Na podstawie artykułu: „Tlenoterapia bierna”, prof. dr hab. med. Tadeusz Szreter, Medycyna Praktyczna Pediatria 2000/02

Tlenoterapia bierna

Tlen jest lekiem, i tak jak każdy lek należy go stosować zgodnie ze wskazaniami i dokładnie dawkować. Przedawkowanie tlenu prowadzi do wystąpienia działań toksycznych.

Wskazania do leczenia tlenem

Jedynym wskazaniem do leczenia tlenem jest niedotlenienie (obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi). Prawidłowe ciśnienie parcjalne tlenu we krwi tętniczej (PaO2) wynosi 100 mm Hg podczas oddychania powietrzem.

Kliniczne objawy niedotlenienia

Do klinicznych objawów niedotlenienia (hipoksji) należą:

1. Sinica - występuje, gdy stężenie odtlenowanej hemoglobiny wynosi co najmniej 5g %

(Uwaga: objaw ten nie występuje u chorych z ciężką niedokrwistości;

2. Duszność - wyraz nadmiernej pracy mięsni oddechowych w celu zwiększenia wentylacji minutowej;

3. Niepokój, pobudzenie, lęk - świadczą o niedotlenieniu ośrodkowego układu nerwowego;

4. Utrata przytomności - występuje w skrajnych stanach niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego;

5. Kwasica metaboliczna - jest wyrazem przemiany beztlenowej w tkankach.

Metody tlenoterapii

Wyróżniamy następujące metody tlenoterapii:

1. Bierna - tlen jest wdychany dzięki zachowanej wydolnej wentylacji chorego.

2. Czynna - tlen (lub mieszanina oddechowa) wtłaczany jest do dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych przy pomocy oddechu wymuszonego (oddech zastępczy).

Zasady leczenia tlenem

Stosując tlenoterapię przestrzegaj następujących zasad:

1. Stosuj tlen tylko w przypadku niedotlenienia (hipoksemii).

2. Stosuj odpowiednie stężenie cząstkowe tlenu (FiO₂).

3. Stosuj tylko tlen ogrzany do temperatury ciała, o wilgotności względnej 100%.

4. Do oddychania podawaj jedynie tlen medyczny.

Toksyczne działanie tlenu

Przedawkowanie tlenu jest szkodliwe dla organizmu, ponieważ działa toksycznie, co ujawnia

się w wielu narządach już po 8-24 godzinach oddychania tlenem w stężeniu 100%.

Skutki toksycznego działania tlenu:

1. Układ oddechowy - dochodzi do obrzęku, a następnie zwiększenia grubości bariery pęcherzykowo - włośniczkowej, doprowadzając do rozwoju dysplazji oskrzelowo - płucnej. Równocześnie dochodzi do zmian degeneracyjnych nabłonka dróg oddechowych i upośledzenia czynności rzęsek, co powoduje zaleganie śluzu i rozwój zmian obturacyjnych.

2. Mózg - dochodzi do rozwoju kwasicy tkankowej (przesunięcie krzywej dysocjacji hemoglobiny i utrudniony transport CO₂), która sprzyja wystąpieniu drgawek i stanu padaczkowego.

3. Układ krążenia - dochodzi do zmniejszenia rzutu systemowego i przepływu mózgowego (skurcz tętnic).

4. Erytrocyty - dochodzi do utleniania białek błony komórkowej i wystąpienia hemolizy.

5. Gałki oczne - toksyczność tlenu jest uznawana za jedną z przyczyn rozwoju retinopatii wcześniaków w wyniku uszkodzenia siatkówki. Jest to częsta przyczyna ślepoty.

Metody tlenoterapii biernej

1. Podawanie tlenu przez cewnik wprowadzony do jamy nosowej.

2. Podawanie tlenu przez maskę twarzową.

3. Podawanie tlenu przez maskę twarzową z workiem oddechowym i zastawką.

4. Podawanie tlenu przez budkę głowową.

5. Podawanie tlenu do worka samorozprężalnego.

6. Tlenoterapia w inkubatorze. Tlen podawany jest do zamkniętego inkubatora, w którym przebywa noworodek.

8. Tlenoterapia przez tracheotomię..

9. Tlenoterapię w domu chorego. Najczęściej u dzieci z przewlekłym niedotlenieniem, które wymaga najczęściej podawania tlenu w stężeniu do 35%. Źródłem tlenu w warunkach domowych może być koncentrator tlenowy lub tlen z pojemników tlenu ciekłego.

Nawilżanie i ogrzewanie tlenu

Mieszanina oddechowa musi być ogrzana do temperatury 37 st. C i nawilżona do 100% wilgotności względnej.

Monitorowanie leczenia tlenem

Leczenie tlenem jest skuteczne, gdy:

• PaO₂ wzrasta do wartości 80 - 100 mm Hg i (lub)

• wysycenia hemoglobiny tlenem mierzone pulsoksymetrem wynosi 94 - 98%

• ustępują objawy kliniczne niedotlenienia (sinica, duszność).

Powikłania leczenia tlenem

1. Zakażenia - są wynikiem podawania skażonej mieszaniny oddechowej (brudne przewody lub skażony nawilżacz).

2. Powikłania techniczne - pęknięcie żołądka (np. gdy cewnik donosowy ulegnie przemieszczeniu do przełyku lub źródło tlenu zostanie pomyłkowo połączone ze zgłębnikiem żołądkowym), rozłączenie się przewodów doprowadzających tlen pod ciśnieniem.

3. Wybuch i zapłon - mogą wystąpić przy zetknięciu smarów z tlenem pod wysokim ciśnieniem (np. zapalenie się uszczelki przy cylindrze sprężonego tlenu).

Uwaga: Tlenoterapia jest skuteczną i bezpieczną metodą leczenia pod warunkiem przestrzegania podstawowych zasad i używania odpowiedniego sprzętu.

1

---