X. PRAWO KONFLIKTÓW ZBROJNYCH

1. Wojna - konflikt zbrojny - użycie siły: zakres pojęć i ich relacja.

Pojęcie wojny i konfliktu zbrojnego

• wojna (w sensie prawnym) to zerwanie między państwami stosunków pokojowych i przejście do stosunków wojennych (walka zbrojna i akty wrogie) → dawniej jako ius ad bellum, uznany za atrybut suwerenności państwa;

• stan wojny ≠ walka zbrojna (działania wojenne);

• p.m. reguluje stos. m. (w tym związane z konfliktem zbrojnym) między państwami, ale też między innymi podmiotami (np. strona wojująca);

• pojęcie konfliktu zbrojnego jest szersze niż pojęcie wojny, gdyż obejmuje też:

• walkę zbrojnej między państwami bez wypowiedzenia wojny;

• walkę zbrojną między stronami, które nie są uznane za podmioty p.m.;

zagadnienie konfliktów zbrojnych nie będących wojnami ma coraz istotniejsze znaczenie → wg R. Bierzanka „Modelem wojny w dobie obecnej zdaje się być przede wszystkim konflikt zbrojny o charakterze lokalnym, przy czym często będzie to konflikt łączący w sobie jednocześnie cechy konfliktu wewnętrznego i konfliktu międzynarodo­wego” → stąd tendencja do jak najszerszego stosowania prawa humanitarnego

tradycyjnie określa się wojnę jako stan walki orężnej między państwami i jako przeciwstawienie stanu pokoju. Określenia te w przeszłości były podstawą do podziału prawa międzynarodowego na prawo wojny i pokoju, nie odpowiada to jednak współczesnym tendencjom zmierzającym do objęcia przepisami prawa międzynarodowego działań o charakterze zbrojnym, dlatego coraz częściej znajduje zastosowanie szersze określenie ,,konflikt zbrojny”

w konwencjach genewskich o ochronie ofiar wojny stwierdza się, że konwencje te znajdują zastosowanie ,,w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek konfliktu zbrojnego...”, znajdują one zastosowanie nawet, gdy jedna ze stron nie uznała stanu wojny, w przypadku okupacji całości lub części terytorium, nawet, gdy ta okupacja nie napotkała oporu zbrojnego. Ustanawiają one pewne minimum obowiązków, jakie przyjęły państwa w odniesieniu do ,,konfliktu niemającego charakteru międzynarodowego i powstającego na terytorium jednej z umawiających się stron”

począwszy od konwencji haskiej z roku 1954 o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, określenie ,,konflikt zbrojny” jest szeroko stosowane w prawie międzynarodowym zamiast określenia ,,wojna”

podział konfliktów zbrojnych na konflikty międzynarodowe i konflikty niemające charakteru międzynarodowego

• zakres zobowiązań, co do konfliktów zbrojnych jest znacznie szerszy. Konferencja dyplomatyczna obradująca nad projektami protokołów dodatkowych do konwencji genewskich dotyczących ochrony ofiar w międzynarodowych konfliktach zbrojnych (w r. 1974) uznała za konflikty międzynarodowe - poza wymienionymi w art. 2 konwencji z 1949 r. - także ,,konflikty zbrojne, w których narody walczą przeciwko panowaniu kolonialnemu i obcej okupacji oraz przeciwko reżimom rasistowskim w wykonaniu praw narodów do samostanowienia”

• pojęcie konfliktu zbrojnego nie mającego charakteru międzynarodowego definiuje się jako konflikt, który się toczy ,,między siłami zbrojnymi państwa a rozłamowymi siłami zbrojnymi i innymi zorganizowanymi grupami uzbrojonymi, dowodzonymi przez odpowiedzialne dowództwo”; nie są to konflikty między państwami - stronami konwencji genewskich

pojęciem szerszym niż wojna i konflikt zbrojny jest użycie siły. Obejmuje nie tylko przypadki starcia się dwóch lub więcej zbrojnych przeciwników, ale także akcje zbrojne, które nie napotykają zbrojnego oporu (np. interwencje zbrojne).

2. Użycie siły zbrojnej w ujęciu historycznym i współcześnie.

Doktryna wojny sprawiedliwej

• chrześcijańska doktryna, rozwijana następnie przez szkołę praw naturalnego

• wojna sprawiedliwa - państwa mają prawo wszczynać wojnę, gdy istnieje sprawiedliwa przyczyna, w celu uzyskania zadośćuczynienia za doznane bezprawia, jeśli w inny sposób nie można go uzyskać

• od XVIII w. - i w związku z dominacją szkoły pozytywistycznej ustala się pogląd, że prawo międzynarodowe przyznaje państwu nieograniczone prawo prowadzenia wojen, a wskazania wojny sprawiedliwej należy traktować jako nakazy moralne

• powszechnie przyjmowano, że na suwerenność państwa w stosunkach międzynarodowych składają się trzy zasadnicze prawa: prawo zawierania traktatów, prawo wysyłania i przyjmowania posłów i prawo do wojny

• dawne p.m. → wojna jako dopuszczalny instrument polityki, min. dlatego, że choć powodowała zniszczenia, nie zagrażała istnieniu cywilizacji, a ius ad bellum było uważane za jeden z atrybutów suwerenności

• XIX w. → pewne próby wyeliminowania wojny ze stos. m. → nieudane, gdyż w okresie imperializmu i walki o podział świata najsilniejsze państwa nie chciały się na to zgodzić;

• haskie konwencje pokojowe z 1899 i 1907 r. → też nie wprowadziły zakazu wojny ani obowiązku pokojowego rozwiązywania sporów (jedynie „w miarę możliwości”)

Pakt Ligi Narodów

• w Pakcie ograniczono w istotny sposób prawo państwa do wszczynania wojen państwa nie miały prawa wszczynania wojen przed wyczerpaniem procedury załatwiania sporów określonej w art.12-15 Paktu Ligi. W szczególności nie wolno było państwom należącym do Ligi odwoływać się do wojny w następujących przyczynach:

• jeżeli spór przekazano do rozstrzygnięcia na drogę arbitrażu lub drogę sądową i jeżeli druga strona zastosowała się do orzeczenia

• jeżeli spór przekazano do załatwienia Radzie Ligi, a Rada przyjęła sprawozdanie jednomyślnie (nie licząc głosów stron sporu)i jeżeli strona przeciwna zastosowała się do wniosków sprawozdania

• jeżeli spór na żądanie Rady lub jednej ze stron został przekazany Zgromadzeniu Ligi, a jego sprawozdanie zostało przyjęte przez członków Rady i przez większość pozostałych członków Ligi (nie licząc głosów stron sporu) i jeżeli strona przeciwna zastosowała się do wniosków w sprawozdaniu

• zatem Pakt znał przypadki wojny legalnej w przypadku państw, które nie zastosowały się do wyroku rozjemczego lub sądowego, lub, gdy sprawozdanie Rady nie zostało jednomyślnie przyjęte. Przyjęto tez, że nie budzi zastrzeżeń legalność wojny obronnej. Zgodnie z art.10 Paktu Ligi członkowie powinni się ,,szanować i utrzymać przeciwko wszelkiej napaści z zewnątrz integralność terytorialną i niepodległość polityczną wszystkich członków Ligi”. W przypadku napaści Rada zaproponuje środki do wykonania tego zobowiązania

• art. 11 - wszelka wojna interesuje Ligę i powinna ona zastosować wszelkie środki, aby zabezpieczyć pokój między narodami

• pakt Ligi Narodów → też nie wprowadził zakazu wojny, choć we wstępnie miał takie sformułowania, jednak postanowienia szczegółowe jego nie wprowadziły;

• na forum Z LN podjęto uchwałę, że wojna jest zabroniona i jest zbrodnią międzynarodową, ale uchwała nie miała mocy wiążącej

Pakt Paryski z roku 1928

• Pakt Paryski o wyrzeczeniu się wojny podpisany w 1928 r. (zwany także Paktem Kelloga lub Branda-Kelloga) zawiera w art.1 oświadczenie państw, iż potępiają wojnę i wyrzekają się jej jako narzędzia polityki narodowej w swych wzajemnych stosunkach

• art. 2 - załatwianie sporów i konfliktów międzynarodowych powinno być osiągane tylko za pomocą środków pokojowych. W preambule państwo uciekające się do wojny ,,będzie musiało być pozbawione korzyści traktatu niniejszego”. Pakt Paryski został ratyfikowany przez prawie wszystkie państwa (m.in. przez Niemcy). Zajmował on ważne miejsce w uzasadnieniu wyroków skazujących w procesie norymberskim i tokijskim

Karta Narodów Zjednoczonych

• jedna z siedmiu zasad wg których członkowie ONZ zobowiązani są postępować ,,wszyscy członkowie powstrzymują się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły lub użycia jej przeciwko integralności terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek państwa bądź w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami Organizacji Narodów Zjednoczonych”.

