Testy funkcjonalne służące ocenie patologii okolicy stawu barkowego można podzielić na:

- testy orientacyjne;

- testy zapalenia kaletek;

- testy oceniające pierścień rotatorów;

- testy stawu barkowo-obojczykowego;

- testy głowy długiej mięśnia dwugłowego;

- testy stabilności.

Testy orientacyjne

Chwyt Codmana /badanie ruchomości biernej w stawie ramiennym/

Badający stoi za chorym i układa rękę na barku w taki sposób aby kciuk fiksował łopatkę tuż pod jej grzebieniem, palec wskazujący leży nad brzusznym brzegiem wyrostka barkowego, a pozostałe palce znajdują się przed wyrostkiem barkowym.

Drugą ręką badający wykonuje ruch ramieniem pacjenta we wszystkich kierunkach.

INTERPRETACJA : w czasie testu można wykryć trzeszczenia w stawie ramiennym, objawy przeskakiwania /np. zwichnięcie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego/.

Należy zbadać palpacyjnie wrażliwość uciskową najważniejszych punktów kostnych jak: guzek mniejszy i większy kości ramiennej, wyrostek kruczy, staw barkowo-obojczykowy i mostkowo-obojczykowy, ponadto stabilność stawów.

Określany jest również zakres ruchomości biernej i czynnej stawu z pozycji wyjściowej /zerowej/ ze zwróceniem uwagi na pojawiające się dolegliwości bólowe i ich lokalizację.

Znaczne ograniczenie czynnej i biernej ruchomości w stawie ramiennym we wszystkich kierunkach występuje przy tzw. barku zamrożonym.

Test Degi (test ścienny).

Badany wykonuje siad przy ścianie z ugiętymi kolanami lub siad skrzyżny /wówczas dzięki zgięciu w stawach biodrowych i położeniu kolan powyżej miednicy osiągamy stabilizacje odcinka lędźwiowego kręgosłupa/. Polecamy badanemu wykonanie czynnego zgięcia w stawach barkowych /wznos ramion przodem w górę/ przy zachowaniu wyprostu w stawach łokciowych i dotknięcie grzbietem ręki ściany.

INTERPRETACJA : niemożność dotknięcia ściany świadczy o istnieniu ograniczenia ruchu zginania

/kąt między ścianą a osią długą ramienia jest wartością ograniczenia).

UWAGA : jeżeli badany nie może usiąść w w/w. pozycji to test można przeprowadzić w siadzie na krześle lub na stojąco, należy wówczas uważnie obserwować odcinek lędźwiowy kręgosłupa , ponieważ w przypadku ograniczenia ruchu badany będzie kompensował go ruchem w odcinku lędźwiowym (hyperlordoza).

Test Apleya

1. badany odwodzi ramie, wykonuje rotacje zewnętrzną ramienia, a następnie zgina w stawie łokciowym

dotykając kąta przyśrodkowego łopatki po stronie przeciwnej;

2. badany rotuje ramie do wewnątrz, zgina w stawie łokciowym i przywodzi dotykając kąta dolnego łopatki

po stronie przeciwnej.

INTERPRETACJA : niemożność wykonania w/w ruchów świadczy o ograniczeniu ruchomości w stawie barkowym.

Testy zapalenia kaletek

Kaletki

Objawy zapalenia kaletki

Palcem wskazującym i środkowym należy zbadać palpacyjnie od strony bocznej i brzusznej okolicę pod wyrostkiem barkowym.

Przestrzeń podbarkową można poszerzyć przez wykonanie wyprostu lub niewielkiego przeprostu ramienia pacjenta oraz zepchnięciu ku przodowi głowy kości ramiennej kciukiem położonym grzbietowo. Można wtedy dodatkowo zbadać palpacyjnie górną część pierścienia rotatorów i jego przyczep do guzka większego

INTERPRETACJA :zlokalizowany ból uciskowy w przestrzeni podbarkowej świadczy o zapaleniu kaletki podbarkowej oraz o chorobie pierścienia rotatorów.

Testy oceniające pierścien rotatorów

Pierścień rotatorów - objawy zespołu cieśni

Przy zespole ciasnoty podbarkowej mamy do czynienia z bolesnym zaburzeniem funkcji barku, które pojawia się w czasie stykania się ścięgien rotatorów z przednim brzegiem stropu barku i/lub stawem barkowo-obojczykowym

Leżące pod stropem ramienia struktury anatomiczne w warunkach fizjologicznych dysponują niewielką przestrzenią. Ulega ona dodatkowemu ograniczeniu w czasie odwodzenia, gdy guzek większy przemieszcza się pod strop stawu.

Ograniczenie przestrzeni zagraża zwłaszcza mięśniowi nadgrzebieniowemu. Przestrzeń dla jego ruchu jest ograniczona przez przednią część wyrostka barkowego, więzadło kruczo-barkowe, staw barkowo-obojczykowy i wyrostek kruczy.

