ROZDZIAŁ 10

PRZEMIESZCZANIE I ROZMIESZCZANIE WOJSK

1001. MARSZE.

A. ZASADY OGÓLNE

Marsz to ruch wojsk po drogach samochodowych (lub drogach na przełaj) do wyznaczonych rejonów lub rubieży.

1. Marsz wykonywany jest w kolumnach marszowych. Kolumna marszowa to ugrupowanie wojsk na jednej drodze pod jednym dowództwem.

2. Dla usprawnienia marszu oddziału lub związku taktycznego kolumnę marszową można podzielić na grupy marszowe (zgrupowania taktyczne). Grupa marszowa nie powinna być większa niż ekwiwalentne siły wzmocnionego batalionu (batalionowe zgrupowania broni połączonych). Powinna być także zdolna, w razie potrzeby, do samodzielnego podjęcia walki z przeciwnikiem naziemnym i powietrznym. Między grupami marszowymi ustala się odległości czasowe a między pojazdami w metrach. Odległość między grupami marszowymi przy średniej prędkości 30km/h nie powinna być większa niż 5 minut, a między pojazdami 50 m. W wypadku konieczności zwiększenia odległości między grupami marszowymi (pododdziałami) oraz między pojazdami, odległości te określają dowódcy kolumn.

3. Prędkość marszu to średnia prędkość, z jaką powinny maszerować wojska bez uwzględniania przerw. Wojska maszerujące po dobrych drogach bez zakłóceń mogą osiągnąć prędkość 30-40 km/h. Kolumny (grupy) marszowe maszerują z prędkością maksymalną (możliwą do osiągnięcia w danych warunkach).

4. Wojskom wyznacza się drogi(ę) lub pas marszu. Kolumna, a w jej składzie grupy marszowe, maszerują po jednej drodze. Oddziałowi wyznacza się dwie, a związkowi taktycznemu przynajmniej trzy drogi marszu. Wówczas z oddziału tworzy się kolumny marszowe na każdą drogę marszu.

Pas marszu wyznacza się związkowi taktycznemu i oddziałowi w trakcie wchodzenia do walki oraz gdy istnieją takie warunki. W celu sprawnego kierowania marszem na każdej drodze wyznacza się punkt wyjściowy oraz punkt zejścia z drogi a także punkty wyrównania (meldunkowe). Wojskom maszerującym po kilku drogach wyznacza się linię wyjściową i linie wyrównania.

5. W marszu organizuje się postoje i odpoczynki. Pierwszy postój jednogodzinny organizuje się po dwóch godzinach marszu, kolejne w miarę potrzeb. Po 5-6 godzinach marszu organizuje się postój dwugodzinny. Na postój jednogodzinny maszerujące grupy marszowe (kolumny) zatrzymują się na drodze (poboczu) we wcześniej rozpoznanych miejscach, zachowując odległości między pojazdami i grupami marszowymi.

Na postój dwugodzinny maszerujące kolumny i grupy marszowe mogą schodzić z dróg marszu do wyznaczonych i rozpoznanych rejonów, lecz muszą zachować gotowość do sprawnego wyjścia na drogi marszu. Postój ten wojska powinny wykorzystać na uzupełnienie środków materiałowych, przegląd pojazdów i uzbrojenia, spożycie posiłku oraz odpoczynek żołnierzy.

Odpoczynek dzienny (nocny) organizuje się po marszu dobowym (10-12 godzinach marszu). Czas odpoczynku wykorzystuje się na regenerację sił żołnierzy, a także na uzupełnienie środków materiałowych i kontrolę techniczną pojazdów.

6. W celu zapewnienia terminowego wykonania marszu tworzy się ugrupowanie marszowe. Jego skład zależy od warunków wykonywania marszu oraz od przewidywanego sposobu wykorzystania wojsk po jego zakończeniu.

7. Ugrupowanie marszowe tworzą: oddział wydzielony (jeśli się go wysyła), ubezpieczenia marszowe, oddziały zabezpieczenia ruchu, kolumny sił głównych (grup marszowych) oraz kolumny oddziałów (pododdziałów) logistycznych.

Oddział wydzielony maszeruje przed siłami głównymi, a jego zadaniem jest prowadzenie rozpoznania, uprzedzenie przeciwnika w opanowaniu dogodnych rubieży lub rejonów oraz utrzymanie ich do czasu podejścia sił głównych.

Ubezpieczenia marszowe organizuje się w celu zapewnienia płynności ruchu kolumn i grup marszowych po drogach oraz zapewnienia sprawnego wejścia do walki maszerujących wojsk w wypadku nieoczekiwanego zetknięcia się z przeciwnikiem, którego dysponowanymi siłami nie mogą pokonać. Kolumna marszowa (grupa marszowa) ubezpiecza się od czoła również wówczas, gdy znajdują się przed nią własne wojska.

Ze względu na kierunek wykonywania marsze mogą być dofrontowe, odfrontowe lub rokadowe. Stosownie do tego inna będzie rola organizowanych ubezpieczeń czołowych, bocznych i tylnych. W marszu dofrontowym najistotniejszą rolę spełniać będą ubezpieczenia czołowe (awangardy, szpice czołowe, patrole czołowe). Awangardy i szpice czołowe powinny być zdolne do rozbicia drobnych grup przeciwnika blokującego ruch kolumn po drogach. W wypadku napotkania przeważających sił powinny umożliwić maszerującym wojskom swobodę rozwinięcia i wejścia do walki.

W marszu odfrontowym czołową rolę spełniają ubezpieczenia tylne (ariergardy, szpice tylne). Siła i skład ubezpieczeń tylnych zapewnić ma ochronę maszerujących wojsk przed nacierającym przeciwnikiem. Zadanie to wykonują przez prowadzenie działań opóźniających na wybranych dogodnych rubieżach terenowych.

W marszu rokadowym szczególnego znaczenia nabierają ubezpieczenia boczne (oddział boczny, szpica lub patrol boczny). Mogą one być wysyłane przez awangardę lub z kolumny sił głównych. Wykonują one okresowo marsz po drodze równoległej do drogi głównej, w odległości zapewniającej bezpieczeństwo maszerującym wojskom oraz dającej możliwość wsparcia ubezpieczeń przez środki znajdujące się w kolumnie sił głównych.

Na czele lub niekiedy przed siłami głównymi organizuje i wysyła się oddziały zabezpieczenia ruchu (OZR). Zadaniem ich jest utrzymanie płynności ruchu kolumn poprzez zapewnienie technicznej przekraczalności dróg marszu.

Kolumnę marszową sił głównych rozczłonkowuje się w głąb tworząc grupy marszowe lub kolumny pododdziałów. Kolumna marszowa powinna stanowić całość zdolną do samodzielnego działania.

Pododdziały logistyczne powinny maszerować tak, aby zapewnić maszerującym wojskom ciągłe zaopatrzenie materiałowe i pomoc medyczną.

B. PRZYGOTOWANIE MARSZU

1. Marsz powinien być dokładnie skalkulowany. Przydział drogi jest podstawą do rozpoczęcia planowania marszu i stawiania zadań wojskom. Podczas planowania należy uwzględnić możliwość zmiany kierunku marszu, kolejności grup marszowych, pododdziałów lub całych kolumn marszowych a nawet konieczność przerwania marszu. Dlatego wzdłuż drogi (dróg) marszu należy ustalić rejony, które w razie potrzeby należy rozpoznać i wykorzystywać.

2. Do prawidłowego zaplanowania marszu niezbędna jest informacja. Dowódca uzyskuje informacje przez:

• terminowe rozpoznanie drogi marszu i miejsca przeznaczenia;

• współpracę zarówno z wojskami obrony terytorialnej, jak i kierownictwem systemu kierowania ruchem wojsk;

• meldunki od elementów rozpoznawczych, w których skład włączone mogą być elementy rozpoznawcze rodzajów wojsk, a których zadania obejmować mogą sprawdzenie przejezdności dróg oraz prawidłowości ich oznaczenia.

3. Podczas przemieszczania wojsk używanie środków łączności na nadawanie musi być ograniczone.

C. PRZEBIEG MARSZU

1. Wojska powinny przekraczać punkt wyjściowy bez zatrzymania się. Za dojście do punktu wyjściowego, formowanie kolumn i grup marszowych oraz za domarsz od punktów końcowych do celu marszu odpowiadają dowódcy grup (pododdziałów).

2. Na wojskowych drogach samochodowych pierwszeństwo przed ruchem cywilnym ma ruch kolumn wojskowych. Na drogach pozostałych, trudności wynikające z ruchu cywilnego powinny być rozwiązywane przez władze lokalne, a w wypadku niedopuszczalnego opóźnienia marszu przez system kierowania ruchem wojsk. Wyprzedzanie kolumny przez inną kolumnę maszerującą po tej samej drodze może mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych. W takim wypadku wyprzedzana kolumna powinna zatrzymać się umożliwiając bezpieczny manewr. Dopuszcza się także, w wyjątkowych sytuacjach, zamknięcie na pewien czas ruchu w kierunku przeciwnym i zezwolenie na marsz obok siebie dwóch kolumn. Niedopuszczalne jest zbaczanie z ustalonych dróg marszu oraz nieprzestrzeganie wyznaczonych terminów ich wykorzystania bez zgody organizującego marsz. O uzyskanej zgodzie należy powiadomić terytorialne organy kierowania ruchem wojsk.

3. Ataki z powietrza maszerujące wojska odpierają własnymi siłami. Niektóre elementy ugrupowania marszowego mogą być dodatkowo osłaniane na polecenie dowódcy przez wojska obrony przeciwlotniczej. Wojska te mogą przemieszczać się w składzie osłanianych kolumn marszowych lub też być rozmieszczone wzdłuż określonych odcinków dróg marszu. Szczególnej osłony wymagają wojska podczas postojów i odpoczynków. Aby przemieścić wojska obrony przeciwlotniczej należy wykorzystać odstępy między grupami marszowymi i przerwy w marszu.

4. Po natrafieniu wojsk na skażony odcinek terenu należy o tym zameldować przełożonemu i przystąpić do określenia rodzaju i rozmiarów skażenia, a następnie kierujący marszem (dowódca kolumny lub grupy marszowej) decyduje czy teren może być przekroczony, czy należy go obejść, czy też przerwać marsz do czasu odkażenia dróg przekroczenia. Po zaatakowaniu maszerujących wojsk tymi środkami w pierwszej kolejności udzielić niezbędnej pomocy, a następnie zdecydować, które pododdziały mogą kontynuować marsz.

5. Zużyte w czasie marszu środki materiałowe należy uzupełniać wykorzystując wszelkie sprzyjające okoliczności. Niekiedy środki materiałowe przewidziane do uzupełnienia wojsk mogą być złożone wcześniej w zaplanowanych rejonach postoju lub w rejonie, do którego zmierzają wojska. W celu zapobieżenia zablokowania drogi marszu przez niesprawny sprzęt, w składzie kolumny marszowej powinny znajdować się środki do holowania i usuwania niesprawnych pojazdów.

6. W niektórych sytuacjach wojska mogą maszerować pieszo. Marsz pieszy może być wykonywany z prędkością 4 km/h z uwzględnieniem krótkich przerw. Podczas marszu po bezdrożach, przy niesprzyjającym pokryciu i w miarę przedłużania się marszu szybkość jego ulega obniżeniu. W ciągu doby wyszkolony pododdział może pokonać odległość około 40 km a niekiedy więcej. Zasięg marszu uzależniony jest od jakości dróg, pogody oraz od ciężaru przenoszonego uzbrojenia i wyposażenia.

7. Teren skażony środkami chemicznymi i biologicznymi może być przekraczany tylko w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami, które po zakończeniu marszu muszą być bezwzględnie odkażone.

8. Jeśli sytuacja tego wymaga, to przemieszczanie może odbywać się w sposób mieszany: część wojsk wykonuje marsz, część wojsk przewożona jest transportem kolejowym, a czasami powietrznym. W takim wypadku pojazdy gąsienicowe powinny być przewożone transportem kolejowym.

D. KIEROWANIE RUCHEM WOJSK

1. Wojskowa regulacja ruchu ma za zadanie utrzymanie dróg dla przemieszczeń wojsk i transportu zaopatrzenia. Organy kierowania ruchem wojsk obrony terytorialnej wspierają wojska operacyjne w zabezpieczeniu marszów i przewozów. Użycie śmigłowców transportowych regulowane jest na szczeblu korpusu.

2. W strefie działań bojowych najważniejszym rodzajem ruchu jest marsz. Potrzeby pola walki wymagają dokonania podziału dróg dla różnych użytkowników, w tym celu ustala się wojskowe drogi samochodowe i drogi dla ruchu cywilnego. W obszarze odpowiedzialności dywizji ruch wojsk odbywa się zgodnie z planem walki (operacji), uwzględniać jednak należy żywotne potrzeby ludności. W obszarze odpowiedzialności korpusu o przemieszczaniu się wojsk decyduje jego dowódca, uwzględnić jednak powinien potrzeby wojsk sprzymierzonych, narodowych wojsk obrony terytorialnej oraz potrzeby ludności cywilnej. Komendanci dróg związani są wytycznymi dowódcy korpusu odnośnie do obciążenia poszczególnych dróg. Koordynują oni wojskowy ruch samochodowy i wspierają jego realizację wykorzystując sieć kierowania ruchem.

W tyłowym obszarze działań bojowych za kierowanie ruchem odpowiedzialne są terytorialne organy dowodzenia. Przemieszczające się w tym obszarze wojska podlegają ustaleniom tych organów.

3. W marszu na znaczną odległość drogi dla przegrupowania związków taktycznych i oddziałów przygotowują i utrzymują siły operacyjnego szczebla dowodzenia. Niezależnie od wielkości sił operacyjnych każdy maszerujący oddział i związek taktyczny organizuje oddziały zabezpieczenia ruchu do bezpośredniego wsparcia inżynieryjnego maszerujących kolumn. W zależności od stopnia zagrożenia uderzeniem sił lądowych przeciwnika oddziały zabezpieczenia ruchu mogą wykonywać marsz w kolumnie ubezpieczeń marszowych lub przed siłami głównymi. W przypadku braku przeciwnika mogą być wcześniej wysłane na drogi marszu. Podczas niespodziewanej zmiany kierunku marszu z odwodu inżynieryjnego tworzy się kolejny oddział zabezpieczenia ruchu i wysyła się go na nową drogę marszu.

4. W zależności od położenia, sytuacji bojowej (operacyjno-taktycznej) i zadań oddziały (pododdziały) wojsk obrony przeciwlotniczej mogą przemieszczać się w składzie ogólnowojskowych związków taktycznych (oddziałów) lub samodzielnie. Podstawowym sposobem przemieszczania jest marsz. Z reguły przemieszczania dokonuje się własnymi środkami lub transportem kolejowym. Niekiedy przemieszczanie może odbywać się transportem wodnym (morskim, śródlądowym), powietrznym albo sposobem kombinowanym.

5. Przemieszczanie oddziałów (pododdziałów) wojsk obrony przeciwlotniczej może przebiegać w warunkach stałego zagrożenia i oddziaływania lotnictwa przeciwnika oraz innych środków ogniowych, desantów powietrznych, grup sabotażowych i dywersyjno-rozpoznawczych, a także w warunkach skażeń i zniszczeń terenu, dróg, mostów (przepraw). Oddziały (pododdziały) wojsk obrony przeciwlotniczej w trakcie przemieszczania są w stałej gotowości do rozwinięcia w ugrupowania bojowe oraz osłony wojsk w marszu i z krótkich przystanków. Osłonę przeciwlotniczą wojsk w toku ich przemieszczania realizują z tymczasowych stanowisk ogniowych, głównie podczas postojów, w rejonach odpoczynku i ześrodkowania oraz w czasie przeprawy przez przeszkody wodne, przełęcze i inne newralgiczne odcinki na drogach marszu.

1002. PRZEWOZY

A. ZASADY OGÓLNE

1. Przewóz wojsk wraz z uzbrojeniem, posiadanym sprzętem i środkami materiałowymi nazywamy przewozem operacyjnym. Przewozy operacyjne mogą być realizowane transportem kolejowym, samolotowym (śmigłowcowym), wodnym (śródlądowym, morskim). W warunkach RP, ze względu na posiadane możliwości, najczęściej stosowany będzie transport kolejowy, w ograniczonym zakresie transport samolotowy lub śmigłowcowy, a w bardzo ograniczonym transport wodny.

2. Przewozy wojsk operacyjnych transportem samolotowym lub śmigłowcowym będą realizowane wg zasad dotyczących desantów powietrznych. Ze względu na ograniczone możliwości przewozowe transportem samolotowym lub śmigłowcowym mogą być przewożone pododdziały z wyposażeniem indywidualnym żołnierzy lub lekkim uzbrojeniem zbiorowym.

3. Przewozy transportem wodnym na obszarze RP są mało racjonalne. Natomiast infrastruktura komunikacji morskiej może być przydatna do wyładowania lub załadowania wojsk koalicyjnych.

4. Transport kolejowy jest racjonalny podczas przewozów wojsk na duże odległości (powyżej 500 km). Jest skutecznym sposobem przemieszczania wojsk w okresie pokoju oraz podczas stopniowego rozwoju sytuacji kryzysowej. Zaletą transportu kolejowego jest oszczędność zużycia paliwa oraz przebiegu kilometrów przed kolejnym remontem, duża prędkość przewozu transportu operacyjnego (ok. 600 km/dobę), zapewnienie dobrych warunków odpoczynku przewożonych żołnierzy. Podczas dynamicznego lub agresywnego rozwoju sytuacji kryzysowej oraz w okresie wojny powinien być stosowany jak najrzadziej, ze względu na łatwość wykrycia i możliwość opóźnienia przewozu przez lotnictwo, trudność zachowania struktur bojowych, zbyt małą gęstość linii kolejowej oraz brak przystosowanych ramp załadunkowych i rozładunkowych, co w konsekwencji wydłuża proces przewozu wojsk. Przewozy operacyjne koleją powodują utratę zdolności bojowej przez nadrzędną jednostkę organizacyjną, a niekiedy i przez podstawowe struktury bojowe (batalion) ze względu na ograniczenia wynikające z możliwości przewozowych.

5. Kolejowy transport operacyjny charakteryzuje się dużym nasileniem w stosunkowo krótkim czasie, dużym zapotrzebowaniem na tabor kolejowy oraz urządzenia do zorganizowania załadowania i rozładowania, koniecznością współdziałania służb komunikacji wojskowej i cywilnej z dowództwem przewożonych oddziałów, potrzebą zachowania skrytości.

6. Wojskowy transport operacyjny składa się z nie więcej niż 30 wagonów o łącznej długości do 120 osi obliczeniowych (oś obliczeniowa równa jest 5 mb) oraz masie brutto do 1200 ton (bez lokomotywy). Wyszczególnia się transporty operacyjne: całopociągowe (60-120 osi obliczeniowych, ciężar brutto 800-1200 ton, a w przypadku przewozu sprzętu tylko gąsienicowego dopuszczalne jest 78 osi obliczeniowych); niecałopociągowe (poniżej 60 osi obliczeniowych i ciężaru do 800 ton brutto).

7. Doba przewozowa trwa 24 godziny i rozpoczyna się od określonego terminu, tj. dnia i godziny określonej w zadaniu do przewozu wojsk. Przewozy operacyjne planuje się w dobach przewozowych. Transport całopociągowy obowiązują specjalnie opracowane rozkłady jazdy, natomiast transport niecałopociągowy wykonuje ruch wg rozkładu jazdy pociągów kursowych.

8. Podczas planowania przewozów operacyjnych należy przyjmować najwyższe tempo, w którym można przewieźć związek taktyczny lub oddział. Dla dywizji przyjmuje się 12-24, a dla brygady 8-12 transportów na dobę z rejonu załadowania. Przyjmuje się, że zdolności załadowcze z punktu całopociągowego wynoszą 4, a z półpociągowego 2-3 transporty na dobę.

9. Rejon załadowania (wyładowania) to obszar obejmujący kilka stacji załadowczych (wyładowczych). Stacja załadowania (wyładowania) to stacja kolejowa posiadająca jeden lub więcej punktów ładunkowych. Punkt ładunkowy to miejsce na stacji przy bocznicy lub przy głównym szlaku z urządzeniami do ładowania wojsk.

10. Podczas załadowania, przewozu oraz wyładowania, w okresie zagrożenia militarnego, wojska muszą przestrzegać wszelkich zasad organizowania przedsięwzięć zabezpieczenia działań bojowych. Kolejność załadowania oraz skład transportów operacyjnych determinowany jest przyszłym zadaniem.

11. Każdy transport operacyjny otrzymuje od organów służby komunikacji wojskowej oddzielny numer. W przypadku przewozu kilku transportów operacyjnych tym samym pociągiem wyznaczany jest starszy komendantów transportu przez organ komunikacji wojskowej. W każdym transporcie operacyjnym dowódca samodzielnej jednostki organizacyjnej, z której składu jest transport, wyznacza osoby funkcyjne: komendanta transportu i jego zastępcę, pomocnika komendanta transportu ds. zabezpieczenia bojowego, pomocnika komendanta ds. logistyki, lekarza (sanitariusza) transportu, dowódców drużyn i zespołów specjalnych, starszych wagonów. Komendant transportu na każdą dobę przewozu wyznacza służbę wewnętrzną i wartowniczą transportu: oficera dyżurnego transportu i jego pomocnika, wartę, pododdział alarmowy. Dowódcy przewożonych pododdziałów wyznaczają podoficera dyżurnego pododdziału, a starsi wagonów dyżurnego wagonu i palacza (w razie potrzeby).

B. PLANOWANIE

1. Planowanie przewozów operacyjnych transportem kolejowym obejmuje: określenie liczby przewożonych żołnierzy, sprzętu i środków materiałowych; określenie ilości transportów operacyjnych i ich składu; wybór rejonów głównych i zapasowych ładowania i rozładowania; określenie możliwości stacji w zakresie ładowania i rozładowania; określenie czasu trwania przewozu.

2. Terminy składania zapotrzebowań na wojskowe transporty operacyjne planowane do realizacji w okresie pokoju należy realizować zgodnie z obowiązującymi instrukcjami. W okresie zagrożenia militarnego, kryzysu i wojny przewozy operacyjne realizowane są na podstawie centralnego planu przewozów, według przydzielonych terminów, ilości transportów, rejonów załadowania i wyładowania.

3. Przed przystąpieniem do planowania przewozów operacyjnych transportem kolejowym, należy dokonać kalkulacji wstępnych polegających na określeniu potrzebnej liczby i rodzaju taboru kolejowego, podziału wojsk na transporty operacyjne, rejonów załadowania i wyładowania, tempa przewozu, terminu wykonania przewozu.

Ilość i rodzaj taboru kolejowego, podział na transporty oraz zestawienia wagonów w transporcie operacyjnym określa się wg norm zawartych w stosownych instrukcjach.

Związek taktyczny i oddział przed przystąpieniem do przygotowania przewozu otrzymują główne i zapasowe rejony załadowania i rozładowania. Ponadto, dowódca przewożonego oddziału może otrzymać rejony wyjściowe i wyczekiwania do załadowania i po wyładowani lub określa je samodzielnie. Odległość rejonu wyjściowego przed i po wyładowaniu określa się w odległości nie mniejszej niż 10 km od rejonu załadowania i rozładowania. W przypadku, kiedy przewożone wojska są (lub będą) rozmieszczone w odległości nie większej niż 20-30 km od rejonu załadowania (wyładowania), to rejonu wyjściowego nie wyznacza się. W tym wypadku wyznacza się rejon wyczekiwania położony w odległości 3-5 km od stacji załadowania (wyładowania). Jeżeli rejon wyjściowy znajduje się w odległości nie większej niż 10 km od rejonu ładowania (rozładowania), to nie wyznacza się rejonu wyczekiwania przed lub po załadowaniu, a wojska w składzie transportu maszerują bezpośrednio do stacji załadowania lub rejonu wyjściowego.

C. REALIZACJA

1. Przed załadowaniem transportu osoby funkcyjne i drużyny specjalne powinny przybyć na stacje ładowania. Na godzinę przed przystąpieniem do ładowania skład transportu operacyjnego powinien przybyć do rejonu wyczekiwania (jeżeli nie został wyznaczony rejon wyczekiwania skład transportu przybywa w rejon stacji załadowania i zostaje zatrzymany na drogach marszu umożliwiających ruch na punkty ładunkowe). Regulację ruchu z rejonu wyczekiwania do stacji załadowania wyznacza komendant transportu.

2. Osoby funkcyjne i drużyny specjalne transportu przyjmują wyposażenie oraz przygotowują podstawiony skład transportu do załadowania. Organizowane jest zabezpieczenie bojowe na stacji załadowania. Po przygotowaniu transportu do załadowania w określonym czasie i kolejności odbywa się ładowanie sprzętu, środków materiałowych i żołnierzy na wagony.

3. Po załadowaniu transportu organizuje się zabezpieczenie bojowe oraz funkcjonowanie służby wewnętrznej i wartowniczej.

4. W przypadku uszkodzenia linii kolejowej oraz braku objazdu, wojska opuszczają transport kolejowy i przemieszczają się dalej na własnych środkach transportu. W przypadku zaatakowania transportu podczas jazdy przez lotnictwo, następuje zwolnienie prędkości jazdy i atak odpierany jest podczas ruchu organicznymi środkami przeciwlotniczymi transportu. W przypadku konieczności pokonania terenu skażonego, załogi czołgów i bojowych wozów piechoty przewożone są w sprzęcie, a pozostałość żołnierzy w wagonach dodatkowo uszczelnionych.

5. Podczas jazdy transportu operacyjnego obowiązują wszystkich przepisy dotyczące ruch kolejowego.

6. Po przybyciu do stacji wyładowania drużyny i zespoły funkcyjne przystępują do rozładowania. Podczas wyładowania organizuje się zabezpieczenie bojowe na podobnych zasadach, jak podczas ładowania. Sprzęt po rozładowaniu wyprowadza się w rejon zbiórki, a następnie przemieszcza pododdziałami do rejonu wyczekiwania lub po sformowaniu kolumny do określonego rejonu.

7. Podczas przewozów należy dążyć do zachowania całości organizacyjnej przewożonych oddziałów i pododdziałów wojsk obrony przeciwlotniczej oraz ich gotowości, po wyładowaniu do prowadzenia działań bojowych.

8. W trakcie przemieszczania część sił i środków rozwija się w ugrupowanie bojowe lub rozmieszcza się na środkach transportu (kolejowych, wodnych, powietrznych) z zadaniem osłony przeciwlotniczej wojsk i obiektów w czasie załadowania, przewozu (przerzutu) i po wyładowaniu.

9. Pułkowi (dywizjonowi) przeciwlotniczemu przewożonemu transportem kolejowym, wodnym lub powietrznym wyznacza się rejony ześrodkowania przed załadowaniem i po wyładowaniu, rejony wyczekiwania przed załadowaniem i rejony zbiórki po wyładowaniu. Wyznacza się także główną i zapasową stację kolejową (port, przystań, lotnisko, lądowisko) załadowania i wyładowania.

1003. ROZMIESZCZANIA

A. ZASADY OGÓLNE

Rozmieszczanie to stacjonowanie wojsk w garnizonach oraz pobyt w rejonach ześrodkowania (wyjściowych, odpoczynku) z zachowaniem odpowiedniego stopnia (poziomu) gotowości bojowej.

1. Wojska rozmieszcza się w sposób umożliwiający zorganizowanie ochrony i obrony oraz wykonanie manewru. Nie rozmieszcza się wojsk w pobliżu obiektów, które mogą stanowić cele uderzeń przeciwnika. Teren przewidziany do rozmieszczania wojsk powinien umożliwiać maskowanie, dogodne warunki odpoczynku wojsk oraz warunki sanitarno-epidemiologiczne. Znajdować się tam powinna odpowiednia ilość dróg manewru.

Wojska w rejonach ześrodkowania zachowują gotowość do odparcia napadu przeciwnika naziemnego i powietrznego oraz do szybkiego i skrytego opuszczenia rejonu.

2. Przed rozmieszczaniem wojsk w terenie, szczególnie w rejonach, które zajmował przeciwnik, przeprowadza się rozpoznanie w celu wykrycia ewentualnych grup dywersyjno-rozpoznawczych, wykrycia i oznakowania zaminowanych i skażonych odcinków terenowych, określenia przydatności źródeł wody i żywności oraz możliwości wykorzystania innych środków zaopatrzenia. W celu wybrania (ustalenia) rejonów rozmieszczenia oddziałów (pododdziałów) oraz określenia ich przydatności wysyła się grupy rekonesansowe. W skład grup mogą wchodzić oficerowie sztabu, rodzajów wojsk i służb oraz przedstawiciele oddziałów (łącznicy z pododdziałów).

B. PRZEBYWANIE WOJSK W REJONACH

1. Związkowi taktycznemu (oddziałowi) wyznacza się rejony rozmieszczania: główny i zapasowy. Zapasowych rejonów dla oddziałów nie wyznacza się wewnątrz głównego rejonu rozmieszczenia związku taktycznego. Oddziały (pododdziały) zajmują rejony ześrodkowania sukcesywnie w miarę podchodzenia do nich. Niedopuszczalne jest zatrzymywanie kolumn na drogach w oczekiwaniu na wejście do rejonu. Wojska rozśrodkowują się w rejonie, przyjmując ugrupowanie stosownie do oczekujących je zadań.

2. Po wejściu wojsk do rejonu rozpoczyna się niezwłocznie rozbudowę fortyfikacyjną. Równolegle z budową obiektów fortyfikacyjnych rozbudowuje się system zapór inżynieryjnych i utrzymuje drogi manewru. Wszelkie prace i wykonywane obiekty dokładnie się maskuje. Wojska rozmieszcza się w pewnym oddaleniu od dróg marszu, w odległościach i odstępach zapewniających bezpieczeństwo i niewielkie prawdopodobieństwo strat w wypadku uderzeń rakietowych, lotnictwa, śmigłowców bojowych oraz artylerii przeciwnika. Oddział i pododdziały przeciwlotnicze rozwija się na obrzeżach rejonu ześrodkowania w stałej gotowości do odparcia środków napadu powietrznego przeciwnika. Stanowiska dowodzenia związku taktycznego (oddziału) rozwija się w rejonach zapewniających ciągłe dowodzenie oddziałami (pododdziałami) zarówno podczas ich przebywania w rejonie rozmieszczenia, jak też w czasie ich wymarszu z zajmowanego obszaru. Oddziały (pododdziały) logistyczne rozmieszcza się w pobliżu dróg dowozu i ewakuacji zapewniając im obronę i ochronę. Łączność utrzymuje się z oddziałami (pododdziałami) za pomocą ruchomych i przewodowych środków łączności. Praca środków radiowych jest dozwolona w wypadkach przekazywania sygnałów powiadamiania, ostrzegania i alarmowania oraz do kierowania ogniem środków przeciwlotniczych.

3. Wojska w rejonach rozmieszczania organizują ubezpieczenia postoju. Liczba pododdziałów, wydzielonych do ubezpieczenia postoju zależna jest od warunków terenowych, odległości od przeciwnika i jego aktywności bojowej. Elementami ubezpieczenia postoju są oddziały czat i czaty. Każdorazowo odległość ubezpieczenia postoju od ubezpieczanych oddziałów (pododdziałów) powinna zapewnić wykonanie manewru i zorganizowane wejście do walki. Rubież ubezpieczenia postoju rozbudowuje się pod względem inżynieryjnym podobnie jak w obronie.

