartości kojarzone z kobietą i mężczyzną wyznaczają oczekiwania wobec ról społecznych. Działania społeczne definiują konstrukty i są przez nie definiowane.
„Męskie i żeńskie”
Pojęcie „skalania”. Tu mamy liczne tabu i zakazy nałożone na kobiety, które są po porodzie czy podczas menstruacji- dają wgląd jak ludzie się kategoryzują i jak strukturyzują swój świat społeczny. Na świecie jest wiele społeczeństw, które uważają kobiety za trwale nieczyste lub tylko okresowo. Przykład
Kaulungowie: uważają ze kobiety są nieczyste od momentu pokwitania do menopauzy. Szczególnie niebezpieczne SA podczas menstruacji, porodu i połogu. Skalanie przez kobietę zagraża tylko dorosłym mężczyznom. Skalanie rozprzestrzenia się pionowo w dół, poziomo nie trzeba się separować. Oprócz porodu i menstruacji, wtedy trzeba je odseparować do wszystkich pomieszczeń i ogrodów. Mężczyźni boją się małżeństwa i seksu. Dlatego seks ma charakter wyłącznie prokreacyjny i jest uważany za zwierzęcy, dlatego odbywa się w lesie z dala od domostw i ogrodów. Samobójstwo to naturalne wyjście z bezpłodnego związku. Kobiety odgrywają główna role w zalotach, często kobiety SA agresywne wobec mężczyzn. Gdyby mężczyzna inicjował było by to uznane za gwałt. Kobiety mają całkowitą wolność wyboru męża.
W SPOŁECZEŃSTWACH Europy i ameryki PN
KOBIETY NIE SĄ CENIONE ZA BYCIE INICJATORKA Zwłaszcza SEKSUALNĄ
Mężczyzna jest aktywny kobieta pasywna
Małżeństwo postrzegane jako rodzaj partnerstwa (zgodność i życie rodzinne).
U kaulungów jest inaczej: agresywna uwodząca niebezpieczna niezależna ekonomicznie kobieta i niechętny mężczyzna. Ale należy pamiętać ze kobieta kala mężczyzn. Trzeba ja izolować, gdy jest niebezpieczna(podczas menstruacji), to ma wiec związek z fizjologia, naturalnymi czynnościami, wiec kobieta jest bliżej natury stoi niżej, bo bliżej świata dzikiego, zwierzęcego, leśnego. Ale jest anomalia mówi Goodale, bo niezamężne kobiety i mężczyźni żyją w lesie, podczas gdy małżeństwa przy ogrodach. Więc mamy takie sprzeczności
Kultura -natura
Polana- las
Żonaty/zamężna- nieżonaty/ niezamężna.
Poza tym skojarzenie mężczyzny z naturą jest na zasadzie- kobiety SA kojarzone z naturą wiec logicznie, mężczyźni z kulturą, a to nie jest poprawny logicznie wniosek.
Kobiety wcale nie zważają na to ze SA kalające, chyba ze matki, bo boja się o swoich synów, ale te relacje matka/syn, siostra/brat, ojciec /córka nie są badane, chociaż są równie istotne natomiast byciu kobietą lub mężczyzną, wiemy natomiast ze antagonizmy występują na linii małżonków, a np. brat często pomaga siostrze zdobyć męża.
Poza tym kultura/natura kobieta/ mężczyzna to kategorie analityczne bardzo zależne od kontekstu kulturalnego, jakim zostały stworzone i są używane. Nie można wiec zakładać, że oznacza wszędzie to samo, co w kulturze zachodu (np., jeśli chodzi o ich przeciwstawność, wcale tak nie muszą być postrzegane) kolejny przykład
GIMI Papua nowa Gwinea.
Kobiety SA postrzegane jako niosące skalanie, ale nie ma to związku z opozycją natura/ kultura. Istnieje pojecie „dzikość”, dotyczy ono zwierząt i roślinności lasu tropikalnego-a las jest uważany za królestwo mężczyzn. Zamieszkują go duchy przodków, które przynoszą szczodrość i płodność świata natury. A także transcendentną kreatywność ducha męskiego w świecie. Z kobietami związane jest wszystko, co osiadłe.