Pierścień rotatorów oraz kaletka mogą przy odwodzeniu ramienia zostać uciśnięte do przedniego brzegu wyrostka barkowego, a przy rotacji wewnętrznej do wyrostka kruczego. Mamy wtedy do czynienia z ciasnotą podbarkową lub podkurczą.

Większe dolegliwości bólowe sprawia czynne niż bierne odwodzenie ramienia.

We wczesnym okresie, po przerwaniu pierścienia rotatorów dochodzi jedynie do ograniczenia czynnego zakresu ruchów, bierny pozostaje bez zmian.

Przy uszkodzeniach zastarzałych lub zaawansowanym zespole cieśni podbarkowej obserwujemy ograniczenie ruchomości, jak przy barku zamrożonym.

Test drop-arm - ( test opuszczania ramienia lub opadającego ramienia }

Badany w pozycji siedzącej, kończyna górna badanego jest biernie odwodzona w stawie barkowym do ok. 120 stopni /przy wyprostowanym stawie łokciowym/. Następnie polecamy pacjentowi utrzymanie tej pozycji

i powolne przywodzenie ramienia.

INTERPRETACJA - trudności w utrzymaniu ramienia , ból lub niemożność utrzymania pozycji i nagłe opadnięcie ramienia świadczy o uszkodzeniu lub rozerwaniu pierścienia rotatorów

Test mięśnia nadgrzebieniowego Jobe'a

W pozycji stojącej lub siedzącej ramie pacjenta przy wyprostowanym stawie łokciowym jest czynnie odwodzone do 90^o w zgięciu horyzontalnym 30^o i rotacji wewnętrznej. W czasie wykonywania ruchu badający wywiera od góry nacisk na przedramiona pacjenta.

INTERPRETACJA : test jest dodatni, jeżeli wywołuje ból, pacjent nie jest w stanie odwieść ramienia do 90 ^o

oraz utrzymać go wbrew naciskowi.

Test podobny do opisanego przez Jobe'a można wykonć oceniając mięsień podłopadkowy. Polegaj on na utrzymaniu kończyn górnych odwiedzonych do 90^o z wyprostowanymi stawami łokciowymi i dłońmi zwróconymi ku górze /w maksymalnej rotacji zewnętrznej/.

Pojawiający się w czasie wykonywania testu ból i trudności w utrzymaniu pozycji świadczy o patologii mięśnia podłopatkowego.

Ponieważ za rotację wewnętrzną odpowiedzialne są też mięśnie piersiowy większy i najszerszy grzbietu to

w przypadku gdy występują w nich zmiany chorobowe test nie jest wystarczająco specyficzny.

Test mięśnia podłopatkowego

Przy nie w pełni zbliżonym do tułowia stawie łokciowym zgiętym do 90 ^o porównuje się w obu stawach ramiennych bierną rotację zewnętrzną (a), a następnie czynną rotację wewnętrzną przeciw oporowi.

INTERPRETACJA : zwiększona w porównaniu z drugą stroną bierna rotacja zewnętrzna świadczy

o uszkodzeniu mięśnia podłopatkowego /utrata funkcji mięśnia podłopatkowego/.

Choroby mięśnia podłopadkowego objawiają się również osłabieniem czynnej rotacji wewnętrznej przeciw oporowi i towarzyszącymi jej dolegliwościami bólowymi.

Specyficznym testem dla mięśnia podłopadkowego jest czynna rotacja wewnętrzna za plecami /przy łokciu zgiętym do 90 ^o (b) /.

Test mięśnia podgrzebieniowego

Ramiona pacjenta zwisają wzdłuż tułowia, stawy łokciowe zgięte do 90 ^o. Pacjent wykonuje rotacje zewnętrzną przeciw oporowi. INTERPRETACJA : ból lub osłabienie rotacji zewnętrznej świadczą o patologii mięśnia podgrzebieniowego /zwykle o jego uszkodzeniu ponieważ w większości przypadków przerwanie mięśnia podgrzebieniowego nie sprawia dolegliwości bólowych/.

Bolesny łuk /zespół ciasnoty podbarkowej/

Z pozycji pośredniej wykonywane jest czynne odwodzenie ramienia.

INTERPRETACJA :ból przy odwodzeniu w zakresie 70-120 ^o świadczy o uszkodzeniu ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, które w tym czasie jest uciskane między guzkiem większym i wyrostkiem barkowym /zespół ciasnoty podbarkowej/. Powyżej kąta 120 ^o dolegliwości bólowe zwykle nie występują.

