24. Układ krążenia

Składa się z układu krwionośnego i układu chłonnego.

Układ krwionośny:

Serce - worek mięśniowo-łącznotkankowy, pełniący rolę pompy

Naczynia krwionośne:

- tętnice

- tętniczki

- naczynia włosowate

- żyły

- żyłki.

SERCE

Szkielet serca - zbudowany z tkanki łącznej właściwej zbitej (Zawiera dużo włókien kolagenowych)

Rola:

- wzmocnienie mechaniczne

- podtrzymuje i stabilizuje mięśnie serca.

Tworzą go:

1. przegroda błoniasta - ma budowę rozcięgna (włókna kolagenowe układają się w regularne błony)

2. pierścienie włókniste - tworzą przegrody między przedsionkami i komorami, oraz otaczają ujścia przedsionkowo-komorowe.

3. trójkąty włókniste - położone w miejscach zetknięcia pierścieni włóknistych

Pierścienie i trójkąty włókniste zawierają wiele włókien sprężystych, w trójkątach mogą być także wysepki tkanki chrzęstnej szklistej.

Ściana serca składa się z 3 warstw:

- wsierdzie

- śródsierdzie

- nasierdzie

Wsierdzie endocardium

• grubsze w przedsionkach niż w komorach

• warstwy:

- śródbłonek

- warstwa podśródbłonkowa - tkanka łączna luźna (fibroblasty, włókna kolagenowe, niewiele sprężystych)

- warstwa mięśniowo-sprężysta, o zbitym utkaniu - zawiera włókna sprężyste, kolagenowe i miocyty gładkie

- warstwa podwsierdziowa - łączy wsierdzie ze śródsierdziem - zawiera dużo naczyń krwionośnych, komórki tłuszczowe żółte.

Śródsierdzie myocardium

• najgrubsza warstwa ściany serca

• grubsza niż w ścianie komór niż przedsionków

• zawiera komórki mięśnia sercowego, niewielki ilości tkanki łącznej luźnej, oraz naczynia krwionośne

Nasierdzie epicardium

• zewnętrzna warstwa ściany serca (jednocześnie trzewna część worka osierdziowego)

• zbudowane z tkanki łącznej właściwej pokrytej nabłonkiem surowiczym.

Osierdzie pericardium

• łącznotkankowy worek

• składa się z warstwy: surowiczej (leży od strony światła, pokryta nabłonkiem surowiczym - mezothelium) oraz zewnętrznej.

• Obie zbudowane z tkanki łącznej włóknistej

Zastawki serca

• Zbudowane z 3 warstw:

- środkowa - z tkanki łącznej włóknistej jest przedłużeniem włóknistego pierścienia przedsionkowo-komorowego

- zewnętrzne - zdwojone wsierdzie.

UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA

Impulsy powodujące rytmiczne skurcze serca powstają i są rozprowadzane w układzie przewodzącym serca zawierającym zmodyfikowane komórki mięśniowe.

• Układ włókien mięśniowych wspólnych dla całego serca

• Oddzielony od właściwego mięśnia sercowego delikatną warstwą tkanki łącznej

• Włókna zawierają niewiele elementów kurczliwych natomiast bogate są w sarkoplazmę

• Tkanka jest „rozrusznikiem” dla potencjałów czynnościowych mięśnia sercowego - błona komórkowa charakteryzuje się zdolnością do rytmicznej, spontanicznej depolaryzacji

• Zdolność do automatycznego wytwarzania bodźców wywołujących skurcz mięśnia sercowego

Komórki układu przewodzącego:

• Nie ma układu cewek T

• Zawierają znacznie mniej miofibryli o nieregularnym układzie miofilamentów

• Często spotyka się delikatne filamenty, podobne do tych z okresu rozwoju płodowego

• Liczba mitochondriów jest mała (mniejsze zużycie tlenu)

• Duża zawartość glikogenu, zawsze wykrywa się krople tłuszczu

• Siateczka sarkoplazmatyczna jest mniej rozwinięta.

Układ przewodzący - tworzą go:

1. węzeł zatokowo-przedsionkowy

2. szlak międzywęzłowy (Torela)

3. węzeł przedsionkowo-komorowy

4. pęczek Hisa i jego odgałęzienia

5. włókna Purkinjego - przewodzą impulsy 14-krotnie szybciej niż komórki mięśniowe serca i tylko one przewodzą impulsy poprzez elementy szkieletu serca; są bardziej wytrzymałe na niedotlenienie.

Rodzaje komórek

1. 99% masy mięśniowej stanowią komórki robocze.

• Zapewniają funkcję skurczową serca

• Duża ilość miofibryli, mitochondriów, kształt prostokątny, kanaliki T, rozbudowana siateczka sarkoplazmatyczna

• Wstawki

• Komórki z 1 lub 2 jądrami położonymi centralnie

• Nie następuje ich regeneracja, nie mogą się dzielić

komórki układu bodźcoprzewodzącego

• komórki P - pozbawione elementów kurczliwych, posiadające zdolności rozrusznikowego (węzeł zatokowy, przedsionkowo-komorowy)

• komórki Purkiniego - długie komórki o dużej średnicy, tworzące włókna, służące do przewodzenia pobudzenia do komórek roboczych (pęczek Hisa i odnogi pęczka, włókna Purkiniego)

3. Kardiomiocyty przejściowe - komórki T

• Położone między komórkami roboczymi i układu bodźcoprzewodzącego

4. komórki wydzielnicze

• głównie w przedsionkach

KOMÓRKI P

• najliczniejsze w węźle zatokowo-przedsionkowym, w mniejszej liczbie w drugim węźle.