Tu mamy opozycje
Kore(to, co nieuprawiane, życie po śmierci)/ dusa(to, co ziemskie, uprawiane rośliny, ograniczenia ludzkiego życia społecznego)
Nieuprawne/ Uprawne
Mężczyźni/ relacje elementów męskich do żeńskich
Nie ma tu naszego zachodnio rozumianego rozróżnienia natura/ kultura.
U Gimi nie można okiełznać tego, co dzikie, na zachodzie, kultura stara się okiełznać naturę. Człowiek nie może zapanować nad światem.
DOMOWE versus PUBLICZNE
Jednym z powodów kojarzenia kobiet jako „bliższe naturze” wg Ortner jest ich łączenie ze sferą domową bardziej niż z publiczną sferą życia społecznego. Ta dychotomia jest łączona z natura/ kultura i ma tłumaczyć podległość kobiet wobec mężczyzn. Ten model domowe /publiczne umożliwia połączenie kulturowych wartościowań nadawania kategorii kobieta” ze sposobem zorganizowania kobiecych działań w społeczeństwie. Domowe i9 publiczne SA w związku hierarchicznym. Domowe to, co związane z matkami i dziećmi, publiczne to instytucje i czynności, które organizują i hierarchizują konkretne grupy matek i dzieci. Kobiety i „domowe” są w sytuacji podporządkowania publicznemu” publicznemu wiec i mężczyznom.
wpływ XIX wiecznej teorii społecznej w której mówiło się o ustąpieniu prawa macierzyństwa na rzecz prawa ojcostwa- zapominając tylko ze mężczyźni nigdy nie byli tak wyzuci z praw politycznych jak kobiety w Xix wieku. Kobiety były bez praw publicznych podległe mężczyznom, ideologia ówczesna mówiła ze mężczyźni SA powołani do rządzenia społeczeństwem, a kobiety domem. XIX społeczeństwo zachodnie oparło rozumienie praw politycznych na podziale wedle płci. Odseparowano i nadano inne prawa sferom domowej i publicznej. Do dziś mamy tego konsekwencje.
Malinowski twierdzi ze rodzina jest uniwersalna, bo zaspakaja uniwersalną ludzką potrzebę wychowywania i roztaczania opieki nad dziećmi.
Wyznaczniki rodziny, podstawowa definicja rodziny.
Silna spojona wewnętrznie jednostka organizacji społecznej wyraźnie inna od pozostałych.
Ma fizyczne umiejscowienie=dom, gdzie wykonywane SA funkcje związane z wychowywaniem dzieci
Charakteryzuje ja szczególny zbiór więzi emocjonalnych (miłości) pomiędzy jej członkami
Ta definicja jest pod wpływem XIX wiecznej ideologii izolacji domowego raju od kapitalistycznych relacji rynkowych zewnętrznego świata interesów, negocjacji itp.
Ale ten rozdział nie powinien być traktowany jako uniwersalny.
Niektórzy uważają ze podstawową jednostka jest rodzina nuklearna-w sensie tylko matka i dziecko, bez ojca. Związek matki z dzieckiem jest związkiem krwi, niekwestionowanie naturalnym. Matka to definitywny fakt biologiczny. Wg barnesa bycie ojcem nie jest tak oczywiste jak bycie matką., Ojcostwo w przeciwieństwie do macierzyństwa jest statusem społecznym, a społeczeństwa znacznie się różnią w zakresie praw i obowiązków, jeśli je z czymś wiążą to właśnie ze statusem. Ojcostwo jest bardzie zróżnicowane międzykulturowo, a macierzyństwo jest bardziej naturalne, powszechne i trwałe. I to właśnie jest podstawą do oddzielania sfery publicznej od domowej. Lecz jednocześnie na naturalność” matek i macierzyństwa i zależnych od tego pojęć rodziny i domowego” jest przedmiotem największej feministycznej krytyki we współczesnej antropologii.
