Niesteroidowe leki

przeciwzapalne (NLPZ)

Nieopioidowe leki przeciwbólowe:



Leki przeciwbólowe + działanie
przeciwgorączkowe (paracetamol)



Leki przeciwbólowe + działanie
przeciwgorączkowe + działanie
przeciwzapalne ( NLPZ)

Kwas arachidonowy



Wchodzi w skład fosfolipidów błon komórkowych



Prekursor do syntezy eikozanoidów (prostanoidów i

lekutrienów)



Kwas arachidonowy odszczepiony od fosfolipidu

błonowego może zostać przekształcony przez inne enzymy



2 szlaki przemian kwasu arachidonowego :

Prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany

(cyklooksygenaza)

Leukotrieny (lipooksygenazy)
Prostaglandyny – regululacja kurczliwości naczyń

krwiomośnych, mediatory procesów zapalnych,

uczestniczą w przekazywaniu bodźców bólowych

Leukotrieny – reakcje zapalne, alergiczne



Eikozanoidy pojawiają się w tkance objętej

stanem zapalnym, powodując wraz z histaminą i

bradykininą rozkurcz i wzrost przepuszczalności

naczyń krwionośnych.



Następuje migracja komórek z krwi do objętej

zapaleniem tkanki i uczestniczą wraz z Ach i

bradykininą w wyzwalaniu impulsów bólowych.



Następuje wzrost temperatury ciała w wyniku

rozregulowania ośrodka termoregulacji, gdzie

szczególną rolę odgrywają prostaglandyny

(czynniki gorączkotwórcze nasilają ich biosyntezę)

Mechanizm działania:



Hamowanie produkcji prostanoidów



Inhibicja cyklooksygenaz (COX-1, COX-2)



Z hamowaniem syntezy prostaglandyn przez

COX wiążą się korzyści terapeutyczne

(działanie przeciwbólowe, działanie

przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, działanie

antyagregacyjne – zablokowanie syntezy

tromboksanu) oraz działania niepożądane

(spadek wytwarzania prostaglandyn, które

pobudzają wydzielanie śluzu w żołądku, sprzyjają

proliferacji komórek nabłnkowych – wrzody)

NLPZ:



Duża grupa leków o różnorodnej budowie
chemicznej i różnorodnych możliwościach
zastosowania



Cechy wspólne: identyczne podstawowe
właściwości farmakologiczne, podobny
podstawowy mechanizm działania,
zbliżone działania niepożądane

Właściwości:



Działanie p/bólowe, p/zapalne,

p/gorączkowe



Stosowane w leczeniu chorób

reumatycznych



Znoszenie bólu umiarkowanego,

łagodnego



Nie wszystkie mogą być stosowane jako

leki p/bólowe



Większość hamuje agregację płytek

NLPZ są stosowane:



W leczeniu objawowym dolegliwości bólowych o

małym i średnim nasileniu, w tym bólów: głowy,

zębów, mięśniowych, kręgosłupowych, kostnych i

stawowych;



Celem obniżenia gorączki



Jako leki przeciwbólowe i przeciwzapalne w

reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobie

zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa



Leczenie zmian pourazowych, przeciążeniowych,

zapalnych tkanek okłostawowych: ścięgien,

więzadeł, mięśni, torebek stawowych itp.

Działania niepożądane:



Objawy ze strony układu pokarmowego:

nudności, uczucie ciężaru w nadbrzuszu
uszkodzenia: krwawienia z przewodu,

owrzodzenia, perforacje



Ze strony nerek: zmniejszenie przepływu krwi –

zatrzymanie sodu i wody (obrzęki, nadciśnienie)



Działanie alergizujące



Uszkodzenie układu krwiotwórczego



Działanie ototoksyczne



Nasilanie skurczu oskrzeli (astma)

Interakcje:



Nie kojarzy się leków z grupy NLPZ między sobą
oraz z glikokortkosteroidami, metotreksatem
(uszkodzenie szpiku) i alkoholem