• wyjątkiem od zasady zabraniającej użycia siły jest naturalne prawo do obrony indywidualnej lub zbiorowej przed napaścią, zanim Rada Bezpieczeństwa zastosuje środki konieczne dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa - ale nawet prawo samoobrony zostało ograniczone w czasie (przysługuje do momentu podjęcia skutecznej akcji przez Rade Bezpieczeństwa)

• drugi wyjątek o charakterze przejściowym - art. 107 - Upoważnienie do działań przeciwko ,,któremukolwiek z państw nieprzyjacielskich z okresu drugiej wojny światowej podjętych lub sankcjonowanych w wyniku tej wojny przez rządy, które za te działania odpowiadają”

• Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 24 października 1970 r. - działanie wbrew zasadzie zabraniającej użycia siły jest pogwałceniem prawa międzynarodowego i Karty NZ, a ,,wojna agresywna jest zbrodnią przeciwko pokojowi, za którą ponosi się odpowiedzialność zgodnie z prawem międzynarodowym”. Państwa mają się powstrzymać od: propagandy na rzecz wojny, groźby użycia siły, lub jej użycia w celu naruszenia istniejących granic międzynarodowych, od przemocy, które pozbawiają narody ich prawa do samostanowienia, wolności i niepodległości, od stosowania represaliów pociągających za sobą użycie siły

• terytorium państwa nie może być w wyniku użycia siły okupowane

• wg Aktu Końcowego KBWE państwa powinny powstrzymać się od groźby użycia lub bezpośredniego albo pośredniego użycia siły, od demonstracji siły w celu skłonienia innego państwa do rezygnacji z pełnego wykonywania jego praw suwerennych

3. Pakt Brianda-Kellogga.

Pakt Paryski z roku 1928

• Pakt Paryski o wyrzeczeniu się wojny podpisany w 1928 r. (zwany także Paktem Kelloga lub Branda-Kelloga) zawiera w art.1 oświadczenie państw, iż potępiają wojnę i wyrzekają się jej jako narzędzia polityki narodowej w swych wzajemnych stosunkach

• art. 2 - załatwianie sporów i konfliktów międzynarodowych powinno być osiągane tylko za pomocą środków pokojowych. W preambule państwo uciekające się do wojny ,,będzie musiało być pozbawione korzyści traktatu niniejszego”. Pakt Paryski został ratyfikowany przez prawie wszystkie państwa (m.in. przez Niemcy). Zajmował on ważne miejsce w uzasadnieniu wyroków skazujących w procesie norymberskim i tokijskim

Pakt Brianda-Kellogga (układ paryski o wyrzeczeniu się wojny z 1928 r., wszedł w życie w 1929 r. przez ociąganie się Japonii, dlatego w Moskwie niektóre kraje podpisały Protokół Litwinowa, wprowadzający w życie między nimi pakt → w 1939 r. obowiązywał 60 państw, w tym wszystkich agresorów);

• geneza → fr. MSZ Briand wystąpił do USA z propozycją dwustronnego traktatu o przyjaźni i wyrzeczeniu się wojny → USA chciały umowy wielostronnej, poza LN (nie były jej członkiem) więc Sekretarz Stanu Kellog zaproponował układ między mocarstwami, z możliwością przystąpienia też innych państw;

• zawiera potępienie wojny oraz wyrzeczenie się jej jako narzędzia polityki oraz nakaz pokojowego załatwiania sporów;

• nie wykluczał ani wojny obronnej (podjętej jako obrona indywidualna, lub zbiorowa, tj. gdy inni członkowie wystąpią zbrojnie przeciwko agresorowi na członka LN) ani wojny sankcyjnej, tj. akcja zbrojna LN;

• 1929 r. → p.m. przestało być prawem wojny i pokoju, a stało się prawem pokoju i pokojowego współistnienia;

to była podstawa osądzenia zbrodniarzy wojennych po II wojnie światowej

4. Zasada nieinterwencji w Karcie NZ a interwencja humanitarna.

interwencja - mieszanie się do spraw drugiego państwa w sposób władczy (dictatorial interference), zwłaszcza w drodze groźby użycia siły lub jej użycia

• niektórzy autorzy opowiadają się za interwencją w przypadku pogwałcenia podstawowych praw człowieka (tzw. interwencja humanitarna), w praktyce jednak ochrona praw człowieka wielokrotnie była pretekstem dla interwencji mających na celu osiągnięcie określonych celów politycznych

• w doktrynie odróżnia się interwencję od intercesji, którą określano jako udzielanie przyjacielskich rad i wskazówek

zawarta w Karcie zasada zabraniająca użycia siły obejmuje zakaz interwencji zbrojnej. Deklaracja Zasad Prawa Międzynarodowego z 1970 r. - państwa zobowiązane są powstrzymać się od organizowania lub zachęcania do organizowania nieregularnych sił lub grup zbrojnych, w celu wtargnięcia na terytorium innego państwa oraz do organizowania, podżegania, wspomagania lub uczestniczenia w aktach wojny domowej lub w aktach terrorystycznych w innym państwie bądź zezwolenia na zorganizowaną działalność na jego własnym terytorium obliczoną na dokonanie takich aktów, jeżeli wiążą się one z groźbą użycia siły lub jej użyciem

wg Karty na państwach ciąży obowiązek nieinterweniowania w sprawy należące do wyłącznej kompetencji jakiegokolwiek państwa. Każde państwo ma prawo do swobodnego wyboru własnego systemu politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego

Akt Końcowy KBWE nakłada na państwa obowiązek powstrzymania się od : ingerencji (bezpośredniej, indywidualnej lub zbiorowej) w wewnętrzne lub zewnętrzne sprawy należące do zakresu wewnętrznej jurysdykcji innego państwa. Zakaz ingerencji obejmuje nacisk militarny, polityczny, gospodarczy. Również obowiązek powstrzymania się od udzielania pomocy terrorystycznej, wywrotowej lub innej zmierzającej do obalenia siłą ustroju innego państwa uczestniczącego

prawo międzynarodowe nie zawiera zakazu wszczynania wojen domowych; jakkolwiek powstańcom walczącym z rządem zarzuca się zazwyczaj zdradę stanu, to ani oni, ani też rząd legalny, uczestnicząc w wojnie domowej, nie naruszają obowiązującego obecnie prawa międzynarodowego. Wyjątkiem jest użycie siły przeciwko prawu narodów do samostanowienia uznanemu w Karcie i innych aktach międzynarodowych

• przy podejmowaniu prób uzasadnienia legalności udzielanej pomocy w wojnach domowych wyłoniły się dwa stanowiska:

• rząd każdego państwa tak długo jak długo sprawuje władzę ma prawo zwracać się do innych państw o udzielenie mu pomocy przeciwko próbom obalenia go w drodze przemocy lub dozwolone jest udzielanie pomocy jednej ze stron wojny domowej, gdy druga strona już taką pomoc od innego państwa otrzymuje, w celu zrównoważenia obcej przemocy i ochrony niepodległości państwa, w którym toczy się wojna domowa

W stosunkach międzynarodowych pojawiła się doktryna i praktyka interwencji humanitarnej, według której jest uprawnione użycie siły zbrojnej wobec władzy, która dopuszcza się prześladowań ludności. Pierwsze umowy międzynarodowe z zakresu praw człowieka dotyczyły mniejszości narodowych i religijnych, narażonych na prześladowania. Problemem mniejszości zajmowała się przed drugą wojną światową Liga Narodów.

"Żaden człowiek nie jest wyspą i nie jest nią też żadne państwo. Gwałcenie ludzkich praw nie jest wewnętrzną sprawą jakiegokolwiek rządu. Jest wewnętrzną sprawą ludzkości, a ludzkość ma prawo wtrącać się w swoje własne sprawy wewnętrzne" - stwierdza w roku 1999 Bronisław Geremek, polski minister spraw zagranicznych.

Często jednak interwencja humanitarna używana jest jednak tylko jako pretekst do interwencji zbrojnej => interwencja Belgii w Kongo w 1960 roku

5. Ius ad bellum a Karta Narodów Zjednoczonych

Ius ad bellum - prawo do prowadzenia wojny. Dawniej traktowane jako atrybut podmiotowości prawnomiędzynarodowej przysługujące każdemu państwu, co oznaczało, iż prowadzenie wojny było dopuszczalnym przez prawo środkiem rozwiązania sporu międzynarodowego.

Obecnie prawo do prowadzenia wojny jest zakazane przez Kartę Narodów Zjednoczonych z 1945 roku, która nie tylko zakazuje używania siły w stosunkach międzynarodowych, ale także grożenia jej użyciem.

Karta Narodów Zjednoczonych dopuszcza użycie siły w dwu przypadkach:

• przy korzystaniu z prawa do samoobrony (indywidualnej lub zbiorowej, tj. w sojuszu)

• w wyniku podjęcia rezolucji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ o podjęciu akcji zbrojnej.

Od pojęcia ius ad bellum odróżniamy termin ius in bello (w jaki sposób wojnę można prowadzić).

6. Prawo do samoobrony w świetle artykułu 51 KNZ

7. Pojęcie agresji w prawie międzynarodowym

8. Operacje pokojowe ONZ.

Operacje pokojowe ONZ, działania ONZ na rzecz utrzymania pokoju lub zahamowania eskalacji konfliktu zbrojnego w danym regionie. Decyzja o podjęciu takich kroków musi wynikać z uchwały Zgromadzenia Ogólnego NZ, Rady Bezpieczeństwa lub z zalecenia Sekretarza Generalnego. Realizowane są przez siły zbrojne ONZ bądź przez misje obserwatorów pokojowych.

Należy też uzyskać zgodę stron, na których terytorium operacje są prowadzone, bowiem działania nie mają charakteru sankcji, a służą jedynie wsparciu pokojowych tendencji, poprzez doradztwo i utrzymanie porządku publicznego oraz rozdzielenie sił walczących. Przykładami pierwszych operacji pokojowych ONZ były operacje przeprowadzone w Palestynie (1948), Indiach i Pakistanie (1949), a ostatnio w Iraku i Kuwejcie (1991), Rwandzie (1993) i różnych częściach byłej Jugosławii (od 1992 kilka operacji - Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Kosowie).

Dotychczasowa rola “błękitnych hełmów” określana mianem peace keeping (utrzymywanie pokoju) nie zawsze była efektywna, wielokrotnie, wobec braku aktywnych działań i autorytetu, strony konfliktu powracały do działań zbrojnych. Od wielu lat trwa dyskusja nad reformą tego systemu.