Bezpośrednio w rejonie rozmieszczania oddziału (pododdziału) organizuje się patrole, podsłuchy, posterunki obserwacyjne, wystawia czujki oraz wyznacza pododdziały dyżurne. W rejonach rozmieszczania oddziałów (pododdziałów) organizuje się i prowadzi rozpoznanie przeciwnika powietrznego oraz alarmowanie wojsk o zagrożeniu. Ponadto prowadzi się rozpoznanie inżynieryjne i przeciwchemiczne oraz realizuje przedsięwzięcia przeciwepidemiologiczne.

1004. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

a) DOWODZENIE

1. W wysuniętej strefie działań bojowych przemieszczanie zdeterminowane jest jedynie zadaniem bojowym. Odpowiedzialność za koordynację ruchu wojsk spoczywa na dowódcach wojsk operacyjnych. Przemieszczające się wojska muszą zapewnić sobie jednak własną kontrolę przemieszcznia i regulację ruchu.

2. W tyłowej strefie działań plany przemieszczania muszą być skoordynowane pomiędzy Dowództwami NATO i narodowymi. Przemieszczanie odbywa się w zasadzie pod nadzorem organów odpowiedzialnych za przemieszczanie i kontrolę ruchu w danej strefie. Przy czym odpowiedzialność scedowana jest w dół zgodnie z istniejącymi porozumieniami.

3. W celu dokładnego przygotowania wojsk powinny być wcześniej przekazane wytyczne do przemieszczania i rozmieszczania w postaci zarządzeń przygotowawczych. Mogą one zawierać między innymi:

• przewidywany charakter zadania;

• najwcześniejszy termin rozpoczęcia przemieszczenia;

• jeśli to możliwe, drogi (pasy) marszu i ugrupowanie marszowe przemieszczanych wojsk;

• przedsięwzięcia jakie mają wykonać jednostki, aby przygotować się do przemieszczenia;

4. Dokumentem ściśle precyzującym zadania do przemieszczania i koordynującym je jest rozkaz do przemieszczenia. Zawiera on obowiązkowo wszystkie elementy konieczne do sprawnego, skoordynowanego i szybkiego przemieszczenia, a zwłaszcza:

• drogi (pasy) przemieszczenia;

• ugrupowanie marszowe;

• elementy synchronizacji przemieszczenia;

• terminy;

• organizację dowodzenia i łączności na czas przemieszczenia.

Korekty do rozkazu przekazywane są podwładnym w formie zarządzeń operacyjnych.

B. ŁĄCZNOŚĆ

1. Zorganizowana łączność na czas marszu, jak również w rejonach odpoczynku, ześrodkowania oraz w toku walki spotkaniowej, powinna zapewnić ciągłość dowodzenia, współdziałania, ostrzegania i alarmowania.

2. W rejonach odpoczynku, gdy pozwalają możliwości czasowe i właściwości terenu, łączność zapewnia się środkami radioliniowymi lub przewodowymi, bezpośrednio pomiędzy stanowiskami dowodzenia lub poprzez dowiązanie się do najbliższego węzła łączności sieci telekomunikacyjnej.

3. Łączność w marszu z reguły zapewnia się środkami radiowymi oraz środkami wojskowej poczty polowej.

4. W celu zapewnienia ciągłości dowodzenia, wszyscy korespondenci relacji radiowych mają obowiązek pośredniczenia w przekazywaniu wiadomości wzdłuż kolumny (grupy) marszowej czy też ugrupowania marszowego.

5. W czasie wykonywania marszu mogą występować ograniczenia w wykorzystaniu środków radiowych.

6. Przekazywanie sygnałów powiadamiania, ostrzegania i alarmowania zapewnia się we wszystkich relacjach łączności na zasadach pierwszeństwa przed innymi informacjami.

7. W celu zapewnienia dowodzenia wojskami w czasie przewozu, łączność zapewnia się w systemach łączności zabezpieczającego przewóz.

8. W rejonach załadowania, wyładowania za organizację łączności odpowiada dowódca wykonujący przewóz. W tych rejonach organizuje się łączność z wykorzystaniem zarówno środków polowych, jak i stacjonarnych.

9. Łączność na okres przewozu operacyjnego (wewnętrzna) jest zapewniona środkami radiowymi, sygnalizacyjnymi i odpowiada za nią dowódca wykonujący przewóz.

10. Dla zapewnienia dowodzenia wojskami w garnizonie wykorzystuje się stacjonarną sieć łączności, zapewniającą łączność zarówno służbową jak i prywatną.

11. W rejonach ześrodkowania (wyjściowym, odpoczynku), łączność zapewnia się z wykorzystaniem środków polowych, jak i stacjonarnych.

12. Organizując łączność w głównych rejonach rozmieszczania, należy przewidzieć niezbędne siły i środki łączności do zabezpieczenia łączności z rejonu zapasowego.

13. W rejonach ześrodkowania mogą występować ograniczenia w wykorzystaniu środków radiowych.

1005. LOGISTYKA

A. POSTANOWIENIA OGÓLNE

1. Przed rozpoczęciem marszu wykonuje się obsługiwanie techniczne pojazdów mechanicznych i, jeśli to konieczne, wyposaża się je w dodatkowe pojemniki z paliwem. Do poszczególnych związków taktycznych (oddziałów, pododdziałów) kieruje się własny i przydzielony transport z materiałami pędnymi i smarami. W wojskach gromadzi się doraźne zapasy żywności, niektóre rodzaje amunicji, zapas wody konsumpcyjnej oraz ewakuuje się z nich rannych i chorych, niesprawne uzbrojenie i sprzęt wojskowy, którego nie można naprawić do chwili rozpoczęcia marszu, a także inne zbędne mienie wojskowe.

2. Podczas marszu jednostki logistyczne przemieszczają się za siłami głównymi, tworząc samodzielne kolumny marszowe. Organizują one zamykanie techniczne kolumn wydzielając środki ewakuacyjne i remontowe, samochody z częściami zamiennymi, żywnością, paliwami oraz siły i środki z jednostek medycznych.

W wypadku marszu związków taktycznych (oddziałów) po dwóch drogach (w dwóch oddzielnych kolumnach) ich jednostki logistyczne (zaopatrzenia, remontowe i medyczne) dzieli się na części i przydziela do poszczególnych kolumn.

Oddziały (pododdziały) medyczne oraz transport z amunicją rozmieszcza się z zasady w czole kolumn jednostek logistycznych. Podczas marszu w warunkach ograniczonej widoczności, w czasie gołoledzi, po drogach ze stromymi podjazdami i zjazdami oraz ostrymi zakrętami zwiększa się odstępy między pojazdami.

W czasie marszu jednostki logistyczne obowiązuje ścisłe przestrzeganie ustalonego porządku, szczególnie prędkości i odległości między kolumnami, oddziałami, pododdziałami i pojazdami.

W wypadku ataku z powietrza kolumny jednostek logistycznych kontynuują marsz, zwiększając odpowiednio prędkość.

Jednostki logistyczne wyznaczone do awangard lub oddziałów wydzielonych, maszerują w składzie ich kolumn, będąc w gotowości do rozwinięcia urządzeń logistycznych w wypadku nawiązania walki z przeciwnikiem.

Postoje i odpoczynki wykorzystuje się do przeglądów kontrolnych pojazdów, uzupełniania paliw oraz dostarczenia wojskom gorących posiłków i suchego prowiantu.

Odtwarzanie zapasów w jednostkach transportu materiałów pędnych i smarów odbywa się w wyznaczonych źródłach zaopatrzenia położonych w pobliżu dróg marszu.

Uszkodzone w czasie marszu pojazdy ustawia się na poboczu i naprawia. W razie niemożności lub niecelowości ich naprawy na miejscu, kieruje się je do miejsca najbliższego postoju lub rejonu odpoczynku, lub punktu zbiórki uszkodzonego sprzętu organizowanego siłami maszerujących wojsk.

Pomoc medyczną rannym i chorym w czasie marszu zapewnia się siłami i środkami jednostek medycznych przydzielonych do kolumn marszowych. Rannych i chorych wymagających leczenia szpitalnego ewakuuje się do szpitali rozmieszczonych w pobliżu dróg marszu.

3. Przed rozpoczęciem przewozu wojsk jednostki logistyczne przemieszcza się do rejonu wyjściowego, w którym dokonuje się ich podziału na transporty oraz ustala kolejność wyruszenia do rejonu wyczekiwania.

Rejony wyjściowe i wyczekiwania przed ich zajęciem przez wojska są rozpoznawane przez grupy rekonesansowe, w których działają przedstawiciele organów logistycznych.

Z rejonu wyjściowego do rejonu wyczekiwania oddziały i pododdziały logistyczne wychodzą razem z wojskami, do których zostały przydzielone. W rejonach tych rozmieszczają się z uwzględnieniem podziału na transporty oraz kolejności wyruszenia do punktów ładowania.

Na czas przewozu wojsk transportem kolejowym (wodnym, powietrznym) uzupełnia się im zapasy zaopatrzenia oraz, w razie potrzeby, gromadzi zapasy doraźne wybranych środków bojowych i materiałowych, a także ustala sposób żywienia żołnierzy oraz udzielania pomocy medycznej rannym i chorym.

Przygotowując uzbrojenie i sprzęt wojskowy do przewozu, organizuje się jego naprawę przed załadowaniem.

4. W czasie przewozu jednostki logistyczne utrzymują stałą gotowość do wyładowania i kontynuacji marszu oraz realizacji zabezpieczenia logistycznego maszerujących wojsk.

Zapasy środków bojowych i materiałowych przewozi się na pojazdach (samochodach i przyczepach) zachowując wymagania obowiązujące przy opakowaniu i mocowaniu ładunków na tym rodzaju transportu, którym przewożone są wojska.

Podczas przewozu wojsk transportem kolejowym gorące posiłki przyrządza się w kuchniach urządzonych w specjalnych wagonach krytych. Wodę konsumpcyjną uzupełnia się na wyznaczonych stacjach kolejowych. W wagonach, w których przewozi się żołnierzy, należy zawsze utrzymywać niezbędny zapas kawy lub wody do picia. Rannych i chorych z transportu kolejowego ewakuuje się podczas postoju na stacjach do najbliższych szpitali wojskowego rejonu leczniczego.

W czasie przewozu wojsk statkiem (okrętem) gorące posiłki przyrządza się w kuchniach statków (okrętów).

Podczas przewozu jednostek logistycznych transportem powietrznym skład transportu, kolejność, sposób i czas przewozu ludzi, sprzętu i środków zaopatrzenia ustala się z przedstawicielami jednostek lotnictwa transportowego.

Załadowaniem ludzi, uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz środków zaopatrzenia do samolotów i śmigłowców transportowych kieruje przedstawiciel jednostki lotniczej.

5. W rejonach rozmieszczenia wojsk jednostki i urządzenia logistyczne rozmieszcza się w pobliżu dróg, z dala od obiektów stanowiących opłacalne cele dla uderzeń przeciwnika oraz maskuje. Oddziały i pododdziały z amunicją, materiałami wybuchowymi i paliwami płynnymi należy rozśrodkować.

Rejony rozmieszczenia i rozwinięcia jednostek i urządzeń logistycznych przed ich zajęciem rozpoznają grupy rekonesansowe. Oprócz rejonów zasadniczych rozpoznawane są rejony zapasowe.

W rejonach rozmieszczania jednostek oraz rozwinięcia urządzeń logistycznych organizowane i realizowane są przedsięwzięcia obrony i ochrony.

ROZDZIAŁ 11

DZIAŁANIA AEROMOBILNE

1101. ZASADY OGÓLNE

1. Podstawą koncepcji działań aeromobilnych jest użycie śmigłowców w celu zwiększenia siły ognia i ruchliwości pododdziałów wojsk lądowych, w ramach zintegrowanego systemu walki powietrzno-lądowej.

2. Do działań aeromobilnych zalicza się wszelkie działania, w których oddziały (pododdziały) wykonują manewr nad polem walki na śmigłowcach, w celu prowadzenia walki lądowej w formie działań powietrznoszturmowych lub desantowoszturmowych.

3. W działaniach powietrznoszturmowych zwalcza się przeciwnika z powietrza bronią pokładową śmigłowców oraz bronią pododdziałów rozmieszczonych w śmigłowcach. Desantowanie sił naziemnych - w działaniach tego typu - z zasady nie występuje lub występuje w ograniczonym zakresie.

4. W działaniach desantowoszturmowych zasadniczą rolę w zwalczaniu przeciwnika odgrywają pododdziały desantowane ze śmigłowców na lądzie. Ich walkę wspierają z powietrza śmigłowce.

1102. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁAŃ AEROMOBILNYCH

1. Działania aeromobilne są integralną częścią walki lądowej. Wojska aeromobilne mogą działać samodzielnie lub wspólnie z innymi rodzajami wojsk lądowych, w całej strefie odpowiedzialności związku operacyjnego (taktycznego). Realne zagrożenie użycia wojsk aeromobilnych może zmusić przeciwnika do rozproszenia swoich sił, w celu osłony ważnych urządzeń i kluczowego terenu w rejonach tyłowych (w głębi ugrupowania).

2. Wojska aeromobilne umożliwiają dowódcom szybką reakcję na zaistniałą sytuację w całym rejonie (obszarze) odpowiedzialności. Ich użycie może stanowić ważny element walki o uchwycenie i utrzymanie inicjatywy (swobody działania). Wojska te są przydatne do spełnienia roli wysoce manewrowego powietrznego odwodu.

3. Działania aeromobilne prowadzone są zwykle w rejonach nie bronionych lub słabo bronionych. W wyjątkowych sytuacjach mogą one być prowadzone w rejonach zajętych (bronionych) przez przeciwnika, jednakże pod warunkiem posiadania przewagi w powietrzu i potencjalnych możliwości jego rozbicia (zniszczenia, obezwładnienia).

4. Działania aeromobilne mogą być prowadzone we wszystkich rodzajach działań bojowych wojsk lądowych. Ich celem może być:

• opanowanie i utrzymanie kluczowych obiektów terenowych (przełęcze, wąwozy, mosty, przeprawy itp.);

• niszczenie ważnych celów (obiektów) w ugrupowaniu przeciwnika;

• osłona luk i otwartych skrzydeł w ugrupowaniu własnych wojsk;

• zamykanie wyłomów powstałych w obronie na skutek uderzeń przeciwnika;

• zwalczanie desantów i innych sił przeciwnika, prowadzących działania w głębi ugrupowania własnych wojsk;

• wzmocnienie okrążonych sił;

• prowadzenie rozpoznania;

• wprowadzanie w błąd przeciwnika działaniami demonstracyjnymi (pozornymi).

Wojska aeromobilne są zdolne do:

• uzyskania zaskoczenia poprzez atakowanie przeciwnika z dowolnego kierunku oraz w rejonach trudnodostępnych, przelotu nad zaporami i omijania pozycji przeciwnika;

• szybkiego ześrodkowania sił w decydującym miejscu i czasie;

• szybkiego rozśrodkowania w celu zmniejszenia skutków uderzeń przeciwnika;

• szybkiej reakcji na zaistniałą sytuację pola walki, również na duże odległości;

• utrzymania wysokiego tempa działania przez szybkie przenoszenie wysiłku na inny kierunek lub w nowy rejon działania;

• uniezależnienie się od lądowych linii komunikacyjnych.

5. Działania aeromobilne mogą być ograniczone przez następujące czynniki:

• warunki meteorologiczne, uniemożliwiające użycie śmigłowców;

• możliwości ogniowe przeciwnika (w tym skutki użycia broni masowego rażenia), które mogą uniemożliwić lądowanie w wybranym punkcie (rejonie);

• działania obrony powietrznej przeciwnika (w tym samolotów) podczas przelotu do rejonu realizacji zadań;

• brak ciężkiego sprzętu, w tym pojazdów, które nie mogą być przetransportowane drogą powietrzną;

• uzależnienie od dostaw zaopatrzenia drogą powietrzną;

• ograniczone możliwości współdziałania z własnymi wojskami lądowymi podczas prowadzenia działań w ugrupowaniu przeciwnika.

1103. PROWADZENIE DZIAŁAŃ AEROMOBILNYCH

1. Działania aeromobilne prowadzone są przez związki taktyczne (oddziały, pododdziały) kawalerii powietrznej, desantowoszturmowe, powietrznodesantowe i lotnictwa wojsk lądowych. Mogą być także prowadzone przez doraźnie tworzone aeromobilne elementy ugrupowania bojowego, w których skład wchodzą pododdziały wojsk lądowych i śmigłowców różnego rodzaju.

2. Działania aeromobilne może prowadzić związek taktyczny (oddział), który posiada etatowe śmigłowce (samoloty) w ilości wystarczającej do podjęcia samodzielnych działań tego typu

3. Związek taktyczny (oddział), który etatowo nie posiada wystarczającej liczby śmigłowców może prowadzić działania aeromobilne pod warunkiem otrzymania niezbędnych sił i środków lotnictwa wojsk lądowych. W tej sytuacji zasadniczym warunkiem prowadzenia działań przez zgrupowania aeromobilne jest zapewnienie czasu na połączone szkolenie wydzielonych sił (komponentu lądowego i powietrznego).

4. Działania aeromobilne planuje się w odwrotnej kolejności niż ich późniejsza realizacja. Planowanie obejmuje wykonanie (opracowanie) następujących dokumentów:

• planu działań taktycznych na lądzie, który obejmuje rozwinięcie sił szturmowych i oddziałów wsparcia natychmiast po wylądowaniu na lub w pobliżu obiektu. Określa się w nim główne i zapasowe obiekty ataku, rubieże wykonania zadań, strefy i sektory działań szturmowych oraz rejony ześrodkowania po wykonaniu zadań;

• planu lądowania, w którym określa się czas i kolejność wprowadzenia wojsk aeromobilnych w rejon obiektu w zależności od ustaleń zawartych w planie działań taktycznych na lądzie;

• plan przegrupowania powietrznego, który obejmuje trasy przelotu i tabele przegrupowania powietrznego. Na każdej trasie przelotu wyznacza się punkty kontrolne: punkt wyjściowy (znajduje się w strefie załadunku - rejonie wyjściowym), od którego prowadzi się kalkulację czasu oraz określa profil lotów śmigłowców; 2-4 punkty regulacji ruchu; punkty kontroli łączności (zwykle pokrywają się z punktami regulacji ruchu), rubież (punkty) bojowego rozejścia, którą wybiera się zwykle w odległości 5-8 km od rejonu (strefy) działań bojowych. Obejmuje on także informacje dotyczące ugrupowania na trasie przelotu, wysokości i prędkości, pogody, możliwości załadowczych, promienia działania i procedur kontroli przestrzeni powietrznej, obrony przeciwlotniczej i taktycznego wsparcia lotniczego;

• plan załadowania, w którym określa się rejony załadowania, kolejność załadunku wojsk oraz zaopatrzenia i wyposażenia;

• ogólny plan działania, który obejmuje koncepcję wykonania zadania i skład sił przeznaczonych do jego realizacji.

5. Podczas planowania działań zgrupowań aeromobilnych należy uwzględnić następujące zasady:

• zadania bojowe powinny odpowiadać potrzebom pola walki i być dostosowane do specyfiki prowadzenia działań bojowych;

• uzbrojenie śmigłowców bojowych należy dostosować do charakteru wykonywanego zadania;

• wielkość, skład i wyposażenie zgrupowania aeromobilnego (rzutu lądowego i powietrznego) powinno uwzględniać potrzeby wynikające z wykonywanego zadania;

• w sytuacji, gdy przeciwnik zostanie silnie obezwładniony pododdziały bojowe przemieszczone są przez śmigłowce na tyle blisko celu lub rejonu działania, na ile to możliwe;

• przyjęta forma działań - rajd (szturm) powietrzny, szturm lądowo-powietrzny lub powietrzno-lądowy powinna zależeć od charakteru zadania bojowego, sytuacji pola walki oraz rzeźby i pokrycia terenu;

• uderzenia na stacjonarne obiekty przeciwnika należy wykonywać niespodziewanie, bezpośrednio z kilku kierunków jednocześnie. Uderzenia te wykonują wspólnie śmigłowce bojowe i wojska rzutu lądowego ze śmigłowców bądź lądu. Zwalczając ruchome obiekty przeciwnika stosuje się metodę zwalczania strefowego lub selektywnego. Pierwsza polega na działaniu poszczególnych kilku grup szturmowych (rajdowych) na wyznaczonych kierunkach; druga zaś, na tropieniu i zwalczaniu (lub nękaniu) przez organiczne siły szturmowe ściśle wytypowanych pojedynczych obiektów przeciwnika.

A. WSPARCIE DZIAŁAŃ

1. Wojska (zgrupowania) aeromobilne rozwijane w ugrupowaniu przeciwnika będą wspierane ogniem na maksymalny zasięg, w ramach danego szczebla dowodzenia. Działania prowadzone na większej odległości mogą wymagać, aby artyleria była przemieszczona lub towarzyszyła zgrupowaniom aeromobilnym w rejonie obiektu.

2. Bezpośrednie wsparcie lotnicze może w szczególnych przypadkach zastąpić wsparcie artyleryjskie, które zostało ograniczone z powodu odległości i możliwości przewozowych.

3. Środki obrony przeciwlotniczej rozwijane są zwykle wraz z pierwszorzutowymi pododdziałami.

4. Zbieranie danych rozpoznawczych realizowane będzie podczas wszystkich etapów działania, zaś zakłócanie będzie szczególnie ważne podczas przegrupowania powietrznego i w etapie lądowania.

5. Wysiłek wojsk inżynieryjnych uwzględnia się w planach manewru i wsparcia ogniowego w obronie. Skupia się na wykonaniu zadań inżynieryjnych najczęściej na korzyść wojsk działających w pierwszym rzucie, głównie w celu wsparcia wojsk wykonujących manewr w czasie ataku bądź odpierających uderzenia przeciwnika. Obiekty fortyfikacyjne dla wojsk wykonuje się zazwyczaj w rejonach wyjściowych, a okopy dla środków ogniowych także w rejonach działania pododdziałów bojowych w celu zwiększenia ich żywotności i skuteczności;

6. System łączności musi zapewnić niezależne połączenie pomiędzy stanowiskami dowodzenia związku operacyjnego (taktycznego) a dowódcą wojsk (zgrupowań) aeromobilnych.

1104. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

A. DOWODZENIE

1. Dowódcą wojsk aeromobilnych jest dowódca z korpusu oficerów wojsk lądowych. Ponosi on całkowitą odpowiedzialność za planowanie i realizację tych działań. Do jego obowiązków należy między innymi:

• przygotowanie wszelkich planów i rozkazów;

• kierowanie zarówno elementami lotniczymi, jak i naziemnymi;

• podejmowanie decyzji taktycznych w toku całej operacji;

• ustalanie priorytetów odpowiedzialności;

• zapewnienie bezpieczeństwa własnemu lotnictwu;

• zapewnienie koordynacji działań z obroną powietrzną, kontrolą przestrzeni powietrznej i pododdziałami taktycznego wsparcia lotniczego.

2. Nawigator lotniczy jest doradcą dowódcy wojsk aeromobilnych. Jego odpowiedzialność obejmuje:

• kierowanie jednostkami lotniczymi;

• zapewnienie łączności z transportowanymi jednostkami;

• udział w przygotowaniu planów i rozkazów;

• zapewnienie informacji technicznej;

• koordynację działania środków naprowadzających na cele;

• koordynację zabezpieczenia logistycznego jednostek lotniczych ustalonego przez dowódcę wojsk aeromobilnych.

3. Dowódcą transportowanej jednostki jest dowódca jednostki wojsk lądowych i podlega dowódcy wojsk aeromobilnych. Zwykle nie dowodzi on elementami wsparcia lotniczego, ale według decyzji dowódcy wojsk aeromobilnych, dowodzenie takie może mu być przekazane na określone etapy operacji.

4. Dowódca jednostki lotniczej dowodzi jednostką (jednostkami) lotniczą i jest podporządkowany dowódcy realizującemu zadanie lotnicze.

5. Plan działań aeromobilnych obejmuje:

• Plan operacji lądowej zawierający rozwinięcie sił szturmowych i elementów wsparcia natychmiast po wylądowaniu w pobliżu obiektu;

• Plan lądowania określający wprowadzenie wojsk aeromobilnych w rejon obiektu we właściwym czasie i we właściwej kolejności wykonywania planu operacji lądowej;

• Plan przegrupowania powietrznego zawierający trasy przelotu i tabele przegrupowania powietrznego. Obejmuje on także informacje dotyczące ugrupowania na trasie przelotu, wysokości i prędkości, pogody, maksymalnych możliwości załadowczych, promienia działania i procedur kontroli przestrzeni powietrznej, obrony przeciwlotniczej i wsparcia lotniczego;

• Plan załadowania określa między innymi kolejność załadunku i ustala porządek ruchu wojsk, zaopatrzenia i wyposażenia do rejonu załadowania;

• Plan etapów operacji uszczegóławia rejon (rejony) kontrolne i określa wytyczne co do przegrupowania wojsk, zaopatrzenia i potrzebnego wyposażenia, poprzedzającego wykonanie zadania przez siły główne.

6. W przypadku prowadzenia operacji w obszarze działań lub sąsiedztwie wojsk własnych, poszczególne zadania jednostek wojsk lądowych i aeromobilnych muszą być szczegółowo określone, a ich działania skoordynowane w celu zapewnienia bezpieczeństwa wojsk lądowych i lotnictwa. Koordynacja ta obejmuje głównie wymianę informacji, danych rozpoznawczych, przekazywanie planów wsparcia operacji, nakreślenie przedsięwzięć kierowania ogniem i procedur rozpoznawczych. W tym celu do wojsk działających na lądzie powinien być oddelegowany oficer wojsk aeromobilnych.

7. W innych przypadkach koordynacja może być potrzebna pomiędzy wojskami, które mają lądować i realizować zadania w różnych miejscach. W tej sytuacji muszą być ustalone jasne zależności dowodzenia.

B. ŁĄCZNOŚĆ

1. Łączność w wojskach aeromobilnych organizuje się na ogólnych zasadach obowiązujących w związkach taktycznych (oddziałach) prowadzących działania na lądzie.

2. Specyfikę organizacji łączności w wojskach aeromobilnych określa złożoność działania, cele i wykonywane zadania, a w szczególności:

• duże rozśrodkowanie oddziałów, pododdziałów wchodzących w skład wojsk aeromobilnych,

• ograniczony czas na organizację dowodzenia,

• zapewnienie łączności z wojskami lotniczymi (z pododdziałami wsparcia lotniczego) oraz innymi wojskami wspierającymi,

• duża ruchliwość.

3. W czasie prowadzenia działań aeromobilnych system łączności musi zapewnić niezależne połączenia pomiędzy stanowiskiem dowodzenia dowódcy wojsk aeromobilnych i wojskami działającymi na lądzie (niekiedy działającymi w izolacji).

4. Podstawowym środkiem łączności wykorzystywanym w działaniach aeromobilnych będą środki radiowe.

1105. LOGISTYKA

1. Zabezpieczenie logistyczne wojsk (zgrupowań) aeromobilnych obejmuje dostawy zaopatrzenia oraz świadczenie usług dla rzutu powietrznego (śmigłowców) oraz rzutu lądowego. W okresie przygotowania działań organizuje i realizuje się je w oparciu o potencjał logistyczny rejonów bazowych, a w toku działań - rzutów zabezpieczenia naziemnego (RZN). Ponadto, jeżeli działania prowadzone są w ugrupowaniu wojsk własnych, wykorzystywany jest również potencjał logistyczny wojsk współdziałających z wojskami (zgrupowaniami) aeromobilnymi.

2. Przed rozpoczęciem działań na lądowiskach rejonu bazowego wykonuje się obsługiwania techniczne śmigłowców oraz uzupełnienia w paliwo i środki bojowe. W razie konieczności śmigłowce bojowe wyposaża się w dodatkowe (zapas doraźny) środki bojowe. Rzutowi lądowemu, na czas planowanych działań, zapewnia się niezbędną autonomiczność logistyczną, również wyposażając w dodatkowe środki bojowe, żywność (suche racje żywnościowe) oraz przydzielając siły i środki służby zdrowia mogące udzielać pierwszą pomoc lekarską.

Zapasy doraźne środków bojowych, żywności oraz siły i środki służby zdrowia rozdziela się na wszystkie śmigłowce.

Przed rozpoczęciem działań (na lądowiskach rejonu bazowego) wszystkim żołnierzom wydaje się gorący posiłek.

3. W toku działań uzupełnianie zapasów środków bojowych w śmigłowcach odbywa się na lądowiskach wysuniętych oraz lądowiskach w rejonie działań bojowych.

Pomoc lekarska rannym i chorym udzielana jest ze wskazań życiowych. Po wykonaniu zadania (w rejsie powrotnym śmigłowców) ewakuacja medyczna prowadzona jest według wskazań lekarskich bezpośrednio do punktów opatrunkowych i szpitali wojskowych rejonów leczniczych.

ROZDZIAŁ 12

DZIAŁANIA W OKRĄŻENIU I WYJŚCIE Z OKRĄŻENIA

1201. ZASADY OGÓLNE

Okrążenie jest następstwem niepomyślnego przebiegu operacji (walki) gdy wojska mogą zostać odcięte od swego zaplecza lub okrążone. W działaniach wojsk w okrążeniu wyróżniamy dwa okresy: obronę w okrążeniu i wyjście z okrążenia.

Obrona w okrążeniu może mieć charakter wymuszony lub zamierzony.

1. W obronie wymuszonej w okrążeniu celem działania jest:

• niedopuszczenie do rozbicia wojsk;

• stworzenie warunków do wyjścia z okrążenia dla połączenia się z siłami głównymi lub przejścia do działań w rozproszeniu.

2. W obronie zamierzonej w okrążeniu celem działania jest:

• utrzymanie obiektów i terenu o kluczowym znaczeniu;

• wiązanie znacznych sił przeciwnika;

• rozcięcie sił przeciwnika i hamowanie jego tempa natarcia;

• dezorganizacja podejścia odwodów i zabezpieczenia logistycznego przeciwnika.

• Okrążenie może być zakończone przez odblokowanie wojsk z okrążenia, przerwanie się okrążonych wojsk, lub poprzez połączenie obu sposobów.

3. Celem odblokowania wojsk z okrążenia jest przerwanie pozycji przeciwnika i dotarcie do okrążonych wojsk i w ten sposób odtworzenie ich swobody działania.

4. Przerwanie się okrążonych wojsk ma miejsce wówczas, gdy okrążone wojska prowadzą samodzielnie działania zaczepne w celu połączenia się z siłami głównymi.

5. Okrążenie wojsk przez przeciwnika powoduje ograniczenie swobody działania nie tylko okrążonych wojsk, lecz również nadrzędnego szczebla dowodzenia. Odcięte i pozbawione wsparcia logistycznego wojska zdane są na własne siły, ich zdolność bojowa może szybko ulegać obniżeniu. Mimo to muszą one prowadzić zdecydowaną walkę. Prowadzenie walki w okrążeniu stawia przed wojskami i dowództwem wysokie wymagania.

6. Wojska w okrążeniu w początkowym okresie muszą bronić się wykorzystując wszelkie możliwe środki. Przełożony natomiast powinien ustalić jak długo okrążone wojska są w stanie bronić się własnymi siłami. Następnie zdecydować czy mają być one odblokowane, czy prowadzone ma być uderzenie na spotkanie lub odciążające na innym kierunku, czy też wojska mają samodzielnie przełamać pierścień okrążenia.

7. Wyjście z okrążenia będzie przy tym bardziej możliwe, jeżeli połączone zostanie z odblokowaniem lub uderzeniem odciążającym. Dowódca okrążonych wojsk może samodzielnie wychodzić z okrążenia, jeżeli pozwala mu na to jego zadanie, lub gdy jego wojskom grozi rozbicie i nie posiada on łączności z przełożonym.