Hamują działanie leków moczopędnych



Osłabiają działanie leków hipotensyjnych



NLPZ I generacji nie powinno się łączyć z
antybiotykami aminoglikozydowymi
(ototoksyczność, nefrotoksyczność)



Łatwo przenikają przez łożysko, nie powinny być
stosowane w III trymestrze ciąży

Przeciwwskazania:



Nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy lub
inne NLPZ w wywiadzie (katar, napad astmy
oskrzelowej, pokrzywka)



Czynna lub przebyta choroba wrzodowa żołądka i
dwunastnicy



Ciężka niewydolność wątroby, nerek, serca



Skaza krwotoczna



Ostatni trymestr ciąży

Podział ze względu na budowę:



Kwasy karboksylowe:

1.Kwas salicylowy i jego pochodne
2.Kwasy arylooctowe (kwasy fenylooctowe -

diklofenak, indolooctowe - indometacyna)

3.Kwasy arylopropionowe (ibuprofen)
4.kwasy fenamowe



Kwasy enolowe (oksykamy – piroksykam,

pirazolony – fenylbutazon)



Związki nie będące kwasami (paracetamol)

Kwas acetylosalicylowy:



Nieodwracalny inhibitor COX-1



Działanie: przeciwbólowe,-zapalne,-gorączkowe,-

zakrzepowe



Wskazania: stany gorączkowe, bóle głowy,

mięśniowe, stawowe, nerwobóle, bóle zębów,

bolesne miesiączkowanie, choroby reumatyczne,

profilaktyka przeciwzakrzepowa



Przeciwwskazania: choroba wrzodowa żołądka i

dwunastnicy, uszkodzenia wątroby, nerek,

zmniejszona krzepliwość krwi, nadwrażliwość na

salicylany, astma oskrzelowa, choroby wirusowe u

dzieci poniżej 12 r.ż., ciąża, karmienie piersią



Działania niepożądane: zaostrzenie choroby
wrzodowej, uszkodzenie wątroby, nerek, krew
utajona, nudności, wymioty,bóle żołądka,
zawroty głowy, szum w uszach, napady
dychawicy oskrzelowej, zespół Reye’a u dzieci

Diklofenak:

Pochodna kwasu aminofenylooctowego



Silne działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, słabe

przeciwgorączkowe i przeciwagregacyjne



Doraźnie w zwalczaniu umiarkowanych bólów: bolesne

miesiączkowanie, bóle pooperacyjne, bóle głowy, stany

zapalne pourazowe, nerwobóle



Długotrwale w chorobach reumatycznych (RZS, choroba

zwyrodnieniowa stawów, zmiany zwyrodnieniowe

kręgosłupa, ostry napad dny moczanowej)



Przeciwskazania: typowe + skaza krwotoczna



Działania niepożądane: ukł. pokarmowy



Hepatotoksyczny

Ibuprofen:



Pochodna kwasu fenylopropionowego



Silne działanie przeciwbólowe



Najrzadziej wywołuje uszkodzenia przewodu

pokarmowego



U dzieci jako lek przeciwgorączkowy



Choroby reumatyczne, bolesne miesiączkowanie, bóle

umiarkowane



Działanie przeciwzapalne pojawia się z opóźnieniem



Przeciwwskazania i działania niepożądane typowe dla

NLPZ



Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego,

zażywać po posiłku

Naproksen:



Pochodna kwasu propionowego



Działanie przeciwzapalne, -bólowe, -gorączkowe



Hamuje agregację płytek krwi, działa słabiej niż
kwas acetylosalicylowy

Metamizol:



Pochodna pirazolonu



Silne działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne,

przeciwgorączkowe



Stosowany w bólach reumatycznych, po zabiegach

chirurgicznych, bóle głowy, zębów, gorączka



Potencjalne działanie mielotoksyczne



Dużo działań niepożądanych (bóle głowy, nudności,

wymioty, senność, pobudzenie +typowe dla NLPZ)



Stosować z dużą ostrożnością u dzieci i osób

starszych

Paracetamol:



Pochodna p-aminofenolu



Działania przeciwgorączkowo, przeciwbólowo, nie

ma działania przeciwzapalnego,

przeciwagregacyjnego (hamowanie syntezy

prostaglandyn w o.u.n.)