Przyczyną ciasnoty podbarkowej i bolesnego łuku oprócz całkowitych lub częściowych uszkodzeń pierścienia rotatorów mogą być również obrzęki i zapalenia kaletek, zmiany na brzegu wyrostka barkowego oraz zwyrodnienia stawu barkowo-obojczykowego /ból powyżej 120 ^o/.

Test łopatki skrzydłowatej

Pozycja siedząca lub stojąca z kończynami górnymi swobodnie zwieszonymi. Badany unosi kończyny górne /zgina/ do 90 ^o. Odstawanie przyśrodkowego brzegu łopatki wskazuje na ubytek funkcji mięśnia zębatego przedniego /często wynik uszkodzenia lub ucisku nerwu piersiowego długiego/.

Staw barkowo-obojczykowy

Połączenie stawowe między dalszym końcem obojczyka i wyrostkiem barkowym łopatki. Torebkę stawową wzmacnia szerokie więzadło barkowo-obojczykowe i więzadło kruczo-obojczykowe.

Zmiany zwyrodnieniowe w stawie barkowo-obojczykowym zmniejszają przestrzeń pod wyrostkiem barkowym

i powodują często dolegliwości bólowe, które pojawiają się w czasie ruchu i przy ucisku okolicy stawu.

W stanach patologicznych można również palpacyjnie wybadać kostne pogrubienie brzegów stawu.

W stawie barkowo-obojczykowym często dochodzi do uszkodzeń torebkowo-więzadłowych takich jak:

- skręcenie stawu barkowo-obojczykowego bez większego uszkodzenia torebki stawowej i więzadeł;

- podwichnięcie z uszkodzeniem więzadła barkowo-obojczykowego;

- zwichnięcie z dodatkowym uszkodzeniem więzadła kruczo-obojczykowego.

Bolesny łuk barkowo-obojczykowy

Z pozycji neutralnej badany odwodzi kończynę górną.

INTERPRETACJA : w końcowej fazie odwodzenia kończyny, w zakresie 140-180 ^o pojawiają się dolegliwości bólowe związane z rotacją obojczyka /często przy zmianach zwyrodnieniowych stawu barkowo-obojczykowego/.

Test forsownego przywodzenia kończyny górnej /skrzyżowanego przywodzenia/

Kończyna górna po stronie badanej odwiedzona do 90 ^o, a następnie przywodzona w płaszczyźnie horyzontalnej ku stronie zdrowej.

INTERPRETACJA : bóle w stawie barkowo-obojczykowym podczas przywodzenia kończyny świadczą o zmianach patologicznych stawu lub przednim zespole ciasnoty.

Test przemieszczania dalszego końca obojczyka

Dalszy koniec obojczyka jest ujmowany dwoma palcami i poruszany we wszystkich kierunkach

INTERPRETACJA: zwiększona ruchomość dalszego końca obojczyka świadczy o niestabilności stawu. Jeżeli mamy do czynienia jedynie ze zmianami zwyrodnieniowymi przy wykonywaniu testu pojawiają się dolegliwości bólowe.

Objaw klawisza

Ból i sprężynowanie /balotowanie/ części dystalnej obojczyka względem wyrostka barkowego pod wpływem ucisku spowodowane uszkodzeniem więzadeł.

Badanie ścięgna mięśnia dwugłowego

Test Yergasona /badanie funkcjonalne ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowe/

Badany siedzi /ew. leży/ z ramieniem przywiedzionym do tułowia i stawem łokciowym zgiętym 90 ^o . Badający jedną ręką stabilizuje ramię badanego /przyciskając do tułowia/, jednocześnie palpcyjnie bada okolice bruzdy międzyguzkowej, drugą ręką chwytem jak przy powitaniu oporuje pacjentowi ruch supinacji i zgięcia w stawie łokciowym.

INTERPRETACJA : w trakcie próby wykonania ruchu supinacji i zgięcia przedramienia przeciw oporowi dochodzi do silnego napięcia m in. ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia przebiegającego

w bruździe międzyguzkowej. Ból przy wykonywaniu testu a często sam ucisk ścięgna w bruździe międzyguzkowej świadczy o patologii tego ścięgna.

Test trzasku / badanie przemieszczania ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego/

Badający palcem wskazującym i środkowym ocenia bruzdę międzyguzkową, drugą ręką chwytem za staw promieniowo-nadgarstkowy odwiedzionej do 85 ^o i zgiętej do kąta prostego w stawie łokciowym kończyny

pacjenta wykonuje bierne naprzemienne ruchy rotacyjne w stawie ramiennym.

INTERPRETACJA :W przypadku podwichnięcia ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego z bruzdy międzyguzkowej można palpacyjnie wyczuć przeskakujące ścięgno.