1202. ZADANIA I PROWADZENIE DZIAŁAŃ

1. Obronę w okrążeniu prowadzi się zgodnie z ogólnymi zasadami. W ramach obrony okrężnej wojska mogą wykonywać następujące zadania:

• utrzymanie zajmowanego rejonu do czasu podejścia sił głównych. Polegać ono będzie na uporczywym trwaniu na bronionym terenie w okrążeniu w celu wiązania jak największych sił przeciwnika, opóźnianiu podejścia jego odwodów;

• opanowanie i utrzymanie ważnego rejonu (obiektu) do określonego czasu. Część wojsk przechodzi do działań rajdowych i po opanowaniu nakazanego rejonu oraz przejściu do obrony okrężnej będą kanalizowały działanie zgrupowań przeciwnika, a także opóźniały podejście jego kolejnych sił;

• utrzymanie zajmowanego terenu w obronie okrężnej, odtworzenie zdolności bojowej i stworzenie warunków do wyjścia z okrążenia w celu połączenia się z wojskami własnymi;

• wyjście z okrążenia i połączenie się z siłami głównymi.

2. Okrążone wojska powinny zostać podporządkowane jednemu dowódcy i on w ramach organizacji obrony powinien dążyć do:

• odtworzenia struktury dowodzenia;

• odtworzenie systemu rozpoznania;

• zorganizowania sektorów obronnych;

• odtworzenia odwodów;

• zorganizowania wsparcia ogniowego;

• reorganizacji i zespolenia zabezpieczenia logistycznego;

• odtworzenia łączności.

3. Do najważniejszych przedsięwzięć obrońcy podczas prowadzenia działań w okrążeniu należy:

• Ustalenie rejonu obrony oraz przyjęcie odpowiedniego ugrupowania. Czasami konieczne może być szybkie wysłanie sił na szczególnie zagrożone kierunki, aby nie dopuścić do rozcięcia zajmowanego obszaru. Mniej zagrożone kierunki mogą być tylko ubezpieczane;

• okrążone wojska muszą dążyć do utrzymania, bądź odzyskania rejonów, które mają decydujące znaczenie dla obrony lub połączenia z siłami głównymi;

• ugrupowanie sił i środków powinno umożliwiać jednoczesne oddziaływanie na przeciwnika możliwie największej liczby środków ogniowych, aby nie dopuścić do jego włamania się w zajmowany teren;

• w początkowym okresie walki w okrążeniu trudno będzie ustalić punkt ciężkości, dlatego też należy być w gotowości do elastycznego jego tworzenia i przemieszczania;

• do odwodów powinny być przewidziane wojska pancerne i zmechanizowane, które zapewniają możliwość szybkiego ich użycia na decydujących kierunkach;

• w celu nie dopuszczenia do rozcięcia lub zawężenia bronionego terenu używać należy odwodów do zamykania wyłomów, wykonywania kontrataków lub wypadów. Jeżeli nie wystarcza na to sił i środków wówczas pozostaje tylko odejście na przygotowane wcześniej pozycje;

• decydujące znaczenie dla powodzenia walki w okrążeniu ma zachowanie spójności obrony. Przez elastyczne dowodzenie obrońca wykorzystać musi przewagę linii wewnętrznych. Dotyczy to zarówno wsparcia ogniowego, jak i działania walczących wojsk.

4. Logistyka w rejonie okrążenia nabiera szczególnego znaczenia. W pierwszej kolejności ustalić należy stan posiadanych środków materiałowych, a następnie ściśle je racjonować. Za zaopatrywanie okrążonych wojsk z zewnątrz odpowiedzialny jest przełożony. Z reguły okrążone wojska mogą być zaopatrywane tylko drogą powietrzną.

A. WYJŚCIE Z OKRĄŻENIA

1. Dowódca okrążonych wojsk powinien je przygotować w ten sposób, by mogły one udzielić terminowego wsparcia wszelkim działaniom z zewnątrz mającym na celu wyprowadzania wojsk z okrążenia. Podczas planowania uwzględnia się następujące okoliczności:

• za planowanie wyprowadzenia wojsk z okrążenia odpowiada dowódca ogólnowojskowy;

• plan wyprowadzenia wojsk z okrążenia musi być skoordynowany z okrążonymi wojskami, szczególnie co do przestrzegania czasu i przestrzeni oraz co do potrzeby osiągnięcia zaskoczenia;

• siła i skład wyprowadzanych z okrążenia wojsk uzależnione będą od planów późniejszych działań bojowych.

W czasie odblokowywania okrążonych wojsk kierować się należy następującymi zasadami:

• na rzecz wyprowadzenia wojsk z okrążenia powinny być organizowane zaskakujące działania zaczepne;

• uderzenia wojsk powinny nastąpić w zawężonych pasach i w możliwie szybkim tempie, przy osłonie skrzydeł przez wojska wydzielone z sił głównych zgrupowania odblokowującego;

• okrążone wojska wspierać się będą uderzeniami ogniowymi, oraz działaniami pomocniczymi wiążącymi siły przeciwnika.

2. Podczas samodzielnego wyjścia okrążonych wojsk należy uwzględnić:

• wydzielenie odpowiednich sił do wykonania przejścia na wybranym kierunku;

• wydzielenie sił do ochrony i pozoracji dookrężnej;

• zorganizowanie zabezpieczenia bojowego i logistycznego;

• podczas wychodzenia z okrążenia potrzebne jest dokonanie i utrzymanie wyłomu w liniach obronnych przeciwnika;

• odcinek wyjścia i drogi marszu powinny sprzyjać zaskoczeniu przeciwnika;

• pododdziały zabezpieczenia bojowego i logistycznego włącza się do sił głównych.

3. Stanowiska ogniowe muszą być wybrane tak, aby osłaniać ogniem wszystkie części terenu okrążonego.

4. Wojska z zewnątrz rejonu okrążenia powinny udzielić maksymalnego wsparcia ogniowego okrążonym wojskom, ich zadania ogniowe muszą być skoordynowane.

5. Bezpośrednie wsparcie lotnicze jest szczególnie ważnym elementem zapewniającym okrążonym wojskom rażenie celów przeciwnika z powietrza w newralgicznych okresach walki.

6. Wojska OPL zasadniczy wysiłek skupiają do osłony sił głównych wojsk broniących newralgicznych rejonów (rubieży), stanowisk ogniowych artylerii i odwodów, z uwzględnieniem przewidywanego kierunku wyjścia z okrążenia.

W celu osłony wojsk w przypadku wymuszonego przejścia do obrony w okrążeniu dokonuje się niezbędnych zmian w ugrupowaniu bojowym pododdziałów przeciwlotniczych, rozwijając stanowiska ogniowe w ugrupowaniu wojsk pierwszego rzutu, wysuwając je na prawdopodobne kierunki zagrożenia uderzeniami śmigłowców przeciwnika oraz w rejony dogodne do prowadzenia ognia i manewru podczas wyjścia z okrążenia.

W warunkach zamierzonej walki w okrążeniu, ugrupowanie bojowe pułku (dywizjonu) przeciwlotniczego powinno zapewniać ześrodkowanie wysiłku ogniowego i rozpoznania w celu osłony wojsk broniących obiektów i rejonów o znaczeniu operacyjnym (strategicznym) oraz newralgicznych punktów (obiektów) np. głównych dróg dowozu i ewakuacji.

Podczas wyjścia z okrążenia główny wysiłek skupia się do osłony przeciwlotniczej zgrupowania przełamującego (uderzeniowego) oraz na kierunku rozwijania natarcia w celu połączenia się z własnymi wojskami działającymi na zewnątrz pierścienia okrążenia.

Pułk (dywizjon) przeciwlotniczy wychodzi z okrążenia w ugrupowaniu osłanianych wojsk.

W skład ogólnowojskowych oddziałów osłony zabezpieczających wyjście sił głównych z okrążenia wyznacza się manewrowe pododdziały przeciwlotnicze lub mieszane rakietowo-artyleryjskie grupy ogniowe.

W sprzyjających sytuacjach bojowych na kierunkach pomocniczych, zwłaszcza skrytych podejść śmigłowców przeciwnika mogą być organizowane zasadzki przeciwlotnicze.

7. Podczas wychodzenia z okrążenia oddziały i pododdziały inżynieryjne wspierają grupy osłony oraz zgrupowania uderzeniowe. W obronie zajmowanych rejonów pododdziały saperów i minowania zakładają zapory minowe i wykonują niszczenia zaporowe. Na kierunkach zagrożonych przerwaniem obrony wykorzystuje się także oddziały zaporowe.

Do zgrupowania uderzeniowego wyznacza się pododdziały saperów i drogowo-mostowe przygotowane do wykonywania przejść w zaporach inżynieryjnych i torowania dróg w rejonach zniszczeń.

Wojska inżynieryjne skupiają wysiłek na zapewnieniu ochrony wojskom własnym oraz utrudnieniu ruchu przeciwnikowi. Znaczną część wojsk inżynieryjnych pozostawia się w odwodzie w gotowości do wsparcia walki z niespodziewanymi uderzeniami przeciwnika podczas likwidacji wojsk znajdujących się w okrążeniu. Wychodzenie z okrążenia wymagać będzie pokonywanie zapór inżynieryjnych przeciwnika i wykonywanie przejść we własnych zaporach. Podczas wyjścia z okrążenia, tam gdzie to możliwe, część wojsk inżynieryjnych powinna być w ariergardzie w celu wykonywania zapór i niszczeń na drogach.

8. Walka elektroniczna powinna być prowadzona w celu zapewnienia danych rozpoznawczych i wsparcia zakłóceniami ze wszystkich dostępnych środków walki elektronicznej, a także w celu spotęgowania możliwości środków działających w rejonie okrążenia.

1203. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

1. Wszystkie wojska będące w rejonie okrążenia powinny być podporządkowane jednemu dowódcy, który odpowiada za przygotowanie operacji w okrążeniu oraz wyprowadzenie wojsk z okrążenia.

Funkcjonujące systemy łączności wojsk będą przeorganizowane zgodnie do potrzeb dowodzenia jednego dowódcy.

2. Plan wyjścia z okrążenia powinien być uzgodniony ze wszystkimi okrążonymi wojskami, szczególnie w zakresie skoordynowania działania co do miejsca i czasu stworzenia przewagi i uzyskania zaskoczenia.

3. W wyniku poniesionych strat w siłach i środkach łączności, należy zabezpieczyć łączność w zasadniczych relacjach dowodzenia.

4. Łączność musi zapewnić wymianę informacji pomiędzy okrążonymi wojskami i dowódcą sił głównych, który odpowiada za te wojska.

5. W celu zapewnienia łączności wojskom znajdującym się w okrążeniu z wojskami wyprowadzanymi z okrążenia, należy określić sieci współdziałania.

6. W przypadku silnego oddziaływania przeciwnika na środki radiowe wojsk znajdujących się w okrążeniu, należy stosować inne środki łączności jak np. sygnalizacyjne.

1204. LOGISTYKA

1. W przypadku zagrożenia wojsk okrążeniem przez przeciwnika należy dążyć do zgromadzenia jak największych zapasów zaopatrzenia, w tym szczególnie amunicji, paliw płynnych i żywności, przyśpieszyć ewakuację rannych i chorych oraz przybliżyć jednostki i urządzenia logistyczne do ugrupowania własnych wojsk.

2. W walce w okrążeniu jednostki i urządzenia logistyczne rozmieszcza się w centrum ugrupowania, w rejonach osłanianych przez wojska. Transport z zapasami zaopatrzenia rozmieszcza się w sposób rozśrodkowany w ukryciach i miejscach zamaskowanych. W rejonach rozmieszczenia jednostek oraz rozwinięcia urządzeń logistycznych rozbudowuje się punkty oporu, bronione przez oddziały i pododdziały logistyczne.

3. Na czas walki w okrążeniu wprowadza się ścisły reżim zużycia środków bojowych i materiałowych, przygotowuje lądowiska i zrzutowiska, organizuje przyjęcie samolotów i śmigłowców dowożących środki zaopatrzenia oraz zbiórkę ładunków z dokonanych zrzutów.

4. W procesie zabezpieczenia logistycznego okrążonych wojsk należy dążyć do maksymalnego wykorzystania zasobów terenowych (bazy remontowej, paliw płynnych, żywności, leków) oraz zdobyczy wojennej.

5. Rannych i chorych, którzy po udzieleniu pomocy medycznej są zdolni do walki, kieruje się do macierzystych pododdziałów. Natomiast rannych i chorych, którzy wymagają leczenia poza rejonem okrążenia, grupuje się w pobliżu lądowisk i po udzieleniu pierwszej pomocy lekarskiej, ewakuuje w pierwszej kolejności transportem powietrznym. Pozostałych rannych i chorych pozostawia się w punktach opatrunkowych do czasu powstania możliwości ewakuowania ich transportem samochodowym lub powietrznym.

6. W czasie wyjścia z okrążenia priorytet w zabezpieczeniu logistycznym mają wojska dokonujące wyłomu w pierścieniu okrążenia. Dowódcy jednostek wychodzących z okrążenia organizują, wszystkimi dostępnymi siłami i środkami, zbieranie i ewakuację rannych i chorych. Jednostki logistyczne, w kolejności ustalonej przez dowódców związków taktycznych (oddziałów), formują kolumny i przemieszczają się w ślad za wojskami przełamującymi ugrupowanie przeciwnika. Środki transportowe jednostek logistycznych przeznacza się przede wszystkim do ewakuacji rannych i chorych.

7. Do osłony wychodzących z okrążenia jednostek logistycznych dowódcy wydzielają część odwodu ogólnowojskowego.

8. W razie braku możliwości wyewakuowania środków bojowych i materiałowych oraz uzbrojenia i sprzętu wojskowego, niszczy się je lub pozbawia cech używalności. Decyzję o zniszczeniu podejmuje dowódca od szczebla brygady wzwyż.

ROZDZIAŁ 13

LUZOWANIE

1301. ZASADY OGÓLNE

1. Luzowanie to działalność wojsk zmierzająca do przejęcia prowadzenia działań przez jedne wojska od innych. Luzowanie może być prowadzone przez:

• wymianę wojsk bezpośrednio na pozycjach obronnych;

• natarcie wojsk luzujących, które przekraczają ugrupowanie wojsk będących dotychczas w styczności z przeciwnikiem;

• zabezpieczenie wyjścia z walki wojsk będących dotychczas w styczności z przeciwnikiem.

Sposób luzowania oraz realizacja przez luzowanych i luzujących zadania bojowego wynikać będzie z zaistniałych warunków prowadzenia walki, celów i zamiaru przełożonego organizującego luzowanie.

2. Do luzowania dochodzi, gdy wojska:

• nie są w stanie kontynuować swojego zadania bojowego;

• potrzebne są do działań w innym rejonie;

• zakończyły swoje zadanie bojowe;

• powinny zostać zamienione, aby odtworzyć zdolność bojową;

• nie są przydatne do realizacji nowego zadania bojowego.

3. Luzowanie z racji stopnia złożoności działań musi być zawczasu starannie przygotowane. W tym celu należy:

• zachowując w tajemnicy zamiar luzowania prowadzić maskowanie i działania pozorne;

• zawczasu nawiązać kontakt z luzowanymi wojskami na wszystkich szczeblach oraz wyprzedzająco rozwinąć system rozpoznania w ugrupowaniu wojsk luzowanych;

• ustalić zgodnie z harmonogramami sposób i kolejność luzowania oraz ześrodkowania po luzowaniu, drogi, sygnały, znaki identyfikacyjne a także sposób postępowania w przypadku nagłego napadu przeciwnika;

• szczególną uwagę poświęcić organizacji łączności między luzowanymi a luzującymi tak, aby przez pracę środków łączności nie zdemaskować zamiaru luzowania;

• zaplanować działanie elementów regulacji ruchu na drogach, po których będą przemieszczać się wojska luzowane i luzujące tak, aby unikać zbędnego gromadzenia się wojsk w jednym rejonie i zapewnić płynną ich wymianę.

1302. PROWADZENIE LUZOWANIA

Podczas luzowania poprzez wymianę bezpośrednio na pozycjach, luzujące wojska przejmują zadania bojowe luzowanych, oraz ich rejony obrony wraz z obiektami. Sposób luzowania zależy od czasu, sytuacji oraz decyzji dowódcy.

1. W sprzyjających okolicznościach luzowanie może być prowadzone całością sił w całym rejonie obrony. Najbardziej pożądane jest aby struktury wojsk luzowanych i luzujących były zbliżone, a linie rozgraniczenia pokrywały się.

2. Luzowanie całością sił jest najmniej czasochłonne, jednak w przypadku niespodziewanego uderzenia przeciwnika powoduje największe zagrożenie wynikające z nadmiernego zagęszczenia wojsk i dezorganizacji w rejonie luzowania.

3. Luzowanie etapami wydłuża czas luzowania, zapewnia jednak większe bezpieczeństwo luzowanym i luzującym oraz skrytość działań. Luzujące wojska winny, jeśli to możliwe, organizować rozpoznanie oraz prowadzić rekonesanse za dnia, samo zaś luzowanie prowadzić w nocy lub w warunkach ograniczonej widoczności.

4. Wojska wsparcia nie należy luzować w tym samym czasie, co wojska walczące.

5. Należy dążyć, aby środki materiałowe, zapasy zgromadzone w rejonie obrony zostały przekazane wojskom luzującym.

6. Pododdziały i oddziały logistyczne należy luzować w pierwszej kolejności.

7. Dowódcy wojsk luzowanych i luzujących, uwzględniając między sobą szczegóły luzowania, ujmują to swoich rozkazach.

8. Dowódca wojsk luzowanych odpowiada za przebieg luzowania do momentu przejęcia odpowiedzialności przez dowódcę luzującego zgodnie z rozkazem przełożonego. Dowódcy luzujących i luzowanych wojsk składają meldunki o przejęciu i przekazaniu odpowiedzialności.

9. W czasie luzowania poprzez natarcie wojska luzujące przekraczają ugrupowanie wojsk luzowanych, które dotychczas znajdowały się w styczności z przeciwnikiem. Do luzowania dochodzi, gdy:

• zachodzi konieczność dalszego prowadzenia działań zaczepnych i opanowania nakazanych obiektów, a wojska w styczności nie posiadają takich możliwości;

• luzowane wojska nie mają możliwości oderwania się od przeciwnika, a istnieje możliwość utraty przez nie zdolności bojowej.

10. Jednostki wsparcia nacierających mogą być rozwinięte wcześniej w ugrupowaniu wojsk luzowanych.

11. Dowódcy luzowanych i nacierających wojsk uzgadniają między sobą szczegóły i precyzują to w swoich rozkazach.

12. Odpowiedzialność za luzowanie przejmuje dowódca nacierających wojsk z chwilą rozpoczęcia natarcia. Luzowane wojska podporządkowane są nacierającemu dowódcy do czasu kiedy z zajmowanych stanowisk mogą wspierać natarcie.

13. Dowodzenie i kierowanie luzowaniem powinno być prowadzone przez stanowisko dowodzenia przełożonego, który określa moment przejęcia odpowiedzial-ności.

14. W czasie luzowania poprzez zabezpieczenie wyjścia z walki wojska luzowane przechodzą przez ugrupowania wojsk luzujących znajdujących się w rejonie obrony.

15. W czasie luzowania w pierwszej kolejności z walki powinny wychodzić pododdziały i oddziały nie zaangażowane bezpośrednio w walce. Należy dążyć do tego, żeby nie dopuścić do zagęszczenia rejonu luzowania w momencie wychodzenia wojsk walczących.

16. Rubież przejęcia odpowiedzialności powinna być łatwo rozpoznawalna w terenie. Celowym jest, aby dowódcy wojsk luzowanych i luzujących pracowali razem.

17. Nieuniknione ześrodkowanie wojsk podczas luzowania zwiększy zagrożenie uderzeniami z powietrza. Będzie to wymagać dostosowania użycia pułku (dywizjonu) przeciwlotniczego do zaistniałej sytuacji taktycznej.

18. Przed rozpoczęciem luzowania dowódcy odpowiednich szczebli dowodzenia przekazują sobie wszelkie informacje o ustawionych zaporach minowych, lukach i pozostawionych w nich przejściach oraz sposób przygotowania i utrzymania dróg wejścia i wyjścia z rejonów rozmieszczenia wojsk.

1303. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

1. Zarządzając luzowanie przełożony określa:

• ramy czasowe, w których działanie ma być przeprowadzone;

• rubieże kontrolne i drogi marszu;

• porozumienia co do łączności, rozpoznania i szpic czołowych;

• wsparcie ogniowe;

• taktyczne wsparcie lotnicze działań lądowych;

• plan pozoracji;

• przedsięwzięcia kontroli przestrzeni powietrznej;

• obronę powietrzną;

• zabezpieczenie logistyczne, w tym kryteria przejęcia wyposażenia i zaopatrzenia.

2. Luzowany odpowiedzialny jest za obronę swojego odcinka do czasu przekazania dowodzenia. Moment, gdy dowodzenie ma być przekazane określany jest przez wspólne porozumienie pomiędzy dowódcami obu jednostek w ramach ogólnego kierunku działania przełożonego.

3. Obaj dowódcy powinni utrzymywać łączność przez cały okres luzowania. W następstwie przekazania dowodzenia wchodzący dowódca będzie obejmował dowodzenie wszystkimi elementami jednostki wychodzącej, które nie zostały zluzowane. Przekazanie dowodzenia melduje się przełożonemu.

4. Dowodzenie luzowaniem powinno być prowadzone przez stanowisko dowodzenia przełożonego. Zwykle, dowódca wojsk nacierających przejmuje odpowiedzialność za prowadzenie operacji poza rubieżą wyjściową w czasie gdy rozpoczyna się atak.

5. Regulacja ruchu przemieszczających się wojsk organizowana jest zgodnie z zarządzeniem przełożonego.

6. Rzeczywiste przekazanie odpowiedzialności będzie zazwyczaj uzgadniane pomiędzy obu dowódcami prowadzącymi działania.

7. System łączności poprzez pracę środków łączności, nie powinien zdemaskować zamiaru lub faktu dokonywania luzowania.

8. Luzujące wojska przejmują funkcjonujący system łączności, jednocześnie nie demaskując faktu luzowania.

9. W przypadku luzowania wojsk poprzez natarcie, systemy łączności wojsk będących w styczności z przeciwnikiem i nacierających, w okresie luzowania muszą posiadać możliwość wymiany informacji, zwłaszcza w zasadniczych relacjach dowodzenia. Zakres i sposób współdziałania tych systemów łączności określać będzie dowódca nacierających wojsk.

10. W każdym rodzaju luzowania, istotną rolę odgrywać będą relacje współdziałania.

11. W celu zapewnienia ciągłości dowodzenia w czasie luzowania, ważną funkcję mają do spełnienia relacje dowodzenia przełożonego.

ROZDZIAŁ 14

DZIAŁANIA NIEREGULARNE

1401. ZASADY OGÓLNE

1. Działania nieregularne to forma działań bojowych prowadzonych przez przygotowane już w czasie pokoju lub doraźnie tworzone w czasie wojny zgrupowania taktyczne, stosujące specyficzne sposoby walki w celu zwalczania i dezorganizacji działań przeciwnika na obszarze przez niego opanowanym.

2. Prowadzone mogą być w ramach działań obronnych wojsk operacyjnych lub w ramach powszechnego oporu po utracie możliwości prowadzenia regularnych działań obronnych przez lądowe wojska operacyjne lub obrony terytorialnej.

3. Wojska mogą przechodzić do działań nieregularnych w sposób planowy (zamierzony) i nieplanowy (wymuszony).

Decyzję o przejściu części sił do działań nieregularnych podejmuje dowódca, na którego korzyść działania te mają być prowadzone. W tym przypadku cele i główne zadania będą odpowiednio wcześniej określane.

Nieplanowe działania nieregularne zmuszone będą prowadzić wojska najczęściej w wyniku niepomyślnej dla nich realizacji wcześniejszych zadań bojowych. Mogą to być pododdziały, które niepomyślnie zakończyły walkę obronną i te, które wyszły z okrążenia lub wcześniej realizowały określone zadania w ugrupowaniu przeciwnika i zostały czasowo pozbawione możliwości powrotu do wojsk własnych.

1402. ZADANIA I PROWADZENIE DZIAŁAŃ

1. Najważniejszymi zadaniami zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne mogą być:

• niszczenie newralgicznych elementów systemu informacyjnego przeciwnika;

• atakowanie środków ogniowo-elektronicznego oddziaływania przeciwnika;

• zwalczanie systemu zabezpieczenia działań przeciwnika;

• uniemożliwienie swobodnego wykorzystania przez przeciwnika infrastruktury operacyjnej i taktycznej oraz obiektów stacjonarnych;

• wiązanie walką sił przeciwnika;

• utrudnianie manewru wojskom przeciwnika;

• rozpoznanie i dywersja;

• oddziaływanie psychologiczne;

• pomoc w zorganizowaniu ruchu oporu na terenie kontrolowanym przez przeciwnika.

1. Pododdziały (zgrupowania taktyczne) przewidziane do prowadzenia działań nieregularnych mogą przebywać i realizować określone zadania w obszarach urozmaiconych, zarówno pod względem rzeźby, jak i pokrycia, w terenie ograniczającym i kanalizującym ruch.

2. Obszar działania zgrupowania taktycznego prowadzącego działania nieregularne ustala dowódca, na którego korzyść to zgrupowanie ma działać. Najczęściej jest to dowódca związku taktycznego lub operacyjnego.

3. Działania te charakteryzują się dużą ilością form i sposobów walki. Każda akcja musi być należycie przygotowana i przeprowadzona z maksymalnie bliskiej odległości, szybko i z zaskoczenia. Jeżeli sytuacja zmusi do nawiązania bezpośredniej walki, należy uprzedzić przeciwnika w otwarciu ognia, a zdecydowanym atakiem szybko osiągnąć zaplanowany cel walki. W każdej akcji bojowej musi obowiązywać skupienie wysiłku w ściśle określonym punkcie, gwałtowne uderzenie i natychmiastowe rozproszenie się po wykonaniu zadania.

4. Dla zachowania bezpieczeństwa i zagwarantowania możliwości wykonania zaskakującego uderzenia, trzeba też zmieniać trasy i sposoby przemieszczania oraz technikę dekoncentracji wojsk po wykonaniu zadania.

5. Działania nieregularne muszą być skoordynowane z innymi działaniami wojsk wykonujących zadania na wspólnym obszarze opanowanym przez przeciwnika. Ponadto muszą być one uzgodnione z artylerią, lotnictwem wojsk lądowych, a w niektórych sytuacjach z siłami powietrznymi.

6. Koordynację organizuje się z reguły na podstawie decyzji dowódcy związku operacyjnego (niekiedy związku taktycznego) przy uwzględnieniu priorytetów zadań przewidywanych do realizacji wewnątrz ugrupowania przeciwnika. Musi ona zawsze uwzględniać również manewr poszczególnych grup, zgrupowań taktycznych lub innych sił biorących udział w przewidywanym zadaniu bojowym.

1403. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

1. Działania na terytorium kontrolowanym przez przeciwnika powinny być prowadzone w ścisłym współdziałaniu z działaniami podejmowanymi przez siły główne. Dlatego ustalona musi być bezpośrednia łączność na wszystkich szczeblach dowodzenia.

2. Jeśli działania nieregularne mają być podjęte w głębi terytorium przeciwnika, to zadanie bojowe i dowodzenie nimi może być przekazane dowództwu, do którego wojska te będą składać meldunki. Jeśli w danym rejonie działać ma więcej niż jedno zgrupowanie taktyczne, to koniecznym będzie wydanie wytycznych współdziałania, a także niekiedy wyznaczenie jednego dowódcy (dowództwa zgrupowań) oraz określenie zasad podporządkowania. Dowództwa zgrupowań mogą być powoływane na stałe lub tworzone jedynie do zadań specjalnych.

3. W celu zapewnienia dowodzenia wojskami prowadzącymi działania nieregularne podstawowym rodzajem łączności będzie łączność środkami radiowymi. W celu uniknięcia rozpoznania i wykrycia tych środków, należy;

• określić terminy seansów łączności i zmiany kluczy;

• przydzielić dodatkowe częstotliwości;

• zapewnić transmisję danych.

1404. LOGISTYKA

1. Organizacja zabezpieczenia logistycznego zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne zależy od sposobu przejścia wojsk do tych działań oraz rodzajów i intensywności prowadzonych przez nie walk.

2. W wypadku planowanego przejścia wojsk do działań nieregularnych wyposaża się je w potencjał logistyczny odpowiadający czasowi i rodzajom prowadzonych przez nie walk. Ponadto gromadzi się dla nich, zawczasu w ukryciach, w terenie planowanym do czasowego oddania dla przeciwnika, środki bojowe (amunicję, środki inżynieryjno-saperskie) i materiałowe (żywność, środki medyczne i paliwa płynne). Informacje o miejscach ukrycia zapasów zaopatrzenia ogranicza się do niezbędnego grona osób.

3. Zgrupowania taktyczne przewidziane do prowadzenia działań nieregularnych szkoli się z zakresu racjonalnego zużycia środków bojowych i materiałowych oraz oszczędnego gospodarowania zasobami terenowej infrastruktury logistycznej.

4. W wypadku wymuszonego przejścia wojsk do działań nieregularnych od samego początku wprowadza się racjonowanie zużycia środków bojowych i materiałowych oraz zasobów miejscowych. Z chwilą odtworzenia łączności (w wypadku jej naruszenia) z wojskami operacyjnymi przygotowuje się lądowiska i zrzutowiska, organizuje się przyjęcie samolotów i śmigłowców dowożących środki bojowe i materiałowe oraz zbiórkę ładunków z dokonanych zrzutów. Jeżeli działania nieregularne prowadzone są bezpośrednio na korzyść wojsk operacyjnych, dostawy zaopatrzenia dla zgrupowań taktycznych prowadzących te działania mogą być realizowane przez specjalnie organizowane w tym celu oddziały wydzielone.

5. Ważną rolę w zabezpieczeniu materiałowym zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne odgrywa zdobycz wojenna. W celu zdobycia środków bojowych i materiałowych oraz innego mienia wojskowego organizowane są specjalne działania.

6. Odtwarzanie zdatności technicznej uzbrojenia i sprzętu wojskowego zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne odbywa się głównie przy wykorzystaniu terenowej infrastruktury technicznej. W sprzyjającej sytuacji operacyjnej organizuje się dostawy zestawów remontowych i części zamiennych. Natomiast jeżeli prowadzenie napraw uzbrojenia i sprzętu wojskowego jest niemożliwe eksploatuje się je do wyczerpania resursów, a następnie niszczy. Decyzję o niszczeniu podejmuje dowódca zgrupowania taktycznego.

7. Pomoc medyczna rannym i chorym organizowana jest głównie etatowymi siłami służby zdrowia zgrupowań taktycznych. Ciężko rannych i chorych w miarę możliwości należy ewakuować powracającym (po dowozie środków bojowych i materiałowych) transportem powietrznym.

8. Usługi gospodarczo-bytowe w zgrupowaniach taktycznych prowadzących działania nieregularne ogranicza się do niezbędnego minimum. Organizuje i realizuje się je głównie przy wykorzystaniu obiektów i urządzeń infrastruktury terenowej oraz świadczeń rzeczowych i osobistych ludności miejscowej.

ROZDZIAŁ 15

WSPÓŁDZIAŁANIE WOJSK OPERACYJNYCH I OBRONY TERYTORIALNEJ

1501. CELE WSPÓŁDZIAŁANIA

Celem współdziałania wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej jest pełne wykorzystanie walorów bojowych obydwu komponentów wojsk lądowych do zwielokrotnienia ich możliwości bojowych w działaniach na obszarze kraju.

