Niesterydowe leki przeciwzapalne

(NLPZ)

Wszystkie NLPZ działają przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, i przeciwzapalnie. Leki te w przeciwieństwie do opioidów nie dają uzależnienia. Nawet w dużych dawkach nie działają narkotycznie. Stosowane w bólach o mniejszym nasileniu (bóle głowy, stawów)

Fazy stanu zapalnego

Stan zapalny - reakcja organizmu na działanie czynników fizycznych, chemicznych i mechanicznych.

1. Faza ostra - działanie bodźca powoduje rozpad pierwotnych komórek efektorowych (komórki nabłonka, komórki tuczne, płytki krwi). Z pierwotnych komórek uwalniają się mediatory pierwszego rzędu - histamina, serotonina, bradykinina, PAF (czynnik aktywujący płytki). Mediatory te aktywują wtórne komórki efektorowe - limfocyty B i T, makrofagi, i granulocyty. Makrofagi i granulocyty produkują cytokiny stanu zapalnego: IL-1, IL-6, TNF-

2. Faza przewlekła - następuje synteza eikozanidów, które razem z histaminą i bradykinina depolaryzują włókna nerwowe, zwiększając przepuszczalność naczyń, powodują obrzęki i wzrost temperatury ciała. Długotrwałe utrzymujący się stan zapalny prowadzi do....

Mechanizm działanie NLPZ

(kaskada kwasu arachidonowego)

Z fosfolipidów błonowych enzym fosfolipaza uwalnia kwas arachidonowy. Kwas ten jest substratem dla dwóch enzymów:

• Cyklooksygenazy - COX

• Lipooksygenazy - LOX

LOX wytwarza leukotrieny (np. LTA₄). Leukotrieny są najsilniejszym czynnikiem kurczącym mięśnie gładkie oskrzeli. Hamowanie działania leukotrienów jest stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej.

W wyniku działania LOX powstają cykliczne endonadtlenki: PGG₂, PGH₂. Powodują one hiperanglezję (zwiększają uczucie bólu) i agregację płytek krwi. Cykliczne nadtlenki są substratem dla trzech syntetaz:

• Prostaglandynowa

• Prostacyklinowa

• Tromboksanowa

Syntetaza tromboksanowa w płytkach krwi wytwarza TXA₂. Tromboksan kurczy naczynia krwionośne i nasila agregację płytek krwi.

Syntetaza prostacyklinowa w śródbłonku naczyń wytwarza prostacyklinę PGI₂. Rozszerza ona naczynia krwionośne i hamuje agregacje płytek krwi.

Pod wpływem syntetazy prostaglangynowej powstają prostaglandyny: PGF₂, PGE₂, PGD_2. Powodują one hiperanglezję, są czynnikami ochronnymi błony śluzowej żołądka, zwiększają filtrację w kłębuszkach nerkowych.

PGE₂ - rozkurcza naczynia

PGF₂ - kurczy naczynia i mięsień macicy

Wszystkie nasilają agregację płytek krwi.

Istnieją dwa izomery cyklooksygenaz: COX 1 i 2. Oba są niezbędne w zdrowym organizmie. Stanowią czynnik ochrony błony śluzowej żołądka, odpowiadają za filtrację w nerkach. W stanie zapalnym aktywność COX 1 wzrasta kilkukrotnie, a COX 2 kilkudziesięciokrotnie. Nowoczesne NLPZ blokują silniej COX2 niż COX1.

U człowieka:

COX1 →tromboksan

COX2 →prostacyklina

Stosowanie tzw koksybów całkowicie znosiło aktywność COX2. Ich stosowanie prowadziło do stanów zakrzepowych, zawałów, zatorów. Zostały one wyrejestrowane.

Miarą skuteczności NLPZ jest ich stosunek hamowania COX2/COX1. Im wyższy tym lepszy lek .

Fosfolipidy

(hamują) GKS fosfolipaza A₂

Kwas arachidonowy

COX NLPZ(hamują) LOX

PGG₂ LTA₄

PGH₂

PGF₂ PGI₂ TXA₂

PGE₂

PGD₂

Działania niepożądane NLPZ:

• Owrzodzenia i krwawienie z przewodu pokarmowego

• Zatrzymanie wody → obrzęki

• Zaburzenie psychiczne

• Uszkodzenie szpiku

• Alergie i skurcz oskrzeli

• Uszkodzenie wątroby

Podział NLPZ

1. Pochodne kwasu salicylowego

2. Pochodne kwasu fenylopropionowego

3. Pochodne kwasu fenamowego

4. Pochodne kwasu fenylooctowego

5. Pochodne indolu

6. Pochodne pyrazolonu

7. Oksykany

8. Pochodne naftylobutanonu

9. Koksyby

10. Inne

Ad 1 pochodne kwasu salicylowego

• Kwas salicylowy (dziś głównie zewnętrznie)

• Salicylan sodu (zewnętrznie w maści)

• Amid kwasu salicylowego - Scorbolamid

• Kwas acetylosalicylowy (ASA)

Działanie:

• Przeciwbólowo,

• Przeciwgorączkowo,

• Przeciwzapalnie

• antyagregacyjnie na płytki krwi (jako jedyny hamuje COX)

• zmniejsza wrażliwość ośrodka oddechowego na CO₂

• Zaburza fosforylację oksydacyjną

• Zaburza ukrwienie nerek

Działania niepożądane:

• Uszkodzenie błony przewodu pokarmowego z powodu braku PGE₂

• Podając ASA przez 7 dni w dawce 1,5 g w kale wykryjemy krew utajoną

• Zespół Reya - ciężkie uszkodzenie wątroby i mózgu po podaniu salicylanów u dzieci w przebiegu infekcji wirusowych

• Alergie i stany skurczowe oskrzeli u osób wrażliwych a powodu braku PGE₂ i nadmiaru leukotrienów C

Przeciwwskazania

• Wiek do 12 lat

• Czynna choroba wrzodowa

• Nadwrażliwość

Wskazania:

• Bóle głowy, mięśni, stawów

• Reumatoidalne zapalenie stawów i kręgosłupa (RZSK) i inne choroby reumatyczne

Preparaty:

Kwas acetylosalicylowy - Polopiryna, Aspiryna,

Salicylan choliny - Cholinex, Sachol

Kwas acetylosalicylowy + glicyna - Asprocol

Ad 2. Pochodne kwasu fenylopropionowego

• Ketoprofen - Ketonal, Ketonal forte, Biprofemid, Profenid, Ketoprom, Fastum, Ketopronil, Profenal

Odwracalny inhibitor COX

Wskazania: RZSK

• Naproksen - Naproksen, Apo-Naproksen, Anapren, Aleve

Czas półtrwania: 15h

• Ibuprofen

Lek stosunkowo dobrze hamuje COX₂ w porównaniu z innymi lekami starej generacji. Działa najsłabiej drażniąco na błonę śluzową żołądka

Ibuprofen - Ibum, Nurofen

Stosuje się izomer prawoskrętny

Dexibuprofen - Seractil

Flurbiprofen - Strepsils dolointensiv

Ad 3. Pochodne kwasu fenamowego

• Kwas mefenaminowy - Mefenit

Działa silnie przeciwbólowo

Wskazany w dnie moczanowej

Ad 4. Pochodne kwasu fenylooctowego

• Diclofenac - Diclofenac, Diclac, ApoDiclo, dicloberl, Dicloduo, Majamil, Voltaren, Olfen, Naklofen, Cetaflam, Veron, VoltarenActi

Dobrze hamuje aktywność COX₂, mimo, że należy do starych NLPZ

Działa przeciwzapalnie w sile zbliżonej do Indometacymy (b. Silnie)

Ad. 5. Pochodne indolu

• Indometacyna - Metindol, Indolid, elmetacin

Działa silnie przeciwbólowo i bardzo silnie przeciwzapalnie

Najsilniejszy NLPZ starej generacji

Działa kilkaset razy silniej niż ASA

Wykazuje bardzo silne działanie uszkadzające błonę śluzową żołądka

Po podaniu standardowej dawki 30% ma krwawienia z błony śluzowej żołądka

Rzadziej od Pirazolonu powoduje uszkodzenie szpiku

Działania niepożądane ograniczyło wprowadzenie proleku:

• Acemeteryna - Rantulid forte, Rantulid retard

Ad. 6. Pochodne pirazolonu

Fenylobutazon - Butapirol

Fenazon

Aminofenazon zaliczamy je również do leków przeciwgorączkowych

Metamizol sodowy

Fenylobutazon wykazuje silne działanie przeciwzapalne, a słabsze przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Lek wiąże się z białkiem osocza w 98%. Powoduje czerwone zabarwienie moczu.

Działania niepożądane:

• Uszkodzenie szpiku

• Trombocytopenia i leukopenia

• Obrzęki, zatrzymanie wody w ustroju

Wskazania:

• ZZSK

• RZS

Przeciwwskazania:

• Choroba wrzodowa

• Nadciśnienie

Ad 7. oksykany

• Piroxicam - Piroxicam, ApoPiroxicam

Jedyny NLPZ, którego czas półtrwania = 24h

Silny inhibitor COX₁

W 98% wiąże się z białkami osocza

Wskazania:

• Choroby reumatyczne

• Silne bóle w dnie moczanowej

• Meloxicam - Meloxicam, Meloxam, Aglan, Movalis

Jest to inhibitor COX₂

Czas półtrwania = 24 h

W niewielkim stopniu zaburza czynność przewodu pokarmowego

Hamuje COX₂/COX₁ = 10:1

Ad 8. Pochodne naftylobutanonu

Nabumeton - Relifex

Czas półtrwania = 24h

Inhibitor COX₂

Ad 9. Koksiby (już ich nie ma)

Rofeksyb - Vioxx

Celehoksyb

Ad 10. Inne

Nimesulid - Nimesil, Aulis

Inhibitor COX₂

Działa głównie przeciwbólowo i przeciwzapalnie

Wskazania: choroby reumatyczne

---