MATKA I MACIERZYŃSTWO
Pojęcie matka w procesach kulturalnych (takich jak ciąża, poród, laktacja, karmienie), nie jest po prostu obecne, jest konstrukcją kulturową, którą rożne społ. tworzą i dookreślają na różne sposoby. Istnieje potrzeba badania skojarzeń kobieta-matka. W społeczeństwie zachodnim te dwa pojęcia nachodzą na siebie namacalnie i klarownie. Do tego matka jest kojarzona ze sferą domową, a nie jest to cecha uniwersalna dla wszystkich kultur. Związek kobiety z macierzyństwem nie jest tak naturalny jak to się wydaje człowiekowi zachodu.
Bo!!!
Grupy domowe niekoniecznie musza być budowane wokół biologicznych matek i ich dzieci
Nie w każdym społeczeństwie pojęcie matka musi być konstruowane wokół miłości macierzyńskiej, stałej całodziennej opieki nad dzieckiem czy bliskości fizycznej.
Biologiczne fakty macierzyństwa nie wytwarzają powszechnego niezmiennego związku matka-dziecko.
Przykład nawet z wiktoriańskiej Anglii z niańkami a wcześniej z matkami zastępczymi, oraz na drugim końcu fakt pracy kobiet i dzieci w fabrykach. Tak wiec nawet Anglii społeczeństwie zachodnim kobiety mimo macierzyństwa nie musiały zajmować się wychowaniem dzieci. Istnienie niani podważa wyjątkowy charakter miłości łączącej matkę z dzieckiem. (Dzieci kochały swoje nianie, a kobiety wiktoriańskiej wcale nie były uznawane za złe matki. Istnienie niani podważa również 3-członową def rodziny Malinowskiego. Nie można oczywiście zaprzeczyć ze kobiety nawet, jeśli nie kochają swoich dzieci to je urodziły. Biologiczne fakty reprodukcji cechują się rodzajem oczywistej naturalności. I ten niezaprzeczalnie jawny status wyjaśnia powszechną tendencję postrzegania życia kobiety nierozerwalnie połączonego z fizjologią. Ale pojęcia kobieta i matka są konstruktami kulturowymi. Ten pogląd nie jest dobrze przyjmowany w kulturze zachodniej, w innych nie ma problemu, często takie zjawiska jak menstruacja ciąża poród są przedmiotem społecznym, są w centrum uwagi całej społeczności nie dotyczą tylko kobiet czy sfery domowej. Tu macierzyństwo to tylko jeden z aspektów kobiecości. Kiedy kobiety nie są definiowany wyłącznie jako matki i wychowawczynie dzieci ich wartość kulturowa wzrasta. Kobiety rodzą dzieci wszędzie, lecz fakt ten zyskuje różne uznanie i różną złożoność zależności od kultury. To, co kobieta znaczy kulturowo, nie powinno być odczytywane wprost z tego, co kobiety robią w społeczeństwie.
KUWANA- przestrzegane przez męża tabu pokarmowego, nakładanie ograniczeń na zwykłe czynność, a w pewnych przypadkach jako izolacja podczas porodu żony i w okresie połogu. ZNACZENIE:
Afirmacja ojcostwa społecznego, albo
Uznanie roli męża w prokreacji lub w narodzinach dziecka.
Narodziny nie są byle, czym, i jest naturalne by były udziałem obojga rodziców (Dumont)
Inne sposoby wyrazu męskiego zaangażowania w reprodukcję: imitowanie menstruacji przez mężczyzn oczywiście, wierzą tez ze mogą być w ciąży. Być może ujawnia to męskie pragnienia odkrycia kobiecych aspektów ich natury, albo zazdroszczą kobietom ich zdolności reprodukcyjnych…
Ważne: FIZJOLOGIA UJAWNIA MOŻLIWOŚCI,A LE NIE PRZESĄDZA KSZTAŁTU KULTUROWYCH WARIANTÓW.
PŁEĆ KULTUROWA JAKO ROLA SPOŁECZNA
Tu są autorzy, którzy uważają ze podporządkowanie kobiet to nie fakt uniwersalny, i nie zajmują się symboliczne wartościowania, ale tym, co faktycznie mężczyzna i kobieta robią. Skupiają się na płci kulturowej jako stosunku społecznym(socjologiczne podejście),.