Polega na uzgodnionym co do celu, czasu i miejsca użycia sił i środków tych dwóch części sił zbrojnych w celu jak najlepszego wykonania określonego zadania. Jego istotą jest wspólne, skoordynowane działanie wykonawców w realizacji ustalonego celu. Zapewnia to efektywne wykorzystanie możliwości wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej oraz sił układu pozamilitarnego, a także warunków terenowych i ekonomicznych.

1502. WŁAŚCIWOŚCI WSPÓŁDZIAŁANIA

1. Przy wspólnym wykonywaniu zadań wojsk operacyjnych i OT obowiązuje zasada jednopodmiotowego dowodzenia.

2. W strefie działań bojowych (obszarze odpowiedzialności korpusu) wszystkie znajdujące się tam wojska podporządkowane są dowódcy wojsk operacyjnych (dowódcy korpusu). Zasada powyższa dotyczy także oddziału i związku taktycznego.

3. Dowódca wojsk operacyjnych wchodzących do wyznaczonych rejonów odpowiedzialności powinien zapoznać się ze składem oraz zadaniami wojsk obrony terytorialnej.

4. Stosownie do sprecyzowanego celu oraz charakteru, przeznaczenia i możliwości współdziałających elementów można sformułować właściwości współdziałania wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej:

• siły OT są „gospodarzem” terenu, doskonale go znają i przygotowują do obrony;

• obrona terytorialna osłania mobilizację i rozwinięcie wojsk operacyjnych, stwarza im warunki do wykorzystania mobilności oraz zdolności uderzeniowo- obronnych wynikających z ich uzbrojenia i wyposażenia, a także odciąża wojska operacyjne od wykonywania wielu drugorzędnych zadań bojowych.

5. Terytorialne organy dowodzenia, głównie Regionalne Dowództwa Obrony (RDO) i Obwodowe Dowództwa Obrony (ODO), są organizatorami współdziałania wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej z organami administracji państwowej i samorządu terytorialnego.

6. Współdziałanie taktyczne wojsk operacyjnych z siłami obrony terytorialnej, realizującymi zadania na obszarze województwa, organizuje szef RDO wspólnie z dowódcami ZT (oddziałów) lądowych wojsk operacyjnych. Polega ono na sprecyzowaniu zadań i ustaleniu odpowiedzialnych za ich realizację stosownie do rozkazów, zarządzeń i wytycznych dowódcy okręgu wojskowego. W celu zapewnienia jasnego podziału kompetencji między dowództwami operacyjnymi i terytorialnymi należy przyjąć, że organizatorem współdziałania w strefie bezpośrednich działań bojowych powinien być dowódca wojsk operacyjnych, a poza tą strefą - szef RDO (ODO). Podczas organizacji współdziałania określa się:

• rozmieszczenie pozycji i rubieży obrony oraz punktów oporu;

• zakres prac fortyfikacyjnych i wykonawców;

• rozmieszczenie w terenie zapór i węzłów niszczeń;

• drogi manewru;

• źródła zaopatrzenia oraz stacjonarne obiekty infrastruktury logistycznej, przeznaczone do wykorzystania przez wojska operacyjne i OT (warsztaty remontowe, szpitale itd.);

• organizację łączności;

• zakres zadań zabezpieczających realizowanych przez OT na rzecz wojsk operacyjnych.

7. Bardzo ważnym problemem, który musi być rozstrzygnięty podczas organizowania współdziałania różnych jednostek, jest ich podporządkowanie. Jako zasadę należałoby przyjąć, że dowodzenie jednostkami o różnej podległości powinno być powierzone temu dowódcy, który wykonuje główne zadanie, niezależnie od tego, czy jest to dowódca jednostki operacyjnej, czy obrony terytorialnej.

1503. TREŚĆ WSPÓŁDZIAŁANIA PODCZAS WYKONYWANIA             WSPÓLNYCH ZADAŃ

1. Zadania wojsk obrony terytorialnej ustalone przez terytorialne organy dowodzenia powinny być wkomponowane w ogólny plan walki oddziału (związku taktycznego).

2. Podczas wykonywania wspólnych zadań współdziałanie (koordynacja) działań wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej polega na:

• zapoznaniu uczestników walki z celem działań, zadaniem i koncepcją jego wykonania;

• wkomponowaniu zadań OT w plan walki i uzgodnieniu sposobu ich wykonania;

• podziale zadań cząstkowych między wojska operacyjne i OT;

• ustaleniu sposobu wzajemnego wspierania się w walce;

• ustaleniu sposobu dowodzenia i zaopatrywania.

3. W zależności od przewidywanego przebiegu działań wojennych wojska lądowe (operacyjne i obrony terytorialnej) będą współdziałać również podczas wykonywania zadań szczegółowych.

4. Podczas ześrodkowania wojsk operacyjnych w rejonach wyjściowych do operacji obronnej, manewrowe jednostki obrony terytorialnej (głównie brygady OT) powinny prowadzić działania osłonowe wspólnie z siłami Straży Granicznej oraz batalionami fortecznymi i ochrony obiektów, dyslokowanymi w strefie nadgranicznej. Ich celem powinno być umożliwienie wojskom operacyjnym przeprowadzenia mobilizacji oraz przyjęcia ugrupowania stosownie do zamiaru operacji. Zadania osłony wykonywane na korzyść wojsk operacyjnych polegają na zapobieganiu przenikania sił dywersyjnych i rozpoznawczych przeciwnika na obszar kraju oraz ochronie rejonów ześrodkowania. W tym okresie jednostki obrony terytorialnej powinny też przygotowywać zapory i niszczenia na prawdopodobnych kierunkach uderzeń przeciwnika oraz rozbudowywać rejony i rubieże obrony.

5. Podczas przegrupowania wojsk operacyjnych z głębi kraju do rejonów działań wydzielone jednostki obrony terytorialnej organizują system kierowania ruchem wojsk i osłonę przeciwdywersyjną dróg marszu. Jednostki wojsk inżynieryjnych i komunikacji wojskowej powinny przygotować zapasowe przeprawy mostowe i promowe przez szerokie przeszkody wodne, a w razie konieczności budować drogi na przełaj.

6. Podczas prowadzenia działań obronnych wojska obrony terytorialnej - ze względu na przestrzenność rozmieszczenia - mogą wykonywać zadania w ugrupowaniu wojsk operacyjnych oraz poza ich ugrupowaniem. W ugrupowaniu wojsk operacyjnych jednostki wojsk obrony terytorialnej powinny być wykorzystywane do przygotowania i prowadzenia obrony na kolejnych rubieżach lub na drugorzędnych kierunkach, zwłaszcza w dogodnym terenie. Manewrowe jednostki obrony terytorialnej, rozmieszczone w głębi obrony, mogą stanowić odwód przeciwdesantowy lub przeciwdywersyjny. Część jednostek obrony terytorialnej może być wydzielana do wykonywania zadań na rzecz wojsk operacyjnych, takich jak: minowanie, prace przeładunkowe, dowóz środków materiałowych i ewakuacja oraz ochrona zgrupowań logistycznych.

7. W przygotowaniu obrony miast i podczas jej prowadzenia główną rolę powinny spełniać stacjonarne jednostki obrony terytorialnej - bataliony forteczne. Obrona miasta przez siły obrony terytorialnej może stanowić element obrony związku taktycznego (operacyjnego). Obronę tę celowo byłoby prowadzić głównie na podejściach do miasta wykorzystując przygotowane zapory i niszczenia. W razie wzmocnienia obrony miasta siłami wojsk operacyjnych jednostki obrony terytorialnej powinny być podporządkowane dowódcy związku taktycznego (oddziału).

8. Podczas wykonywania kontrataków (przeciwuderzeń) przez wojska operacyjne siły obrony terytorialnej powinny utrzymywać drogi manewru, rubieże rozwijania i wejścia do walki, a także brać udział w wykonywaniu przejść w zaporach minowych oraz usuwać zniszczenia w systemie komunikacyjnym.

9. W rejonach wspólnych działań wojsk operacyjnych i sił OT, wojska OT z zasady przechodzą w podporządkowanie dowódcy wojsk operacyjnych, wtedy głównym koordynatorem przedsięwzięć wchodzących w zakres współdziałania jest dowódca wojsk operacyjnych. Kiedy główny ciężar walki spoczywa na wojskach OT podporządkowanych dowódcy RDO lub ODO przewiduje się możliwość podporządkowania im jednostek wojsk operacyjnych − wojska operacyjne wspierają wtedy lub doraźnie wzmacniają działania sił OT.

10. Organizujący współdziałanie z wojskami OT dowódca wojsk operacyjnych powinien otrzymać informację od dowódcy RDO lub dowódcy jednostki wojskowej OT, wchodzącej w jego podporządkowanie o dotychczas prowadzonych działaniach sił OT w pasie (rejonie) działania jego wojsk i możliwościach bojowych podporządkowywanych mu sił OT, a także ich rejonach odpowiedzialności i zadaniach przewidzianych im w tych rejonach. W każdej sytuacji podporządkowania jednostek wojsk OT dowódcom wojsk operacyjnych, dowódcy ci powinni korzystać z tych jednostek zgodnie z zasadami prowadzenia walki przez wojska OT.

11. W wypadku znalezienia się terytorialnego organu dowodzenia (RDO, ODO) w pasie (rejonie, strefie) działań wojsk operacyjnych. Organizuje się wtedy współdziałanie w wybranych obszarach wspólnych przedsięwzięć - np. w zakresie rozpoznania, zabezpieczenia logistycznego, ubezpieczenia itp. co dokładnie określa dowódca okręgu.

1504. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

1. Najważniejszą zasadą dowodzenia wojskami operacyjnymi i OT jest to, że wszystkie wojska w rejonie odpowiedzialności jednostki operacyjnej muszą zostać podporządkowane jednemu, wyznaczonemu dowódcy. Jednostki mogą być podporządkowane w różnym zakresie.

2. Wyznaczony dowódca odpowiada za planowanie, stawianie zadań oraz dowodzenie w toku działań w rejonie odpowiedzialności.

3. Za łączność z terenowymi organami dowodzenia jednostek wojsk obrony terytorialnej i poza militarnymi ogniwami obrony odpowiadają dowódcy związku operacyjnego (taktycznego, oddziały, pododdziału) wchodzącego w rejon przez nie administrowany.

4. Współdziałanie wojsk operacyjnych i obrony terytorialne zapewnia się poprzez wykorzystanie polowej sieci łączności, jak i stacjonarnej łączności.

1505. LOGISTYKA

1. Współdziałanie organów logistyki wojsk operacyjnych z organami logistyki wojsk obrony terytorialnej polega na zorganizowaniu ciągłego procesu uzgadniania i synchronizowania działań podległych jednostek i urządzeń logistycznych w udzielaniu wzajemnej pomocy w realizacji dostaw zaopatrzenia oraz świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo-bytowych dla walczących wojsk. Współdziałanie to wyraża się w zgraniu wzajemnych świadczeń według rodzajów planowanych zadań i czasu ich realizacji.

2. Wojska obrony terytorialnej mogą partycypować w ochronie i obronie obiektów oraz jednostek i urządzeń logistycznych; wspólnym pozyskiwaniem i wykorzystaniem zasobów i obiektów terenowej infrastruktury logistycznej, udziałem jednostek układu pozamilitarnego w likwidacji pożarów i innych klęsk żywiołowych w rejonach rozmieszczenia jednostek i rozwinięcia urządzeń logistycznych itp.

ROZDZIAŁ 16

Działania w specyficznych środowiskach walki

1601. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DZIAŁAŃ W SPECYFICZNYCH

                       ŚRODOWISKACH WALKI

1. Specyficzne środowiska walki sprzyjają działaniom obronnym, a możliwości prowadzenia natarcia są znacznie ograniczone.

2. Gdy obszar o specyficznych warunkach jest broniony, bardziej uzasadnione może być jego obejście lub okrążenie, niż atakowanie. W celu szybkiego pokonania tych obszarów, izolowania broniących się tam wojsk, należy wykonywać manewr drogą powietrzną.

3. Z reguły wojska mogą prowadzić działania obronne na znacznie większych obszarach, niż w warunkach normalnych. W pasach (rejonach) obrony mogą występować tereny wymagające dozorowania i patrolowania. Dowódca często będzie musiał akceptować luki w swoim ugrupowaniu obronnym. W warunkach tych częstym zjawiskiem będzie walka z oddziałami obejścia i przenikającymi w głąb bronionego obszaru.

4. Większość działań w tych obszarach wymagać będzie zaangażowania piechoty (pododdziałów spieszonych). Wojska zmechanizowane i pancerne oraz środki wsparcia, z reguły użyte będą w sposób zdecentralizowany. Pomimo, że ciężar działań w tych obszarach spoczywa na piechocie, jej powodzenie zależeć będzie od efektywnego współdziałania wszystkich rodzajów wojsk.

5. Działania bojowe prowadzone są zazwyczaj na izolowanych kierunkach, niekiedy znacznie od siebie oddalonych, najczęściej przez tworzone zgrupowania taktyczne.

6. Istotne w prowadzeniu obrony jest wykonywanie zwrotów zaczepnych nawet na bardzo niskim szczeblu.

7. W specyficznych środowiskach walki rośnie znaczenie zabezpieczenia bojowego.

8. Cechą charakterystyczną działań w specyficznych środowiskach walki będzie konieczność prowadzenia manewru sił i środków, dowozu i ewakuacji z wykorzystaniem niewielkiej ilości dróg, niskie tempo i ogniskowy charakter działań. W tych okolicznościach dużo zależeć będzie od inicjatywy, umiejętności i jakości dowodzenia zwłaszcza na niższych szczeblach.

1602. TEREN ZABUDOWANY

1. Tereny zabudowane obejmują: miasta, miejscowości, wsie i skupiska przemysłowe. Tereny te stale rozrastają się i z tego też powodu ranga taktyki walki w terenach zabudowanych stale wzrasta.

2. Tereny zabudowane utrudniają manewr wojsk.

3. W planowaniu i prowadzeniu walki w terenie zabudowanym rozważane muszą być skutki tego działania na ludność cywilną i odpowiedzialności za ochronę dóbr kultury narodowej.

4. Niszczący skutek ognia uczynić może drogi i ulice całkowicie nieprzejezdne.

5. Działania w rejonie zabudowanym charakteryzują się:

• ograniczonym polem ostrzału i obserwacji;

• doskonałym ubezpieczeniem, ukryciem i maskowaniem wojsk i wyposażenia, co zwiększa trudności w ocenie siły wojsk;

• obniżonymi możliwościami manewru, szczególnie jednostek zmechanizowanych, lecz zwiększonymi możliwościami przenikania i obejścia. Kierowanie wojskami będzie musiało być zdecentralizowane;

• walką w zwartych kwartałach, w tym zwiększoną wrażliwość pojazdów na atak z bliskiej odległości;

• trudnościami w dowodzeniu i łączności;

• wysokim zużyciem amunicji i innych środków bojowych;

• prowadzeniem działań przez spieszone pododdziały, małymi grupami, wzmocnione saperami i bronią pancerną;

• walkę prowadzoną na trzech poziomach: na poziomie ulicy, ponad ziemią − na dachach i w budynkach oraz pod ziemią − w kanalizacjach i systemach podziemnych przejść i tuneli.

6. Szczególne warunki prowadzenia walki w terenie zabudowanym tworzą następujące ograniczenia:

• stanowiska ogniowe muszą być starannie wybrane w celu uzyskania przewagi w warunkach ograniczonej obserwacji i dostępności pól ostrzału;

• szczegółowa znajomość rejonu zapewni przewagę obrońcy. Nacierający będą musieli pozyskać ten rodzaj informacji;

• nie tylko stanowiska, ale również siły i zamiary przeciwnika są trudne do wykrycia (oceny);

• możliwość ruchu jest poważnie ograniczona. Gdy większość budynków zostanie zniszczona, powstanie wiele ukryć dla obrońcy, a atakującemu trudniej będzie podejść. Wolniejsze będzie tempo walki;

• szeroko stosowana będzie broń krótkiego zasięgu i granaty, mogą wystąpić trudności w prowadzeniu ognia z broni bezodrzutowej;

• czołgi potrzebują wsparcia i osłony piechoty, są szczególnie wrażliwe na działanie broni przeciwpancernej krótkiego zasięgu;

• budynki ograniczają możliwość prowadzenia ognia z wozów bojowych;

• trudne do osiągnięcia będzie wzajemne wsparcie ogniowe. W bezpośredniej walce ograniczone zastosowanie będzie miała broń do ognia pośredniego i uzbrojenie wozów opancerzonych;

• walka uliczna jest wyczerpująca fizycznie i psychicznie. Utrzymanie skuteczności bojowej wymagać może częściowej wymiany pododdziałów znajdujących się w bezpośredniej styczności.

7. Teren zabudowany jest niekorzystny w zapewnieniu łączności. W wyniku silnego ekranizowania ulegają ograniczeniu (zmniejszeniu) zasięgi łączności radiowej, radioliniowej. Z powodu ograniczeń w łączności, obserwacji i dojazdach dowodzenie będzie trudne i zwykle powinno być zdecentralizowane.

8. Obronę terenu zabudowanego przygotowuje się na jego przedpolach, w przypadku organizowania obrony bezpośrednio w tym terenie przedni skraj obrony przygotowuje się na obrzeżach.

9. Główny wysiłek obrony powinien być skupiony na utrzymaniu arterii przelotowych i węzłów komunikacyjnych, Obrona całego rejonu zabudowanego, jak i każdego budynku powinna być przygotowana do walki w okrążeniu. Budynki zapewniają ciągłość obrony i gwarantują obrońcy swobodę ruchu. Obrona musi być przygotowana (rozbudowana) w głąb.

10. W dużych terenach zabudowanych zamiar działań powinien być elastyczny i wykorzystywać ich głębokość dla przemieszczania wojsk

11. Należy dążyć do tego, aby obrona oparta była na wzajemnie wspierających się punktach oporu w głębi, w styczności i na tyłach oraz odwodach przeznaczonych do osłony luk, a także ruchomych, manewrowych odwodach, rozmieszczonych z reguły centralnie.

12. Przebieg przedniej linii obrony uzależniony będzie od rodzaju i ilości dostępnych sił oraz od wielkości terenu zabudowanego do obrony. Powinna ona być tak wybrana, aby zabezpieczyć przed wyjściem przeciwnika na skrzydła rejonów obrony bez napotkania na przeszkody oraz uniemożliwić mu wykorzystanie osłony budynków do rozwinięcia swoich sił. Jej przebieg powinien utrudnić przeciwnikowi precyzyjne prowadzenie ognia.

13. Budynki lub grupy budynków wykorzystywane mogą być jako punkty oporu. Powinny one być połączone w całościową obronę i przygotowane do ciągłego oporu, nawet gdy zostaną okrążone.

14. Bloki domów i duże budynki mogą być wykorzystywane jako przeszkody dla przeciwnika wraz z ich kanalizującymi właściwościami. Plan zapór musi być dokładnie skoordynowany i rozpowszechniony wśród oddziałów, w przeciwnym razie zanikną możliwości szybkiego przemieszczania się obrońców, wynikające ze znajomości terenu.

15. Obrońca powinien wykorzystywać swoją znajomość rejonu zabudowanego do aktywnych działań. Aktywne patrolowanie, rajdy i zasadzki mogą być skuteczne w celu zaskoczenia i zerwania natarcia przeciwnika. Obrońca może także próbować przenikać na tyły przeciwnika.

16. W tych uwarunkowaniach kontrataki wymagają scentralizowanego planowania i zdecentralizowanej realizacji. Są wykonywane od najniższych szczebli dowodzenia. Wykorzystują dogodne ukrycia i maskowanie jakie zapewniają tereny zabudowane. Obrońca nagłym atakiem powinien dążyć do odzyskania ważnego terenu (budynków).

17. Działania zaczepne w rejonach zabudowanych wymagają dobrej skoordynowanej i zdecentralizowanej realizacji.

18. Podczas natarcia na obszar zabudowany dążyć należy do rozstrzygnięcia walki z przeciwnikiem na podejściach do tego obszaru, oskrzydlenia, wykonania uderzeń na kierunkach zapewniających izolowanie wojsk przeciwnika broniących ważnych obiektów, włamania się z marszu do tego rejonu i opanowania ważnych obiektów, które decydują o trwałości obrony.

19. Gdy obrońca próbuje wciągnąć nacierającego w broniony rejon, nacierający musi zdecydować czy:

• atakować tę pozycję;

• obezwładnić obronę w terenie zabudowanym;

• zablokować i obejść (oskrzydlić) w celu kontynuowania natarcia na danym obszarze, pozostawiając problem walki z broniącym obszaru zabudowanego przeciwnikiem na okres późniejszy.

20. W planowaniu działań zaczepnych:

• plany muszą być proste i elastyczne. Rozkazy będą zwykle obejmować całość działań w zarysie oraz pierwszy etap w szczegółach. Plany i następnie uszczegółowione rozkazy każdego kolejnego etapu sporządzane będą i wysyłane, gdy zakończony zostanie poprzedni etap;

• należy posiadać maksimum informacji o układzie topograficznym miasta i możliwościach obrońców. Jej źródłami będą: mapy, plany miast, przewodniki, patrole, rozpoznanie lotnicze, siły obrony terytorialnej oraz miejscowa ludność;

• w planowaniu przewidzieć zdobywanie kolejnych obiektów pośrednich przez co stworzyć warunki do zdobycia obiektu końcowego;

• obiekty pośrednie muszą być utrzymane w ścisłej tajemnicy, aby zapobiec ponownemu przejęciu ich przez przeciwnika. Wybór i opanowanie obiektu końcowego powinno uniemożliwić dalsze stawianie oporu przez przeciwnika;

• w dzień i w nocy utrzymane musi być wysokie tempo działania oddziałów i pododdziałów szturmowych osiągających powodzenie. Odwody należy rozmieszczać tak, by mogły szybko reagować na nieoczekiwane wypadki lub wykorzystywać przewagę taktyczną.

21. Do natarcia w terenie zabudowanym tworzy się zgrupowania (oddziały i grupy szturmowe) zdolne do samodzielnego jego prowadzenia.

22. Natarcie na rejon zabudowany może być podzielone na trzy etapy, które realizowane mogą być jednocześnie celem zapewnienia dogodnych warunków do szybkiego przeniknięcia w głąb ugrupowania przeciwnika zanim obrońca będzie mógł zareagować.

23. Celem tego działania jest odizolowanie rejonu przez opanowanie ważnych obiektów terenowych. Atakujący musi opanować pozycje bojowe z których będzie on mógł wspierać atak oddziałów i grup szturmowych. Należy dążyć do uchwycenia nakazanych obiektów przed przednim skrajem obrony przeciwnika i w sprzyjających warunkach wykonania rajdów w głąb obrony przeciwnika.

24. Szturm składa się z podejścia do rejonu obrony przeciwnika i opanowania punktów oporu w budynkach na jego skraju. Jeżeli jest to możliwe należy skrycie podejść do punktu oporu przeciwnika, wykonać szturm, a następnie przystąpić do systematycznego „oczyszczania” opanowanego obiektu. Ta część planu musi być prosta z ograniczonymi celami.

25. „Oczyszczanie” składa się z walk prowadzonych w opanowywanym rejonie w celu „oczyszczenia” go z przeciwnika. Etap ten charakteryzuje się zdecentralizowanymi działaniami odpowiednio wzmocnionych pododdziałów. W celu opanowania dużych rejonów zabudowanych może czasami być konieczne „oczyszczenie” najpierw „korytarza”, a następnie resztę przyległego do niego rejonu.

26. W działaniach obronnych wojska zmechanizowane i pancerne powinny być wykorzystane do wsparcia walki spieszonych pododdziałów w rejonach obrony lub tworzenia manewrowych odwodów. W niektórych sytuacjach, po wzmocnieniu pododdziałami piechoty, mogą samodzielnie organizować obronę szczególnie ważnych rejonów. Spycharki czołgowe mogą zapewnić szybkie zagruzowywanie ulic i oczyszczanie rumowisk. W działaniach zaczepnych mogą być stosowane do: ograniczania ogniem dróg wycofania się przeciwnika; blokowania jego punktów oporu; zabezpieczenia skrzydeł.

27. Działa użyte w roli środków do ognia bezpośredniego mogą być bardzo skuteczne w walce o punkty oporu i budynki. Bezpośrednia bliskość przeciwnika i własnych pododdziałów w wypadku prowadzenia ognia pośredniego zwiększa zagrożenie porażenia ogniem własnych wojsk. Do obserwacji i korygowania ognia można wykorzystać powietrzne punkty obserwacyjne.

28. Do zasadniczych zadań lotnictwa taktycznego należy prowadzenie rozpoznania i rażenie punktów oporu; izolowanie wojsk przeciwnika próbujących wycofać się lub przegrupować.

29. Śmigłowce mogą być użyte do następujących zadań: wzrokowego i fotograficznego rozpoznania; zapewnienia wsparcia ogniowego; kierowania ogniem pośrednim; wysadzania wojsk i rozmieszczania punktów obserwacyjnych na dachy wysokich budynków; przerzutu odciętych grup i zmiany stanowisk bojowych wojsk; retransmisji radiowej i rozmieszczania urządzeń łączności; ewakuacji rannych, głównie z rejonów niedostępnych dla pojazdów kołowych lub gąsienicowych; dostarczania zaopatrzenia.

30. W obronie terenu zabudowanego pułk (dywizjon) przeciwlotniczy skupia główny wysiłek na osłonie wojsk broniących ważnych rejonów i obiektów decydujących o trwałości obrony i funkcjonowaniu miasta, stanowisk ogniowych artylerii i odwodu. Zasadnicze siły pułku (dywizjonu) ugrupowuje się na prawdopodobnych kierunkach zagrożenia z powietrza poza zwartą zabudową lub w rejonach o rzadkiej i niskiej zabudowie, na jego peryferiach, większych przestrzeniach (placach, stadionach, ogrodach, arteriach przelotowych i węzłach komunikacyjnych). Część pododdziałów przeciwlotniczych, zwłaszcza wyposażonych w przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe i armaty przeciwlotnicze lekkiego kalibru, wykorzystuje się w sposób zdecentralizowany rozmieszczając je w ugrupowaniu mieszanych zgrupowań pododdziałów zmechanizowanych i czołgów. Stanowiska ogniowe urządza się z wykorzystaniem infrastruktury terenu zabudowanego. Pojedyncze przenośne i lekkie środki przeciwlotnicze rozmieszczać można również na wysokich zabudowaniach.

W natarciu zasadniczy wysiłek OPL skupia się do osłony sił głównych ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału) na podejściach do obszaru zabudowanego oraz wojsk wykonujących wspólnie z sąsiadami uderzenie oskrzydlające w celu izolacji broniących się w nim sił przeciwnika.

Stanowiska ogniowe rozwija się poza zwartą zabudową w terenie dogodnym do prowadzenia rozpoznania, ognia i manewru. Ponadto część sił - pododdziałów przeciwlotniczych pułku (dywizjonu) prowadzi działania bojowe w składzie oddziałów wydzielonych (awangard) lub oddziałów pierwszego rzutu przewidzianych do opanowania obszaru zabudowanego z marszu.

Podczas szturmu miasta organizuje się w ramach zgrupowań szturmowych - grupy przeciwlotnicze wyposażone w przenośne zestawy rakietowe i armaty przeciwlotnicze małego kalibru, które rozmieszcza się, wykorzystując zdobytą infrastrukturę i budowle.

31. Wojska inżynieryjne wykonują następujące zadania:

• w obronie: zakładają zapory inżynieryjne i wykonują niszczenia, budują okopy i ukrycia oraz przystosowują budynki do prowadzenia ognia oraz oczyszczają pola ostrzału;

• w natarciu: wykonują przejścia w zaporach inżynieryjnych, rozminowują teren i budynki na potrzeby wojsk własnych, wykorzystują materiały wybuchowe do niszczenia punktów oporu i fortyfikacji przeciwnika, przygotowują i utrzymują drogi oraz trasy komunikacyjne.

32. W celu zapewnienia łączności należy: szeroko stosować przedsięwzięcia organizacyjno-techniczne ograniczające ujemny wpływ rejonu zabudowanego na propagację fal radiowych, wykorzystywać kompleksowo różne rodzaje środków łączności, a szczególnie przewodowe i pocztowe, wykorzystywać infrastrukturę telekomunikacyjną sieci stacjonarnej (miejskiej).

33. W broniących się oddziałach i pododdziałach, na stanowiskach ogniowych oraz punktach zaopatrzenia gromadzi się zapasy (dodatkowe) amunicji, materiałów pędnych i smarów, a ponadto granatów, środków oświetlających i dymnych. W samodzielnych punktach oporu, oprócz powyższych rodzajów zaopatrzenia, gromadzi się ponadto zapasy doraźne żywności i wody oraz wydziela się siły i środki służby zdrowia.

Wszystkie wykorzystane źródła wody zabezpiecza się przed skażeniem, odbudowuje się i uruchamia wybrane odcinki sieci wodociągowej oraz rozwija punkty zaopatrzenia w wodę.

W przypadku braku miejscowych organów przeciwepidemicznych, szefowie służby zdrowia związków taktycznych w rejonach działania własnych wojsk organizują rozpoznanie i izolację zakaźnie chorych spośród ludności cywilnej. W razie potrzeby - siłami służby zdrowia związków taktycznych - zapewnia się im również pomoc medyczną.

Jednostki i urządzenia logistyczne zwykle rozmieszcza się wykorzystując obiekty terenowe infrastruktury logistycznej oraz naturalne i sztuczne ukrycia. W wypadku obrony okrężnej jednostki i urządzenia logistyczne rozmieszcza się centralnie w stosunku do ugrupowania wojsk.

34. W natarciu dostawy zaopatrzenia dla walczących wojsk, ewakuację medyczną i techniczną oraz przemieszczanie jednostek i urządzeń logistycznych organizuje się po nie obserwowanych przez przeciwnika ulicach, skwerach, parkach, placach, tunelach i innych przejściach podziemnych. W razie potrzeby dla jednostek logistycznych wykonuje się specjalne przejścia i przejazdy przez zawały miejskie oraz przystosowuje pomieszczenia podziemne.

Na skrzyżowaniach ulic, w przejściach podziemnych i na placach organizuje się regulację ruchu. W razie potrzeby kolumnom jednostek logistycznych przydziela się przewodników.

Jeżeli dojazd transportem samochodowym lub innym do walczących oddziałów i pododdziałów jest niemożliwy to w celu dostarczania dla nich środków zaopatrzenia organizuje się zespoły tragarzy.

W toku natarcia organizuje się wyszukiwanie rannych i chorych. Patrole sanitariuszy wyposaża się w liny, pasy i inny sprzęt do ewakuacji rannych z trudno dostępnych miejsc.

Jednostki logistyczne rozmieszcza się na przedmieściach, a urządzenia logistyczne rozwija się na bazie istniejących obiektów infrastruktury logistycznej.

1603. TEREN LESISTY I LESISTO-JEZIORNY

1. Teren lesisty (lesisto-jeziorny) jest całkowicie lub w większości pokryty lasami (lasami i jeziorami), a ruch pojazdów jest w większości ograniczony do dróg, wyrębów, luk i przesmyków międzyjeziornych, co powoduje potrzebę stosowania innej taktyki, niż w otwartym terenie.

2. Ocena właściwości taktycznych tego terenu i możliwości wojsk przeciwnika będzie często niepełna. Dużo zależeć będzie od wyników początkowego okresu walki.