Siły pokojowe ONZ - część sił zbrojnych państw oddanych do dyspozycji ONZ w celu przeprowadzenia konkretnych operacji pokojowych. Siły te powoływane są w trybie doraźnym przez Zgromadzenie Ogólne lub Radę Bezpieczeństwa ONZ, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych. W założeniach ONZ, siły pokojowe stanowią - dla państw w nich uczestniczących - nieprzymusowy instrument kontroli konfliktów zbrojnych.

W latach 1948-2006 przeprowadzono 60 operacji pokojowych z powołaniem tego typu sił przez ONZ, w których wzięło udział ponad 750 tysięcy osób pochodzących z ponad 110 krajów. Życie straciły 2272 osoby, w tym 1816 żołnierzy. Koszt w latach 1948-2005 wyniósł 52 mld $ w cenach z 2004 r.

30 VI 2006 na misjach pokojowych i politycznych ONZ służyły 72 953 osoby personelu mundurowego (62 495 żołnierzy, 2 717 obserwatorów wojskowych i 7 291 policjantów). Wspiera ich prawie 15 tys. osób personelu cywilnego. Uczestniczy aktualnie w misjach 108 państw (najwięcej, 72 państwa, uczestniczą w misji UNMIS). Największymi kontrybutorami personelu mundurowego są: Bangladesz (aż 10 310), Pakistan, Indie, Nepal i Jordania. Kraje UE wystawiają 3 896 osób, z tego najwięcej Polska (695) i Francja (588). Polska jest na 20. miejscu w rankingu największych kontrybutorów personelu, najwyżej z państw rozwiniętych.

Budżet na rok fiskalny 2005/2006 wyniósł 5,03 mld dolarów. Najwięcej kosztowała misja w DR Kongo - 1,15 mld dolarów.

Obecnie działa 15 misji, które są rozmieszczone w Europie, na Bliskim Wschodzie, Azji, Ameryce Łacińskiej i w Afryce

9. Rozwój historyczny ius in bello.

prawo wojenne kształtowało się pod wpływem 2 sprzecznych tendencji:

• konieczność wojenna;

• zasada humanitaryzmu;

• ważne ruchy pacyfistyczne → stąd tendencje do tworzenia norm p.m. w duchu zasady humanitaryzmu

dawne prawo wojenne → prawo zwyczajowe, a umowne prawo dopiero od XIX w. Trybunał Norymberski np. uznał Regulamin Haski z 1907 r. dot. praw i zwyczajów wojny lądowej za kodyfikację norm zwyczajowych (więc wiążące niezależnie czy są stroną KH);

inne umowy m.:

• 1856 - Deklaracja w przedmiocie praw wojny morskiej (Paryż) → przyjęta po zakoń­czeniu wojny krymskiej; dot. wykonywania prawa łupu, efektywności blokady mor­skiej oraz wprowadziła zakaz korsarstwa;

• 1864 - Konwencja w sprawie polepszenia losu rannych wojskowych w armiach w polu będących (Genewa) → pierwsza konwencja „czerwonokrzyska” → na jej powstanie miały wpływ okrucieństwa wojny między Francją i Sar­dynią a Austrią w 1859 r.; zmieniana w 1906, 1929 i 1949 r.

• 1868 - Deklaracja petersburska o zakazie używania pocisków wybuchających małego kalibru;

• 1899 - I konferencja pokojowa haska → 3 konwencje, w tym 2 o prawie wojennym:

• II - o prawach i zwyczajach wojny lądowej,

• III - o przystosowaniu do wojny morskiej zasad Konwencji Genewskiej z 1864 r.

• też deklaracje: o zakazie używania pocisków rozszerzających się lub rozpłaszczających się w ciele ludzkim; o zakazie używania pocisków, których jedynym celem jest wydzielanie gazów duszących i trujących; o zakazie zrzucania pocisków i mate­riałów wybuchowych z balonów.

• 1907 - II konferencja pokojowa haska → 13 konwencji, 11 dot. prawa wojennego:

• III - o rozpoczęciu kroków nieprzyjacielskich;

• IV - o prawach i zwyczajach wojny lądowej (+ tzw. Regulamin Haski);

• V - o prawach i obowiązkach mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej;

• VI - dot. stanowiska prawnego nieprzyjacielskich statków handlowych na początku wojny;

• VII - w sprawie przemiany statków handlowych na okręty wojenne;

• VIII - o zakładaniu min wybuchających automatycznie za dotknięciem;

• IX - w sprawie bombardowania przez morskie siły zbrojne w czasie wojny;

• X - o przystosowaniu do wojny morskiej zasad Konwencji Genewskiej;

• XI - dot. pewnych ograniczeń w wykonywaniu prawa łupu w wojnie morskiej;

• XII - w sprawie utworzenia międzynarodowego Trybunału Łupów (nigdy nie weszła w życie);

• XIII - dot. praw i obowiązków mocarstw neutralnych w razie wojny morskiej;

• 1925 - Protokół dot. zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych (Genewa);

• 1929 - Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych oraz Konwencja Genewska o traktowaniu jeńców wojennych;

• 1936 - Protokół londyński w sprawie używania lodzi podwodnych;

• 1949 - Cztery Konwencje Genewskie o ochronie ofiar wojny;

• I - o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach w polu będących;

• II - o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków w wojnie morskiej;

• III - o traktowaniu jeńców wojennych;

• IV - o ochronie osób cywilnych podczas wojny.

• 1954 - Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego (Haga);

• 1977 - Dwa protokoły dodatkowe do Konwencji Genewskich z 1949 r.

wiele z w/w umów nie jest dostosowana do obecnych warunków technicznych → Komisja P.M. uznała, że wobec zakazu wojny, nie będzie zajmowała się pracami nad rewizją w/w umów, gdyż stanowiłoby to dla opinii publicznej znak niewiary w skuteczność środków ONZ → pogląd niesłuszny, gdyż wybuchło dużo konfliktów od tamtej pory → Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża - prace nad rewizją prawa wojennego, też ZO ONZ, które w rezolucji zleciło SG zbadanie, czy nie trzeba zawrzeć nowych u.m. humanitarnych → od 1974-1977 r. w Genewie konferencja m. dot. tego zagadnienia, a jej efektem 2 protokoły dodatkowe z 1977 r.

konwencje haskie (1907) - istotne znaczenie dla rozwoju prawa wojny. Szczególnie IV konwencja z dołączonym regulaminem praw i zwyczajów wojny lądowej. III konwencja - rozpoczęcie kroków wojennych; V i XIII konwencja - o neutralności wojennej. Także konwencje haskie o stanowisku prawnym statków handlowych nieprzyjacielskich po rozpoczęciu wojny (VI) i przemiany takich statków w okręty wojenne (VII), bombardowaniach morskich (IX), polepszaniu losów rannych (X), o ograniczeniach w wykonaniu prawa łupu (XI) itd.

Klauzula Martena - zamieszczona w preambule do IV konwencji haskiej zobowiązuje państwa do przestrzegania przepisów prawa haskiego oraz prawa zwyczajowego nieobjętego kodyfikacją haską i do dostosowania swego postępowania do zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego

konwencje genewskie - 1925 - podpisanie protokołu genewskiego w sprawie użycia gazów i środków bakteriologicznych:

• Konwencje genewskie z 1929 o traktowaniu jeńców i polepszeniu losu rannych i chorych

• Konwencje genewskie z 1949 o ochronie ofiar wojny (dwie pierwsze to rozwinięcie przepisów dotyczących konwencji o polepszeniu losu rannych i chorych w wojnie lądowej i morskiej, trzecia - rozwija przepisy prawa dotyczącego jeńców, czwarta - dotyczy ochrony ludności cywilnej i zawiera w znacznej części przepisy zupełnie nowe)

przyczyny zahamowania rozwoju prawa wojennego - prawo wojenne w ograniczonym zakresie może przyczynić się do humanitaryzacji wojny. Główny wysiłek powinien być skierowany na rozwój prawa antywojennego, gdyż w epoce broni masowej zagłady trudno jest oczekiwać humanitaryzacji wojny. W Karcie NZ państwa zobowiązały się do powstrzymania użycia siły, więc wg niektórych autorów prawo wojenne w ogóle powinno przestać istnieć, a przynajmniej nie należy troszczyć się o jego dalszy rozwój. KPM również stwierdziła ze jest przeciwna badaniu tego problemu w obecnym stanie sytuacji

10. Konferencje haskie a rozwój MPH.

konwencje haskie (1907) - istotne znaczenie dla rozwoju prawa wojny. Szczególnie IV konwencja z dołączonym regulaminem praw i zwyczajów wojny lądowej. III konwencja - rozpoczęcie kroków wojennych; V i XIII konwencja - o neutralności wojennej. Także konwencje haskie o stanowisku prawnym statków handlowych nieprzyjacielskich po rozpoczęciu wojny (VI) i przemiany takich statków w okręty wojenne (VII), bombardowaniach morskich (IX), polepszaniu losów rannych (X), o ograniczeniach w wykonaniu prawa łupu (XI) itd.

zwyczajowo powstały pewne formy wypowiadania wojny, choć nie zawsze przestrzegane i aby uniknąć podstępnych ataków na II konferencji haskiej w 1907 r. podpisano III Konwencję o rozpoczynaniu kroków nieprzyjacielskich → wymóg uprzedniego niedwu­znacznego ostrzeżenia (może to być forma umotywowanego wypowiedzenia wojny lub ultimatum, tj. pod groźbą wojny żądanie spełnienia postulatów w krótkim terminie) wielokrotnie naruszane;

• fakt wypowiedzenia wojny nie zmienia kwalifikacji wojny;