W społeczeństwach przedklasowych K i M byli jednostkami autonomicznymi, a ich pozycje były równorzędne w sensie wartości i prestiżu. Pozycje były różne, ale nie implikowały wyższości ani niższości. Pozycja zależała od dostępu do zasobów, warunków swojej pracy i dystrybucja produktów swojej pracy. Różnica nie zawsze wiec implikuje hierarchię podrzędności.
Wg sacks, jeśli kobiety i mężczyźni mają równy dostęp do środków produkcji to zasada z zasady gwarantuje to seksualny egalitaryzm.( Ale dalej jest krytyka tego podejścia, nie sądzę, aby to było bardzo istotne).
ŁAZCENIE TEGO, CO SYMBOLICZNE Z TYM, CO SOCJOLOGICZNE
ŁĄCZY SIĘ KULTUROWE IDEE A TEMAT PŁCI KULTUROWEJ Z RZECZYWIŚCIE WYSTĘPUJĄCYMI STOSUNKAMI SPOŁECZNYMI, SPOŁECZNYMI KÓTRYCH OKREŚLONE PRZEZ KULTUROWA PŁEC JEDNOSTKI, ZYJA MYŚLĄ I DZIAŁAJĄ.
Pokrewieństwo i małżeństwo są silnymi wyznacznikami sposobu konstruowania idei płci kulturowej. Przez konkurencyjne oczekiwania formułowane wzajemnie przez indywidualne kobiety i indywidualnych mężczyzn wobec siebie- w kontekście szczególnego zespołu związków ekonomicznych i społecznych- konstruowane są pojęcia płci kulturowej.
Kulturowe idee odnoszące się do płci nie odzwierciedlają wprost społecz. I ekon. Syt. Kobiet i mężczyzn, mimo iż powstaje on w tym właśnie kontekście. Dzieje się tak, dlatego ze stereotypy są wykorzystywane w walce płci In celu wzmocnienia swoich interesów rożnych kontekstach społ.
KOBIETY JAKO OSOBY
Współczesna antropologia skupia uwagę na myślących aktorach społecznych i strategiach stosowanych przez nich w życiu codziennym. Ważne są modele nietworzone przez analityka czy antropologa, lecz te, które tworzą sami aktorzy, oraz tego jak te modele wpływają na działa społeczne (wpływ strukturalizmu na antropologie). Jest to ważne ze względu na doświadczenie kobiet, i w sposób konieczny zakłada rozważania dotyczące „doświadczającej jaźni”, czy osoby. Analizowanie kobiet jako osób, kieruje nas do dyskusji dot. Publiczne/ domowe orasz kwestii władzy, autonomii, autorytetu. Pojęcia jednostka ludzka czy osoba są tak samo zmienne kulturowo jak pojęcia „kobieta” czy „mężczyzna” i tu antropologia znowu ma problem, bo definiując kogoś osobą przyjmujemy zachodni sposób myślenia. Zachodnie pojęcie jednostki jako specyficznej konstelacji idei, która Łazy teorie autonomii działania i wartości moralnej osoby ludzkiej ze szczególnym poglądem, co do sposobów, w jakie jednostki tworzą społeczeństwo, będąc jednocześnie od niego niezależne. Skoro pojęcia jednostki i osoby dotyczą indywidualnych działań itp., to implikują oczekiwania.
W kulturze Hegenotow
Działania kobiet jako jednostek ludzkich są jednak w pewnym zakresie oddzielane od wartości i skojarzeń właściwych pojęciu kobiecość- kobiecość kobietach jak i o mężczyznach można myśleć jako o działających dla dobra społecznego lub interesów własnych, mogą być obdarzone prestiżem lub być traktowane jak wyrzutni społeczeństwa, nie ma całkowitego utożsamienia ze stereotypami płci tj. u nas. Oddzielają kobiecość męskość od poszczególnych osób; kobieta może, się zachowywać w męski sposób tak jak mężczyzna w kobiecy.