3. Podczas walki w tym terenie należy być przygotowanym do działań autonomicznych.

4. Działania w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) posiadają następujące cechy:

• ograniczone są pola obserwacji i ostrzału, wobec czego walka często przebiega na małych odległościach;

• ukrycie zapewniane przez drzewa zwiększa możliwości zaskoczenia;

• z powodu występujących trudności w funkcjonowaniu łączności radiowej utrudnione jest dowodzenie na wszystkich szczeblach. Wymaga to decentralizacji dowodzenia i szerokiego stosowania łączności przewodowej;

• podczas suszy pod uwagę brana musi być zwiększona możliwość wystąpienia pożarów;

• lasy obniżają skuteczność siły ognia, z powodu problemów w obserwacji i trudności wskazywania celów, broń dalekiego zasięgu traci większość swoich walorów, rośnie za to ranga broni przenośnej;

• wysoka trajektoria lotu pocisków moździerzowych, możliwość wykorzystania z małych polan (wyrębów) czyni je bardzo przydatnymi do działań w terenie lesistym (lesisto-jeziornym);

• skuteczność konwencjonalnej amunicji o zwiększonej sile działania przeciwko nie zabezpieczonej sile żywej jest większa dzięki odłamkowemu działaniu wybuchów w koronach drzew;

• ograniczona widoczność wywierać będzie psychologiczne oddziaływanie na żołnierzy, którzy walczą w tym terenie przez dłuższy czas.

5. Możliwości maskowania działań zwiększają szansę wykonania manewru oskrzydlenia (obejścia), przeniknięcia i zorganizowania zasadzki. Małe siły mogą mieć nieproporcjonalny do swojej wielkości wpływ na walkę.

6. Prowadzenie działań bojowych w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) wymagać będzie często wprowadzania korekt organizacyjnych i taktycznych. Mogą one obejmować:

• wzmocnienie ochrony na wszystkich szczeblach, w celu uniknięcia zaskoczenia;

• ścisłą kontrolę ruchu i przydział dróg marszu;

• decentralizację środków opancerzonych;

• decentralizację środków wsparcia bojowego;

• utrzymywanie znacznie wysuniętych, zdecentralizowanych odwodów.

7. Manewr w tych obszarach ograniczony jest praktycznie do istniejącej sieci dróg. Drogi na przełaj przez las są w stanie wykonać pojazdy opancerzone w zależności od wielkości drzew, ich rozstawu, poszycia i gruntu.

8. Planując działania w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) należy rozważyć następujące specyficzne skutki użycia broni masowego rażenia:

• drzewa przewrócone w wyniku działania fali uderzeniowej znacznie utrudniają działanie wszystkim rodzajom wojsk, chociaż promień zniszczeń od wybuchu broni jądrowej może być znacznie mniejszy;

• w rejonach leśnych oddziaływanie promieniowania cieplnego na stan osobowy będzie znacznie obniżone. Ale ryzyko pożaru będzie znacznie większe;

• chemiczne środki trujące rozprzestrzeniają się wolniej, a czas trwania skażenia wzrasta.

9. W obronie główny wysiłek powinien być skierowany na najbardziej prawdopodobne kierunki podejścia przeciwnika. Obrońca może dopuścić do oskrzydlenia i obejścia swoich punktów oporu, które powinny być przygotowane do prowadzenia obrony okrężnej.

10. Planując działania obronne należy uwzględnić kierunki podejścia, sieć dróg, głębokość lasu i jego strukturę, przesmyki międzyjeziorne. Większość pozycji obronnych usytuowana powinna być poza obrzeżami lasu. Pododdziały opancerzone z reguły rozmieszczone powinny być przed skrajem lasu. Pododdziały nie opancerzone z zasady będą rozmieszczane w głębi lasu, ponieważ przeciwnik nie jest w stanie przeprowadzić natarcia wspartego czołgami, czy wesprzeć atak ogniem obserwowanym swojej broni ciężkiej. Wojska muszą być rozmieszczane tak, aby miały dogodne warunki do prowadzenia obrony okrężnej i tam, gdzie będzie to możliwe do wzajemnego wspierania się.

W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) trudno jest kontrolować luki pomiędzy rejonami obrony. Obserwacja luk wzmacniana musi być przez patrolowanie, posterunki ochronne i stosowanie czujników.

Obrońca powinien wykorzystać do przygotowania zapór sprzyjające warunki jakie zapewnia teren lesisty. Przeszkody są szczególnie przydatne w powstrzymywaniu frontalnego natarcia, prób obejścia obrony przez przeciwnika oraz wtargnięciu w głąb obronny przez luki. Wykorzystywane mogą być także do tworzenia zasadzek. Jednocześnie nie powinny krępować zdolności manewrowych broniących się wojsk.

11. Charakter terenu lesistego (lesisto-jeziornego) zapewnia dobre warunki do prowadzenia działań opóźniających. Siły opóźniające powinny skupić swoje wysiłki na kierunkach przewidywanego podejścia przeciwnika i w rejonach, w których oczekiwane jest stosowanie przez niego szybkiego i głębokiego przenikania (drogi, ścieżki, przesmyki międzyjeziorne, rejony pogorzelisk). Trudniejsza jest koordynacja pomiędzy różnymi elementami sił zaangażowanych w opóźnianie. Działania te wymagają precyzyjnego kierowania.

12. Do dezorganizowania i zadawania strat broni pancernej przeciwnika należy organizować małe grupy wyposażone w broń przeciwpancerną

13. Główna uwaga w toku prowadzenia działań obronnych w tym terenie skupiana powinna być na utrzymaniu spójności obrony. Pozycje obronne powinny być wybrane tak, aby zapewniały dogodne warunki do prowadzenia obrony okrężnej i wzajemnego wsparcia. Utrzymanie spójności obrony zależeć będzie od utrzymania tych pozycji; utrata ich wiąże się z ryzykiem utraty łączności z sąsiadem i powstaniem luk, które nie będą łatwe do zamknięcia. Gdy przeciwnik osiągnie powodzenie w natarciu lub w obchodzeniu danej pozycji obronnej, dowódcy wszystkich szczebli powinni dążyć do odzyskania utraconych pozycji. Te same zasady stosowane są, gdy przeciwnik atakuje w rejonach, które utrzymywane są jedynie pod obserwacją.

14. W obronie terenu lesistego (lesisto-jeziornego) szczególnie istotne znaczenie mają kontrataki. Kontrataki podejmowane powinny być przez odwody tak szybko, jak to tylko możliwe, w celu niedopuszczenia do umocnienia się przeciwnika i odzyskania utraconej pozycji lub w celu rozbicia wojsk przenikających w głąb obrony. Kontrataki z użyciem wojsk zmechanizowanych i pancernych będą w zasadzie ograniczone do rejonów, gdzie istnieje dobra obserwacja i możliwy jest manewr. Gdyby przeciwnik osiągnął powodzenie w przenikaniu w rejon obrony, pododdziały pozostające na pozycjach muszą być gotowe przejść do ataku na skrzydła przeciwnika, wykorzystując sprzyjające warunki, jakie daje las.

15. W działaniach zaczepnych początkowo wojska urzutowane będą w głąb na wąskim froncie. Ich działanie poprzedzone powinno być rozpoznaniem na szerokim froncie w celu określenia położenia przeciwnika i możliwych osi podejścia.

Tereny lesiste (lesisto-jeziorne) o ograniczonej głębokości pokonywane powinny być jednym atakiem. W rozległych lasach poprzez opanowania kolejnych mniej ważnych obiektów pośrednich powinny zostać stworzone warunki do realizacji celu natarcia − opanowania zasadniczego obiektu.

16. Przy planowaniu natarcia należy uwzględnić, że:

• lasy utrudniają reorganizację podczas walki, dlatego zmiany powinny sprowadzać się do minimum;

• odwody wykorzystane powinny być do szybkiego rozwinięcia osiągniętego powodzenia oraz przeciwdziałania wszelkim próbom zaskoczenia naszych wojsk przez przeciwnika.

17. Rozpoznanie w lasach jest trudne i czasochłonne. Rosnące znaczenie będzie mieć lotnicze rozpoznanie fotograficzne i szczegółowe rozpoznanie wstępne przed walką. W składzie atakujących wojsk powinno być więcej niż w warunkach normalnych, wysuniętych elementów rozpoznawczych do przodu i działających na skrzydłach.

18. Jeżeli przeciwnik zorganizował obronę (ubezpieczenia) przed skrajem lasu to należy dążyć do jej rozbicia oddziałami wydzielonymi. Do przenikania w głąb lasu z zasady stosowana będzie piechota, natomiast do kanalizowania natarcia, przejścia przez las i ruchu do przodu − pododdziały wojsk zmechanizowanych i pancernych.

19. Główny kierunek natarcia narzucony jest z reguły przez istniejące drogi. Nawet, gdy są one silnie bronione przez przeciwnika, drogi takie muszą być oczyszczone, aby umożliwić przemieszczenie się wszystkim pododdziałom atakujących wojsk.

20. Dowódcy prowadzącemu działania zaczepne w lasach nie wolno angażować większości swoich sił zbyt wcześnie, szczególnie dlatego, że manewr na inne kierunki jest czasochłonny i trudny w tym terenie.

21. W walce w głębi lasu (obrony przeciwnika) czołowe pododdziały powinny:

• unikać dróg, dukt i rejonów wypalonych, które zwykle blokowane będą przez przeciwnika i osłonięte ogniem;

• obchodzić stanowiska przeciwnika wykorzystując powstałe (wykryte) luki, osiągnięte to może być także przez przenikanie;

• gdy niemożliwe jest obejście lub przenikanie w głąb obrony przeciwnika, to atak od czoła na kolejne pozycje obronne przeciwnika powinien być odpowiednio przygotowany i zabezpieczony.

22. Jeśli działania zaczepne będą kontynuowane poza obszar leśny, to nacierające wojska powinny być zreorganizowane. W sprzyjającym terenie, wojska powinny atakować z rejonu zalesionego na szerokim froncie, wykorzystując ukrycie do osiągnięcia zaskoczenia.

23. W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) istnieć będzie mniej sprzyjających okazji do użycia broni pancernej. Najskuteczniejszym sposobem wykorzystania broni pancernej jest utrzymywanie jej w ramach odwodów w głębi lasu lub za nim, ugrupowaną w taki sposób, by razić broń pancerną przeciwnika, jak tylko wyjdzie na otwartą przestrzeń (polany) lub opuści rejon lasu.

24. Rozwinięcie artylerii i moździerzy ograniczone będzie przez charakter terenu. Ponadto, artyleria i inne środki wsparcia ogniowego ograniczane są brakiem możliwości zajmowania stanowisk ogniowych dla dział i wglądu w teren, trudnością lokalizacji celów oraz brakiem obserwacji prowadzonego ognia. Drzewa przyczyniają się do przedwczesnej detonacji pocisków. Obserwatorzy powinni być przydzieleni do wysuniętych pododdziałów.

25. Wskazywanie celów jest trudne, wobec czego większość oznakowania celów i kierowanie bezpośrednim wsparciem lotniczym prowadzone będzie przez wysuniętych nawigatorów lotniczych. Z powodu trudności w wykorzystaniu bezpośredniego wsparcia lotniczego, główna masa środków lotniczych skierowana będzie na cele w głębi.

26. Podczas obrony w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) główny wysiłek OPL skupiają na osłonie: wojsk broniących rejonów zamykających prawdopodobne dogodne kierunki natarcia przeciwnika (przesmyki między jeziorami i masywami leśnymi) oraz odwodów i stanowisk ogniowych artylerii.

Na kierunki trudno dostępne do działań naziemnych przewiduje się wydzielanie części sił i środków przeciwlotniczych.

Ugrupowanie bojowe powinno być głębokie, a pododdziały przygotowane do działań samodzielnych, często bez łączności ogniowej i w warunkach zdecentralizowanego kierowania ogniem. Elementy ugrupowania bojowego rozwija się wzdłuż dróg, na przesiekach i polanach leśnych, skraju lasu, w terenie przylegającym do jezior i w przesmykach między jeziorami − w powiązaniu z zaporami i naturalnymi przeszkodami terenowymi. Ponadto, na kierunkach skrytego podejścia przeciwnika powietrznego powinno się organizować zasadzki przeciwlotnicze.

Szczególną rolę w osłonie przeciwlotniczej wojsk będących w odwodzie odgrywa manewr pododdziałami.

W natarciu wysiłek OPL skupia się na osłonie sił głównych ogólnowojskowego związku taktycznego, oddziałów nacierających wzdłuż dróg, wojsk stosujących obejście i oskrzydlenie przeciwnika oraz działających w rejonach przesmyków międzyjeziornych.

Stanowiska ogniowe zajmuje się w pobliżu newralgicznych punktów w odkrytym terenie na kierunku działania odwodu, wzdłuż dróg manewru (dowozu i ewakuacji), w rejonach możliwych do desantowania przeciwnika oraz na dużych przesiekach (polanach) w rejonach rozwinięcia artylerii. Na kierunkach, zwłaszcza możliwego użycia śmigłowców przeciwnika, w ugrupowaniu oddziałów nacierających w pierwszym rzucie rozwija się manewrowe, mieszane (rakietowo-artyleryjskie) pododdziały przeciwlotnicze, które mogą również działać w charakterze zasadzek przeciwlotniczych.

27. Zasadnicze działania wojsk inżynieryjnych w tym terenie związane będą z zapewnieniem warunków do ruchu własnym oddziałom (pododdziałom) i utrudnienie ruchu pododdziałom przeciwnika. Pododdziały inżynieryjne mogą być także użyte do wykonywania prac inżynieryjnych w rejonach lądowania śmigłowców i w strefach zrzutów środków materiałowych.

28. Podczas obrony w terenie lesistym i lesisto-jeziornym jednostki logistyczne rozmieszcza się na poszczególnych kierunkach obrony.

W oddziałach i pododdziałach oraz w ich punktach zaopatrzenia, a szczególnie w pododdziałach broniących ciaśnin i przesmyków między jeziorami gromadzi się zapasy doraźne środków bojowych i materiałowych.

W rejonach bagnistych, w wypadku wystąpienia trudności w składowaniu środków zaopatrzenia na gruncie, układa się dla nich specjalne podkłady, wokół których kopie się rowy odwadniające.

W wypadku złego stanu dróg leśnych utrudniającego ruch transportu samochodowego jednostek logistycznych, wzmacnia się je pojazdami gąsienicowymi. Drogi dowozu i ewakuacji oznakowuje się znakami drogowymi widocznymi w dzień i w nocy.

Podmokłe odcinki dróg dowozu i ewakuacji wzmacnia się wykorzystując etatowe nawierzchnie składane oraz środki podręczne.

Organizując obronę i ochronę jednostek i urządzeń logistycznych, na zagrożonych kierunkach przez przeciwnika, oprócz elementów ubezpieczenia, wykonuje się zawały leśne oraz buduje zapory inżynieryjne. Ukrycia dla ludzi, sprzętu i środków zaopatrzenia w miejscach podmokłych wykonuje się metodą nasypową.

W natarciu w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) jednostki logistyczne rozmieszcza się wzdłuż dróg i przesiek − bezpośrednio za ugrupowaniem bojowym wojsk. Urządzenia logistyczne rozwija się na skraju lasu w pobliżu dużych polan.

Drogi dowozu i ewakuacji oznakowuje się znakami drogowymi widocznymi w dzień i w nocy, a na głównych skrzyżowaniach wystawia regulację ruchu. Dla zapewnienia ruchu po leśnych bezdrożach jednostkom logistycznym przydziela się pododdziały wojsk inżynieryjnych oraz wzmacnia się je pojazdami gąsienicowymi.

Do oddziałów i pododdziałów nacierających w pierwszym rzucie ugrupowania bojowego − w celu wyszukiwania i wynoszenia rannych − przydziela się grupy żołnierzy z noszami. Zebranych i chorych gromadzi się w pobliżu dróg i miejsc, do których może dojechać transport sanitarny. Ciężko rannych i chorych w miarę możliwości ewakuuje się transportem powietrznym (śmigłowcami) bezpośrednio do szpitali stacjonarnych.

W wypadku dużego zagrożenia działalnością grup dywersyjno-rozpoznawczych oraz grup rozbitych zgrupowań przeciwnika organizuje się konwojowanie kolumn logistycznych.

1604. TEREN górzysty

1. Teren górzysty charakteryzuje się znacznymi różnicami wysokości, stromymi pochyłościami, głębokimi dolinami i niewielką liczbą dróg. Warunki atmosferyczne w tym obszarze mogą ulegać szybkim zmianom. W jego obszarze mogą występować inne specyficzne środowiska: tereny zabudowane, tereny lesiste, przeszkody wodne.

2. Ważnymi cechami rejonów górzystych są:

• znaczne różnice wysokości zapewniają dobrą obserwację lub całkowite maskowanie rozległych obszarów terenu;

• sieć dróg która ograniczona lub znacznie utrudnia przemieszczanie;

• najwyższe partie gór są z reguły skaliste, wszelkie prace ziemne będą czasochłonne i wymagać będą specjalistycznego wyposażenia;

• pogoda jest zwykle niestabilna i zmienia się bardzo szybko;

• działania w rejonie górzystym są bardzo wyczerpujące dla zaangażowanych w nie wojsk.

3. Powodzenie działań bojowych w górach uzyskiwane jest zwykle dzięki wojskom, które przejmują kontrolę nad kluczowym terenem, takim jak szczyty i grzbiety górskie, wyjścia z dolin, przełęcze, wąwozy i drogi. Kanalizowanie ruchu wojsk może być kontrolowane z przewyższających je wzniesień.

4. Z powodu ograniczeń ruchu pojazdów lądowych, stosowanie śmigłowców może mieć decydujące znaczenie dla manewrowości taktycznej, rozpoznania, uzupełnienia i ewakuacji.

5. Piechota może poruszać się prawie wszędzie w górach, pod warunkiem, że jest ona odpowiednio przygotowana. Jedynie piechota może opanować i utrzymywać ważny wysoki teren, który góruje nad dolinami i przejściami. Często małe siły mogą zatrzymać lub opóźnić znacznie większe siły przeciwnika poprzez zajęcie kluczowych stanowisk na przejściu lub grzbiecie górskim. Ich działania są skuteczne, gdy mogą być wspierane przez artylerię lub lotnictwo.

6. Wojska prowadzące walkę w górach powinny być zdolne do działań autonomicznych.

7. Trudności występujące podczas działań w górach to:

• ograniczenia manewru wynikające z brak odpowiednich dróg;

• w działaniach zaczepnych konieczność kontroli nad wzniesieniami;

• ograniczone użycie wojsk pancernych i zmechanizowanych;

• wydłużony czas przemieszczeń lub zmian w ugrupowaniu bojowym;

• teren może ograniczać wzajemne wsparcie wojsk.

8. Ugrupowanie bojowe wojsk będzie uzależnione od właściwości terenu, działań przeciwnika i otrzymanego zadania. Ważną rolę wypełniają odwody rozmieszczone na zagrożonych kierunkach.

9. W planowaniu obrony w terenie górzystym należy uwzględnić następujące czynniki:

• przewyższający teren zapewnia obrońcy dobre warunki obserwacji i ostrzału, lecz trudna do osiągnięcia będzie pełna spójność punktów oporu;

• zbocza i inne specyficzne cechy terenu górzystego utrudniać będą natarcie strony przeciwnej;

• nie umniejszać możliwości przeciwnika w zakresie pokonywania przeszkód terenu górskiego;

• niedobór dróg ogranicza użycie czołgów i innych pojazdów bojowych oraz czyni je wrażliwymi na uderzenia;

• obrońca ma dogodne warunki do wprowadzenia przeciwnika w błąd co do wielkości swoich sił, zamiaru i możliwości;

• trudno jest szybko przemieszczać odwody bez zastosowania transportu śmigłowcowego;

• przygotowanie pozycji obronnych wymaga odpowiednio wydłużonego czasu;

• wojska wymagać będą dostosowania wyposażenia do warunków środowiska, w którym będą działać.

10. Przeszkody wzdłuż ograniczonej liczby dróg będą szczególnie przydatne w działaniach opóźniających. Teren górzysty stwarza dogodne warunki do organizowania zasadzek, które w tych warunkach są bardzo skuteczne. Ochrona skrzydeł i ciągła obserwacja są istotne dla zapobiegania przenikaniu przeciwnika.

11. Obrona charakteryzować się będzie przewagą oporu i z reguły prowadzona będzie na kilku oddzielnych kierunkach. Przewagę, jaką daje teren, obrońca może wykorzystać do jej poszerzenia.

12. Teren górzysty sprzyja prowadzeniu działań opóźniających. Większą uwagę trzeba jednak skierować na osłonę dróg odchodzenia na kolejne pozycje.

13. Do prowadzenia natarcia na poszczególnych kierunkach powinny być zorganizowane samodzielne zgrupowania taktyczne. Do pokonania przeciwnika z reguły potrzebne będą stosunkowo większe siły, niż w działaniach terenie nizinnym.

14. Możliwości wpływania na przebieg walki będą większe, jeżeli będą możliwości prowadzenia działań powietrzno-manewrowych.

15. Plan natarcia powinien zakładać kolejne opanowanie dominujących wyniosłości (obiektów pośrednich), co zapewni osiągnięcie zakładanych celów natarcia − opanowanie obiektu zasadniczego. W początkowej fazie natarcia niezbędny może okazać się szczególny wysiłek w celu uchwycenia dogodnych punktów do obserwacji.

16. Atakujący najprawdopodobniej napotka silny opór na niewielu dostępnych drogach marszu. Powinien on unikać atakowania przeciwnika od frontu i uzyskać dostęp do dróg marszu poprzez wykonanie oskrzydlenia lub obejścia.

17. Wsparcie ogniowe musi być zaplanowane z właściwym wyprzedzeniem, ponieważ rozwinięcie ugrupowania bojowego i uzupełnienie amunicji w terenie górskim jest trudne i czasochłonne. W planowaniu należy uwzględnić następujące czynniki:

• w pewnych rejonach górskich moździerze i lekkie armaty, które mogą być przemieszczane drogą powietrzną lub przenoszone przez żołnierzy na stanowiska ogniowe stanowić mogą jedyne środki wsparcia ogniowego;

• trudno będzie znaleźć stanowiska ogniowe dla artylerii. Teren górzysty ogranicza możliwość wykorzystania środków ogniowych;

• brak widoczności, wpływ warunków atmosferycznych i zakrycie rejonów leżących pomiędzy wzniesieniami terenowymi utrudniają obserwację. Koniecznym może być wykorzystanie obserwatorów powietrznych.

18. Charakter terenu górskiego i nieprzewidywalne warunki atmosferyczne komplikować będą, lub nawet uniemożliwią, wsparcie lotnicze działań lądowych. W tych warunkach lotnictwo może wykonywać:

• taktyczne rozpoznanie i obserwację. Taktyczne rozpoznanie lotnicze może być jedynym sposobem pozyskiwania terminowej informacji o działalności przeciwnika, zasłoniętego przez teren przed innymi systemami obserwacji;

• operacje przeciwpowietrzne. Własne operacje przeciwpowietrzne będą szczególnie ważne dla uzyskania osłony dróg marszu do i z rejonu działań bojowych;

• powietrzna izolacja pola walki. Z powodu ograniczenia liczby dostępnych dróg marszu zaistnieć mogą dobre okoliczności do powietrznej izolacji pola walki;

• bezpośrednie wsparcie lotnicze. Trafienie środkami rażenia w cel na pozycjach w górach lub w dolinach może być trudne. Bezpośrednie wsparcie lotnicze może być jedynym dostępnym sposobem atakowania celów na przeciwległych stokach.

19. Śmigłowce mogą pomóc w pokonywaniu trudności związanych z przegrupowaniem i wsparciem wojsk lądowych w górach. Ich wykorzystanie może zostać ograniczone warunkami pogody

20. W górach siły OPL prowadzą działania bojowe na wybranych kierunkach − z uwzględnieniem ugrupowania osłanianych wojsk, broniących ważnych rejonów i obiektów (przełęczy, szerokich dolin, mostów, przepraw, węzłów drogowych, itp.). Użycie ich z reguły ma charakter zdecentralizowany.

Do osłony ogólnowojskowych zgrupowań organizuje się pododdziały (grupy) przeciwlotnicze wyposażone w manewrowe przenośne zestawy artyleryjskie i rakietowe, zdolne do samodzielnego (autonomicznego) prowadzenia działań bojowych na oddzielnych kierunkach. Osłonę pozostałych elementów ugrupowania bojowego, stanowisk dowodzenia oraz obiektów infrastruktury terenowej (mosty, węzły dróg, zapory wodne) i logistyki wydziela się siły pododdziałów rakietowo-artyleryjskich.

Manewr wykonuje się metodą kolejnych zmian stanowisk ogniowych. Na kierunkach skrytego podejścia lotnictwa (śmigłowców) przeciwnika szeroko powinno się stosować zasadzki przeciwlotnicze oraz system posterunków obserwacyjnych.

Ponadto o skuteczności systemu ognia przeciwlotniczego w zasadniczym stopniu decyduje właściwie zorganizowane kierowanie ogniem.

Podczas natarcia w górach zasadniczy wysiłek OPL skupia się do osłony sił głównych ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału) działających na kierunkach wzdłuż dolin i dróg, zwłaszcza wojsk pokonujących przeszkody wodne i węzły drogowe oraz do osłony rejonów stanowisk ogniowych artylerii, rejonów załadowania desantu (grup desantowo-szturmowych) oraz odwodów.

Do osłony wojsk nacierających w pierwszym rzucie (także oddziałów wydzielonych), zwłaszcza na kierunkach przylegających do przełęczy i obchodzących przeciwnika ze skrzydeł i od tyłu, wydziela się pododdziały (grupy) przeciwlotnicze wyposażone w przenośne zestawy rakietowe.

W zależności od sytuacji i warunków terenowych pułk (dywizjon) przeciwlotniczy może organizować na oddzielnych kierunkach natarcia mieszane zgrupowania rakietowo-artyleryjskie, które prowadzą działania bojowe samodzielnie bez łączności ogniowej.

W terenie górskim, gdzie użycie techniki bojowej jest poważnie utrudnione zasadnicze siły OPL mogą być użyte na głównym kierunku natarcia, tworząc głębokie ugrupowanie bojowe (w dwa-trzy rzuty). Stanowiska ogniowe zajmuje się po rozbiciu przeciwnika i opanowaniu terenu kolejno pododdziałami wzdłuż dróg prowadzących przez doliny, większe przełęcze i przejścia górskie − na głównym szlaku komunikacyjnym.

21. W terenie górzystym wojska inżynieryjne wykorzystuje się:

• w obronie głównie do: budowy zapór i wykonywania niszczeń na drogach oraz w dolinach utrudniających natarcie pododdziałów przeciwnika; przygotowania i utrzymania dróg i ścieżek do ruchu wojsk własnych; budowy obiektów fortyfikacyjnych w rejonach obrony (punktach oporu) własnych oddziałów i pododdziałów;

• w natarciu głównie do: przygotowania i utrzymania dróg i ścieżek na kierunkach podejścia i wykonania uderzeń; budowy zapór inżynieryjnych podczas odpierania kontrataków oraz na skrzydłach i w lukach w celu osłony natarcia własnych pododdziałów; budowy obiektów fortyfikacyjnych w rejonach wyjściowych oraz w rejonach rozmieszczenia środków ogniowych.

22. W obronie w terenie górzystym jednostki logistyczne rozmieszcza się pod osłonę głównego zgrupowania bojowego, w pobliżu i wzdłuż dróg. W wypadku organizowania obrony na izolowanych kierunkach jednostki logistyczne dzieli się na części i rozmieszcza za ugrupowaniem wojsk, organizując ponadto odwód logistyczny.

W dostarczaniu zaopatrzenia walczącym wojskom, oprócz etatowego transportu samochodowego, wykorzystuje się transport juczny, a także organizuje się grupy tragarzy. W miejscach styku różnych rodzajów transportu organizuje się punkty przeładunkowe, przystosowane do czasowego składowania środków zaopatrzenia.

Na drogach wąskich i jednokierunkowych urządza się mijanki transportu i wystawia regulację ruchu. Na stromych podjazdach organizuje się dyżury ciągników gąsienicowych do udzielenia pomocy kolumnom logistycznym.

W terenie bardzo trudnym, do dostarczania zaopatrzenia walczącym pododdziałom, wykorzystuje się istniejące kolejki linowe lub buduje się je we własnym zakresie.

W punktach oporu oraz na stanowiskach ogniowych artylerii i środków przeciwlotniczych gromadzi się doraźne zapasy amunicji, paliw, żywności i wody.

W terenie wysokogórskim żołnierzy wyposaża się w ciepłą odzież, okulary przeciwsłoneczne, środki przeciwodmrożeniowe itp.

Źródła wody konsumpcyjnej podlegają ochronie.

Służbę zdrowia oddziałów i pododdziałów walczących na samodzielnych kierunkach wzmacnia się dodatkowymi siłami i środkami.

Punkty opatrunkowe wyposaża się w sprzęt wysokogórski do ewakuacji rannych i chorych. Działalność służby zdrowia ukierunkowuje się na zapobieganie przeziębieniom i chorobom zakaźnym, odmrożeniom, oparzeniom i udarom słonecznym, oślepieniom i chorobie wysokogórskiej.

W natarciu w górach jednostki logistyczne rozmieszcza się na głównych kierunkach działania, wzdłuż dróg i blisko pierwszych rzutów ugrupowania bojowego wojsk.

W walczących oddziałach i pododdziałach oraz ich punktach zaopatrzenia gromadzi się zapasy doraźne amunicji (głównie strzeleckiej i moździerzowej) oraz środków inżynieryjno-saperskich. Szczególną uwagę przywiązuje się do zaopatrywania wojsk w wodę konsumpcyjną oraz w sprzęt i wyposażenie ułatwiające pokonywanie stromych wzniesień i stoków , zboczy skalnych, jarów, rzek oraz odcinków terenu pokrytych lodem i śniegiem. Część wyposażenia specjalnego do działań w górach wojska przygotowują z podręcznych materiałów we własnym zakresie.

Organizując dostarczanie zaopatrzenia oraz ewakuację, należy uwzględnić ukształtowanie terenu, czas niezbędny na pokonywanie stromych wzniesień, znaczne zmniejszenie prędkości jazdy oraz ładowności środków transportu.

Drogi dowozu i ewakuacji dokładnie się rozpoznaje i ustala szybkość jazdy dla każdego rodzaju transportu na poszczególnych odcinkach dróg.

Punkty opatrunkowe wyposaża się w sprzęt wysokogórski do ewakuacji rannych i chorych.

Organizując zabezpieczenie weterynaryjne, szczególną uwagę zwraca się na odpowiedni dobór zwierząt transportu jucznego, dopasowanie uprzęży i juków, równomierne rozmieszczenie ładunków w jukach, trenowanie koni do pracy w warunkach górskich, właściwe i na czas przeprowadzone kucie koni oraz zgromadzenie zapasów środków niezbędnych do kucia koni.

23. Dowodzenie w terenie górzystym wymaga wyzwalania inicjatywy od podległych dowódców. Rozmieszczenie stanowisk dowodzenia musi być zaplanowane ze szczególną uwagą z powodu trudności z przegrupowaniem i łącznością, powinno ułatwić dowodzenie w tym trudnym terenie. Stanowiska dowodzenia powinny być przygotowane do przemieszczania w dowolny sposób. Stosowanie śmigłowców w dowodzeniu oraz do spełniania funkcji kontrolnych powinno być szeroko praktykowane.

1605. OBRONA WYBRZEŻA MORSKIEGO

1. Bezpośrednim celem lądowania desantu przeciwnika będzie uchwycenie na brzegu przyczółka, a następnie szybkie umocnienie się i poszerzenie go, aby zapewniał warunki do wznowienia i kontynuowania działań zaczepnych. Działaniami aeromobilnymi przeciwnik starał się będzie opanować cele w głębi, zapewniając tym samym dogodne warunki do opanowania przyczółka.

2. Aby osiągnąć swój cel będzie on dążył do:

• osiągnięcia przewagi w powietrzu i na morzu w rejonie desantowania, zanim siły desantujące wejdą do niego;

• budowy umocnień na przyczółku;

• odizolowania planowanych stref lądowania.