• zmiana stosunków z pokojowych na wojenne, a dla państw nie biorących udziału powstają prawa i obowiązki państw neutralnych;

między stronami wojny - zerwanie stos. dypl. i kons.; a umowy zawarte na czas pokoju ulegają zawieszeniu lub wygaśnięciu, też ograniczenie praw osób przynależności wrogiego państwa, a własność tego państwa jest ograniczana, sekwestrowana lub konfiskowana

11. Znaczenie klauzuli Martensa we współczesnych konfliktach zbrojnych.

Klauzula Martena - zamieszczona w preambule do IV konwencji haskiej zobowiązuje państwa do przestrzegania przepisów prawa haskiego oraz prawa zwyczajowego nieobjętego kodyfikacją haską i do dostosowania swego postępowania do zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego

strony wojujące nie mają nieograniczonego prawa wyboru środków szkodze­nia nieprzyjacielowi → są one podporządkowane p.m. → zgodnie z tzw. klau­zulą Martensa (wstęp do IV KH z 1907 r.) - „nawet w przypadkach nie objętych obowiązującymi przepisami ludność i strony wojujące pozostają pod ochroną i władzą zasad prawa narodów, wypływających ze zwycza­jów ustanowionych między cywilizowanymi narodami oraz z zasad ludzkości i wy­magań sumienia publicznego”

12. Podział MPH na prawo haskie i prawo genewskie. Jego aktualność.

W doktrynie PM istnieje podział na:

• Prawo haskie - określające prawa i obowiązki stron danego konfliktu zbrojnego (zwłaszcza ograniczające wybór metod i środków szkodzenia nieprzyjacielowi)

• Prawo genewskie - zapewniające ochronę ofiarom działań zbrojnych i osobom cywilnym (prawo humanitarne)

Konwencje haskie - zbiorcza nazwa umów międzynarodowych zawieranych w Hadze. Konwencje te dotyczą prawa humanitarnego, ochrony dóbr kultury w czasie wojny

Konwencje haskie z 29 lipca 1899 roku

• I Konwencja haska - pokojowe rozstrzyganie międzynarodowych sporów - Haga, 18 października 1907r..

• II Konwencja haska - zastosowanie Konwencji genewskiej z 1864 roku do wojny na morzu.

• III Konwencja haska - normowała zwyczaje i prawa podczas wojny.

Konwencja haska z 1904 roku

dotyczyła ochrony okrętów szpitalnych.

Konwencje haskie z 18 października 1907

Rozszerzała zakres konwencji haskich z 1899 roku i ustanawiała nowe przepisy; podczas konferencji przyjęto 13 konwencji (z czego ratyfikowano 12), dotyczących m.in.:

sposobu rozpoczęcia konfliktu (konwencja haska III)

sposobu prowadzenia wojny na lądzie(konwencja haska IV)

sposobu zachowania się mocarstw neutralnych (konwencja haska V)

sposobu traktowania statków handlowych należących do nieprzyjaciela

utworzenia Międzynarodowego Trybunału Łupów (XII Konwencja) - nie została ratyfikowana

Konwencja haska z 14 maja 1954 roku

Jest jedną z najważniejszych konwencji podpisanych w Hadze, dotyczy postępowania wobec dóbr kultury w czasie konfliktu zbrojnego. Ustala m.in., że

państwa, które podpisują konwencję, mają obowiązek utworzyć w ramach swoich sił zbrojnych jednostkę zajmującą się ochroną dóbr kulturalnych

państwa, które podpisują konwencję, mają obowiązek włączyć jej postanowienia do prawa krajowego

sygnatariusze konwencji powinni unikać wywozu dóbr kulturalnych z krajów i terytoriów okupowanych

Dodatkowo konwencja haska z 1954 roku ustanawia definicję dobra kulturalnego i sposobu jego ochrony. Status obiektu chronionego przez konwencję mają m.in.:

schrony, w których przechowywane są dobra kultury

wszelkie nieruchomości mające status zabytku (z wyjątkiem obiektów wykorzystywanych do celów wojskowych oraz tych, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie ośrodków przemysłowych i wojskowych)

Rejestrację takich obiektów prowadzi UNESCO (Międzynarodowy Rejestr Dóbr Kultury Objętych Ochroną Specjalną). Nieruchomości uznane za zabytkowe są specjalnie oznakowane - tarczą skierowaną ostrzem w dół, przedzieloną po przekątnych na dwa pola białe i dwa pola niebieskie.

Konwencje genewskie - szereg umów dotyczących prawa międzynarodowego i pomocy humanitarnej podpisany w Genewie w Szwajcarii; jest on częścią międzynarodowego prawa humanitarnego. Konwencje były rezultatem działalności i zabiegów politycznych Henriego Dunanta. Można spotkać się także z pojęciem "prawa genewskiego", czyli prawa opartego na tych konwencjach.

Konwencja genewska z 22 sierpnia 1864 roku

personel sanitarny jest neutralny w konflikcie, nie może być atakowany i nie bierze udziału w walkach

cywile, którzy pomagają rannym i chorym żołnierzom powinni być szanowani, nie można ich atakować

ranni w wyniku konfliktu powinni być traktowani jednakowo bez względu na ich narodowość

powołano znak czerwonego krzyża, którym podczas konfliktu oznaczane są formacje medyczne i ich personel.

Konwencja genewska z 6 lipca 1906 roku

zwiększała zakres ochrony rannych i chorych żołnierzy

wprowadzała zasady ewidencji osób poszkodowanych w konfliktach

ustalała system wymiany informacji na temat osób poszkodowanych w konfliktach

Konwencje genewskie z 12 sierpnia 1949 roku o ochronie ofiar wojny

I Konwencja genewska, dotyczyła polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych na lądzie

II Konwencja genewska, dotyczyła polepszenia losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu

III Konwencja genewska, dotyczyła traktowania jeńców

IV Konwencja genewska, dotyczyła ochrony osób cywilnych podczas wojny

Konwencje obowiązują w każdym przypadku, gdy toczą się działania wojenne, niezależnie od tego czy wojnę wypowiedziano, czy nie. Nie ma tu znaczenia kwalifikacja konfliktu zbrojnego przez jego uczestników (może więc być to wojna obronna, napastnicza, sprawiedliwa bądź niesprawiedliwa). Prócz wojny Konwencje dotyczą też okupacji, nawet jeśli ona nie napotyka zbrojnego oporu. Obecnie większość z artykułów Konwencji ze względu na swoją rangę ma status zwyczajowego prawa międzynarodowego i obowiązuje wszystkie Państwa niezależnie od tego czy są stroną Konwencji.

III Konwencja Genewska

jeńcy znajdują się we władzy obcego państwa, nie zaś jednostki lub oddziału biorącego ich do niewoli

jeńcy pozostają pod ochroną prawa międzynarodowego od chwili pojmania do chwili ich uwolnienia

jeńcy podlegają prawu, regulaminom i zasadom obowiązującym w państwie zatrzymującym i muszą tych norm przestrzegać

humanitarne traktowanie jeńców

internowanie jeńców w obozach oddalonych od terenu działań wojennych i obiektów militarnych

zapewnienie jeńcom jak najszybszego powrotu do kraju po zakończeniu działań wojennych

zapewnienie jeńcom żywności, pomieszczeń i ubrań

jeńcy wojenni mogą zostać zatrudnieni jako robotnicy

oficerowie mogą być zatrudnieni tylko, jeśli sami zgłoszą się z prośbą o pracę

nie zakazuje się ucieczki jeńca wojennego, który nie może być za nią karany (jedynie dyscyplinarnie), a państwo zatrzymujące może użyć broni wobec uciekającego jeńca jedynie w ostateczności

IV Konwencja Genewska

IV Konwencja Genewska o Ochronie Osób Cywilnych Podczas Wojny została podpisana dnia 12 sierpnia 1949 Przez Pełnomocników Rządów reprezentowanych na Konferencji Dyplomatycznej, która obradowała w Genewie od 21 kwietnia do 12 sierpnia 1949.

Zabrania:

1. zmuszania, bądź nakłaniania ludności cywilnej do służby wojskowej w siłach zbrojnych przeciwnika,

2. przymusowego przesiedlania ludności cywilnej z terytoriów okupowanych,

3. deportacji lub przesiedlania własnej ludności cywilnej na terytorium okupowane,

4. rabunku i brania zakładników.

Zobowiązuje:

1. do zapewnienia ludności cywilnej podstawowego minimum warunków egzystencji (bytowania i wyżywienia),

2. do traktowania jej w sposób humanitarny,

3. do otoczenia troską osób potrzebujących pomocy,

4. do poszanowania dóbr i urządzeń niezbędnych dla przetrwania ludności cywilnej,

5. do poszanowania godności, honoru, praw rodziny, przekonań, praktyk religijnych, zwyczajów i obyczajów ludności cywilnej.

Protokoły dodatkowe I i II z 1977 r. do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949

Rozwijają postanowienia konwencji genewskich. Wynika z nich zasada ograniczenia stron konfliktu w stosowaniu metod i środków szkodzenia nieprzyjacielowi.

Protokół Dodatkowy I:

zabrania się atakowania ludności cywilnej

zabrania się atakowania szpitali i innych urządzeń służących opiece nad rannymi i chorymi

zabrania się atakowania obiektów bez ich rozróżnienia oraz niszczenia dóbr niezbędnych do przetrwania ludności

zabrania się stosowania w walce metod i środków powodujących zbędne cierpienia oraz długotrwałe i poważne szkody w środowisku naturalnym

stanowi podstawę prawną do powołania i działania organizacji i instytucji obrony cywilnej

Protokół Dodatkowy II:

Dokument ten jest rozwinięciem postanowień artykułu 3, wspólnego dla czterech Konwencji Genewskich. Protokół obowiązuje strony konfliktu toczącego sie wewnątrz jednego państwa i upoważnia do niesienia pomocy osobom poszkodowanym, zapewniając minimum praw humanitarnych.

13. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża - geneza i jego rola współcześnie.

Konwencje genewskie wymieniają Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża jako bezstronną organizacje humanitarną, która może świadczyć usługi stronom konfliktu. MKCK powstał w 1863 i składa się wyłącznie z obywateli szwajcarskich. Działa jako centrum informacji o jeńcach, internowanych oraz zaginionych osobach cywilnych, wykonując zadania określone w konwencjach i troszcząc się o ich przestrzeganie. MKCK zabiega o rozwój humanitarnego prawa konfliktów przygotowując projekty konwencji.

Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża jest niezależną, neutralną organizacją zapewniający ochronę i pomoc humanitarną ofiarom wojny i przemocy. Nie jest organizacją rządową, mimo iż współpracują z nią rządy państw. Nie jest również organizacją pozarządową, ponieważ oprócz działalności społecznej i indywidualnej obejmuje także zakres działalności państwowej. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża otrzymał obecną nazwę w 1880 po przyjęciu jako znaku rozpoznawczego dla sanitariuszy i szpitali polowych odwrotnych barw sztandaru Szwajcarii (biały krzyż na czerwonym tle).

Jest to centrum informacji o jeńcach, osobach internowanych i zaginionych. Interweniuje również w tych sprawach u właściwych władz, zajmuje się poszukiwaniem zaginionych oraz wymianą jeńców podczas wojny Komitet spieszył z pomocą humanitarną ofiarom konfliktów w Wietnamie, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Środkowej i Afryce. Uczestniczy w przygotowaniu projektów konwencji dotyczących humanitarnego prawa konfliktów zbrojnych. Może z upoważnienia stron walczących występować w roli mediatora i pośredniczyć w wymianie jeńców wojennych, rannych i chorych osób cywilnych.

Stanowi część składową Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Półksiężyca (z działalności MKCK wywodzi się Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Półksiężyca, a także normy międzynarodowego prawa humanitarnego, w szczególności Konwencje genewskie) i jako jego najstarsza część jest naczelnym organem obradującym i kontrolującym pozostałe).

Może składać się maksymalnie z 25 członków, którzy spotykają się na zgromadzeniu 10 razy do roku. Ma trwały mandat prawa międzynarodowego, by pomagać jeńcom, rannym i chorym, a także cywilom dotkniętym przez konflikt. Ze swoją kwaterą w Genewie, w Szwajcarii, MKCK jest reprezentowany w około 80 państwach i skupia mniej więcej 12 000 osób. Podczas konfliktów MKCK podejmuje działalność przez narodowe stowarzyszenia Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca i ich Międzynarodową Federację.

Jego organem prasowym jest założony w 1919 "Revue internationale de la Croix Rouge".

Mimo że członkostwo w Komitecie nie jest międzynarodowe, to jego działalność ma taki charakter, ze względu na mandat utworzony na podstawie:

statut MKCK, który nakłada obowiązek przedsięwzięcia działań w sytuacjach wewnętrznej przemocy, do której nie stosuje się Konwencji Genewskich

• cztery konwencje genewskie z 12 sierpnia 1949 roku o ochronie ofiar wojny:

• I konwencja genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych na lądzie

• II konwencja genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu

• III konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny

oraz ich protokołach dodatkowych z 8 czerwca 1977 roku

• protokół I o międzynarodowych konfliktach zbrojnych

• protokół II o konfliktach zbrojnych o charakterze niemiędzynarodowym

powołana w 1919 Liga Towarzystw Czerwonego Krzyża zrzesza krajowe organizacje czerwonego krzyża i czerwonego półksiężyca (kraje muzułmańskie). Siedzibą MKCK i Ligi jest Genewa

dewizą MKCK jest ,,miłość bliźniego wśród broni”, a Ligi,,przez humanitaryzm do pokoju”

najwyższym organem uchwałodawczym jest Międzynarodowa Konferencja Czerwonego Krzyża, zbiera się co 4 lata. W okresie między konferencjami określone funkcje pełni Stała Komisja złożona z 9 członków. W 1991 Liga Towarzystw została zastąpiona Międzynarodową Federacją Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

w Polsce - PCK (od 1919 r. ); podstawowe zasady, którymi PCK kieruje się w swojej działalności to humanitaryzm, bezstronność, neutralność, niezależność, dobrowolność, jedność, uniwersalność

14. Organizacje Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca i ich rola w czasie wojny i pokoju.

Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (ang. International Red Cross and Red Crescent Movement) - międzynarodowy ruch humanitarny, zrzeszający około 97 milionów wolontariuszy na całym świecie, stworzony aby chronić ludzkie zdrowie i życie, zapewniać szacunek dla istoty ludzkiej, oraz by łagodzić i zapobiegać ludzkiemu cierpieniu, odrzucając jednocześnie dyskryminację opartą na pochodzeniu narodowościowym, rasowym, klasowym, przekonaniach religijnych, czy politycznych.

Często używany termin Międzynarodowy Czerwony Krzyż jest właściwie terminem nieprawidłowym, gdyż nie istnieje jedna organizacja nosząca tę nazwę. W rzeczywistości ruch tworzy kilkanaście organizacji, które są od siebie niezależne, lecz zjednoczone w ruchu pod wspólnymi zasadami, celami, symbolami, statutami, oraz zarządzającymi organami.

W skład ruchu wchodzą:

Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (ICRC) - będący strażnikiem prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, i który może składać skargi do Komitetu Praw Człowieka ONZ oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Międzynarodowa Federacja Towarzystw Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

Stowarzyszenia krajowe Czerwonego Krzyża, Czerwonego Półksiężyca (w większości państw muzułmańskich) i Czerwonej Gwiazdy Dawidowej (Magen David Adom; w Izraelu)

Podstawową misją Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca jest zapobieganie i łagodzenie cierpienia ludzkiego oraz ochrona ludzkiej godności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji dotyczącej narodowości, rasy, płci, przekonań religijnych lub politycznych. W wypełnianiu swojej misji Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc podejmuje przede wszystkim takie zadania jak:

• ochrona życia i zdrowia,

• zapewnienie poszanowania istoty ludzkiej, zwłaszcza podczas konfliktów zbrojnych i w innych krytycznych sytuacjach,

• praca na rzecz zapobiegania chorobom i rozwijanie pomocy społecznej,

• aktywizowanie pracy wolontariuszy i stała gotowość do niesienia pomocy,

• budowa uniwersalnego poczucia solidarności ze wszystkimi, którzy potrzebują ochrony i pomocy.

Poprzez swą działalność humanitarną i upowszechnianie swoich ideałów Ruch CK i CP wspiera trwały pokój, który nie może być rozumiany po prostu jako stan bez wojny, lecz jako dynamiczny proces współpracy między wszystkimi państwami i narodami, współpracy opartej na poszanowaniu wolności, niepodległości i suwerenności narodów, równości praw człowieka, jak również na sprawiedliwym i równym podziale zasobów dla zaspokajania potrzeb narodów. „Inter arma caritas” („Miłosierdzie wśród walki”) oraz „Per humanitatem ad pacem” („Przez humanitaryzm do pokoju”) - to dewizy wyrażające wspólne ideały Ruchu CK i CP.

Podstawowe Zasady

• humanitaryzm - człowieczeństwo, ochrona życia, zdrowia i poszanowanie ludzkiej godności i praw człowieka

• bezstronność - pomoc udzielana bez rozróżnienia wszystkim stronom konfliktu, najpierw najbardziej potrzebującym

• neutralność - brak stanowiska w sporach: religijnych, rasowych, politycznych itp.

• niezależność - niezależność od państwa w granicach prawa

• dobrowolność - przynależność do organizacji jest dobrowolna, nieprzymusowa

• jedność - w każdym z krajów istnieje tylko jedna organizacja działająca w ramach Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca

• powszechność - wszystkie stowarzyszenia są równe, Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc stara się być obecny na całym świecie

Cele organizacji

• opieka nad rannymi, chorymi i jeńcami w czasie wojny,

• pomoc ofiarom klęsk żywiołowych, wypadków i epidemii w okresie pokoju,

• wizytuje obozy dla uchodźców i internowanych,

• opieka nad uchodźcami,

• jest źródłem informacji o jeńcach,

• organizowanie kursów ratowniczych, szkolenia sanitariuszy,

• szerzenie oświaty zdrowotnej,

• organizowanie krwiodawstwa.

15. Próby ograniczenia zbrojeń w prawie międzynarodowym.

16. Ochrona ludności cywilnej w konflikcie zbrojnym

17. Status prawny jeńców wojennych.

18. Indywidualna odpowiedzialność karna za zbrodnie wojenne w KG z 1949 r.

Zbrodnie wojenne, określone zostały w 1919 roku w traktacie wersalskim. Wszystko, co narusza prawa i zwyczaje wojenne (artykuł 228) a także bulwersujące międzynarodową moralność i powagę traktatów (artykuł 227). Szósty artykuł w Statucie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze określa następujące rodzaje zbrodni wojennych:

zbrodnia przeciwko pokojowi: planowanie, przygotowanie, rozpoczęcie i prowadzenie wojny napastniczej lub będącej pogwałceniem traktatów wojny, porozumień lub międzynarodowych umów oraz współuczestniczenie w którymkolwiek z wymienionych czynów

pogwałcenie praw i zwyczajów wojny: obejmują m.in. morderstwa, nieludzkie traktowanie ludności zamieszkującej okupowane terytoria, deportacje (m.in. na roboty przymusowe), mordowanie i złe traktowanie jeńców wojennych, zabijanie zakładników, przywłaszczenie własności publicznej i prywatnej, burzenie miast, osiedli, wsi oraz wszelkie zniszczenia, nie usprawiedliwione koniecznością wojenną.

zbrodnie przeciwko ludzkości: m.in.: prześladowania, morderstwa, deportacje, eksterminacja i inne nieludzkie czyny, których celem jest zniszczenie całości lub części grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej.

