Cele ogólne i operacyjne

Cele ogólne wskazują kierunki dążenia ucznia. Akceptując jakiś cel uznajemy wartość dążenia w tym kierunku, a wtedy nauczyciel czuje się zainspirowany do tworzenia uczniom sytuacji sprzyjających tym celom.

Zalety formułowania celów kształcenia w postaci ogólnej:

• Są bogate znaczeniowo

• Akcentują ważne wartości społeczne

• Są perswazyjne

• Są zwięzłe

Wady:

• Wieloznaczność i nieokreśloność

• Założenia idealizujące

• Deklaratywność- czyli chętne godzenie się na dane cele kształcenia, z których niewiele wynika, ponieważ są one realizowane w każdej szkole przez jakąś część uczniów.

• Niejasny adresat

Cele operacyjne stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane. Opis ten powinien być na tyle dokładny, by umożliwić rozpoznanie, czy cel został osiągnięty, a przynajmniej określenie sposobu sprawdzenia wyniku.

Zalety formułowania celów kształcenia:

• Są jednoznaczne

• Wskazują sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty

• Odnoszą się wprost do ucznia

• Mobilizują ucznia i nauczyciela

Wady:

• Względne ubóstwo znaczenia

• Podporządkowanie emocji i motywacji procesom poznawczym

• Poszatkowanie przedmiotu aby uzyskać dostateczną precycję celów operacyjnych, ograniczamy ich zakres i mnożymy liczbę

• pracochłonność

Procedura operacjonalizacji

Przegląd zalet i wad dwu postaci formułowania celów kształcenia dowodzi, że obydwa rodzaje celów są w pewien sposób przydatne i że żaden z nich nie jest w stanie zastąpić drugiego.

Dokonujemy operacionalizacji, gdy uogólniamy cele szczegółowe, zamieniamy cel główny na zbiór celów operacyjnych.

Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym w edukacji. Cele ogólne są często formułowane „odgórnie” tak aby wytyczyć kierunek pracy szkoły lub innej placówki pedagogicznej. Aby osiąganie celów ogólnych nie zawisło w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić, skonkretyzować.

Tylko samodzielne operacjonalizowanie celów przez nauczyciela może przynieść ich wersję najprostszą i w pełni dostosowaną do warunków jego pracy.

Procedura operacjonalizacji:

1. Zapisanie celu w postaci ogólnej

2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel

3. Luźne zapisy celów operacyjnych

4. Selekcja luźnych zapisów- wyeliminowanie tych zapisów które są nie dość operacyjne, czyli nie opisują obserwowanej czynności ucznia

5. Klasyfikacja luźnych zapisów

6. Sformułowanie celów operacyjnych

7. Sprawdzenie celów operacyjnych

8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7

Błędy operacjonalizacji:

1. Zbyt rozdrobnienie celu

2. Preferowanie celów poznawczych

3. Zapominanie o celu ogólnym

4. Zamknięcie zbioru celów operacyjnych

5. Zaniedbanie osiągania celów operacyjnych

Taksonomie celów kształcenia

Taksonomią celów kształcenia nazywamy hierarchiczną klasyfikację wybranej dziedziny celów kształcenia. Można wyróżnić cztery takie dziedziny: emocjonalną, poznawczą, światopoglądową i praktyczną.

Dwie pierwsze są naturalną reprezentacją dwóch aspektów działania edukacyjnego: emocjonalno-motywacyjnego i poznawczego. Dwie pozostałe mają krzyżową konstrukcję co wynika ze splatania i wzajemnego przenikania się tych aspektów.

W dziedzinie emocjonalnej postawy będące osiągnięciami ucznia opierają się głównie na jego własnych działaniach, w dziedzinie poznawczej umiejętności stosowaniem wiadomości w odpowiednich sytuacjach.

Istnieją postawy oparte głównie na uznanych wiadomościach, tworzące razem odrębną dziedzinę światopoglądową, oraz umiejętności wywodzące się z własnych działań tworzące razem z tymi działaniami dziedzinę praktyczną.

Dziedzina emocjonalna cele:

• Uczestnictwo w działaniu

• podejmowanie działania

• nastawienie na działanie

• system działań

Dziedzina poznawcza cele:

• zapamiętanie wiadomości

• Zrozumienie wiadomości

• Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

• Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Dziedzina światopoglądowa cele:

• Przekonanie o prawdziwości wiedzy

• Przekonanie o wartości wiedzy

• Nastawienie na zastosowanie wiedzy

• System zastosowań wiedzy

Dziedzina praktyczna

• Naśladowanie działania

• Odtwarzanie działania

• Sprawność działania w stałych warunkach

• Sprawność działania w zmiennych warunkach

Ograniczenia taksonomii:

• Taksonomie stanowią wspólny język autorów programów szkolnych, książek.

• taksonomie przypominają użytkownikom o wyższych celach kształcenia wybiegających poza posłuszne, ale bierne uczestnictwo w zajęciach.

• Taksonomie nie wyznaczają toku ani metody zajęć edukacyjnych

• Cele uczenia się mogą u poszczególnych uczniów tworzyć inne hierarchie niż ujęcie taksonomii

dziedziny emocjonalna praktyczna światopoglądowa poznawcza

Wiadomości

Działania

Umiejętności

postawy

---