IV. Przyszłość demokracji
rozszerzenie zakresu spraw władzy państwowej obniżenie znaczenia ciał ustawodawczych a wzrost władzy wykonawczej
rozbudowa aparatu urzędniczego obsługa i funkcjonowanie systemu rządzenia
następuje coraz szersza rozbudowa biurokracji i jej waga
negatywne skutki tych zmian wpisywane były na koszt niezbędny dla rozwoju cywilizacyjnego
zmiana sytuacji gdy keynesistowski model okazał się nieskuteczny
po zamianach '89-90Fukuyama”kres historii”
zyskują 3 stanowiska:
socjaldemokratyczna wizja przemian demokratycznych wymiar doktrynalny
= koncepcja demokracji przedstawiona w doktrynie politycznej socjalistów francuskich
liberalna
= stanowisko F.A. Hayek
o charakterze ogólniejszym próba ponadideologicznej syntezy (Popper)
= koncepcja na wyższym poziomie abstrakcji (w warstwie teoretycznej)
= bardziej konkretna od 2 pozostałych (w sferze praktycznej)
Pojawiło się wiele pytań:
w jaki sposób zmienia się tożsamość ideowa lewicy i prawicy
jak kształtują się współczesne desygnaty tych pojęć
czy podział na lewice i prawice jest możliwy?
wg Michnika nie ma podziału;
wg Dahrendorf'a istnieje proces „zaniku lewicy”
taki podział istnieje ale trzeba użyć nowych kryteriów
Punktem odniesienia jest definicja lewicy i prawicy z lat 90 Touraine
Prawica:
zaufanie do racjonalności strategii rynkowych
nieufność w stosunku do konstrukcji woluntarystycznych wizja społeczeństwa w ruchu
wypowiada się na rzecz ekonomii oraz wyzwolicielskich skutków postępu technicznego
Lewica:
pożegnała się z wiarą, że w państwie istnieją narzędzia tworzenia nowego społeczeństwa i człowieka.
powinna orientować się na obronę jednostek oraz grup przeciw potędze aparatów państwa i rynku
jest personalistyczna i mówi raczej w imieniu duszy niż ciała
Oba nurty działają w obrębie tego samego pola kulturowego, reprezentując przeciwstawne a zarazem komplementarne elementy składowe współczesności ich współwystępowanie jest dowodem na rozwój dzisiejszych społeczeństw.
Obecnie prawica jest czynnikiem dynamicznym a lewica czynnikiem pasywnym, ochronnym, amortyzującym.
Wizja społeczeństwa samorządnego (autogestion)
lata 70/80 Francuska Partia Socjalistyczna rozbudowała strategię samorządzenia (Piętnaście tez o samorządzenia; Wolności, Wolność; Projekt soch dla Francji lat 80tych)
samorządzenia jako nowy globalny model demokracji
autogestion oznacza pewną organizację społeczną, a nie tylko regulacje stosunków w przedsiębiorstwie
niewystępowanie podziału na rządzonych i rządzących
samorządność była rozumiana i jako cel (demokracja pełna) i jako środek (metody dojścia do niej)
rozpatrując władzę socjaliści skupili się na socjologicznych i psychologicznych aspektach panowania i podporządkowania
dyscyplina (np. szkolna) umacnia stosunki zależności i podporządkowania
postawa podporządkowania kształtuje się już u dziecka ( w rodzinie socjalizacja)
dlatego wyjściem nie jest likwidacja nierówności ekonomicznych lecz zmiana mechanizmu tworzenia autorytetów i kształtowania postaw podlegania władzy
przy tezie o „uspołecznieniu władzy” zwrócono uwagę na konieczność likwidacji biurokratycznych i paternalistycznych metod rządzenia
jedynym rozwiązaniemdemokratyzacja procesu sprawowania władzy
podważanie, że ustrój demokratyczny może opierać się na rządach demokratycznie wybranej elity
wg Chavenementa demokracja samorządowa powinna doprowadzić do sytuacji gdzie życie publiczne nie będzie zmonopolizowane przez nielicznych oraz że nie będzie podziału na osobistości publiczne i obywateli
konieczna jest też demokratyzacja życia społecznego
zmiany tedługotrwały proceskonieczne zmiany stwarzające warunki do rozwoju podmiotowości politycznej:
demokratyzacja stosunków w instytucjach socjalizujących poprzez wprowadzenie w nich stosunków partnerskich nie znaczy to całkowitego odrzucenia autorytetu lecz jego depersonalizację
odrzucenie „ideologii kompetencji” jedynie wybrane jednostki dysponują szeroką wiedzą, która umożliwia im sprawowanie władzy
likwidacja „parcelacji władzy” każdy posiada pewna wiedzę na pewnym obszarze wiedzy
należy odrzucić istnienie „informacji dla wybranych”; obieg informacji powinien być dwukierunkowy
stopniowe znoszenie hierarchii zadań i dochodów jasne określenie kompetencji na każdym poziomie decyzja nie powinna być podejmowana nigdy na szczeblu wyższym niż jest to niezbędne
nie chodzi tu o odrzucenie demokracji przedstawicielskiej lecz o stworzeniu nowych mechanizmów wyborów przedstawicieli i innym określeniu ich pozycji wobec wyborców + wymienialność
postulat kontroli nie tylko fazy wykonawczej ale też na etapie decyzyjnym
ważna rola partii - główne miejsce artykulacji między działalnością rządową i ruchem ludowym wewnętrzna demokratyzacja
nowe podejście do problematyki państwa próba pokonania centralistycznej i interwencjonistycznej perspektywy i przeniesie części zadań państwa na różne wspólnoty samorządowe
wizja skoncentrowana na człowieku
ujmuje problematykę funkcjonowania mechanizmów demokratycznych z pkt. widzenia podmiotowości jednostki
Wizja neoliberalna (Hayek)
problematyka demokracji jest powiązana z analizami ekonomicznymi
demokracja nie jest celem samym w sobie lecz narzędziem umożliwiającym sprawne funkcjonowanie społeczeństwa liberalnego (oczywiście demokracja jest odpowiednio ograniczona)
zasady określające istotę demokracji:
nie jest nieograniczona (ograniczoność)
rządy prawa gwarant respektowania wolności jednostki
prawo - norma ogólna, która w takim samym zakresie może być stosowana wobec wszystkich jednostek
zasada ograniczania działań prawotwórczych i działań władzy politycznej ramami wyznaczonymi przez powszechnie uznawane reguły postępowania i interes powszechny
treść stanowionego prawa ogranicza go wspólne wyznawanie reguł postępowania, które ukształtowały się w wyniku doświadczeń historycznych i są powszechnie aprobowane
odrzucenie „konstruktywizmu” - ustalenie arbitralnego ustalenia prawa, nie wynikającego z „naturalnej ewolucji społecznej”
nie każda wola większości może stać się prawem warunek ten spełniony tylko wtedy gdy reprezentuje ona interes powszechny
zasada rzeczywistego podziału władzy
odejście od rządów prawa oraz podważenie zasady równości formalnej niebezpieczeństwo tkwi w negatywnych zjawiskach wzajemnie się warunkujących i nabierających specyficznej dynamiki
wg Hayek'a demokracja nieograniczona jest demokracją przetargową nakręcanie spirali żądań przez związki zawodowe zakłóca to funkcjonowanie naturalnych praw ekonomicznych, rodzi inflację i deficyt budżetowy
generalnie system współczesnej demokracji sprzyja rozwojowi egalitaryzmu
system nieograniczonej demokracji opiera się na uznaniu woli większości za jedyna podstawę legalnego działania, zarówno w sferze stanowienia prawa jak i w podejmowaniu bieżących decyzji politycznych
współcześnieżadna z tych zasad nie jest przestrzeganaźródło w interwencjonizmie państwowymsprzyja rozwojowi egalitaryzmu (który jest niemoralny wg Hayeka)
obecnie wola większości to tak naprawdę wola silniejszych i nie jest zgodna z interesem powszechnym
faktyczne nieistnienie podziału władzy miedzy rządem i większością parlamentarną, które zazwyczaj reprezentuje te same siły i są zainteresowane we wzajemnym popieraniu się
Jak uzdrowić sytuacje?:
zmniejszenie zakresu spraw podejmowanych przez władzę (ograniczenie intern państwa)