3. Przy wyborze rejonu do działań desantowych przeciwnika należy uwzględnić to, iż:

• szeroka plaża z dogodnym stokiem, która mogłaby być wykorzystana przez okręty desantowe przeciwnika jest najbardziej prawdopodobnym rejonem lądowania;

• nacierający w celu szybkiego rozwinięcia natarcia w głąb lądu będzie wybierał obszary z dobrze rozwiniętą drożnią;

• przeciwnik może uzyskać zaskoczenie poprzez wybór mniej dogodnych do działania odcinków brzegu.

4. Zadaniem bojowym wojsk lądowych broniących wybrzeża morskiego będzie nie dopuścić do uchwycenia przyczółka przez przeciwnika w ich pasie (rejonie) odpowiedzialności.

5. W obronie wybrzeża wojska powinny być rozmieszczone w ten sposób, aby zapewnić odparcie szturmu przeciwnika i wykonywanie zwrotów zaczepnych.

6. Dane rozpoznawcze powinny być uzyskiwane z trzech źródeł: elementów rozpoznawczych i osłonowych sił lądowych, marynarki wojennej i sił powietrznych.

7. Obrona wybrzeża składa się z dwóch etapów:

• obrona na morzu, która obejmuje działania marynarki wojennej i sił powietrznych w celu przeciwdziałania desantom morskim przeciwnika. Obrona ta prowadzona będzie przez marynarkę wojenną i siły powietrzne, wsparte przez całą dostępną artylerię. Najbardziej pożądanym celem tych działań jest pokonanie sił przeciwnika, dopóki znajdują się w morzu.

• obrona na brzegu. Powinna ona być skupiona wokół ważnego obszaru (obszarów) i najbardziej prawdopodobnych miejsc desantowania. Pozostałe rejony powinny być pod stałą obserwacją i patrolowane. Rozmieszczonym w głębi odwodom umożliwiać szybkie przegrupowanie na zagrożone kierunki.

8. Własne wojska muszą być rozwinięte w sposób zapewniający rozbicie przeciwnika na plażach; szybkie i elastyczne ześrodkowanie odwodów do zwalczania sił przeciwnika zanim uchwycony zostanie przyczółek; likwidację desantów przeciwnika wysadzonych w głębi ugrupowania.

9. Szeroko stosowane powinny być zapory wzdłuż brzegu, na plażach i w głębi lądu w celu pozbawienia przeciwnika dogodnych miejsc lądowania, obniżenia jego siły uderzeniowej oraz uniemożliwienia mu wykonania zadań bojowych. Plan zapór musi być powiązany z planem wsparcia ogniowego.

10. Powodzenie obrony zależeć będzie od zdolności ześrodkowania sił przeciwko desantowi przeciwnika. Szczególnie ważna staje się możliwość rozwinięcia i użycia odwodów. Odwody powinny być szybkie i manewrowe, rozwinięte w głąb lądu i przygotowane do uderzeń na desanty przeciwnika w pasie wybrzeża. Manewrowość odwodu powinna być zapewniona przez włączenie w ich skład artylerii przeciwlotniczej i środków do pokonywania zapór. Każdy zwrot zaczepny musi otrzymać wymagane wsparcie ogniowe. Szczególnie ważnym jest, aby przeciwnik pozbawiony był dostępu do kluczowych obiektów terenowych.

11. Podczas etapu przygotowawczego zaistnieje potrzeba szerokiego wsparcia inżynieryjnego w celu rozbudowy stanowisk obronnych.

12. Skuteczne działanie może zapewnić skoordynowane wykorzystanie lądowych, powietrznych i morskich sił i środków walki elektronicznej.

13. W obronie wybrzeża morskiego główny wysiłek OPL skupia się na osłonie zasadniczych elementów ugrupowania bojowego wojsk broniących rejonów dogodnych do wysadzenia desantów morskich i powietrznych oraz odwodów. Zadania bojowe wykonuje się w ścisłym współdziałaniu z wydzielonymi siłami OPL marynarki wojennej oraz sił powietrznych.

W rejonach pozycji obronnych, przygotowywanych bezpośrednio na brzegu, rozwija się część środków ogniowych i rozpoznania. Na niektórych kierunkach zagrożenia z powietrza mogą być rozwijane tymczasowe stanowiska ogniowe oraz przygotowane zasadzki przeciwlotnicze.

Zasadnicze siły przeciwlotnicze ugrupowuje się w głębi obrony do osłony głównych sił ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału), utrzymywanych w gotowości do wykonania manewru na najważniejsze kierunki (pozycje) obrony oraz wykonania przeciwuderzenia (kontrataków).

Pułkowi (dywizjonowi) przeciwlotniczemu w osłonie wojsk (obiektów) broniących wybrzeża morskiego na szerokim froncie wyznacza się zasadniczy oraz kilka zapasowych rejonów rozwinięcia w ugrupowanie bojowe. Skuteczność osłony przeciwlotniczej w zasadniczym stopniu zależy od dobrze zorganizowanego i wszechstronnie zabezpieczonego manewru.

14. W obronie wybrzeża morskiego jednostki logistyczne dzieli się na części i ugrupowuje stosownie do przyjętego ugrupowania bojowego wojsk. Zasadniczą część sił i środków logistycznych rozmieszcza się w odwodzie, na głównym kierunku obrony, uwzględniając możliwość dokonania szybkiego manewru na inne zagrożone kierunki.

Do rozmieszczenia jednostek oraz rozwinięcia urządzeń logistycznych wykorzystuje się głównie obiekty terenowe znajdujące się w obrębie baz i portów morskich.

W oddziałach i pododdziałach broniących oddzielnych odcinków wybrzeża gromadzi się zapasy doraźne środków bojowych. Z części tych zapasów wydziela się rezerwę, którą wolno zużyć tylko na rozkaz dowódcy związku taktycznego (oddziału).

Organizując zabezpieczenie logistyczne wojsk w obronie wybrzeża morskiego należy uwzględnić możliwość realizacji części przedsięwzięć w ramach współdziałania z organami logistycznymi Marynarki Wojennej.

Szczególną uwagę poświęca się obronie i ochronie jednostek i urządzeń logistycznych. Planując jej przedsięwzięcia oraz wydzielając do ich realizacji siły i środki należy uwzględnić możliwość wysadzenia przez przeciwnika desantów powietrznych.

15. Dowodzenie w obronie wybrzeża powinno zapewniać współdziałanie pomiędzy siłami lądowymi, powietrznymi i morskimi. Sprawowane jest ono przez dowódcę wojsk lądowych i obejmuje siły lotnicze i morskie w pasie (rejonie) odpowiedzialności. Za prowadzenie działań na morzu odpowiedzialny będzie dowódca marynarki wojennej.

1606. PRZESZKODY WODNE

1. Wybór rodzaju obrony i przyjętego ugrupowania uwarunkowane będzie ogólną sytuacją operacyjno-taktyczną. Zależy także od otrzymanego zadania, posiadanych sił i środków, charakteru działań przeciwnika, sił odwodów szczebla nadrzędnego wykonujących zadanie na korzyść broniącego się, charakterystyki przeszkody wodnej i obszarów przyległych do niej, pory roku i warunków atmosferycznych.

Silny pierwszy rzut jest zasadny w obronie wąskich i średnich przeszkód wodnych, gdy warunki terenowe na własnym brzegu utrudniają lub uniemożliwiają manewr, głębokość rejonu obrony nie jest zbyt duża, a do organizacji obrony zostały wyznaczone organiczne siły i środki.

Obronę opartą na silnych manewrowych odwodach należy prowadzić wówczas, kiedy postawione zadanie i warunki terenowe pozwalają na rozwinięcie działań na dużą głębokość i sprzyjają manewrowaniu siłami i środkami obrońcy. Siły główne utrzymuje się w odwodach w gotowości do wyjścia na rubieże ogniowe lub wykonania kontrataków na zagrożonych kierunkach.

2. W organizacji obrony przeszkody wodnej lustro wody należy wykorzystać jako czynnik umożliwiający rozczłonkowanie sił przeciwnika i niszczenie go częściami.

3. Najbardziej skuteczna jest obrona zorganizowana na obu brzegach. Od strony przeciwnika organizuje się pas przesłaniania, natomiast na własnym − pozycje obrony. Przy tym rozwiązaniu zadaniem wojsk organizujących pas przesłaniania jest rozpoznanie ugrupowania bojowego przeciwnika, ustalenie prawdopodobnego kierunku jego głównego uderzenia, dezorganizowanie działań na podejściach do przeszkody wodnej oraz zadanie mu strat. Szczególnie trudnym fragmentem walki jest zapewnienie możliwości wycofania tych sił na broniony brzeg przy jednoczesnym niedopuszczeniu do przekroczenia przeszkody przez przeciwnika.

4. Obronę przeszkód wodnych zazwyczaj prowadzi się na szerokim froncie. Przedni skraj obrony wyznacza się bezpośrednio przy lustrze wody albo przesuwa się w głąb na dogodną rubież − wówczas na brzegu organizuje się pozycje ubezpieczeń bojowych oraz ustawia zapory inżynieryjne.

5. Przyjęte ugrupowanie ma zapewnić możliwość stworzenia silnego i głębokiego systemu ognia oraz gwarantować wykonanie manewru w celu obezwładnienia i rozbicia przeciwnika na podejściach do przeszkody wodnej, w toku jej forsowania i na bronionym brzegu. Jeżeli przedni skraj obrony oddala się od przeszkody, to bezpośrednio na jej brzegu tworzy się pozycję przednią lub pozycję ubezpieczeń bojowych, ściśle dostosowaną do charakteru przeszkody wodnej i zaistniałej sytuacji taktycznej. Odwód ogólnowojskowy rozmieszcza się w rejonach umożliwiających szybkie i skryte podejście do przeszkody wodnej w rejony przewidywanych odcinków forsowania przez przeciwnika lub do rejonów, w których może on wysadzić desanty powietrzne. Odwody specjalne na ogół przybliża się do przedniego skraju obrony.

6. Na odcinkach dogodnych do forsowania przygotowuje się ześrodkowania ognia i ogień zaporowy, wyznacza się rubieże ogniowe środków przeciwpancernych oraz urządza zasadzki. Część dział, środków przeciwpancernych, czołgów i bojowych wozów piechoty zajmuje stanowiska bliżej brzegu do niszczenia przeciwnika ogniem na wprost.

7. Podchodzące do przeszkody wodnej wojska przeciwnika zwalcza się wszystkimi środkami rażenia. Największe natężenie ognia należy zapewnić na rozpoznanych odcinkach forsowania. Na podejściach do przeszkody wodnej stosuje się narzutowe zapory minowe.

8. Powietrzno-lądowy wymiar walki, prowadzenie działań desantowo-szturmowych podczas natarcia z forsowaniem przeszkód wodnych, będzie zmuszał obrońcę do poszukiwania skutecznych sposobów przeciwdziałania wszelkim próbom tworzenia w ugrupowaniu broniących się wojsk dodatkowych ognisk walki.

9. W przewidywanych miejscach lądowania desantów powinny zostać ustawione różne zapory inżynieryjne, w tym miny kierunkowego działania. Do prowadzenia walki z desantami powinny być gotowe wszystkie elementy ugrupowania bojowego. Zarówno do realizacji tego zadania, jak i w walce o utrzymanie rubieży przeszkody wodnej szczególnie przydatne są śmigłowce bojowe. Można z nich utworzyć bardzo efektywny odwód ogólnowojskowy i przeciwpancerny.

10. Prowadzenie obrony przeszkody wodnej przygotowanej przy braku styczności z przeciwnikiem dzieli się na następujące etapy: walka w pasie ubezpieczeń bezpośrednich, walka o przeszkodę wodną, walka w głębi obrony. W wypadku obrony rzeki granicznej oraz organizowania obrony przeszkody wodnej w styczności z przeciwnikiem, działania można podzielić na dwa etapy: walka o przeszkodę wodną oraz walka w głębi obrony.

11. Walkę o utrzymanie rubieży przeszkody wodnej rozpoczynają na ogół ubezpieczenia bojowe. Ich dyslokacja powinna być dostosowana do charakteru przeszkody wodnej. Rozmieszcza się je na wyspach i półwyspach oraz przy lustrze wody gdy przedni skraj obrony przebiega z dala od niego. Realizowane to jest poprzez wystawienie posterunków (w nocy podsłuchów), zwłaszcza na skrzydłach i lukach między punktami oporu. Wydziela się także dyżurne środki ogniowe. Nie obsadzone odcinki terenu powinny być patrolowane, aby nie dopuścić do przenikania grup przeciwnika w głąb obrony.

12. Walka o utrzymanie przeszkody wodnej rozpoczyna się − przez oddziaływanie ogniowe obrońcy − już na podejściach do niej. W tym etapie głównym zadaniem jest zerwanie forsowania lub zniszczenie forsujących sił bezpośrednio po wylądowaniu. Decydującą fazą walki tego etapu są kontrataki. Ważnym czynnikiem przy ich wykonywaniu jest czas. W przyjmowanych rozwiązaniach wynikających z potrzeb pola walki, kontratak wykonywany powinien być z takim wyliczeniem, aby nie dopuścić do umocnienia się przeciwnika na opanowanych przyczółkach. Kontrataki zmierzające do osiągnięcia tego celu powinny być podejmowane od najniższych szczebli organizacyjnych wojsk. Wymagają one jednak odpowiedniego przygotowania i zabezpieczenia, przede wszystkim bardzo szczelnej osłony środków przeciwlotniczych i stworzenia przynajmniej okresowej przewagi ogniowo-elektronicznej w danym rejonie.

13. Wykonując kontratak, najlepiej dwa zbieżne wzdłuż brzegów rzeki, należy zintensyfikować oddziaływanie na przeciwnika w rejonie podejścia do miejsca, gdzie udało się mu uzyskać lokalne powodzenie. Dążenie do zepchnięcia przeciwnika z bronionego brzegu jednak nie może być traktowane jako zasada. Niekiedy lepszym rozwiązaniem jest skupienie wysiłku na uniemożliwieniu przeciwnikowi powiększenia przyczółka i wzmocnienie go kolejnymi siłami, by tym samym stworzyć warunki korzystniejsze do wykonania zwrotu zaczepnego przez szczebel nadrzędny. Ponadto jego urzeczywistnienie nie może pozbawiać obrońcy możliwości skutecznego reagowania na poczynania przeciwnika w dalszej fazie walki o utrzymanie przeszkody wodnej. Szczególnie w wypadku dokonania przez przeciwnika manewru siłami i podjęcia zdecydowanej próby forsowania przeszkody wodnej na innym kierunku.

14. Trzeci etap walki rozpocznie się po nieudanym kontrataku lub gdy znaczne siły przeciwnika sforsują przeszkodę wodną. W tej sytuacji wojska będą prowadzić walkę na pozycjach ryglowych, dążąc do ograniczenia rozmiarów opanowanego przyczółka. Niewykluczone, że cześć pododdziałów będzie prowadzić walkę w okrążeniu. Cele walki na tym etapie to: niedopuszczenie do sforsowania przeszkody przez kolejne siły, zwalczanie przeciwnika na przyczółku, zabezpieczenie wykonania kontrataku przez siły przełożonego.

15. Upór, wytrwałość i aktywność wojsk broniących przeszkody wodnej, powinny być ukierunkowane na przekreślenie wszelkich prób przedostania się przeciwnika w głąb bronionego obszaru. Realizacja tego zadania możliwa będzie przy odpowiednim zabezpieczeniu działań sił broniących przeszkody wodnej.

16. W wypadku powodzenia forsowania części sił przeciwnika ogniem, wszystkich środków nie dopuszcza się do przeprawienia kolejnych rzutów. Oddziały (pododdziały), które się przeprawiły, rozbija się kontratakami, aby nie dopuścić do umocnienia przeciwnika na opanowanym brzegu.

Forsowanie ma miejsce wówczas, kiedy przeciwległy brzeg przeszkody wodnej jest broniony przez przeciwnika.

17. Sposoby forsowania przeszkód wodnych:

• forsowanie przeszkody wodnej z marszu. Ma ono miejsce po niewielkim przygotowaniu, z wykorzystaniem doraźnie dostępnych środków. Zamiarem przeprowadzenia takiego działania jest sforsowanie przeszkody zanim przeciwnik umocni pozycje obronne;

• forsowanie zawczasu przygotowane wymaga gruntownego rozpoznania, precyzyjnego planowania, szczegółowych przygotowań oraz ciężkiego i specjalistycznego sprzętu inżynieryjnego. Prowadzone jest ono, gdy forsowanie z marszu nie powiodło się;

• skryte forsowanie przeszkody jest szczególnym jego rodzajem. Wykonywane jest przez spieszone wojska w połączeniu z przenikaniem podczas ograniczonej widoczności. Podejmowane jest skrycie w celu osiągnięcia zaskoczenia i obniżenia strat.

18. Pokonanie przeszkody wodnej ma miejsce wówczas kiedy przeciwległy jej brzeg jest opanowany przez wojska własne, najczęściej w wyniku pomyślnego forsowania i opanowania przyczółka.

19. Jeśli przeszkód nie można obejść, należy przystąpić do jej forsowania w miejscach, w których nie jest oczekiwane to przez przeciwnika. Połączenie forsowania przeszkody z przedsięwzięciami pozorowania może być sposobem zaskoczenia przeciwnika.

20. Warunki ograniczonej widoczność stwarzają dogodne możliwości do pokonywania przeszkód, uniemożliwiając jednocześnie prowadzenie ognia obserwowanego.

21. Sprawność forsowania przeszkód wodnych warunkują następujące czynniki:

• właściwe i terminowe rozpoznanie ustala charakter każdej z przeszkód, pozwala na precyzyjny wybór odcinków forsowania oraz określenie wymagań inżynieryjnych;

• skuteczna regulacja ruchu;

• stosowanie pozorowania w celu osiągnięcia zaskoczenia;

• obrona powietrzna i wsparcie ogniowe, szczególnie taktyczne wsparcie lotnicze i ogień przeciwartyleryjski.

22. Forsowanie realizowane jest w trzech zazębiających się etapach:

• Szturm wykonywany jest w celu opanowania pozycji przeciwnika po drugiej stronie przeszkody. Etap ten nie jest wymagany przy pokonywaniu przeszkody bez napotykania oporu przeciwnika;

• Opanowanie przyczółka. Wykonywane jest w celu rozszerzenia zdobytego terenu na przeciwległym brzegu przeszkody wodnej;

• Umocnienie przyczółka. Wykonywane jest w celu umocnienia się na przyczółku, z którego będzie można kontynuować działania zaczepne.

23. Forsowanie przeszkody wodnej powinno być prowadzone na szerokim froncie. Rejony przepraw powinny:

• mieć dwukrotnie większą liczbę punktów przeprawowych w stosunku do potrzeb co zapewnia możliwości manewru między nimi w wypadku zagrożeń działaniami przeciwnika;

• być ukryte przed obserwacją;

• posiadać odpowiednie drogi marszu do i od punktów przeprawowych;

• mieć wyznaczone rejony wyczekiwania;

• zapewniać wystarczającą przestrzeń do rozbudowy przyczółka.

24. Opanowany przyczółek powinien posiadać następujące cechy:

• teren (obszar) pozwalający na zorganizowanie obrony;

• dogodne wyjścia z wody i warunki do manewru i rozśrodkowania wojsk w celu uniknięcia zagęszczenia;

• warunki do wznowienia i kontynuowania działań zaczepnych.

25. W każdej sytuacji powinien być tworzony odwód z sił i środków przeprawowych gotowy do przemieszczenia się na w rejon forsowania.

26. Wojska forsujące przeszkodę wodną wykorzystują działania wojsk osłaniających, rozlokowanych w pobliżu przeszkody. Wojska osłaniające zajmują pozycje obronne zapewniające ogniowe i inne wsparcie sił podczas forsowania i pokonywania przeszkody. W ramach swojego rejonu odpowiadają za bezpieczeństwo, w tym za obronę przeszkody i własnego brzegu. Siły na przyczółku składają się z rzutu szturmowego i sił głównych. Rzut szturmowy ma zadanie opanować czołowe pozycje obronne przeciwnika. Siły główne forsujących wojsk prowadzą rozbudowę przyczółka.

27. Artyleria i moździerze rozwijane są zwykle tak, aby mogły zapewnić ciągłe wsparcie podczas wszystkich etapów forsowania. Podstawowym ich zadaniem jest zapewnienie wsparcia ogniowego wojskom na przyczółku. Powinny one także maskować przeprawę przed obserwacją przeciwnika oraz stosować ogień przeciwartyleryjski w celu obezwładnienia wojsk przeciwnika.

28. Odcinki forsowania muszą być ściśle skoordynowane ze wsparciem lotniczym. Śmigłowce przeciwpancerne i szturmowe, jak i inne powinny być użyte w celu osłony podejścia do przeszkody oraz podczas szturmu. Śmigłowce przeciwpancerne i szturmowe zapewniają także dowódcy dodatkową elastyczność wsparcia ogniowego.

Stanowiska ogniowe środków OPL rozmieszcza się w pobliżu przeszkód wodnych w ugrupowaniu wojsk pierwszego rzutu, na skrzydłach odcinków prawdopodobnego forsowania przez przeciwnika oraz w głębi obrony.

Ugrupowanie bojowe wojsk OPL powinno zapewniać możliwość prowadzenia skutecznego ognia na głównych kierunkach podejścia przeciwnika powietrznego do przeszkody wodnej (odcinków forsowania) oraz szybkie wykonanie manewru wzdłuż frontu i w głąb obrony w celu przeniesienia głównego wysiłku na inny kierunek (rejon) lub osłony przeciwlotniczej wojsk wykonujących kontrataki (przeciwuderzenie).

Na kierunkach skrytego podejścia przeciwnika powietrznego do przeszkody wodnej oraz w rejonie pozycji ubezpieczeń bojowych, przygotowuje się (rozwija) zasadzki przeciwlotnicze. Ponadto jeśli warunki terenowe i sytuacji bojowej sprzyjają, to ze składu pułku (dywizjonu) przeciwlotniczego wydziela się część sił i środków ogniowych (manewrowych) i organizuje pododdziały wędrowne, które prowadzą działania bojowe na szerokim froncie wzdłuż przeszkody wodnej.

Siły OPL osłaniają wojska podczas forsowania przeszkody wodnej skupiając główny wysiłek do osłony zasadniczych sił ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału) w czasie podchodzenia do przeszkody wodnej i forsowania jej z marszu, wojsk przygotowujących się do forsowania w rejonach wyjściowych (wyczekiwania), na rubieżach rozwinięcia i pozycjach do ataku (forsowania), stanowisk ogniowych artylerii oraz podczas ich przeprawy na przeciwległy brzeg.

Pododdziały przeciwlotnicze pułku (dywizjonu) podchodzą do rubieży przeszkody wodnej w ugrupowaniu osłanianych wojsk pierwszego rzutu i zajmują stanowiska ogniowe na kierunkach (skrzydłach) odcinków forsowania w odległościach od lustra wody zapewniających skuteczne prowadzenie ognia przeciwlotniczego oraz bezpieczeństwo przed porażeniem środkami ogniowymi przeciwnika strzelającymi na wprost. W pierwszej kolejności i najbliżej do rubieży przeszkody wodnej, w rejony dogodne do forsowania, mostów i przyczółków, wychodzą pododdziały przeciwlotnicze działające w składzie oddziałów wydzielonych. Z ich składu, w zależności od sytuacji bojowej i sprzyjających warunków (właściwości) terenu − w pobliżu odcinków forsowania (przepraw) przygotowuje się do walki ze śmigłowcami przeciwnika − zasadzki przeciwlotnicze. Na mniej aktywnych kierunkach, na szerokim froncie wzdłuż przeszkody wodnej lub innych charakterystycznych rubieżach terenowych, mogą być organizowane (prowadzić działania bojowe) − przeciwlotnicze pododdziały wędrowne.

Narastanie pododdziałów przeciwlotniczych (środków ogniowych) na przeciwległym brzegu następuje w miarę powodzenia forsowania i poszerzania opanowanych przez wojska przyczółków. Przeprawy dokonuje się kolejno pododdziałami po mostach i na środkach przeprawowych (na promach).

Środki przeciwlotnicze zdolne samodzielnie pokonywać przeszkodę wodną (wpław) forsują ją w składzie (ugrupowaniu) osłanianych wojsk.

Po opanowaniu i umocnieniu przyczółków na przeciwległym brzegu przeszkody wodnej, środki OPL mogą osłaniać mosty i przeprawy oraz wojska podczas przekraczania rubieży wodnej.

Z reguły pułk przeciwlotniczy otrzymuje do osłony dwie-trzy przeprawy mostowe, a dywizjon − jedną. Osłonę przeciwlotniczą przepraw mostowych organizuje się okrężnie, ze skupieniem głównego wysiłku na kierunku zasadniczym. Ugrupowanie bojowe pułku (dywizjonu) przeciwlotniczego powinno być głębokie i umożliwiać prowadzenie skutecznego ognia do celów powietrznych na podejściach do przepraw (mostów), jak i bezpośrednio w ich rejonie. O powodzeniu decyduje właściwie zorganizowany i szybko wykonywany manewr pododdziałami i ogniem.

29. W ramach wsparcia obrony przeszkody wodnej wojska inżynieryjne wykonują obiekty fortyfikacyjne w pasach (rejonach) obrony; budują zapory inżynieryjne na podejściach do przeszkody wodnej, w wodzie i na brzegu własnym; przygotowują do zniszczenia obiekty hydrotechniczne, które niszczą na sygnał upoważnionego dowódcy oraz przygotowują i utrzymują drogi w rejonach obrony i podczas wykonywania kontrataków.

W natarciu z forsowaniem przeszkody wodnej wojska inżynieryjne: prowadzą rozpoznanie dogodnych miejsc przekroczenia przeszkody wodnej, przygotowują i utrzymują drogi podejścia pododdziałów do przeszkody wodnej oraz rokady przybrzeżne; wykonują przejścia w zaporach inżynieryjnych na odcinkach forsowania i przyczółkach; ze środków inżynieryjnych urządzają i utrzymują przeprawy, a na opanowanych przyczółkach budują zapory minowe podczas odpierania kontrataków przeciwnika.

30. Podczas obrony przeszkody wodnej w oddziałach i pododdziałach walczących przed przeszkodą lub broniących wysp gromadzi się doraźne zapasy amunicji, żywności, środków inżynieryjno-saperskich oraz inne środki zaopatrzenia, a także niezbędne siły i środki z jednostek remontowych i medycznych.

Do dowozu zaopatrzenia przez przeszkodę wodną wykorzystuje się środki przeprawowe wojsk, a także środki pływające pochodzące z zasobów miejscowych.

W związkach taktycznych (oddziałach) broniących przyczółków, punkty opatrunkowe rozwija się na przyczółku przy przeszkodzie wodnej, natomiast w wojskach walczących na własnym brzegu rozwija się je za ugrupowaniem bojowym.

Przeprawę rannych i chorych z przyczółka na własny brzeg organizuje szef służby zdrowia wojsk walczących na przyczółku. Przyjęcie rannych i chorych na własnym brzegu organizuje jego przełożony.

Zabezpieczenie logistyczne wojsk w czasie forsowania przeszkody wodnej organizuje się w zależności od przyjętego sposobu forsowania. W wypadku forsowania przeszkody wodnej z marszu, stanowi ono część składową planu zabezpieczenia logistycznego wojsk w natarciu.

Do czasu rozpoczęcia forsowania przeszkody wodnej amunicję i paliwa płynne uzupełnia się w wojskach, przez wydzielanie i kierowanie transportu z ich zapasami do rejonów wyjściowych lub krótkich postojów oraz miejsc uszczelniania czołgów i rejonów przepraw. W pierwszej kolejności zapasy środków bojowych i materiałowych uzupełnia się w oddziałach wydzielonych.

Główny wysiłek zabezpieczenia technicznego wojsk w czasie forsowania (pokonywania) przeszkody wodnej skupia się na przeprawach desantowych, promowych i czołgów pod wodą. Obejmuje ono: przygotowanie wozów bojowych do pokonania przeszkody wodnej, usuwanie z przeszkody wodnej uszkodzonego lub zatopionego sprzętu wojskowego, odtwarzanie sprawności technicznej sprzętu uszkodzonego w czasie forsowania (pokonywania) przeszkody oraz udzielanie pomocy technicznej załogom czołgów przeprawiających się pod wodą. Priorytet ma sprzęt wojsk inżynieryjnych.

W celu zapewnienia sprawnego forsowania (pokonania) przeszkody wodnej służby techniczne organizują: punkty obserwacji technicznej, grupy ratunkowo-ewakuacyjne oraz punkty kontroli uszczelnienia wozów bojowych.

Do udzielania pomocy medycznej żołnierzom pokonującym przeszkodę wodną organizuje się, bezpośrednio na przeprawie, medyczne posterunki przeprawowe.

Z chwilą podejścia wojsk do odcinków forsowania i przepraw ich jednostki logistyczne przybliża się do przeszkody wodnej, rozmieszcza w ukryciach i utrzymuje w gotowości do natychmiastowej przeprawy.

Jednostki logistyczne na opanowany brzeg przeszkody wodnej przeprawiają się po mostach, na promach i innych środkach przeprawowych − zgodnie z planem przeprawy opracowanym przez sztab związku taktycznego (oddziału).

Pierwsze przeprawiają się jednostki medyczne i transport z amunicją.

Do kierowania przeprawą jednostek logistycznych, do punktów przeprawy kieruje się przedstawicieli organów logistycznych.

Zabezpieczenie logistyczne wojsk podczas forsowania przeszkody wodnej z planowym przygotowaniem organizuje się tak samo, jak podczas natarcia z bezpośredniej styczności z przeciwnikiem.

31. Dowodzenie we wszystkich działaniach podczas forsowania (pokonywania) przeszkody wodnej wymaga jasnej organizacji dowodzenia, które jest planowane i organizowane całościowo i stanowi prosty plan, który powinien zapewniać elastyczność i najlepsze wykorzystanie dostępnych środków w celu reagowania na wszelkie zmiany sytuacji.

ROZDZIAŁ 17

ZABEZPIECZENIE BOJOWE

1701. POJĘCIA I DEFINICJE

1. Zabezpieczenie bojowe to całokształt przedsięwzięć mających na celu zmniejszenie skuteczności uderzeń przeciwnika oraz zapewnienie wojskom własnym sprzyjających warunków do pomyślnego wykonania zadań w różnych sytuacjach. Obejmuje ono ubezpieczenie, maskowanie, powszechną obronę przeciwlotniczą, zabezpieczenie inżynieryjne, obronę przeciwchemiczną, zabezpieczenie topograficzne i zabezpieczenie hydrometeorologiczne.

2. Maskowanie ma na celu ukrycie sił i środków przed rozpoznaniem przeciwnika, wprowadzenie go w błąd co do położenia wojsk i prowadzonych przez nich działań bojowych, utrudnienie przeciwnikowi skutecznego oddziaływania ogniem i podejmowania prawidłowych decyzji.

3. Ubezpieczenie organizuje się w celu niedopuszczenia do przenikania elementów rozpoznania przeciwnika do ugrupowania bojowego wojsk, oraz zapewnienie im dobrych warunków do przygotowania i prowadzenia działań bojowych.

4. Powszechna obrona przeciwlotnicza ma na celu osłonę wojsk przed uderzeniami z powietrza. Polega na ostrzeganiu, alarmowaniu, prowadzeniu ognia do celów powietrznych, maskowaniu, rozśrodkowaniu, przygotowaniu schronów i ukryć oraz likwidacji skutków napadu powietrznego.

