HISTORIA POJĘCIA
socjologia = socjo (społeczeństwo) + logos (nauka)
pewna dziedzina staje się nauką, kiedy ma swój aparat pojęciowy, teorie, metody badań i jest zinstytcjonalizowana
1838 August Comte - wprowadzenie pojęcia socjologia
Instytucjonalizacja socjologii - pierwsze katedry socjologii na uniwersytetach światowych
1892 Uniwersytet w Chicago (Albion Small)
1895 Uniwersytet w Bordeaux (Emile Durkheim)
1919 Uniwersytet w Monachium (Max Weber)
1920 Uniwersytet w Poznaniu (Florian Znaniecki)
AUGUST COMTE (1798-1857)
* „Kurs filozofii pozytywnej”
* 3 stadia ewolucji myśli ludzkiej:
- teologiczne (odniesienie do bóstwa, siły zewnętrznej wobec świata)
- metafizyczne (odniesienie do myśli ludzkiej)
- pozytywne (odniesienie do nauki)
* socjologia w pierwszym etapie była traktowana jako nauka przyrodnicza - podejście pozytywistyczne:
1/ ograniczenie poznania naukowego do faktów bezpośrednio
obserwowalnych
2/ osiąganie uogólnień drogą indukcji
3/ sprowadzenie praw naukowych do prostych tez o zależnościach między
faktami
4/ wyprowadzanie z praw naukowych przewidywań na temat przyszłych zjawisk
5/ wyprowadzanie z praw wniosków praktycznych
PRZEŁOM ANTYPOZYTYWISTYCZNY
koniec XIX w. - Wilhelm Dilthey i Heinrich Rickert
kwestionują założenie o jedności społeczeństwa i przyrody; nauka o społeczeństwie powinna wprowadzić swoje metody
* Max Weber
wprowadza model antypozytywistyczny / humanistyczny; metoda rozumiejąca
człowiek i jego zachowania analizowane jest w szerszym kontekście, brane są pod uwagę aspekty świadomościowe, bezpośrednio nieobserwowalne
* Florian Znaniecki i William Thomas - „współczynnik humanistyczny”
EMILE DURKHEIM (1858-1917) KONCEPCJA FAKTÓW SPOŁECZNYCH
fakty społeczne - zewnętrzne wobec jednostki sposoby działania, myślenia i odczuwania, które żyją własnym życiem, niezależnie od tego, jak żyją i co postrzegają pojedynczy ludzie; są przymusowe
Samobójstwo jako przykład zjawiska, które,mimo że jest aktem jednostkowym jest także głęboko osadzone w społeczeństwie i jest skutkiem dysfunkcji systemu integracji lub regulacji społecznej.
* studium o samobójstwie
dysfunkcje w integracji społecznej:
- egoistyczne
- altruistyczne
dysfunkcje w regulacji społecznej:
- anomiczne
- fatalistyczne
* realizm vs nominalizm społeczny
Realizm społeczny zakłada, że społeczeństwo jako całość jest bytem realnym i pozajednostkowym, niesprowadzalnym do części skałdowych; posiada duszę zbiorową
Nominalizm społeczny zakłada, że realnie istnieją tylko jednostki i ich wielości. Wielością tym nadajemy określone nazwy (rodzina, naród, państwo) dla ich klasyfikacji i opisu.
FUNKCJE SOCJOLOGII (P. Podgórecki)
1/ Diagnostyczna
2/ Apologetyczna (zbieranie materiału badawczego)
Metody w socjologii możemy podzielić na jakościowe i ilościowe; a także na:
wywiad, eksperyment, obserwacja, metoda monograficzna i metoda analizy dokumentów
3/ Demaskatorska
4/ Teoretyczna
5/ Socjotechniczna (zmienianie stanu społeczeństwa na pożądany za pomocą wprowadzenia odpowiednich bodźców)
OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA (J. Szcepański)
Możemy wyróżnić 3 podstawowe składniki osobowości społecznej:
Biogenne
wyprostowana postawa, przeciwstawne kciuki, narządy mowy, względnie skanalizowane popędy, długi okres opieki nad potomstwem
Psychogenne
inteligencja, pamięć, wola, temperament
Socjogenne
kulturowy wzorzec osobowości (model osobowości będący wzorcowym, pożądanym w danym społeczeństwie, np. asceta w średniowieczu)
rola społeczne (typowa odpowiedź na typowe oczekiwania społeczne wobec jednostki)
jaźń subiektywna (względnie trwałe i spójne wyobrażenie jednostki o sobie ukształtowane pod wpływem oddziaływań innych ludzi, jak też w wyniku własnych dążności osobotwórczych)
jaźń odzwierciedlona (to co myślimy, że inni myślą o nas)
Gwarantem powstania spójnej poprawnie funkcjonującej jednostki jest integracja poszczególnych składników osobowości.
SOCJALIZACJA
Socjalizacja jest procesem wdrażania jednostki do społeczeństwa. W jej trakcie jednostka nabywa osobowości społecznej
Etapy socjalizacji:
Pierwotna |
Wtórna |
- rola znaczącego innego - będącego wzorem dla jednostki, najczęściej są to bliscy dziecka - przyswojenie tożsamości i świata - dany świat internalizowany (przyjmowany) jako jedyny - rzeczywistość przyswajana prawie automatycznie - kończy się z chwilą utrwalenia uogólnionego innego (idei, która mówi, że normy obowiązujące w naszym świecie są normami obowiązującymi w szerszej perspektywie) |
- uogólniony inny - jej zakres i charakter zdeterminowany jest złożonością podziału pracy i wiedzy - wolna od identyfikacji ze znaczącym innym, mniej emocjonalna - wysoki stopień anonimowości ról - łatwo ją zdeintegrować i zresocjalizować - tożsamość jest w stałym związku z przeszłością |