W starożytności zbrodnie wojenne określano jako "barbarzyństwo wojenne". Ograniczało je tylko prawo zwyczajowe, którego nie miał kto egzekwować. Pierwszymi pisanymi normami prawa międzynarodowego były:

• deklaracja paryska w 1856 roku

• konwencja genewska w 1864 roku

• deklaracja petersburska w 1868

• konwencja genewska w 1906 roku

• konwencje haskie w 1907.

Nie ustanowiły konsekwencji karnych za popełnione zbrodnie, tylko nakładały na sygnatariuszy obowiązek regulacji tych kwestii w ustawodawstwie swojego kraju.

W roku 1919 Komitet dla Spraw Odpowiedzialności (ścigał zbrodnie I wojny światowej) ustalił katalog zbrodni wojennych. W roku 1925 zakazano używania broni chemicznej i biologicznej w protokole genewskim.

Podczas II wojny światowej sprecyzowano zasady odpowiedzialności. Dokonała tego Komisja Narodów Zjednoczonych do Spraw Zbrodni Wojennych. Zatwierdzono je 8 sierpnia 1945 roku w Londynie, gdzie porozumiały się cztery mocarstwa koalicji antyhitlerowskiej. Te same kraje uchwaliły Statut Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze. W listopadzie 1946 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ zaleciło umieszczenie artykułu 6 Statutu do kodeksów krajowych. Rok później Polska ratyfikowała. Dzięki inicjatywie Polski 26 listopada 1968 roku w Konwencji ONZ wykluczono przedawnienie zbrodni wojennych.

sprawa karania zbrodniarzy wojennych drugiej wojny światowej → deklaracja moskiewska z 1943 r. ZSRR, USA i GB postanowiły, że członkowie niemieckich sił zbrojnych i partii narodowo-socjalistycznej odpowiedzialni za okrucieństwa i zbrod­nie będą odesłani do kraju, w którym popełnili przestępstwa, w celu ich ukarania zgodnie z prawem tych krajów, a tzw. główni zbrodniarze wojenni (których przestępstwa nie dają się zlokalizować na terenie jednego państwa) zostaną ukarani na podstawie p.m. materialnego i formalnego, a wymiar kary ma określić łączna decyzja rządów sprzymierzonych → układ poczdamski z 1945 r. potwierdził tą deklarację i zobowiązał sygnatariuszy do ogłoszenia pierwszej listy oskarżonych;

Trybunał Norymberski i Tokijski → układ londyński między ZSRR, USA, Francją, GB (potem też Polska) 8.08.1945 r. → postanowienia:

• powołał Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (tzw. Trybunał Norymberski), ustalił jego ustrój, właściwość i procedurę;

• odpowiedzialność karna osób oskarżonych z powodu czynów indywidualnych lub z powodu ich działalności w charakterze członków organizacji czy grup przestępczych albo oskarżonych z obu powodów → dot. ukarania tzw. głównych zbrodniarzy wojennych - nie przesądza ukarania innych zbrodniarzy wojennych w państwach, gdzie popełnili zbrodnie;

3 rodzaje zbrodni:

• zbrodnie przeciwko pokojowi → planowanie, przygotowywanie, rozpętanie lub prowadzenie wojny napastniczej albo wojny podjętej z pogwałceniem traktatów międzynarodowych, porozumień i gwarancji oraz udział w planowaniu spisku lub w celu dokonania tych czynów;

• zbrodnie wojenne → pogwałcenie praw lub zwyczajów wojennych;

• zbrodnie przeciwko ludzkości → mordowanie, eksterminacje, deportacje i inne akty nieludzkie, popełniane przed lub w czasie wojny wobec ludności cywilnej, prześladowanie ze względów politycznych, rasowych czy religijnych;

odpowiedzialność nawet jeśli czyn nie był przestępstwem w prawie krajowym;

1946 r. wyrok Trybunału skazujący głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych, a w 1948 r. w Tokio Międzynarodowy Trybunał Wojskowy Dalekiego Wschodu wydał wyrok skazujący japońskich zbrodniarzy wojennych

kodyfikacja prawa norymberskiego → oba w/w trybunały przestały istnieć po osądzeniu głównych zbrodniarzy wojennych, ale zasady, na których były oparte statuty trybunałów i ich wyroki, mają charakter trwały, dlatego w ONZ w 1946 r. uchwała potwierdzająca tzw. zasady norymberskie (uznane przez trybunał i jego wyroki) → wg tych zasad:

• jednostkę można pociągnąć do odp. za zbrodnię międzynarodową i podlega ona ukaraniu na podstawie p.m., a fakt, że prawo krajowe nie przewiduje takiego przestępstwa ani że jednostka działa jako szef rządu/głowa państwa nie zwalnia od odp.

19. Trybunały Norymberski i Tokijski i ich znaczenie dla zasady indywidualnej odpowiedzialności karnej.

Trybunał Norymberski i Tokijski → układ londyński między ZSRR, USA, Francją, GB (potem też Polska) 8.08.1945 r. → postanowienia:

• powołał Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (tzw. Trybunał Norymberski), ustalił jego ustrój, właściwość i procedurę;

• odpowiedzialność karna osób oskarżonych z powodu czynów indywidualnych lub z powodu ich działalności w charakterze członków organizacji czy grup przestępczych albo oskarżonych z obu powodów → dot. ukarania tzw. głównych zbrodniarzy wojennych - nie przesądza ukarania innych zbrodniarzy wojennych w państwach, gdzie popełnili zbrodnie;

• 3 rodzaje zbrodni:

• zbrodnie przeciwko pokojowi → planowanie, przygotowywanie, rozpętanie lub prowadzenie wojny napastniczej albo wojny podjętej z pogwałceniem traktatów międzynarodo­wych, porozumień i gwarancji oraz udział w planowaniu spisku lub w celu dokonania tych czynów;

• zbrodnie wojenne → pogwałcenie praw lub zwycza­jów wojennych;

• zbrodnie przeciwko ludzkości → mordowanie, ekstermina­cje, deportacje i inne akty nieludzkie, popełniane przed lub w czasie wojny wobec ludności cywilnej, prześladowanie ze względów politycznych, rasowych czy religij­nych;

1. odpowiedzialność nawet jeśli czyn nie był przestępstwem w prawie krajowym;

• 1946 r. wyrok Trybunału skazujący głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych, a w 1948 r. w Tokio Międzynarodowy Trybunał Wojskowy Dalekiego Wschodu wydał wyrok skazujący japońskich zbrodniarzy wojennych

• prawo zastosowane wobec głównych zbrodniarzy wojennych nazywane jest prawem norymberskim;

kodyfikacja prawa norymberskiego → oba w/w trybunały przestały istnieć po osądzeniu głównych zbrodniarzy wojennych, ale zasady, na których były oparte statuty trybunałów i ich wyroki, mają charakter trwały, dlatego w ONZ w 1946 r. uchwała potwierdzająca tzw. zasady norymberskie (uznane przez trybunał i jego wyroki) → wg tych zasad:

• jednostkę można pociągnąć do odp. za zbrodnię międzynarodową i podlega ona ukaraniu na podstawie p.m., a fakt, że prawo krajowe nie przewiduje takiego przestępstwa ani że jednostka działa jako szef rządu/głowa państwa nie zwalnia od odp.

• podział zbrodni na:

• zbrodnie przeciwko pokojowi,

• zbrodnie wojenne,

• zbrodnie przeciwko ludzkości.

1943 X powołano komisję Narodów Zjednoczonych do badania zbrodni wojennych

porozumienie londyńskie - 8 sierpnia 1945 Związek Radziecki, USA, Wlk. Brytania i Francja utworzyły Międzynarodowy Trybunał Wojskowy do sądzenia głównych przestępców wojennych w Europie. Składał się z 4 sędziów i 4 zastępców.

• dla osądzenia japońskich przestępców stworzono Międzynarodowy Trybunał w Tokio. Statut Międzynarodowego Trybunału Wojskowego wyodrębnia trzy kategorie przestępstw, za które ponoszą odpowiedzialność główni przestępcy wojenni, są to:

• zbrodnie przeciwko pokojowi (planowane przygotowanie, rozpoczynanie wojny napastniczej albo wojny będącej pogwałceniem traktatów międzynarodowych)

• zbrodnie wojenne (pogwałcenie praw i zwyczajów wojennych, obejmuje m.in. morderstwa, znęcanie, deportacje na roboty przymusowe, zabijanie zakładników itp.)

