PYTANIA Z HISTORII POLSZCZYZNY

1. Cechy grafii prostej

2. Cechy grafii złożonej I i II stopnia

3. Pochodzenie języka polskiego (rozwój grupy prasłowiańskiej)

4. Prawo korelacji miękkości

5. Prawo otwartej sylaby

PYTANIA Z WOKALIZMU

JERY

1. Jakie były losy jerów w języku polskim?

2. Od czego zależał rozwój jerów?

3. Kiedy jer był w pozycji słabej?

4. Dlaczego w języku polskim podczas odmiany niektórych wyrazów przez przypadki występuje oboczność e:ø, np. ławka : ławek, łeb : łba?

5. Dlaczego w parach wyrazów: krew || krzew, brew || brzeg, (pięć) drew || drzew samogłoska e raz występuje po miękkiej, a raz po twardej spółgłosce?

6. Porównaj pary wyrazów: mech|| miech; cień || dzień; krew || krzew i określ pochodzenie samogłoski e. Co wskazuje na e pochodzenia jerowego?

7. Dlaczego w wyrazach typu: mróz, wóz, bódł doszło do wzdłużenia zastępczego, a w wyrazach typu: kot, mrok, nos samogłoska nie została wzdłużona?

8. Dlaczego w formach mianownikowych typu koza, brzoza, woda nie ma wzdłużenia, natomiast w dopełniaczach l. mn. od tych wyrazów (kóz, brzóz, wód) zjawisko to zaszło?

9. Odwołując się do wiedzy z gramatyki historycznej wyjaśnij genezę oboczności o:ó we współczesnym języku polskim (np. mróz : mrozu, mógł : mogła).

10. Dlaczego przez o z kreską piszemy to [u], które wymienia się na o (np. wóz, mróz, twój).

PRZEGŁOS

1. Na czym polega proces przegłosu? Które głoski objął?

2. Od czego zależały rezultaty przegłosu?

3. Jakie były konsekwencje przegłosu?

4. Dlaczego podczas odmiany niektórych wyrazów przez przypadki obserwujemy wymianę samogłosek e : a (np. lato : lecie, miara : mierze)?

5. Dlaczego w tematach słowotwórczych wyrazów z tej samej rodziny pojawia się raz głoska e, a raz o (np. zioło : zielę, żona : żenić)?

6. Dlaczego podczas odmiany przez przypadki w niektórych wyrazach występuje alternacja a:e (np. wiatr, o wietrze), a w innych, podobnych, brak takiej wymiany (np. wiadro, w wiadrze)?

7. Dlaczego w wyrazach typu: pies, bez, len, giez nie zaszedł przegłos?

8. Dlaczego w wyrażeniach typu: o wiośnie, o żonie, o sianie mamy poświadczony przegłos (mimo, iż o i a stoją przed spółgłoską miękką)?

11. Porównaj pary typu: wiatr : wietrze, sąsiad : sąsiedzie i pary typu: piana : pianie, sioło : siole. Dlaczego w miejscowniku jednych nie ma poświadczonego przegłosu, a innych - tak?

PYTANIA Z KONSONANTYZMU

1. Na czym polegała I palatalizacja prasłowiańska? Które głoski objęła? Podaj przykłady

2. Na czym polegała II palatalizacja prasłowiańska? Które głoski objęła? Podaj przykłady

3. Na czym polegała III palatalizacja prasłowiańska? Które głoski objęła? Podaj przykłady

4. Na czym polegała jotacyzacja głosek tylnojęzykowych? Podaj przykłady

5. Na czym polegała jotacyzacja głosek przedniojęzykowych? Podaj przykłady

6. Dlaczego przez ż piszemy te wyrazy, w których ż wymienia się na g, np. może - mogę?

7. Dlaczego k wymienia się raz do c, np. ręka : ręce, a raz do cz, np. ręka : ręcznik?

8. Dlaczego współczesne polskie g wymienia się raz do ż, np. droga : przydrożny; a raz do dz, np. droga : przy drodze?

9. Przedstaw genezę oboczności k : cz we współczesnym języku polskim. Podaj przykłady.

10. Wyjaśnij przyczynę alternacji k : c występującej we współczesnym języku polskim. Podaj przykłady.

11. Podaj przykłady wymiany g : ż. Czym jest spowodowana ta alternacja?

12. Jakie procesy doprowadziły do powstania alternacji g : dz we współczesnym języku polskim? Podaj przykłady.

13. Wyjaśnij przyczyny alternacji ch : sz występującej we współczesnym jęz. pol. Podaj przykłady.

14. Większość polskich spółgłosek twardych ma tylko jeden odpowiednik miękki (np. p:p', s:ś). Wyjaśnij, dlaczego polskie k wchodzi w alternacje z kilkoma głoskami miękkimi i funkcjonalnie miękkimi (k: cz, c, k').

15. Z jakimi głoskami może alternować g w języku polskim? Wyjaśnij, dlaczego tak się dzieje.

16. Dlaczego d przekształca się w wyrazach pokrewnych raz w dź (siad: siedzisz), a raz w dz (siad: siedzę)? Od czego to zależy?

17. Jak jota oddziaływała na spółgłoski z nią sąsiadujące w okresie prasłowiańskim?

18. Wyjaśnij, dlaczego współczesne polskie k alternuje raz z c (np. ręka : ręce), a raz z cz (np. ręka : ręcznik).

19. Dlaczego współczesne polskie g alternuje raz z ż (np. droga : przydrożny), a raz z dz (np. droga : przy drodze)

20. Zmiękczonemu k w języku polskim odpowiadają głoski: cz, c i k'. Dlaczego tak się dzieje?

21. Opisz, jak doszło do powstania rz. Dlaczego dziś jest ono wymawiane w języku ogólnopolskim tak samo, jak ż?

22. Zmiękczonemu g w języku polskim odpowiadają głoski: ż, dz i g'. Jak do tego doszło?

23. Omów pochodzenie głosek funkcjonalnie miękkich w języku polskim. W efekcie przekształcenia jakich głosek powstały? Kiedy i w rezultacie jakich procesów to nastąpiło?

24. Omów pochodzenie głosek funkcjonalnie twardych w języku polskim. W efekcie przekształcenia jakich głosek powstały? Kiedy i w rezultacie jakich procesów to nastąpiło?

PYTANIA Z FLEKSJI

1. Omów zasady podziału na deklinacje dawniej i współcześnie

2. Omów zasady podziału na koniugacje dawniej i współcześnie

3. Omów sposoby odmiany przymiotników (odmiana prosta i złożona).

4. Przedstaw losy liczby podwójnej w języku polskim

Wymagane umiejętności:

1. Rekonstruowanie form prasłowiańskich

2. Określanie pochodzenia samogłosek e, a, o

3. Określanie pochodzenia spółgłosek funkcjonalnie miękkich

4. Wyjaśnianie przyczyn alternacji samogłoskowych i spółgłoskowych

5. Określanie przynależności czasowników do koniugacji prasłowiańskich

6. Określanie przynależności rzeczowników do deklinacji prasłowiańskich

II.6. Iloczas

---