porządek powinien być oparty na: pokoju, wolności i sprawiedliwości (rozumianych jednak w znaczeniu prawa od)
by lepiej zrozumieć wady istniejącego systemuwłasna wizja ładu demokratycznego „utopia przemiany”
państwa nie posiadające tradycji demokratycznych WAŻNA MYŚL Hayeka państwa te kopiując zachodnie instytucje demokratyczne, kopiują model rodzący konflikty i ograniczenia bez zbędnych amortyzatorów (amortyzatorów państwach zachodnich zawartych w tradycji)
stworzenie oryginalnego modelu rozwiązań instytucjonalnych (by wyeliminować ten błąd)
władza najwyższa nie może być władza nieograniczoną, musi ona opierać swój autorytet na postrzeganiu generalnych zasad, aprobowanych przez opinie publiczna
przyszły ład demokratyczny miałby się opierać na dwóch rodzajach norm:
prawie regulującym kwestie generalne wyrażające ciągłość społeczeństwa (Zgromadzenie Ustawodawcze):
45 - 60 lat,
15letnia kadencja,
rotacyjność co roku zmiana 1/15 składu
w skład wchodziłyby osoby zasłużone, nie wybierane wg klucza partyjnego, które działałyby w imię dobra powszechnego
dyrektywach regulujących bieżące interesy:
druga izba oraz powoływany przez nią rząd działałby zgodnie z zasadami regulującymi obecnie funkcjonowanie parlamentów i władzy wykonawczej
zmniejszenie interwencjonizmu państwowego zniwelowanie negatywnych skutków dziania władzy
Liberalna wizja demokracji była konstruowana z myślą o zapewnieniu efektywności i innowacyjnościprawica jako siła dynamiczna i stymulująca zmiany
Wizja realistyczna (K. PopperSpołeczeństwo otwarte i jego wrogowie)
jego teoria jest nijako ponad różnymi opcjami ideologicznymi ma wymiar uniwersalny
nie używa w niej doniosłych, abstrakcyjnych słów takich jak: władza, wolność czy racja
w historii problem sprowadzał się do tego, kto powinien rządzić państwem
w systemach demokratycznychludrodziło to szereg dylematów:
jak zapobiec sytuacji by wybrany przywódca nie został obdarzony władzą tyrańską?
co uczynić by demokratyczne decyzje nie okazywały się niesłuszne?
wniosek Popiera nie jest to możliwe, zatem należy zamienić pytanie kto powinien sprawować władzę - innym pytaniem (połowa odkrycia) znalezienie zasady , która określałaby warunki prawidłowego funkcjonowania ustrojów demokratycznych:
jak powinno być stworzone państwo, żeby można było pozbyć się złych władców bez uciekania się do przemocy?
Odp: Najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie konstytucji stanowiącej, że większością głosów można zmienić rząd.
nie mówimy tu, że większość ma rację lecz, że ta procedura jest najlepszą ze znanych
odrzuca zatem rządy ludu bo to nie lud rządzi, są to raczej rządy prawa
nie ma takiej większości (bez względu na jej wielkość) by zdolna była podważyć rządy prawa, będące podstawą pokojowej zmiany rządu
można przeprowadzić podział ustrojów na demokracje i dyktatury
teoria ludowładztwa rodzi system proporcjonalny a to jest złe (rozdrobnienie partyjne koalicje zanik odpowiedzialności)
Popper bardzo krytycznie ocenia proporcjonalny system wyborczy i mechanizmy, które on utrwala jest przeciwnikiem istnienia zbyt wielu partii, nie będących w stanie tworzyć trwałych i wywiązujących się z przyjętych zobowiązań rządów
Popper jest za dwupartyjnością (wprowadza to odpowiedzialność) stymuluje ciągły proces samokrytyki partii, stwarza warunki ich wzajemnej kontroli oraz zmienia się u steru władzy
odpowiedzialność systemu dwupartyjnym wybory są „dniem sądu” rodzi to innowacyjność partii (poszukiwanie nowych rozwiązań i form działania)
system dwupartyjny zwiększa podatność głównych partii na nowe rozwiązania
1
Teoria polityki - ćwiczenia 11 Justyna Abdank - Kozubska gr. A