• zbrodnie przeciwko ludzkości - morderstwa, wytępianie, obracanie ludzi w niewolników, deportacje i inne czyny nieludzkie, których dopuszczono się przeciwko ludności cywilnej przed wojną lub podczas niej

• działanie z rozkazu rządu lub zwierzchnika nie zwalnia od odpowiedzialności za popełnione przestępstwa wojenne, może jedynie spowodować złagodzenie kary. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy na sesji w Norymberdze w 1946 osądził 22 przestępców hitlerowskich a Tokijski w 1948 28 przestępców wojennych japońskich. Inni przestępcy sądzeni byli przez sądy państw, na obszarach których popełnili przestępstwa

zasady norymberskie:

• każdy kto dopuści się czynu, który wg prawa międzynarodowego stanowi przestępstwo, jest odpowiedzialny za ten czyn i podlega ukaraniu

• jeżeli prawo wewnętrzne nie przewiduje kary za taki czyn nie uwalnia to danej osoby od odpowiedzialności, nawet gdy czynu dopuścił się szef państwa lub inny funkcjonariusz rządowy, lub gdy przestępstwo popełniono na rozkaz rządu lub zwierzchnika

Konwencje genewskie - za ciężkie naruszenie konwencji uważa się:

• umyślne zabójstwo

• tortury lub nieludzkie traktowanie, włączając w to doświadczenia biologiczne

• umyślne sprawianie wielkich cierpień lub ciężkie zamachy na nietykalność cielesną lub zdrowie

• niszczenie lub przywłaszczanie sobie rzeczy nieusprawiedliwione koniecznościami wojskowymi i dokonywane w szerokich rozmiarach bezprawnie i samowolnie

nieprzedawnialność zbrodni wojennych - konwencja o nieprzedawnialności zbrodni wojennych (1968) zobowiązuje państwa do niestosowania ustawowych terminów przedawnienia do

• zbrodni wojennych określonych w statucie Trybunału Norymberskiego oraz ciężkich naruszeń konwencji wymienionych w konwencjach genewskich z 1949 r.

• zbrodni przeciwko ludzkości, popełnionych zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, oraz nieludzkich czynów, będących rezultatem polityki apartheidu i zbrodni ludobójstwa, nawet gdy czyny te nie stanowią naruszenia prawa wewnętrznego państwa na którego obszarze zostały dokonane

20. Trybunały ad hoc - powstanie, jurysdykcja, znaczenie.

Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii (International Criminal for former Yugoslavia) powołany został przez Radę Bezpieczeństwa w 1993 roku rezolucją 827 w celu ukarania osób odpowiedzialnych za poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego popełnione na terenie byłej Jugosławii od 1991 roku.

Trybunał ten składa się z 16 stałych sędziów wybranych przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, z listy przedstawionej przez Radę Bezpieczeństwa, na 4 lata, z prawem ponownego wyboru. Siedzibą Trybunału jest Haga (Niderlandy).

Międzynarodowy Trybunał Karny dla Byłej Jugosławii - utworzony w 1993 przez Radę Bezpieczeństwa w 1993 do osądzenia osób które dopuściły się ciężkiego pogwałcenia prawa humanitarnego w byłej Jugosławii. Siedziba w Hadze, 11 sędziów. W 2001 r. przed Trybunałem został postawiony były prezydent Jugosławii Slobodan Milosević (któremu niestety zmarło się na początku 2006 r.)

Międzynarodowy Trybunał Karny dla Ruandy (International Criminal for Rwanda) utworzony został przez Radę Bezpieczeństwa w 1994 roku rezolucją 955 w celu sądzenia osób podejrzanych o zbrodnię ludobójstwa i inne poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego, popełnione na terytorium Ruandy i w sąsiednich krajach w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 1994 roku .

Trybunał ten składa się z 16 stałych sędziów wybranych przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, z listy przedstawionej przez Radę Bezpieczeństwa, na 4 lata, z prawem ponownego wyboru. Jego siedzibą jest Arusza (Tanzania).

Mają one charakter tymczasowy (istnieją do czasu rozstrzygnięcia kwestii, dla których je powołano) i specjalny (tylko, odpowiednio, dla osądzenia zbrodni w byłej Jugosławii i Rwandzie).

21. Międzynarodowy Trybunał Karny - powstanie, jurysdykcja, działalność.

Międzynarodowy Trybunał Karny, MTK (ang. International Criminal Court, ICC) - pierwszy w historii ludzkości stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia pojedynczych osób oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Siedzibą trybunału jest Haga. Powstał na podstawie Statutu Rzymskiego, wynegocjowanego i przyjętego na przełomie czerwca i lipca 1998 r. w siedzibie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) w Rzymie.

powołanie do życia Międzynarodowego Trybunału Karnego - Statut MTK został przyjęty przez KPM w czasie jej sesji w 1994. Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało do życia komitet ad hoc do zajmowania się tą sprawą, w1995 przedstawił raport.

• następnie powstał Komitet Przygotowawczy, który zwołał konferencję dyplomatyczną (obradowała w Rzymie) i przyjęła 17 lipca 1998 Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, który wszedł w życie 1 lipca 2002. W 2003 stronami były 92 państwa. Kompetencja Trybunału jest ograniczona do najcięższych zbrodni: ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych i zbrodni agresji popełnionych po jej wejściu w życie.

• sprawy mogą być wnoszone przez Rade Bezpieczeństwa lub Prokuratora. Trybunał uzupełnia jurysdykcję narodową i ma jurysdykcję tylko, gdy zainteresowane państwa nie są w stanie lub nie chcą pociągnąć do odpowiedzialności sprawców zbrodni.

• Trybunał składa się z 18 sędziów, zgromadzenie stron Statutu wybrało ich w 2003 w Nowym Yorku (7 z Europy Zach., 4 z Ameryki Łac., 3 z Azji, 3 z Afryki, 1 z Europy Wsch.; 11 to mężczyzni, 7 to kobiety); Prezes Trybunału to Philippe Kirsch (Kanada).

• Prokurator Trybunału stoi na czele Urzędu Prokuratora, który działa jako niezależny organ Trybunału. Należy do niego przyjmowanie zawiadomień i innych informacji o zbrodniach, badanie tych informacji i prowadzenie postępowania przygotowawczego. W kwietniu 2003 Prokuratorem został L. Moreno Ocampo (Argentyna).Sekretarzem został Bruno Cathala (Francja). Z 5-ciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa stronami Statutu są tylko Francja i Wlk.Brytania

Jurysdykcja

MTK sądzi następujące zbrodnie:

• ludobójstwo (na podst. definicji zaczerpniętej z konwencji o ściganiu zbrodni ludobójstwa z 1948)

• zbrodnie przeciwko ludzkości (definicje zaczerpnięte ze statutów trybunałów: norymberskiego, haskiego dla byłej Jugosławii oraz trybunału w Arushy)

• zbrodnie wojenne na podstawie: konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny (1949) wraz z protokołami dodatkowymi (1977), deklaracje haskie o zakazie używania pocisków z gazami oraz rozszerzających się lub spłaszczających w ciele ludzkim (1899), IV konwencji haskiej o zasadach wojny lądowej (1907), protokołu o zakazie używania broni chemicznej i gazowej (1925)

• agresja (ale rozpatrywanie spraw z tego punktu jest zawieszone do czasu wypracowania jasnej definicji terminu "agresja")

Trybunał może sądzić wyłącznie osoby fizyczne i tylko za czyny popełnione po wejściu w życie statutu lub po jego przyjęciu przez dane państwo.

Wśród zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału w żadnym miejscu nie została wymieniona zbrodnia terroryzmu, chociaż można w drodze wykładni odpowiednich przepisów Statutu (art. 7 Statutu MTK) uznać, że stanowi ona szczególnego rodzaju przypadek zbrodni przeciwko ludzkości. Warto podkreślić, że zbrodnia terroryzmu celowo została pominięta w czasie negocjacji na konferencji rzymskiej, gdyż nie było zgodności co do definicji zbrodni terroryzmu między państwami. W obawie przed konfliktem mogącym udaremnić przyjęcie Statutu MTK, zrezygnowano z dyskusji nad zbrodnią terroryzmu. Należy pamiętać, że Statut MTK został wynegocjowany w 1998 r. czyli przed zamachami 11 września 2001.

Ze względu na to, że część państw, które podpisały Statut Rzymski, nie ratyfikowało go (USA, Izrael), lub też go w ogóle nie podpisało (Chiny, Rosja), istnieje spore zagrożenie, że Międzynarodowy Trybunał Karny straci swój praktyczny sens.

Aktualnie prokurator Trybunału (Luis Moreno Ocampo) prowadzi postępowanie w sprawie zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału, które miały miejsce w Demokratycznej Republice Konga, w Ugandzie, w Republice Środkowoafrykańskiej i w Sudanie.

Obecnie funkcjonujący Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze jest organem ONZ predestynowanym do rozstrzygania sporów między państwami, a nie do sądzenia pojedynczych osób za zbrodnie międzynarodowe. Taką funkcję pełnią natomiast trybunały ad hoc - do spraw zbrodni w byłej Jugosławii (1993) oraz Rwandzie (1994). Mają one charakter tymczasowy (istnieją do czasu rozstrzygnięcia kwestii, dla których je powołano) i specjalny (tylko, odpowiednio, dla osądzenia zbrodni w byłej Jugosławii i Rwandzie). MTK ma funkcjonować jako trybunał stały i uniwersalny, by w przyszłości nie musiały być powoływane trybunały specjalne.