5. Zabezpieczenie inżynieryjne to działanie wojsk polegające na przystosowaniu terenu do prowadzenia działań taktycznych. Celem jego jest stworzenie warunków koniecznych do skutecznego prowadzenia działań bojowych.

6. Obrona przeciwchemiczna ma na celu maksymalne osłabienie skutków działania broni masowego rażenia oraz radioaktywnych i toksycznych środków przemysłowych.

7. Zabezpieczenie topograficzne obejmuje przedsięwzięcia związane z przetwarzaniem i doprowadzaniem do wojsk informacji o obszarze walki oraz przemieszczania i rozmieszczania wojsk.

8. Zabezpieczenie hydrometeorologiczne obejmuje przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i dostarczeniem wojskom prognoz o warunkach atmosferycznych klimatycznych i hydrologicznych niezbędnych do planowania walki.

1702. ZASADY OGÓLNE

A. UBEZPIECZENIE

Wojska przemieszczające się lub znajdujące się na postoju, nawet w dużej odległości od linii frontu, mogą w każdej chwili być zaatakowane przez grupy dywersyjne i wojska powietrzno-desantowe przeciwnika. Szczególnie wrażliwe na ataki dywersantów są kolumny maszerujących wojsk.

Luki pomiędzy punktami oporu i rejonami obrony ułatwiają działanie elementom rozpoznawczym, małym pododdziałom i grupom dywersyjnym przeciwnika. Mogą one niespodziewanie atakować walczące pododdziały ze skrzydeł i od tyłu, dezorganizować zarówno łączność i zaopatrywanie, jak również pracę sztabów i innych organów dowodzenia.

Dowódcy oraz sztaby muszą wiele uwagi poświęcić ubezpieczaniu wojsk we wszystkich rodzajach działań bojowych.

W zależności od charakteru wykonywanych zadań wojska ubezpieczają się:

• w walce − ubezpieczeniem bojowym;

• w marszu - ubezpieczeniem marszowym;

• w rejonach ześrodkowania (wyjściowym, odpoczynku) − ubezpieczeniem postoju.

Ponadto we wszystkich działaniach organizuje się ubezpieczenie bezpośrednie. Ilość sił i środków wydzielonych do ubezpieczenia zależy od stopnia zagrożenia ze strony przeciwnika, warunków meteorologicznych oraz pory doby.

1. Ubezpieczenie bojowe ma ochronić wojska przed niespodziewanym atakiem przeciwnika, przenikaniem jego elementów rozpoznania do rejonu działania oraz zmusić przeciwnika do rozwinięcia sił głównych. Z reguły wysyła się je na odległość nie przekraczającą zasięgu ognia środków strzelających na wprost. Do zadań ubezpieczeń bojowych należy:

• utrzymanie lub nawiązanie utraconego kontaktu ogniowego z przeciwnikiem;

• umożliwienie ubezpieczonym pododdziałom przyjęcia odpowiedniego ugrupowania i dokonanie manewru siłami i środkami;

• bezpośrednia ochrona wojsk na stanowiskach bojowych w przerwach w walce, w czasie lokalnych przegrupowań, luzowania, wyjścia z walki lub wycofania;

• mylenie przeciwnika co do ilości sił, kierunku działania i zamiaru.

2. Pododdziały w walce wysyłają bezpośrednie ubezpieczenie bojowe w wypadku chwilowej utraty kontaktu ogniowego z przeciwnikiem lub w celu wcześniejszego jego nawiązania.

3. W styczności z przeciwnikiem ubezpieczenia bojowego nie organizuje się. Pododdziały ogólnowojskowe mogą być użyte w składzie ubezpieczeń bojowych wyższego szczebla.

4. Aby nie dopuścić do niespodziewanego ataku, pododdziały utrzymujące styczność z przeciwnikiem prowadzą wzmożoną obserwację, znajdując się w ciągłej gotowości do odparcia ataku.

5. Pododdziały wyznaczone na ubezpieczenia bojowe powinny być osłaniane ogniem artylerii i moździerzy sił głównych.

6. W skład ubezpieczenia bojowego należy wyznaczyć najlepsze pododdziały, pod dowództwem doświadczonych oficerów.

7. Dowódcy są obowiązani do zorganizowania współdziałania i zapewnienia łączności pomiędzy ubezpieczeniem bojowym a wojskami ubezpieczanymi. Oprócz tego, powinni oni wspierać walkę ubezpieczeń ogniem artylerii i moździerzy, prowadzonym z zapasowych stanowisk ogniowych.

8. Gdy wojska znajdują się w obronie przez dłuższy czas należy co pewien okres zamieniać pododdziały wyznaczone do ubezpieczenia.

9. Ubezpieczenie bezpośrednie organizuje się w każdych warunkach dla ochrony własnych pododdziałów przed niespodziewanym napadem przeciwnika. Zapewnia się je przez aktywne działanie szperaczy, patroli, czujek (podsłuchów), placówek, dyżurnych środków ogniowych oraz wartowników.

10. Wojska przebywające w rejonach ześrodkowania ubezpieczają się ubezpieczeniem postoju. Elementami ubezpieczenia postojów są oddziały czat i czaty. Elementy te wysyła się na kierunki ewentualnych zagrożeń ze strony przeciwnika naziemnego.

11. Wojska odbywające marsz ubezpiecza się ubezpieczeniem marszowym. Elementami zabezpieczenia marszowego są: awangardy (ariergardy), szpice (czołowe, boczne, tylne), patrole (czołowe, boczne, tylne), drużyny patrolowe.

B. MASKOWANIE.

Celem maskowania bezpośredniego jest ukrycie pododdziałów, ich ugrupowania, sprzętu bojowego i uzbrojenia, składów materiałowych, rozbudowy inżynieryjnej terenu, punktów dowódczo-obserwacyjnych, dróg manewru oraz dowozu i ewakuacji przed wszystkimi rodzajami rozpoznania przeciwnika lub wprowadzenia go w błąd co do zamiaru działania własnych pododdziałów. Maskowanie, niezależnie od tego, na jakim szczeblu jest prowadzone, powinno być aktywne, ciągłe, wiarygodne i różnorodne.

1. Aktywność maskowania polega na nieustannym wprowadzaniu przeciwnika w błąd co do zamiaru, położenia i działania wojsk oraz obiektów poprzez ich zakrycie i imitację oraz działania demonstracyjne. Powyższe przedsięwzięcia powinny doprowadzić przeciwnika do fałszywej oceny sytuacji i wywołać przeciwdziałanie zgodne z naszym zamiarem.

2. Ciągłość maskowania oznacza, że przedsięwzięcia te prowadzi się bez przerwy w każdej sytuacji, na wszystkich etapach walki, a przy maskowaniu różnych urządzeń i obiektów stałych − we wszystkich okresach ich projektowania, budowy i eksploatacji;

3. Wiarygodność maskowania polega na tym, aby prowadzone przedsięwzięcia były prawdopodobne, naturalne, odpowiadały warunkom terenowym, porze roku i konkretnej sytuacji.

4. Różnorodność sposobów maskowania polega na niestosowaniu szablonowości podczas wykonywania przedsięwzięć maskowniczych, niestosowaniu jednakowych, często powtarzających się, zamaskowanych obiektów.

C. POWSZECHNA OBRONA PRZECIWLOTNICZA stanowi zespół czynności i przedsięwzięć, mających na celu samoobronę wojsk (obiektów) przed rozpoznaniem i uderzeniami z powietrza. Realizuje się ją na wszystkich szczeblach dowodzenia, w każdym rodzaju wojsk i służb, działań taktycznych (sytuacji bojowej), niezależnie od warunków atmosferycznych, pory roku i doby oraz w garnizonach.

1. Powszechną obronę przeciwlotniczą organizują wszyscy dowódcy we właściwym im zakresie, stawiając w odpowiednim czasie zadania i wydzielając niezbędne do tego celu siły i środki. Brak wytycznych nie zwalnia podwładnych od obowiązku realizacji tych przedsięwzięć. Powszechna obrona przeciwlotnicza obejmuje:

• rozpoznanie wzrokowe przeciwnika powietrznego;

• alarmowanie oddziału (pododdziału) o zagrożeniu z powietrza;

• prowadzenie zorganizowanego ognia do celów powietrznych z broni strzeleckiej i pokładowej wozów bojowych a także maskowanie przed rozpoznaniem z powietrza;

• rozśrodkowanie wojsk;

• likwidację skutków napadu powietrznego.

2. Rozpoznanie wzrokowe przeciwnika powietrznego i alarmowanie wojsk o zagrożeniu z powietrza oraz prowadzenie zorganizowanego ognia z broni strzeleckiej i pokładowej wozów bojowych zalicza się do przedsięwzięć aktywnej walki z przeciwnikiem powietrznym. Rozpoznanie wzrokowe, które organizuje się niezależnie od rozpoznania radiolokacyjnego jest zasadniczym sposobem wykrywania i rozpoznania celów powietrznych. Stanowi jedno z najważniejszych przedsięwzięć powszechnej obrony przeciwlotniczej i jest organizowane przez wszystkich dowódców we wszystkich rodzajach działań taktycznych. Umożliwia ono ustalenie liczby, przynależności, typów samolotów i śmigłowców, ugrupowania bojowego lotnictwa przeciwnika oraz charakteru jego działania. Celem rozpoznania wzrokowego jest:

• wykrywanie samolotów i śmigłowców przeciwnika oraz zaalarmowanie pododdziałów w celu niedopuszczenia do ich zaskoczenia atakiem z powietrza;

• identyfikacja obiektów powietrznych (swój-obcy);

• zapewnienie wojskom warunków do prowadzenia walki z przeciwnikiem powietrznym oraz wykonania przedsięwzięć zmniejszających skutki ataku;

• zapewnienie bezpieczeństwa przelotu własnym samolotom i śmigłowcom nad ugrupowaniem wojsk własnych.

3. Zmniejszenie skutków uderzeń przeciwnika powietrznego polega głównie na utrudnieniu wykrycia obiektu i zmniejszeniu skuteczności wykonywanego przez niego uderzenia.

4. Wojska muszą być w każdej chwili gotowe do samoobrony przed atakami środków napadu powietrznego przeciwnika. Szczególnie ważne znaczenie przy organizowaniu i realizacji zadań obrony przeciwlotniczej ma terminowe wykrycie i rozpoznanie celów powietrznych.

5. Alarmowanie o zagrożeniu z powietrza organizuje się i realizuje na podstawie danych z własnych źródeł rozpoznania oraz sygnałów alarmowych od przełożonego i odebranych od posterunków alarmowych sąsiadów. Prowadzi się je dla uniknięcia lub ograniczenia strat od uderzeń środków napadu powietrznego przeciwnika, umożliwiając terminowe wykorzystanie przygotowanych schronów (szczelin i ukryć) oraz wprowadzania stanu gotowości dla pododdziałów dyżurnych do natychmiastowego otwarcia ognia.

Sygnały alarmu lotniczego zobowiązują stan osobowy danego szczebla do natychmiastowego działania w ramach powszechnej obrony przeciwlotniczej. Z sygnałami o zagrożeniu powietrznym należy zapoznać cały stan osobowy. Dowódcy wszystkich szczebli są zobowiązani natychmiast meldować (przekazywać) swoim przełożonym (podwładnym) poprzez środki łączności o pojawieniu się celu powietrznego.

6. Przedsięwzięcia maskowania wojska wykonują własnymi siłami i w sposób ciągły. Maskowanie przed rozpoznaniem z powietrza elementów ugrupowania bojowego realizowane jest również w ramach innych rodzajów zabezpieczenia bojowego, takich jak maskowanie i zabezpieczenie inżynieryjne. Maskowanie wojsk osiąga się przez:

• skryte działanie elementów ugrupowania bojowego;

• wykorzystanie maskujących właściwości terenu i warunków ograniczonej widoczności;

• stosowanie etatowych i podręcznych środków maskujących;

• upodobnienie uzbrojenia i sprzętu bojowego do otoczenia.

7. Rozśrodkowanie wojsk jest celowym i przemyślanym rozproszeniem ludzi i sprzętu bojowego w określonym terenie, w odstępach i odległościach zgodnie z obowiązującymi normami lub rozkazami. Rozśrodkowanie wojsk ma na celu zmniejszenie skutków uderzeń z powietrza, poprzez stworzenie na polu walki wielu mało opłacalnych do zniszczenia pojedynczych celów.

8. Głównym celem likwidacji skutków napadu powietrznego jest jak najszybsze odtworzenie gotowości bojowej pododdziału i kontynuowanie działań taktycznych. Przez pojęcie likwidowania skutków uderzeń przeciwnika powietrznego należy rozumieć przede wszystkim celowe i przemyślane działanie przygotowanych wcześniej pododdziałów na korzyść tych, na które przeciwnik powietrzny wykonał uderzenie i zadał im duże straty.

D. ZABEZPIECZENIE INŻYNIERYJNE realizuje się w celu stworzenia warunków niezbędnych do skutecznego prowadzenia działań bojowych przez związki taktyczne, oddziały i pododdziały oraz osiągnięcia przez nie powodzenia w walce, zwiększenia efektywności obrony wojsk przed środkami rażenia przeciwnika i utrudnienia jego wojskom działania w terenie, a także zadania mu strat. Zadania zabezpieczenia inżynieryjnego wykonują wszystkie rodzaje wojsk w ścisłym współdziałaniu, według jednolitego zamiaru i planu. Do zasadniczych zadań zabezpieczenia inżynieryjnego należą:

• rozpoznanie inżynieryjne przeciwnika i terenu;

• rozbudowa fortyfikacyjna terenu (rejonów, rubieży, punktów i stanowisk);

• budowa zapór inżynieryjnych i wykonanie niszczeń;

• przygotowanie i utrzymanie dróg (osłona techniczna dróg);

• wykonanie przejść (torowanie) w zaporach, przez przeszkody naturalne i rejony zniszczeń oraz rozminowanie terenu i obiektów;

• urządzenie i utrzymanie przepraw;

• wydobywanie i oczyszczanie wody;

• realizacja przedsięwzięć inżynieryjnych w ramach maskowania pododdziałów i obiektów.

1. Rozpoznanie inżynieryjne przeciwnika i terenu prowadzi się w celu dostarczenia danych ułatwiających wykorzystanie terenu oraz przyjęcie odpowiedniego sposobu prowadzenia działań inżynieryjnych. Źródłem wiadomości inżynieryjnych może być przełożony, sąsiedzi, rekonesans osobisty dowódcy lub udział w rekonesansie przełożonego, meldunki podwładnych oraz pododdziały prowadzące rozpoznanie.

2. Na szczeblu związku taktycznego i oddziału rozpoznanie inżynieryjne prowadzi się przez obserwację, podsłuchiwanie, wypad, fotografowanie, zasadzki. Zadania te realizują następujące elementy rozpoznania inżynieryjnego:

• inżynieryjne patrole rozpoznawcze (IPR) organizowane w składzie drużyny ze składu pododdziału inżynieryjnego lub takich elementów ugrupowania inżynieryjnego jak OZap, OZR;

• inżynieryjne powietrzne patrole rozpoznawcze (IPPR ) organizowane od szczebla związku taktycznego wzwyż;

• samodzielne inżynieryjne patrole rozpoznawcze (SIPR) organizowane od szczebla związku taktycznego, w sile plutonu rozpoznania inżynieryjnego;

• inżynieryjne posterunki obserwacyjne (IPO), organizowane głównie w obronie;

• inżynieryjne posterunki fotografowania (IPF) do wykonywania zdjęć obiektów rozmieszczonych po stronie przeciwnika;

• inżynieryjne grupy wypadowe (IGW) organizowane w składzie drużyny w celu rozpoznania obiektów, głównie zapór inżynieryjnych po stronie przeciwnika

• inżynieryjne oficerskie patrole rozpoznawcze (IOPR) organizowane w zależności od potrzeb do wykonania szczególnie ważnych zadań.

3. Rozbudowa fortyfikacyjna terenu w walce obejmuje przygotowanie pasów, rejonów i pozycji obronnych w celu zapewnienia efektywnego wykorzystania środków ogniowych i sprzętu bojowego, skutecznej ochrony ludzi i sprzętu technicznego przed środkami rażenia, dogodnej i skrytej komunikacji oraz ciągłości w kierowaniu dowodzenia. Rozbudowę fortyfikacyjną rozpoczyna się po wyznaczeniu pododdziałom punktów oporu (stanowisk oporu, stanowisk ogniowych) i zorganizowaniu systemu ognia. Prowadzi się ją na całą głębokość pasa (rejonu) obrony w kolejności zapewniającej zachowanie gotowości oddziału i pododdziału do odpierania ataku przeciwnika. W pierwszej kolejności oczyszcza się pas obserwacji i sektory ostrzału, wykonuje pojedyncze okopy strzeleckie oraz okopy dla karabinów maszynowych, granatników przeciwpancernych, okopy dla czołgów i wozów bojowych piechoty w głównych stanowiskach ogniowych, okopy dla innych środków ogniowych, okopy obserwacyjne na posterunkach i stanowiskach dowódczo-obserwacyjnych, szczeliny dla ludzi i ukrycia na uzbrojenie i ważny sprzęt wojskowy oraz środki materiałowe.

W drugiej kolejności wykonuje się: okopy strzeleckie drużyn; rowy łączące; okopy dla czołgów, wozów bojowych piechoty i innych środków ogniowych w rejonach zapasowych; kończy się budowę stanowisk dowodzenia; wykonuje się okopy na rubieżach ogniowych i ukrycia na pozostałe uzbrojenie i sprzęt wojskowy oraz środki materiałowe.

W następnej kolejności wykonuje się pomocnicze obiekty fortyfikacyjne pozwalające na dłuższe przebywanie żołnierzom w danym rejonie lub pozycji.

4. Budowa zapór inżynieryjnych i wykonywanie niszczeń organizowane jest w celu umocnienia rejonów obrony (punktów, stanowisk oporu), utrudnienia przeciwnikowi prowadzenia natarcia i zadania mu strat w ludziach i sprzęcie. Budowę zapór inżynieryjnych planuje się na całą głębokość ugrupowania, łącząc je ściśle z systemem ognia i naturalnymi przeszkodami terenowymi. Do budowy zapór inżynieryjnych wykorzystuje się własne i przydzielone pododdziały wojsk inżynieryjnych oraz pododdziały innych rodzajów wojsk.

5. Przygotowanie i utrzymanie dróg (osłona techniczna) polega na wybraniu z istniejącej sieci drogowej, dróg potrzebnych do danego rodzaju działań, a następnie ich ciągłym rozpoznawaniu i zapewnieniu sprawności eksploatacyjnej. Ma na celu zapewnienie wojskom własnym możliwości prowadzenia manewru, dowozu zaopatrzenia i ewakuację z pola walki. Przygotowanie i utrzymanie dróg realizowane jest zazwyczaj siłami pododdziałów drogowo-mostowych. W wyjątkowych wypadkach pododdziały rodzajów wojsk realizować mogą to zadanie samodzielnie. Prace inżynieryjne wykonywane przez wojska w ramach przygotowania i utrzymania dróg obejmują:

• rozpoznanie inżynieryjne stanu dróg, obiektów komunikacyjnych i przepraw;

• wykonywanie napraw zniszczonych odcinków dróg i obiektów drogowych;

• wytyczanie objazdów na drogach istniejących lub urządzanie dróg na przełaj;

6. Wykonywanie przejść w zaporach jest to działalność wyspecjalizowanych pododdziałów i środków technicznych, polegającą na usunięciu min, ładunków wybuchowych lub innych elementów zaporowych z określonego miejsca. Ma ono na celu umożliwienie pododdziałom prowadzenia ciągłego i swobodnego ruchu oraz uniknięcia porażenia minami stanów osobowych, uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Przejścia w zaporach wykonują pododdziały inżynieryjne lub inne pododdziały siłami własnymi w razie niemożliwości ich obejścia.

Oddziały torujące (OT) tworzone w dywizjach w sile do wzmocnionego plutonu saperów przeznaczone do wykonywania przejść w zaporach inżynieryjnych przeciwnika oraz w rejonach zawał i zniszczeń.

Grupy torujące (GT) tworzone w pododdziałach pierwszego rzutu w składzie do wzmocnionej drużyny saperów przeznaczone są do wykonywania przejść w zaporach inżynieryjnych i przeszkodach na kierunkach natarcia.

Przejścia w polach minowych wykonuje się sposobem:

• mechanicznym - przez niszczenie min lub ich usuwanie poza granice przejścia trałami przeciwminowymi kontaktowymi lub elektromagnetycznymi;

• wybuchowym - przez niszczenie min falą nadciśnienia wybuchu ładunku materiału wybuchowego;

• ręcznym - przez wyszukiwanie min wykrywaczem i mackami oraz wyjmowanie ich z gruntu i usuwanie poza granice przejścia;

7. Urządzenie przepraw polega na tworzeniu odpowiednich warunków technicznych na przeszkodzie wodnej, umożliwiających zorganizowaną przeprawę wojsk wraz z ich wyposażeniem na przeciwległy brzeg. Obejmuje ono:

• rozpoznanie inżynieryjne przeszkody wodnej i terenu w rejonie przeprawy;

• wykonywanie zjazdów i wyjazdów w osiach przepraw oraz przygotowanie i oznakowanie dróg prowadzących do przepraw;

• montaż i budowę promów i mostów i urządzenie innych przepraw;

• budowę zagród przeciwminowych i przeciwogniowych;

• przygotowanie stanowisk czat wodnych i innych posterunków ochronnych;

8. Utrzymanie przepraw obejmuje :

• ciągłą obserwację przeszkody wodnej i prowadzenie rozpoznania inżynieryjnego w rejonach przepraw zapasowych;

• przeprawianie wojsk oraz kontrolę przestrzegania przez przeprawiające się wojska ustalonego porządku;

• odtwarzanie lub zmianę uszkodzonych środków przeprawowych oraz wykonanie prac zapewniających żywotność tych środków;

• utrzymywanie w ciągłej sprawności eksploatacyjnej dróg przygotowanych w rejonach przepraw;

• manewr przeprawami;

• ochronę ludzi i sprzętu oddziałów i pododdziałów utrzymujących przeprawę a także prace ratownicze.

9. Przeprawiające się pododdziały samodzielnie organizują przeprawy lub korzystają z przepraw urządzanych siłami pododdziałów inżynieryjnych. Pododdziały rodzajów wojsk własnymi siłami urządzają przeprawy: wpław; w bród; desantowe na łodziach, bojowych wozach piechoty i transporterach opancerzonych oraz czołgów pod wodą. Pododdziały znajdujące się w odwodach wykorzystują głównie przeprawy urządzane i utrzymywane siłami pododdziałów inżynieryjnych.

10. Udział wojsk inżynieryjnych w likwidacji skutków uderzeń przeciwnika polega na rozpoznaniu inżynieryjnym rejonów skażeń i zniszczeń, naprawie dróg, odbudowie zniszczonych przepraw, zapór oraz obiektów fortyfikacyjnych, a także wykonywaniu prac ratowniczych. Celem tych prac jest przywracanie wojskom warunków umożliwiających prowadzenie działań bojowych.

E. OBRONA PRZECIWCHEMICZNA to zespół przedsięwzięć mających na celu maksymalne osłabienie skutków rażącego działania broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz radioaktywnych i toksycznych środków przemysłowych. Obejmuje ona:

• prognozowanie skutków uderzeń bronią masowego rażenia i skażeń toksycznymi środkami przemysłowymi;

• wykrywanie uderzeń bronią jądrową i chemiczną;

• rozpoznanie rejonów porażenia;

• wykrywanie skażeń;

• alarmowanie o skażeniach;

• przedsięwzięcia ratunkowo-ewakuacyjne;

• kontrolę radiologiczną i chemiczna;

• wykorzystanie indywidualnych i zbiorowych środków ochrony przed skażeniami oraz właściwości ochronnych terenu i jego infrastruktury;

• likwidację skażeń.

1. Zasadą organizowania obrony przeciwchemicznej jest jej powszechność. Oznacza to, że organizuje się i realizuje obronę przeciwchemiczną we wszystkich rodzajach działań taktycznych, przez wszystkie rodzaje wojsk i służb, a jej organizatorem jest dowódca.

2. Wykrywanie uderzeń bronią jądrową i chemiczną organizuje się w celu uzyskania danych o miejscu i czasie jej użycia oraz określenia stopnia zagrożenia czynnikami rażącego jej działania. Przedsięwzięcie to jest realizowane we wszystkich rodzajach działań taktycznych, a elementy wykrywania pododdziałów są włączone do systemu wykrywania skażeń dywizji.

3. Rozpoznanie rejonów skażeń prowadzi się w celu ustalenia rzeczywistych skutków uderzeń bronią masowego rażenia oraz zniszczenia obiektów energetyki jądrowej i przemysłu chemicznego, a także zakresu przedsięwzięć likwidacji tych skutków i sposobu prowadzenia akcji ratowniczej. Do rozpoznania rejonu porażenia wykorzystuje się posterunki obserwacyjne, kieruje patrole z pododdziałów znajdujących się najbliżej tego rejonu. Do zadań patrolu należy ustalenie rejonów skażeń chemicznych i promieniotwórczych oraz ustalenie rejonów zniszczeń, zawałów i pożarów. W rejon porażenia kieruje się patrole rozpoznania oficerskie i specjalistyczne ze składu grupy ratunkowo-ewakuacyjnej (brygady, dywizji), które określają szczegółowy zakres przedsięwzięć likwidacji skutków.

4. Wykrywanie skażeń organizuje się w celu określenia rzeczywistej sytuacji skażeń w rejonach działania lub rozmieszczenia pododdziału oraz określenia możliwości i sposobów prowadzenia działań w strefach skażeń. Wykrywanie skażeń promieniotwórczych oraz przybliżone skażeń chemicznych prowadzą wszystkie załogi wozów bojowych przy użyciu przyrządów rozpoznania skażeń chemicznych i promieniotwórczych. Do zadań elementów prowadzących wykrywanie skażeń należy rozpoznawanie i oznaczanie na swoich kierunkach działania, na drogach marszu lub rejonach rozmieszczania, granic stref skażeń promieniotwórczych i chemicznych, rozpoznanie i oznaczanie (od strony nawietrznej) rejonów skażonych środkami trującymi, rozpoznanie ewentualnych dróg obejścia terenu skażonego.

5. Alarmowanie o skażeniach ma na celu umożliwienie pododdziałom wykonanie przedsięwzięć ograniczających skutki działania w rejonach skażonych (wykorzystanie środków ochrony, ukrycie, wyjście z zagrożonych rejonów). Pododdziałom ustala się sygnały powiadamiania o zagrożeniu skażeniami, o skażeniach i sygnały odwołania. Sygnały i czynności, jakie należy wykonać po ich ogłoszeniu, muszą dokładnie znać wszyscy żołnierze. Jeżeli skażenia chemiczne zostały wykryte przez posterunek obserwacyjny i obserwatorów w rejonie ich działania, to sygnał alarmu podają oni samodzielnie, meldując o tym dowódcy. Jeżeli wykryte zostały skażenia promieniotwórcze (moc dawki w terenie 0,5 cGy i więcej), to posterunek (obserwatorzy) meldują o tym dowódcy i dopiero na jego polecenie przekazują sygnał alarmu. Jeżeli w rejonie pododdziału nastąpi opadanie pyłu promieniotwórczego lub przeciwnik użyje broni chemicznej, dowódca pododdziału nakazuje podać sygnał alarmu oraz przekazuje meldunek przełożonemu, a jeśli ma możliwość, informuje sąsiada po zawietrznej stronie. Sygnały alarmowania przekazuje się przez wszystkie środki łączności poza kolejnością i dubluje środkami dźwiękowymi lub wzrokowymi.

6. Przedsięwzięcia ratunkowo-ewakuacyjne wykonuje się w celu udzielenia pomocy porażonym oraz ewakuacji ludzi i sprzętu z rejonu porażeń. Prace ratunkowo-ewakuacyjne w pierwszej kolejności wykonuje się ocalałymi siłami własnymi. Prace te obejmują wyszukanie rannych i porażonych, wydobywanie i wynoszenie ich z wozów bojowych, ze zniszczonych i uszkodzonych umocnień, udzielanie pomocy medycznej oraz ewakuowanie do punktów zbiórek.

Na miejscu porażenia udziela się pierwszej pomocy, która obejmuje nakładanie masek przeciwgazowych, stosowanie odtrutek, odkażanie odkrytych części ciała i umundurowania za pomocą indywidualnych pakietów przeciwchemicznych oraz nakładanie opatrunków na rany, tamowanie krwotoków, unieruchamianie złamań.

Ewakuacja sprzętu bojowego z rejonu porażenia dotyczy przede wszystkim sprzętu o sprawnym układzie napędowym i bieżnym, wymagającego remontu bieżącego.

7. Kontrolę radiologiczną i chemiczną organizuje się dla ustalenia stanu zdolności bojowej napromienionych, stopnia skażenia sprzętu, środków materiałowych i obiektów oraz określenia możliwości ich wykorzystania. Kontrola napromienienia polega na wyposażeniu żołnierzy w środki kontroli napromienienia, ładowaniu dozymetrów, pomiarze i ewidencji dawek oraz określaniu dawki biologicznie czynnej. Pomiarów stopnia skażenia promieniotwórczego sprzętu i żołnierzy oraz kontroli skażeń chemicznych dokonuje się w celu ustalenia zakresu prac podczas zabiegów specjalnych i sanitarnych. Przeprowadza się je z zasady po wyjściu pododdziałów ze strefy skażonej oraz przed i po wykonaniu zabiegów specjalnych i sanitarnych. W kompaniach pomiaru stopnia skażenia dokonują żołnierze ze składu specjalnie przygotowanych załóg pod nadzorem instruktora obrony przeciwchemicznej batalionu. Kontrolę stopnia skażenia produktów żywnościowych i wody przeprowadzają specjalistyczne pododdziały rozpoznania skażeń przy udziale przedstawiciela służby zdrowia. Stopień skażenia promieniotwórczego i chemicznego kontroluje się wybiórczo, z reguły w odniesieniu do 20-30% stanu osobowego pododdziału. W razie skażenia przekraczającego dopuszczalne normy, przeprowadza się kontrolę wszystkich żołnierzy i sprzętu.

8. Wykorzystanie indywidualnych i zbiorowych środków ochrony oraz właściwości ochronnych terenu i jego infrastruktury ma na celu zmniejszenie skutków rażącego działania broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz ochronę wojsk działających w strefach skażeń. Skuteczność indywidualnych środków ochrony przed skażeniami (maska przeciwgazowa, ogólnowojskowa odzież ochronna) zależy od ich sprawności technicznej i dopasowania oraz od właściwego wykorzystania. Indywidualne środki ochrony przed skażeniami nakłada się na sygnał alarmu o skażeniach lub po zauważeniu oznak użycia broni jądrowej, chemicznej lub biologicznej. Indywidualne środki ochrony przed skażeniami zdejmuje się po wyjściu ze stref skażonych i przeprowadzeniu zabiegów sanitarnych i specjalnych.

9. Zbiorowa ochrona przed skażeniami obejmuje wykorzystanie właściwości ochronnych sprzętu bojowego i środków transportowych oraz wszelkiego rodzaju ukryć, schronów typu polowego i budowli stałych, wyposażonych w urządzenia filtrowentylacyjne. Czołgi wyposażone w urządzenia filtrowentylacyjne oraz urządzenia obrony przed bronią masowego rażenia zapewniają pełną ochronę przed rażącym działaniem broni jądrowej i skażeniami oraz stwarzają dogodne warunki do walki w terenie skażonym. Czołgi wyposażone w dmuchawy zapewniają odpylenie powietrza i ochronę żołnierzy przed pyłem promieniotwórczym. Nie chronią jednak załóg przed działaniem środków trujących. Każdorazowo przed rozpoczęciem działań należy dokonać sprawdzenia indywidualnych środków ochrony przed skażeniami, przyrządów rozpoznania skażeń chemicznych, urządzeń filtrowentylacyjnych. Wykorzystanie terenu i jego infrastruktury do ochrony przed bronią masowego rażenia dotyczy ukryć naturalnych, odpowiednio ukształtowanego terenu, jego nierówności, pokrycia naturalnego oraz wszelkiego rodzaju zabudowań.

