STOSUNEK PRAWNY
Stosunek społeczny jest to stan wzajemnego oddziaływania, wzajemnych relacji pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami.
Stosunek prawny jest to stosunek społeczny, który przebiega pod kontrolą norm prawnych lub
Stosunek prawny jest to stosunek społeczny, który da się ująć w kategorię uprawnienia i obowiązku prawnego.
Elementy stosunku prawnego:
Podmioty stosunku prawnego,
Treść stosunku prawnego,
Przedmiot stosunku prawnego.
Podmiotami stosunku prawnego mogą być osoby fizyczne, osoby prawne i organy państwa.
Osobą fizyczną jest każdy człowiek od chwili urodzenia.
Osoba fizyczna posiada tzw. zdolność prawną. Jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Również „nasciturus” (płód ludzki) posiada zdolność prawną, jeżeli przyjdzie na świat żywy.
W starożytnej Grecji i Rzymie niewolnicy nie posiadali zdolności prawnej, nie byli traktowani jako podmioty prawa.
Od zdolności prawnej należy odróżniać zdolność do czynności prawnych, czyli zdolność do nabywania praw i obowiązków przez własne działanie. Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej poprzez oświadczenia woli.
Zdolność do czynności prawnych w Polsce ma charakter stopniowalny:
Nie posiadają zdolności do czynności prawnych osoby do 13 roku życia, jak również osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby w przedziale wieku 13-18, jak również osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Ważność tych czynności zależy od rodziców lub opiekuna.
Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 18 lat i nie zostały ubezwłasnowolnione.
Osoba prawna jest to jednostka organizacyjna posiadająca zdolność nabywania praw i obowiązków w obrocie cywilno-prawnym. Osoby prawne są to zorganizowane prawnie formy aktywności ludzkiej
W Polsce osobowość prawna ma charakter normatywny, tzn. określonym jednostkom przysługuje osobowość prawna tylko wówczas, jeżeli prawo im taką osobowość prawną przyznaje. Osobowość prawna musi wynikać z przepisów prawa.
Osobowość prawną posiada: spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, banki, fundacje, spółdzielnie, organizacje państwowe, itp. Osobowości prawnej nie posiadają: spółki cywilne, spółki jawne i spółki komandytowe.
Elementy niezbędne do funkcjonowania osoby prawnej:
Osoba prawna musi mieć swoje organy, albo organ jednoosobowy (prezes, dyrektor), albo organ kolegialny (zarząd, rada nadzorcza).
Osoba prawna musi mieć pewną masę majątkową (np. w sp. z o.o. minimalny kapitał początkowy to 50.000 zł).
Osoba prawna musi ponosić odpowiedzialność za swoje działania.
Od czasów rzymskich znany jest podział osób prawnych na:
korporacje, gdzie elementem jednoczącym jest substrat osobowy,
fundacje, gdzie elementem jednoczącym jest substrat majątkowy.
Organ państwa może występować:
jako normalny uczestnik obrotu cywilno-prawnego (np. przy zakupie nieruchomości),
jako podmiot stosunku publiczno-prawnego (np. przy wywłaszczaniu z nieruchomości).
Treścią stosunku prawnego są określone uprawnienia i obowiązki wynikające z norm prawnych, pod kontrolą których ten stosunek przebiega.
Prawo podmiotowe jest to wiązka uprawnień przyznana i zagwarantowana przez przepisy prawa. Typowym prawem podmiotowym jest prawo własności.
Przedmiotem stosunku prawnego są:
zachowania, z tym że zachowanie w prawie polega albo na działaniu albo na zaniechaniu,
rzeczy, z tym że rzeczy dzieli się na rzeczy ruchome i rzeczy nieruchome (grunty, budynki na trwałe z gruntami związane). Pieniądz jest oficjalnym miernikiem wartości, nie jest rzeczą.
1