22. Jurysdykcja MTK

23. Pojęcie okupacji wojennej, prawa i obowiązki mocarstwa okupacyjnego.

okupacja wojenna to przejściowe zajęcie przez siły zbrojne państwa wojującego części lub całości terytorium nieprzyjaciela i ustanowienie tam faktycznej władzy

inwazja to wtarg­nięcie sił zbrojnych na obszar drugiego państwa, bez ustanowienia tam władzy i organizacji;

• inwazja to stan faktyczny, a okupacja następuje po inwazji i jest zarządzaniem obszarem

obowiązują 3 porządki prawne na obszarze okupowanym:

• dawne prawo krajowe (tzn. sprzed okresu okupacji) → prawo to nadal obowiązuje, gdyż okupant nie nabywa terytorium zajętego, a jedynie zarządza nim;

• prawo wprowadzone przez okupanta → może ono zmieniać lub uchylać dotychczasowe prawo;

• powinien szanować prawo, które zastał, w szczególności IV KG wymaga pozostawienie ustawodawstwa karnego, chyba, że groziłoby to bezp. państwa okupującego lub przeszkadzało w stosowaniu KG → to samo dot. sądów miejscowych;

• pra­wo międzynarodowe → normy zwyczajowe, skodyfikowane w Regulaminie Haskim z 1907 r., uzupełnione i rozszerzone w IV KG z 1949 r.;

• nakazy i zakazy o charakterze bezwzględnym

to instytucja przejściowa, więc okupant nie może przesądzać losu zajętych terytoriów, a wg IV KG aneksja całości lub części nie wpływa na stosowanie tam p.m. o ochronie ludności cywilnej

Ochrona ludności na terytorium okupowanym

- poszanowanie życia ludzkiego, godności i prawa rodziny, przekonań religijnych i wykonywania praktyk religijnych;

- zakaz zmuszania do udzielania informacji o siłach zbrojnych i ośrodkach obrony;

- zakaz zmuszania do brania udziału w operacjach wojskowych skierowanych przeciwko ich państwu;

- zakaz zmuszania do służby w formacjach pomocniczych oraz zakaz nacisku i propagandy zaciągu ochotniczego;

- zakaz zmuszania do składania przysięgi na wierność państwu okupującemu;

- zakaz nakładania kar zbiorowych za czyny indywidualne;

- nakaz nullum crimen sine lege;

- zakaz dokonywania przesiedleń i deportacji;

• prawo zwyczajowe, Regulamin Haski oraz IV KG

Własność na terytorium okupowanym

zakaz niszczenia ruchomości i nieruchomości (prywatnej i państwowej), z wyjątkiem sytuacji gdy było to bezwzględnie konieczne dla operacji wojskowych;

prawo zajęcia własności ruchomej państwa, która może służyć celom wojennym, w tym pieniądze, fundusze i papiery wartościowe, magazyny i składy zaprowiantowania, środki transportu i składy broni) oraz zarządzania nieruchomościami państwowymi;

własność prywatna → poszanowanie i zakaz konfiskaty → 2 wyjątki:

• rekwizycje (świadczenia rzeczowe) na potrzeby armii okupa­cyjnej;

• zajęcie - użytkowanie przedmiotów zajętych (rzeczy do przesyłania wiadomości, przewozu osób lub rzeczy na lądzie, morzu i w powietrzu oraz składy broni i wszelkiego rodzaju materiał wojenny) z obowiązkiem ich zwrotu lub odszkodowaniem;

• własność społ. zakładów kultu religijnego, opieki społecznej, kształcenia, sztuki i nauki - jak własność prywatna;

okupowane terytorium to takie, które znajduje się pod władzą armii nieprzyjacielskiej

przepisy dotyczące okupacji zostały skodyfikowane w regulaminie haskim z 1907. Władza okupanta ma charakter przejściowy, los terytorium zostanie rozstrzygnięty po wojnie

okupant nie może decydować jednostronnie o losie tego terytorium ani zmieniać porządku prawnego

od okupacji wojennej trzeba odróżnić okupacje pokojową i okupację, będącą następstwem bezwarunkowego poddania się

okupant powinien podjąć środki w celu przywrócenia i zapewnienia porządku życia społecznego, przestrzegając prawa obowiązującego w tym kraju. Terytorium pozostaje pod dotychczasowym zwierzchnictwem państwowym, jednak wykonanie władzy należy do okupanta

okupant powinien respektować honor i prawa rodzinne, życie jednostek i własność prywatną, przekonania religijne. Może pobierać podatki (musi z nich pokrywać koszty administracji danego terytorium).Okupant jest jedynie „administratorem i użytkownikiem gmachów publicznych, nieruchomości, lasów i rolnych gospodarstw należących do państwa nieprzyjacielskiego”. Obowiązek ochraniania tych majątków.

armia zajmująca daną miejscowość może zabrać gotówkę, fundusze i papiery wartościowe stanowiące własność państwową, składy broni, środki transportu itp., które mogą służyć do celów wojskowych

art. 47-78 konwencji genewskiej z 1949 zabrania masowego i indywidualnego przesiedlania oraz deportacji ludności z obszarów okupowanych. Zobowiązuje okupanta do zaopatrzenia ludności w żywność i leki w razie zaistnienia takiej potrzeby

24. Charakter prawny oraz znaczenie „Konwencji w miniaturze”.

Konwencje genewskie z roku 1949

art. 3, wspólny dla wszystkich konwencji, nakłada na każdą ze stron w konfliktach zbrojnych niemających charakteru międzynarodowego obowiązek stosowania się do postanowień:

• osoby nie biorące bezpośrednio udziału w dziedzinach wojennych, włącznie z członkami sił zbrojnych, którzy złożyli broń, oraz osobami które stały się niezdolne do walki powinny być traktowane w sposób humanitarny

• zakazane są:

• zamachy na życie i nietykalność cielesną, zabójstwa, powodowanie kalectwa, tortury

• branie zakładników

• zamachy na godność osobistą, w szczególności traktowanie poniżające

• skazywanie na karę śmierci i egzekucje bez uprzedniego wyroku

• ranni, chorzy i rozbitkowie powinni być zbierani i leczeni

państwa zgodziły się, że bezstronna organizacja humanitarna może oferować swe usługi stronom konfliktu. Art. 3 rozciąga ochronę prawną także na powstańców którzy nie są uznani za stronę wojującą. Art. ten nie chroni powstańca, który wpadł w ręce przeciwnika, przed postępowaniem karnosądowym, a nawet karą śmierci

25. Neutralność wojenna - pojęcie, prawa i obowiązki państw neutralnych.

Pojęcie neutralności wojennej

• neutralne jest państwo, które nie uczestniczy w wojnie

• neutralność jest stanem faktycznym, z którego wynikają określone obowiązki prawne (odróżniamy stałą neutralność, polegającą na zobowiązaniu się w umowach międzynarodowych do nieuczestniczenia w wojnach)

• państwo nie ma obowiązku zachowania neutralności podczas wojny, chyba ze zobowiązało się do tego w umowie międzynarodowej. Państwo neutralne nie ma również obowiązku deklarowania swego zamiaru zachowania neutralności

• w rozwoju prawa neutralności w wojnie morskiej istotne znaczenie miało sformułowane w 1871 przez USA i Wlk. Brytanię w sporze dotyczącym statku Alabama tzw. trzech reguł waszyngtońskich; zgodnie z nimi rząd neutralny jest zobowiązany:

• dołożyć należytego starania, aby nie dopuścić do uzbrajania i zaopatrywania w swych portach oraz zezwalania na odpłynięcie statków, które mają wojować przeciwko państwu, z którym ten rząd pozostaje w stanie pokoju

• nie pozwalać aby jedna ze stron wojujących uczyniła z jego portów lub wód terytorialnych bazę dla działań wojennych przeciwko drugiemu państwu, a także dla odnawiania lub powiększania swych zasobów wojennych albo werbowania żołnierzy

• dołożyć należytego starania w swych portach i na swych wodach oraz w stosunku do osób podlegających jego jurysdykcji aby zapobiec pogwałceniu wymienionych powyżej zobowiązań

Prawa i obowiązki państw neutralnych

• na państwach wojujących ciąży obowiązek respektowania nietykalności terytorium państwa neutralnego, które w żadnych okolicznościach nie powinno być objęte działaniami wojennymi

• państwom wojującym nie przysługuje prawo przejścia przez terytorium państwa neutralnego. Nie wolno również zakładać na terytorium państwa neutralnego stacji radiotelegraficznych i innych urządzeń służących do komunikacji wojskowej. Państwo neutralne może dopuścić do wywozu i tranzytu na koszt strony wojującej broni itp., a także zezwolić na korzystanie z kabli telefonicznych i komunikacji radiowej pod warunkiem, że ograniczenia i zakazy w tych sprawach będą równomiernie stosowane wobec stron wojujących

• państwo neutralne obowiązane jest internować oddziały należące do państw wojujących, które przyjmuje na swe terytorium. XIII konwencja haska dotycząca wojny morskiej zabrania państwom wojującym prowadzenia działań wojennych na wodach terytorialnych państw neutralnych; ta sama konwencja zabrania państwom neutralnym odstępowania bezpośrednio lub pośrednio państwom wojującym okrętów wojennych, sprzętu wojennego

• w braku odmiennych przepisów, zawartych w ustawodawstwie państwa neutralnego nie wolno okrętom wojennym państw wojujących pozostawać w portach, na redach i na wodach terytorialnych państwa neutralnego dłużej niż 24 godziny

• w portach neutralnych okręty wojenne państw wojujących mogą naprawiać swe uszkodzenia tylko w granicach koniecznych dla zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi i nie mogą zwiększać swej siły bojowej

• nierówne traktowanie przez państwo neutralne obu stron wojujących nazywane jest ,,życzliwą neutralnością”

• w okresie II wojny światowej wykształciła się doktryna nieczestniczenia w wojnie (non-belligerncy), zwana także doktryną neutralności kwalifikowanej, wg której państwo deklarujące zamiast neutralności - nieuczestniczenie w wojnie nie byłoby zobowiązane do równego traktowania obu stron wojujących

Neutralność wojenna w świetle Karty Narodów Zjednoczonych

• w Karcie państwa zobowiązały się okazać Organizacji wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą i powstrzymać się od pomocy państwu przeciw któremu organizacja podjęła środki przymusu. Idea bezpieczeństwa zbiorowego wchodzi w kolizje z zasadami prawa neutralności, jednak art. 43 Karty pozwala zwolnić pewną liczbę mniejszych państw od obowiązku udziału w zbiorowych akcjach zbrojnych

---