• Stykają się tylko ze sobą i komórkami pośrednimi, które stanowią jedyne połączenie z resztą serca

• Symbol P pochodzi od kilku cech

• Są plade (pale) na preparatach histologicznych

• Posiadają wiele cech prymitywnych komórek mięśnia sercowego (primitive)

• Są rozrusznikami, generatorami pobudzeń (pacemaker).

• Cytoplazma komórek P zawiera nieliczne rozproszone organelle i sprawia wrażenie pustej, ponieważ jest w niej niewiele glikogenu

• Są jajowate lub zaokrąglone, o powierzchni gładkiej, tworzą skupienia

• Brak zakończeń nerwowych

• Mało miofibryli

• Jądro pojedyncze, położone centralnie

• Zawierają nieliczne lizosomy.

KOMÓRKI PURKINJEGO

• Podstawowy składnik pęczka przedsionkowo-komorowego i odnóg

• Liczne w drogach łączących węzły, ale tu są przemieszane z kardiomiocytami

• Dużo przy brzegach węzłów

• Są szerokie i krótsze od komórek kurczliwych

• Mało miofibryli i mało miofilamentów w nich, dlatego są blade w preparatach

• Miofibryle ułożone równolegle do siebie

• Szybko przewodzące, dzięki wstawkom

• Jądro w środku

• Komórki łączą się koniec do końca, rzadziej koniec do boku, za pośrednictwem wstawek.

KOMÓRKI TYPU PRZEJŚCIOWEGO

• Stanowią twory pośrednie między komórkami P i bardziej złożonymi komórkami kurczącymi się

• Są one wydłużone, ale krótsze i węższe niż te ostatnie

• Są cienkie, przewodzą pobudzenie powoli

• Całkowicie dominują w 2 węźle

• W węźle zatokowo-przedsionkowym jest ich więcej niż komórek P

• Komórki pośrednie łączą się ze sobą, z komórkami P i kurczliwymi

BUDOWA NACZYŃ KRWIONOŚNYCH

Wspólny plan budowy, który jest nieco różny.

Występują 3 warstwy i tętnice i żyły różnią się grubością tych warstw.

TĘTNICE

• Tętnice typu sprężystego (duże)

• Tętnice typu mięśniowego (średnie, małe i tętniczki)

Tętnica typu sprężystego (aorta, tętnica wspólna szyjna, podobojczykowa i płucna)

Ściana tętnic jest gruba w stosunku do światła, zbudwana z 3 warstw:

1. błona wewnętrzna (tunica intima)

2. błona środkowa (tunica media)

3. błona dodatkowa (tunica adventitia)

Aorta

Błona zewnętrzna

- stosunkowo gruba,

- zbudowana z warstw:

1. śródbłonek

2. błona podstawna

3. warstwa podśródbłonkowa z tkanki łącznej właściwej

4. blaszka sprężysta wewnętrzna - nagromadzenie włókien sprężystych, kolagenowych, fibroblastów i miocytów gładkich

Błona środkowa - najgrubsza, zawiera błony sprężyste zbudowane z elastyny (okienkowe)

Błona zewnętrzna - gruba, zawierająca dużo włókien kolagenowych, mało sprężystych, żyły i tętnice (naczynia naczyń).

Tętnica typu mięśniwoego

Są to tętnice średniego kalibru, do 10 mm średnicy

Błona wewnętrzna: najgrubszą warstwę stanowi warstwa sprężysta wewnętrzna

Błona środkowa: zbudowana z 30-40 warstw miocytów gładkich ułożonych okrężnie; między nimi kolagen i elastyna

Błona zewnętrzna: oddzielona od błony środkowej sprężystą blaszką zewnętrzną

Tętnice małego kalibru i tętniczki różnią się średnicą i liczbą warstw miocytów gładkich tworzących ściany. Tętnice małego kalibru: 4 warstwy miocytów gładkich max., a tętniczki - 1 warstwa.

ŻYŁY

Mają cieńsze ściany w stosunku do światła. Wyróżnia się:

Żyły dużego, średniego kalibru, małego kalibru i żyłki.

Żyły dużego kalibru mają śródbłonek ciągły, grubą błonę zewnętrzną zawierającą naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy

Ściana wiotka często ulega zapadnięciu

Żyły małego kalibru mają śródbłonek porowaty o nieciągłej błonie podstawnej. Ich ściana jest tak samo przepuszczalna jak naczyń włosowatych.

W reakcjach alergicznych pod wpływem histaminy wydzielanej przez komórki tuczne następuje rozszerzenie żyłek, zwiększenie ich przepuszczalności i to prowadzi do spadku ciśnienia krwi, ucieczki płynu do tkanek (objawy alergii).

cecha	tętnica	żyła
Grubość ściany	większa	mniejsza
Podział na warstwy	wyraźny	zatarty
Najgrubsza warstwa	Tunica media	przydanka
Włókna sprężyste	liczne	nieliczne
Budowa medii	błona mięśniowa lub blaszki sprężyste	komórki mięśniowe i włókna kolagenowe
Komórki mięśniowe w intimie i przydance	rzadko	często
zastawki	brak	obecne

	Żyły górnej części ciała	Żyły dolnej części ciała
Błona wewnętrzna	Słabo rozwinięta, brak w-wy podśródbłonkowej	Silnie rozwinięta (występuje warstwa podśródbł., kom. m. gładkie, więcej zastawek)
Błona środkowa	Słabo rozwinięta	Dobrze rozwinięta
Błona zewnętrzna	Słabo rozwinięta, brak komórek mięśniowych gładkich	Silnie rozwinięta, liczne kom. mięśniowe gładki o układzie podłużnym

4

---