Testy stabilności stawu ramiennego

Przedni test obronny /test prowokujący dyslokacje barku lub test obawy/

Badany w pozycji siedzącej. Badający biernie odwodzi ramię badanego i zgina staw łokciowy do 90 stopni, a następnie rotuje ramie na zewnątrz, jednocześnie stabilizując bark od tyłu. Test przeprowadza się kolejno przy 60, 90,120 ^o odwiedzenia w stawie ramiennym /dla oceny więzadła obrąbkowo-ramiennego górnego, środkowego i dolnego/.

INTERPRETACJA : jeśli podczas wykonywania biernego ruchu rotacji stwierdza się zwiększenie napięcia mięśni przedniej strony barku, a badany odczuwa ból można wnioskować o istnieniu przedniej niestabilności.

Test można przeprowadzić w leżeniu tyłem /staw ramienny na brzegu stołu/ . Mięśnie są wówczas bardziej

rozluźnione, a wartość diagnostyczna testu większa.

Tylny test obronny

Jedna ręka badającego leży pod łopatką, druga obejmuje kończynę górną za staw łokciowy. Przez wykonanie osiowego, skierowanego w kierunku grzbietowym nacisku na odwiedzione, zgięte w płaszczyźnie horyzontalnej 90 ^o i zrotowane do wewnątrz ramie badający stara się podwichnąć grzbietowo głowę kości ramiennej.

INTERPRETACJA :Przy wiotkości torebkowo-więzadłowej dochodzi do podwichnięcie lub nawet zwichnięcia głowy kości ramiennej z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi.

Test szufladki przedniej i tylnej

Pacjent siedzi. Badany stoi za nimi jedną ręką obejmuje i stabilizuje obojczyk oraz górny brzeg łopatki, drugą ręka wykonuje ruchy barku /głowy kości ramiennej/ w kierunku brzusznym i grzbietowym.

INTERPRETACJA : wyraźna brzuszna i grzbietowa ruchomość głowy kości ramiennej /z bólem lub bez/ świadczy o niestabilności.

Test można wykonać również w pozycji leżącej tyłem.

Objaw rowka /dolna szufladka/

Badany siedzi lub stoi. Badający jedną ręką stabilizuje zdrowy staw ramienny , a drugą pociąga rozluźnione ramie pacjenta w kierunku dystalnym chwytem ponad stawem łokciowym pozostającym w niewielkim zgięciu

INTERPRETACJA : przy dolnej niestabilności głowy kości ramiennej poniżej wyrostka barkowego powstaje wyraźnie widoczne zagłębienie /objaw rowka/.

Wielkość niestabilności można ocenić na funkcjonalnych zdjęciach radiologicznych /z ciężarkami w rękach/.

Punkty szczytowe nadkłykci kości STAW ŁOKCIOWY

ramiennej ze szczytem wyrostka łokciowego przy zgiętym stawie łokciowym powinny tworzyć równoramienny trójkąt Hutera.

W pełnym wyproście stawu łokciowego punkty te tworzą linię Hutera. Wyrostek łokciowy powinien znajdować się pośrodku tej linii lub minimalnie przyśrodkowo.

Odchylenia od prawidłowości linii lub trójkąta Hutera świadczą o zaburzeniach nasady dalszej kości ramiennej, wyrostka łokciowego lub wzajemnego ich ułożenia.

Test wymuszonego koślawienia /szpotawienia/ - wskazuje na niestabilność więzadłową

Pacjent siedzi, kończyna górna badana w wyproście. Badający jedną ręką stabilizuje ramie od strony przyśrodkowej /bocznej/, drugą chwytem za przedramie przywodzi /odwodzi/ w stawie łokciowym

INTERPRETACJA :oceniana jest stabilność więzadeł pobocznych po stronie promieniowej /łokciowej/ stawu łokciowego.

Należy porównać obie kończyny zwracając uwagę na ewentualne dolegliwości bólowe.

Test Thomsona /łokieć tenisisty- zespół bolesności bocznego przedziału stawu łokciowego/

Nadgarstek pacjenta w niewielkim wyproście, palce zaciśnięte w pięść, staw łokciowy wyprostowany. Badający jedną ręką fiksuje nadgarstek chorego, drugą obejmuje pięść. Badany prostuje pięść i zgina grzbietowo nadgarstek oraz pronuje przedramię przeciw oporowi badającego.

INTERPRETACJA: znaczny ból nad nadkłykciem bocznym kości ramiennej i głowy kości promieniowej wskazuje na zespół przeciążeniowy prostowników

Łokieć golfisty - zespół bolesności przyśrodkowego przedziału stawu łokciowego

Kończyna górna pacjenta zgięta w stawie łokciowym i dłoniowo w stawie nadgarstkowymi.

Badający jedną ręką fiksuje ramie badanego drugą oporuje ruch zgięcia dłoniowego i supinacji.

INTERPRETACJA: ból okolicy nadkłykcia przyśrodkowego wskazuje na zespół przeciążeniowy zginaczy.

---