10. Likwidację skażeń organizuje się i prowadzi w celu usunięcia bądź zneutralizowania środków radioaktywnych i toksycznych z powierzchni ciała, umundurowania, sprzętu, budowli i terenu. Obejmuje ona zabiegi sanitarne żołnierzy oraz zabiegi specjalne uzbrojenia, sprzętu bojowego i wyposażenia. Zabiegi sanitarne i specjalne dzielą się na częściowe i całkowite.

Częściowe zabiegi specjalne polegają na dezaktywacji, odkażaniu i dezynfekcji tych miejsc na uzbrojeniu, sprzęcie bojowym i środkach transportowych, z którymi żołnierze będą się stykać w czasie wykonywania zadania bojowego. Broń osobistą dezaktywuje (odkaża, dezynfekuje) się całkowicie. Do prowadzenia częściowych zabiegów specjalnych używa się środków podręcznych lub etatowych: pakietów odkażających oraz zestawów odkażających.

Całkowite zabiegi specjalne polegają na dezaktywacji, odkażaniu i dezynfekcji całej powierzchni skażonej. Przeprowadza się je po wykonaniu zadania bojowego w zajmowanym lub wyznaczonym rejonie. Do ich prowadzenia używa się zestawów odkażających lub instalacji wojsk obrony przeciwchemicznej. Całkowite zabiegi sanitarne i specjalne przeprowadza się na zarządzenie dowódcy związku taktycznego (oddziału) w jak najkrótszym czasie po skażeniu (zakażeniu). Przeprowadza się je siłami i środkami etatowymi lub na punktach zabiegów specjalnych (PZS), rozwijanych przez pododdziały wojsk obrony przeciwchemicznej.

Żołnierze (załogi) wykonujący zadania w oderwaniu od pododdziałów, samodzielnie decydują o przeprowadzeniu częściowych zabiegów sanitarnych oraz specjalnych posiadanego uzbrojenia, sprzętu i wyposażenia. Wykonywanie zabiegów nie zwalnia żołnierzy z dokładnego i terminowego wykonania zadań.

F. ZABEZPIECZENIE TOPOGRAFICZNE działań taktycznych obejmuje przedsięwzięcia związane z przetwarzaniem i doprowadzeniem do wojsk informacji o obszarze (terenie) walki oraz przemieszczanie i rozmieszczenia wojsk. Jest ono organizowane i realizowane na podstawie wytycznych dowódcy, jego decyzji oraz zarządzenia sztabu nadrzędnego. Organizatorem zabezpieczenia topograficznego jest szef sztabu związku taktycznego (oddziału).

1. Celem zabezpieczenia topograficznego jest umożliwienie wojskom dokonania analiz i ocen warunków terenowych oraz dostarczenie informacji niezbędnych do skutecznego użycia uzbrojenia i sprzętu wojskowego, w tym przede wszystkim środków rażenia i systemów nawigacyjnych.

2. Do zasadniczych zadań zabezpieczenia topograficznego należy gromadzenie zapasów map, planów i opisów obszaru walki oraz terminowe przekazywanie ich do oddziałów i pododdziałów, aktualizowanie informacji w wojskowo-topograficznych systemach informatycznych, przygotowanie i doprowadzenie do wojsk geodezyjnych i grawimetrycznych danych wyjściowych, dotyczących rejonów stanowisk startowych rakiet, stanowisk ogniowych artylerii, lądowisk, punktów rozwinięcia systemów rozpoznania i walki radioelektronicznej.

3. Zabezpieczenie topograficzne, a w jego ramach dowiązanie geodezyjne (topograficzne) elementów ugrupowania bojowego (systemu kierowania, rozpoznania i ognia) wykonują pododdziały geodezyjne (topograficzne) rodzajów wojsk rozwijających dany system. Niektóre zadania wymagające użycia precyzyjnego sprzętu pomiarowego mogą wykonywać pododdziały służby topograficznej.

G. ZABEZPIECZENIE HYDROMETEOROLOGICZNE działań taktycznych obejmuje przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i dostarczaniem informacji o warunkach hydrometeorologicznych na potrzeby planowania i prowadzenia walki. Jest organizowane i prowadzone na podstawie wytycznych dowódcy, jego decyzji oraz zarządzenia sztabu nadrzędnego. Organizatorem zabezpieczenia hydrometeorologicznego jest szef sztabu związku taktycznego (oddziału).

1. Celem zabezpieczenia hydrometeorologicznego jest umożliwienie wojskom uwzględniania w kalkulacjach, prognozach i ocenia wpływu warunków atmosferycznych i hydrologicznych na prowadzenie walki, przemieszczanie i rozmieszczenie wojsk.

2. Do zasadniczych zadań zabezpieczenia hydrometeorologicznego należy: zaopatrywanie wojsk w opracowania i prognozy dotyczące warunków klimatycznych i hydrologicznych, przygotowanie i doprowadzenie do wojsk ogólnych komunikatów meteorologicznych i hydrologicznych na obszary prowadzenia walki, nadzorowanie przygotowania meteorologicznego oraz organizowanie współdziałania oddziałów (pododdziałów) meteorologicznych rodzajów wojsk z komórkami systemu hydrometeorologicznego kraju.

ROZDZIAŁ 18

UZUPEŁNIANIE WOJSK

1801. ZASADY OGÓLNE

A. SYSTEM UZUPEŁNIANIA WOJSK LĄDOWYCH

1. Straty ponoszone przez wojska w czasie wojny w stanie osobowym i sprzę­cie technicznym, w tym środkach transportowych, stanowią jeden z pod­sta­wowych czynników decydujących o stopniu ich zdolności do prowadzenia dalszych działań zbrojnych (tzw. zdolności bojowej). Konsekwencją powyższego jest konieczność stałego zasilania wojsk wyszkolonymi żołnierzami, uzbroje­niem, sprzętem bojowym oraz środkami transportowymi.

2. Uwzględniając potrzebę dostarczania do wojsk w czasie działań zbrojnych niezbędnej ilości uzupełnień, już w czasie pokoju przygotowuje się pod względem plani­styczno-organizacyjnym system uzupełniania wojsk żołnierzami (poborowymi) oraz środkami transportowymi (maszynami) pobieranymi z gospodarki narodowej i podmiotów gospodarczych, którego elementy organizacyjne tworzy się (formuje) w procesie osiągania wyższych stanów gotowości bojowej sił zbrojnych, a jego funkcjo­nowanie rozpoczyna się z momentem wybuchu konfliktu zbrojnego (wojny).

3. W czasie kryzysu i wojny głównym zadaniem systemu uzupełniania jest zapew­nienie dopływu wyszkolonych rezerw osobowych do wojsk w celu utrzymania w związkach taktycznych i oddziałach właściwego składu osobowego, stano­wiącego jeden ze składników potencjału bojowego wojsk. Cel ten osiąga się przez systematyczne uzupełnianie podstawowych stanowisk w oddziałach (samo­dzielnych pododdziałach) i okresowe uzupełnianie pozostałych specjalności, aby zapewnić ukompletowanie niezbędne do prowadzenia aktywnych działań bojowych.

4. W skład systemu uzupełniania wojsk wchodzą dwa równorzędne systemy przygotowane dla wojsk lądowych oraz rodzajów sił zbrojnych (WLOP i MW). Są one ze sobą ściśle powiązane odnośnie celów i zadań, organizacji kierowania oraz wykorzystania rezerw osobowych i uzupełnień. Struktura organizacyjna każdego z nich została dostosowana do składu wojsk oraz charakteru prowadzonych działań bojowych.

5. Uzupełnianie związków operacyjnych i taktycznych oraz samodzielnych jednostek wojsk lądowych odbywa się w ramach systemu uzupełniania wojsk lądowych. System ten obejmuje:

• ustalone zasady i sposoby uzupełniania wojsk lądowych w wyniku strat ponie­sionych w czasie wojny;

• struktury organizacyjno-funkcjonalne występujące w wojennej strukturze okręgów wojskowych, związków taktycznych i operacyjnych, a także two­rzone w terenowych organach administracji wojskowej i wojskowym szkolnictwie zawodowym oraz ich zadania w zakresie uzupełniania wojsk;

• podsystem kierowania uzupełnianiem wojsk lądowych, a w nim obieg informacji o rozmiarach strat ponoszonych przez wojska, realizowaniu zadań uzupełnieniowych oraz możliwościach systemu i stopniu wykorzystania zasobów;

• zasoby rezerw osobowych przewidziane do uzupełniania wojsk lądowych w czasie wojny, obejmujące oficerów, podchorążych, chorążych, podoficerów i szeregowych, a także przeznaczone dla nich zapasy umundurowania, uzbrojenia i indywidualnego wyposażenia;

• zasoby środków transportowych (maszyn) użytkowane w gospodarce narodowej, przydatne do uzupełniania jednostek;

• obiekty, sprzęt i środki materiałowe niezbędne do zabezpieczenia organom systemu uzupełniania wojsk lądowych odpowiednich warunków funkcjonowania.

B. STRUKTURA SYSTEMU UZUPEŁNIANIA WOJSK LĄDOWYCH

1. Strukturę organizacyjno-funkcjonalną systemu uzupełniania wojsk lądo­wych tworzą:

• organy kierowania uzupełnianiem wojsk, wydzielane na czas wojny ze składu etatowych organów mobilizacyjno-uzupełnieniowych szczebla centralnego oraz okręgów wojskowych;

• pododdziały zapasowe, wchodzące organizacyjnie w skład brygad, dywizji i korpusu (okręgu wojskowego), zwane dalej organicznymi pododdziałami zapasowymi;

• kompanie uzupełniania kadrowego szczebla okręgowego i centralnego (etato­we i nieetatowe);

• kompanie przeszkalania żołnierzy rezerwy, funkcjonujące przy ośrodkach szkolenia specjalistów;

• ośrodki zapasowe, organ wykonawczy sztabu okręgu wojskowego w zakresie szkolenia i kierowania uzupełnień do wojsk, a jednocześnie główne źródło uzupełniania wojsk lądowych;

• grupy rezerwowe dowództw oddziałów, związków taktycznych (operacyjnych przygotowane dla potrzeb związanych z odtwarzaniem tych ogniw w przypadku ich obezwład­nienia lub zniszczenia, a ponadto:

w terenowych organach administracji wojskowej:

• rejonowe punkty zbiórki i dowozu wojskowych komend uzupełnień;

• oficerskie grupy rezerwowe wojewódzkich sztabów wojskowych i wojsko­wych komend uzupełnień.

Struktura systemu uzupełniania wojsk lądowych, w tym wielkość i liczba wchodzących w jego skład jednostek zapasowych, wynika ze składu poszczególnych okręgów wojskowych, a także charakteru (specyfiki) prowa­dzonych przez nie działań zbrojnych.

2. W czasie wojny system uzupełniania wojsk lądowych rozszerza się o następujące elementy: ośrodki zapasowe, pododdziały zapasowe brygad, dywizji i korpusów (okręgów wojskowych), kompanie uzupełnienia kadrowego. Stan stały stanowią żołnierze, uzbrojenie, sprzęt wojskowy i środki transportowe przewidziane etatowo do zabezpieczenia funkcjonowania tych elementów, tzn. przyjęcia i wyposażenia żołnierzy stanów zmiennych, zabezpieczenia procesu ich szkolenia, warunków socjalno-bytowych, ochrony itp.

Stan zmienny stanowią przede wszystkim powołani do odbycia służby wojskowej żołnierze rezerwy i poborowi oraz żołnierze pełniący dotychczas czynną służbę wojskową w innych jednostkach, skierowani czasowo do tych elementów na dodatkowe przeszkolenie, a także absolwenci szkół wyższych i ocho­tnicy powołani do czynnej służby wojskowej. Stan zmienny stanowią również środki transportowe pobrane z gospodarki narodowej i utrzymywane w ośrodkach zapasowych wojsk lądowych w stałej dyspozycji do skierowania ich do uzupełnianych jednostek.

Stan zmienny, po odbyciu przewidzianego dla poszczególnych grup żołnierzy przeszkolenia oraz po dostosowaniu − zgodnie z przeznaczeniem − środków transportowych do warunków eksploatacji w wojsku, kieruje się do uzupełnianych jednostek wojskowych.

O wielkości i składzie uzupełnień kierowanych do jednostek wojsk lądowych decydować będą: wysokość i struktura ponoszonych przez wojska strat oraz możliwości państwa (systemu uzupełniania) w zakresie zabezpieczenia potrzeb sił zbrojnych (wojsk lądowych) w tym względzie.

1802. ZASADY I SPOSOBY UZUPEŁNIANIA WOJSK LĄDOWYCH

1. W celu utrzymania stopnia ukompletowania jednostek wojskowych, odpowiedniego do zadań operacyjnych wykonywanych przez wojska na polu walki, uzupełnia się je żołnierzami, środkami transportowymi i innym sprzętem etatowym, odpowiednio do rozmiarów strat ponoszonych w trakcie działań bojowych. Proces ten polega na:

• doraźnym uzupełnianiu jednostek wojskowych żołnierzami o specjalnościach wojskowych, których brak decyduje o potencjale i zdolności bojowej jednostki. Do tego celu wykorzy­stuje się żołnierzy stanów zmiennych organicznych pododdziałów zapasowych utrzymywanych stale w gotowości do skierowania uzupełnień do wojsk;

• okresowym uzupełnianiu jednostek wojskowych, które poniosły straty - grupami żołnierzy we wszystkich specjalnościach wojskowych, środkami transportowymi i innym sprzętem etatowym − w celu istotnego zwiększenia stopnia ukompletowania tych jednostek. Dokonuje się go w warunkach sprzyjających przekazaniu uzupełnień jednostkom − w czasie ich przebywania w rejonach wyjściowych lub ześrodkowania oraz odwodach. Uzupełnienia w zakresie stanów osobowych i środków transportowych przesyła się do jednostek z ośrodków zapasowych przez organiczne pododdziały zapasowe lub bezpośrednio do jednostek nie posiadających w swoim składzie pododdziałów zapasowych, natomiast w zakresie innego sprzętu etatowego − poprzez jednostki logistycznego zabezpieczenia działań bojowych.

2. Dosyłając do jednostek wojskowych uzupełnienia należy kierować się priorytetami wynikającymi z roli, jaką będą spełniać poszczególne jednostki (związki taktyczne) w planowanych działaniach bojowych. Możliwe najwyższe ukompletowanie zapewnia się związkom taktycznym i samodzielnym oddziałom wykonującym główne zadania w operacji.

3. W działaniach zaczepnych główny wysiłek uzupełniania skupia się na:

• w okresie organizacji działań − związkach taktycznych i oddziałach przewidzianych do pierwszego rzutu na kierunki głównego uderzenia;

• w toku działań − odwodach kolejno wprowadzanych do walki, stwarzając im możliwość potęgowania uderzeń oraz rozwijania powodzenia.

4. W działaniach obronnych uzupełnianie związków taktycznych i samo­dzielnych oddziałów powinno się realizować według następujących zasad:

• oddziały prowadzące działania w pasie przesłaniania uzupełnia się po wypro­wa­dzeniu ich na pozycje obronne w głównym pasie obrony. W szczególnych sytuacjach mogą być do nich skierowane grupy uzupełnienia ze składu pododdziałów zapasowych (organicznych), celem wyprowadzenia z walki sprzętu bojowego i technicznego;

• podczas walki o utrzymanie głównego pasa obrony główny wysiłek uzupełniania skupia się na związkach taktycznych i oddziałach pierwszego rzutu wykonujących zasadnicze zadania w tej fazie działań;

• w czasie walki w głębi obrony główny wysiłek uzupełniania podporządko­wuje się celowi zwrotu zaczepnego.

ROZDZIAŁ 19

DZIAŁANIA NA RZECZ WSPARCIA POKOJU

1901. ZASADY OGÓLNE

1. Działania wojsk na rzecz wsparcia pokoju organizowane są prowadzone pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych. Inicjatorem podjęcia takich działań jest Rada Bezpieczeństwa.

Polegają one na zastosowaniu odpowiednich sił i środków w celu utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa przez zmianę sytuacji stanowiącej groźbę dla pokoju lub dla zainicjowania akcji w związku z groźbą naruszenia pokoju.

Istotą tego typu działań jest dążność do utrzymania międzynarodowego pokoju przez funkcjonowanie sił w zakresie prewencji, ograniczenia, rozwiązywania, monitorowania i wygaszania konfliktów międzynarodowych oraz budowy nowego, bezpiecznego życia po ich zakończeniu.

2. Jednostki wojsk lądowych są podstawowym komponentem sił mogących działać na rzecz wsparcia pokoju.

Decyzję o udziale wojsk w działaniach pokojowych podejmuje Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, a o wyznaczeniu poszczególnych jednostek Dowódca Wojsk Lądowych.

3. Oddziały (żołnierze) mogą być użyte do działań wówczas gdy:

• wszystkie strony konfliktu zgadzają się na udział sił ONZ i są przygotowane do pełnej współpracy z nimi;

• operacja cieszy się aprobatą społeczności międzynarodowej, wyrażoną w poparciu Rady Bezpieczeństwa i gotowości państw członkowskich do wniesienia wkładu w postaci kontyngentów wojskowych oraz jej finansowania;

• siły znajdują się pod dowództwem ONZ, a kontrolę nad nimi sprawuje Sekretarz Generalny działający na mocy pełnomocnictwa Rady Bezpieczeństwa;

• siły mają charakter wielonarodowy, określony w konsultacji z Radą Bezpieczeństwa i stronami konfliktu;

• żołnierze biorący udział w działaniach są całkowicie bezstronni, nie używają przemocy (z wyjątkiem samoobrony) i są wyposażeni w broń lekką.

4. Wymienione w punkcie 3 warunki mogą nie być w pełni przestrzegane w operacjach wymuszania pokoju.

5. Żołnierze (oddziały, pododdziały) biorący udział w działaniach na rzecz wsparcia pokoju powinni być do tego odpowiednio przygotowani.

1902. RODZAJE DZIAŁAŃ NA RZECZ WSPARCIA POKOJU

Działania na rzecz wsparcia pokoju organizowane są i prowadzone w formie operacji (misji pokojowych). Rozróżnia się następujące rodzaje operacji (misji) wspierania pokoju:

• operacje zapobiegania konfliktom;

• operacje ustanawiania (tworzenia) pokoju;

• operacje utrzymania pokoju;

• operacje wymuszania pokoju;

• operacje budowania pokoju;

• działania (pomoc) humanitarna.

1. Zapobieganie konfliktom polega na organizowaniu przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania konfliktów w rejonach szczególnych napięć. Przedsięwzięcia te mogą występować jako akcje czysto dyplomatyczne (misje dyplomatyczne, konsultacje, ostrzeganie) lub, najczęściej w drugiej fazie, jako działania zapobiegawcze wojsk (inspekcje, monitorowanie i obserwacja, prewencyjne rozwinięcie sił i środków).

2. Ustanawianie (tworzenie) pokoju polega na ograniczeniu intensywności konfliktu, rozdzielenia walczących stron i ukierunkowania ich na drogę pokojowego rozwiązania konfliktu.

Udział wojsk w tych misjach będzie ograniczony zwykle do działań o charakterze rozjemczym.

3. Utrzymanie pokoju polega głównie na powstrzymywaniu, ograniczaniu i ewentualnie wygaszaniu wrogich działań między stronami przez użycie sił międzynarodowych (wojskowych i komponentu cywilnego) w celu osiągnięcia kompromisu politycznego w rozwiązaniu konfliktu i stworzenia warunków do pokojowego współżycia.

Udział wojsk w tych działaniach polega na:

• prowadzeniu obserwacji i dostarczaniu informacji o sytuacji w rejonie konfliktu;

• rozdzieleniu walczących stron przez rozwinięcie sił między nimi i ustanawianiu stref neutralnych;

• nadzorowaniu postanowień organizacji międzynarodowych (powrót ludności, przestrzeganie przerwania ognia, tworzenie organizacji państwowych).

4. Wymuszanie pokoju polega na podjęciu działań przez międzynarodowe siły wojskowe (lub groźbie ich podjęcia) w celu przywrócenia pokoju w rejonie konfliktu.

Działania wojsk w tego typu misjach przyjmują formy operacji militarnych. Mogą one nastąpić jedynie wówczas, gdy zawiodą inne mechanizmy rozwiązywania konfliktów, a sytuacja grozi długotrwałym rozlewem krwi, zniszczeniami lub nie napotykającym oporu triumfem agresji.

5. Budowanie pokoju polega na organizowaniu i prowadzeniu działań mających na celu normalizację stosunków (wewnętrznych lub zewnętrznych) w rejonie konfliktu po jego zakończeniu.

Udział wojsk w takich operacjach polegać będzie na ochronie misji dyplomatycznych i powstających (odtwarzanych) struktur państwowych, rozdzielaniu zantagonizowanych stron, udzielaniu pomocy w przywracaniu porządku oraz udziale w działaniach stabilizujących (pomoc ludności, rozminowanie, itp.).

6. Pomoc humanitarna polega na działaniach mających na celu ograniczenie ludzkich cierpień, gdy odpowiednie władze − w rejonie konfliktu − nie są w stanie lub nie chcą jej udzielić.

Udział wojsk w operacjach tego typu może przybierać formę: usuwania skutków zniszczeń i skażeń, ewakuacji ludności, pomocy wysiedlonym i uciekinierom, podstawowej pomocy medycznej, dostarczaniu żywności i środków pierwszej pomocy, utrzymywaniu i odbudowie infrastruktury, ochronie.

1903. ZADANIA WOJSK

1. W działaniach na rzecz wsparcia pokoju Wojska Lądowe mogą wykonywać szereg, często nietypowych, zadań. Każdorazowo zadania te będą wynikać z charakteru operacji (misji) i sytuacji w rejonie konfliktu. W zależności od specyfiki operacji oraz użytych w niej sił i środków zadania te mogą mieć formę sankcyjną (bezpośrednią) lub humanitarną (zabezpieczającą), nie mającą charakteru sankcji.

Główne zadania o charakterze sankcji to:

• obserwacja sytuacji wojskowej w strefie przygranicznej (lub w rejonie konfliktu);

• ustalanie faktów rzekomej interwencji z zewnątrz;

• obserwacja i nadzorowanie linii wstrzymania ognia i stref zdemilitaryzowanych;

• pomoc w utrzymaniu prawa i porządku;

• czasowe administrowanie (zajmowanie określonego terytorium);

• nadzorowanie wyborów i plebiscytów;

• zabezpieczenie statusu stref (rejonów) zdemilitaryzowanych i innych określonych przez ONZ;

• ochrona cywilnych struktur dyplomatycznych (rozjemczych) międzynarodowych i wewnętrznych.

Główne zadania nie mające charakteru sankcji to:

• zbieranie informacji o sytuacji w określonym rejonie;

• zabezpieczanie funkcjonowania środków użyteczności publicznej;

• udzielanie pomocy medycznej;

• likwidacja skutków wystąpienia skażeń chemicznych i promieniotwórczych;

• przeciwdziałanie handlowi bronią;

• organizacja i ochrona przemieszczania ludności;

• transport ludności z rejonów zagrożonych;

• rozminowanie terenów i obiektów;

• udział w usuwaniu klęsk żywiołowych.

2. Zadania wojsk lądowych w operacjach wymuszania pokoju będą miały zwykle charakter militarny. Wynikać będą każdorazowo z charakteru podejmowanych działań i będą określane przez dowództwo sił międzynarodowych.

1904. ZASADY DZIAŁANIA

We wszystkich operacjach na rzecz wsparcia pokoju konieczne jest przestrzeganie określonych zasad, determinujących skuteczność podjętych działań. Zasady te, to:

• wzajemny szacunek,

• bezstronność,

• wiarygodność,

• ograniczenie użycia siły,

• przejrzystość,

• jedność dowodzenia,

• współdziałanie militarno-cywilne,

• swoboda manewru,

• elastyczność.

Zasada wzajemnego szacunku polega na poszanowaniu praw wszystkich stron konfliktu. Każdy żołnierz sił pokojowych działa w ramach immunitetu tych sił i respektuje prawo i zwyczaje państwa-gospodarza. Żołnierze (pododdziały, oddziały) sił pokojowych uznają zastany stan (pozycje stron konfliktu) i nie podejmują prób zmiany tego stanu bez zgody stron konfliktu. Wszystkie strony konfliktu zobowiązane są honorować umundurowanie i oznaczenia wszystkich sił.

Zasada bezstronności polega na respektowaniu i uznawaniu racji stron konfliktu. Żołnierze sił pokojowych nie opowiadają się po stronie żadnej z zaangażowanych stron. Każdy żołnierz misji wykonuje określone zadania i nie demonstruje osobistych odczuć (sympatii, antypatii). W wypadku rozpoczęcia walki siły pokojowe przechodzą do działań wymuszających pokój lub wycofują się z rejonu konfliktu nie popierając zbrojnie żadnej z walczących stron.

Zasada wiarygodności polega na stałym demonstrowaniu - przez żołnierzy misji - zwartości i dyscypliny oraz gotowości do wypełnienia zadań. Żołnierze (pododdziały, oddziały) sił pokojowych wykazują wobec stron konfliktu determinację w utrzymaniu pokoju. Zadania wykonują sprawnie i w terminie nie okazując strachu wobec walczących stron. O wiarygodności stanowi zorganizowanie, dobre wyposażenie i sprawne działanie oddziałów sił pokojowych.

Zasada ograniczenia siły polega na powstrzymywaniu się żołnierzy misji przed użyciem siły w jakiejkolwiek formie. Każde użycie siły podważa zaufanie do operacji pokojowej. Żołnierz (pododdział, oddział) może użyć siły tylko w obronie własnej, zajmowanych pozycji lub wtedy, gdy przewiduje to mandat.

Użycie siły w operacji wymuszania pokoju powinno być rozważne, ostrożne i kontrolowane. Zawsze musi być zgodne z przyznanym mandatem.

Zasada przejrzystości operacji polega na sukcesywnym informowaniu stron konfliktu o istocie i koncepcji użycia sił pokojowych. Wszyscy żołnierze misji działają zgodnie z mandatem i nie podejmują żadnych działań na korzyść żadnej ze stron nawet na jej prośbę, informując o istocie i zasadach podjętych działań. Informacja nie może doprowadzić do obniżenia bezpieczeństwa sił pokojowych.

Zasada jedności dowodzenia jest wynikiem przyjętych koncepcji dowodzenia siłami międzynarodowymi. Dowódca sił pokojowych jest jedynym autorytetem wszystkich komponentów misji. Jest jedyną osobą upoważnioną do oficjalnych rozmów ze stronami konfliktu i spełnia swe funkcje w stosunku do wszystkich komponentów międzynarodowych na podległym obszarze.

Zasada współdziałania militarno-cywilnego jest odzwierciedleniem charakteru operacji wspierania pokoju wyrażającego się we wspólnej realizacji celów przez organizacje cywilne i wojskowe. Wymaga to od dowódców ciągłego i szczegółowego określania zakresu wspólnych przedsięwzięć na wszystkich szczeblach działania. Każdy dowódca powinien szczegółowo znać swoją rolę i zadania i umiejętnie podporządkować się głównym celom politycznym (dyplomatycznym).

Zasada swobody manewru wyraża się w nieskrępowanej swobodzie w realizacji celów misji w ramach przypisanych kompetencji. Zatwierdzone przez strony konfliktu rozmieszczenie sił pokojowych nie ograniczają swobody działań w ramach przydzielonych zadań. Każdy dowódca dysponuje swoimi strukturami tak, aby w pełni i z całą konsekwencją wykonać zadanie, realizując cel misji.

Zasada elastyczności stanowi o gotowości struktur sił pokojowych do szybkiej i sprawnej zmiany zadań i rejonów działań. Pododdziały (oddziały) biorące udział w operacji wspierania pokoju przewidują zawsze zmiany sytuacji w rejonie działania i utrzymują zdolność do podjęcia nowych misji lub rozszerzenia przyznanego im mandatu.

1905. SIŁY I ŚRODKI WOJSK LĄDOWYCH W OPERACJACH WSPARCIA                       POKOJU

1. Każda operacja wsparcia pokoju, w zależności od jej charakteru, wymaga tworzenia odpowiednich, międzynarodowych sił. Skład sił i środków każdorazowo ustala Rada Bezpieczeństwa ONZ.

2. W zależności od porozumień międzynarodowych do operacji pokojowych mogą być wyznaczone odpowiednie jednostki (pododdziały, oddziały, związki taktyczne) wojsk lądowych. Mogą one występować w pełnym składzie organizacyjnym (struktury wojsk zmechanizowanych) lub wydzielić do sił międzynarodowych pododdziały specjalistyczne (rodzajów wojsk).

3. Wydzielone do operacji pokojowej siły mogą występować w pełnym składzie i z etatowym uzbrojeniem i wyposażeniem lub wyposażenie i uzbrojenie - ze względu na charakter operacji - może być ograniczone do niezbędnego minimum.

4. Do operacji wspierania pokoju mogą być wydzielone następujące jednostki specjalistyczne wojsk lądowych:

• łączności

• lotnictwa wojsk lądowych;

• rozpoznawcze i specjalne;

• przeciwlotnicze;

• inżynieryjne;

• przeciwchemiczne;

• medyczne.

Możliwe jest również użycie wyspecjalizowanych jednostek (pododdziałów) logistycznych.

5. Bez względu na charakter operacji wyznaczone jednostki wykonywać będą zadania, do których są przygotowane.

6. Jednostki wyznaczone do działań w ramach sił międzynarodowych wyposaża się w środki niezbędne do właściwej egzystencji i sprawnego działania.

7. Jednostki uczestniczące w operacjach wsparcia pokoju utrzymują stałą łączność z krajem, składając odpowiednie meldunki.

8. Działając w składzie sił międzynarodowych jednostki wojsk lądowych podlegają Dowódcy tych sił, realizując cele misji i postawione przez niego zadania.

9. Na dowódców pododdziałów wchodzących w skład kontyngentu wyznacza się oficerów znających język angielski.

1906. DOWODZENIE

1. Dowódcą sił wydzielonych (kontyngentu międzynarodowego) jest wybrany oficer, przedstawiciel jednego z państw uczestniczących w misji. Jest on przełożonym wszystkich żołnierzy wchodzących w skład tych sił, realizując cele określone przez Radę Bezpieczeństwa.

2. Dowodzenie operacją pokojową odbywa się zgodnie z zasadą jedności dowodzenia według powszechnie przyjętych procedur mędzynarodowych (NATO).

3. Dowódcy poszczególnych jednostek narodowych realizują cele misji wypełniając zadania dowódcy sił międzynarodowych.

4. Jeżeli wojska lądowe wydzielają do składu sił międzynarodowych kilka jednostek, wówczas wyznacza się oficera (niekoniecznie dowódcę jednostki), który pełnił będzie funkcję dowódcy kontyngentu narodowego (polskiego) w składzie tych sił.

5. Dowódca kontyngentu reprezentuje kraj przed dowódcą sił międzynarodowych (sprzymierzonych), wypełniając jednocześnie swoje obowiązki (jeżeli jest również dowódcą jednostki). Dowódca kontyngentu odpowiedzialny jest także za dyscyplinę i porządek wojskowy w podległych mu jednostkach narodowych.

6. Organizacja łączności w czasie działań na rzecz wsparcia pokoju realizowana jest każdorazowo według określonych (dla danej operacji) oddzielnych procedur.

136

---