Można stosować u dzieci poniżej 12 r.ż.



Nie wywołuje uszkodzenia przewodu pokarmowego

ani astmy aspirynopochodnej



Wskazania: gorączka, bóle zębów, bóle mięśniowe,

stawowe, kostne, bóle głowy, migrenowe,

przeziębienia, bolesne miesiączkowanie, nerwobóle,

choroby zwyrodnieniowe stawów



Możliwe stosowanie u pacjentów z chorobą
wrzodową żołądka i dwunastnicy, astmą
oskrzelową i nadciśnieniem tętniczym



Brak interakcji z lekami przeciwzakrzepowymi



Przeciwwskazania: nadwrażliwość, ciężka
niewydolność nerek, wątroby, ostrożność u
chorych niedożywionych, odwodnionych, w
chorobie alkoholowej, nie podawać dzieciom do 3
m.ż., niedobór reduktazy methemoglobiny i
dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej



Działania niepożądane: nudności, wymioty,
uczulenia, uszkodzenie nerek w przypadku
kojarzenia z kwasem acetylosalicylowym, z
innymi NLPZ może być bezpiecznie kojarzony



Przedawkowanie leku: ciężka niewydolność
wątroby i zgon chorego



Antidotum: dożylnie N-acetylocysteina

Ketoprofen:



Pochodna kwasu propionowego o silnym
działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i
przeciwgorączkowym



Hamuje agregację płytek



Wskazania: jako silny lek przeciwbólowy i
przeciwzapalny w RZS, chorobie zwyrodnieniowej
stawów i kręgosłupa

Piroksykam:



Długie działanie przeciwzapalne,

przeciwbólowe, słabe działanie

przeciwgorączkowe



Nie powinien być stosowany u ludzi w

podeszłym wieku



Działania niepożądane: zapalenie jamy

ustnej, owrzodzenia, zapalenie żołądka,

brak apetytu, bóle brzucha, nudności,

zaparcia, niestrawność, zaburzenia

czynności wątroby

Koksyby



Selektywne inhibitory COX-2



Pozbawione działania przeciwpłytkowego, mogą

nawet nasilać agregację płytek i pośrednio

procesy zatorowo-zakrzepowe



Nie przewyższają skuteczności NLPZ I i II

generacji w leczeniu chorób reumatycznych



Nie mogą być stosowane doraźnie jako leki

przeciwgorączkowe, przeciwbólowe



Celekoksyb: Stosowany w chorobach

reumatycznych jeśli nie można stosować

klasycznych NLPZ

OPIOIDOWE LEKI
PRZECIWBÓLOWE



Duża grupa leków o różnej budowie chemicznej



Powinowactwo do receptorów opioidowych



Mogą pobudzać syntezę opioidów endogennych



Używane do zwalczania silnych bólów
urazowych, pooperacyjnych, nowotworowych



Powodują lekozależność



Kojarzone z NLPZ

Mechanizm działania:



Podudzenie (agoniści i częściowi agoniści)

receptorów opioidowych lub ich

blokowanie (antagoniści) w ośrodkowym

układzie nerwowym oraz pobudzenie

syntezy endorfin, enkefalin (endogenne

opiody)



Działanie obwodowe: migracja receptorów

obwodowych

Receptory opioidowe

efekty pobudzenia receptorów:



μ

analgezja, depresja oddychania, zwężenie

źrenicy, euforia, zahamowanie perystaltyki
przewodu pokarmowego



Κ analgezja, dysforia, reakcje psychotyczne,
zwężenie źrenicy, depresja oddychania



δ analgezja

Efekty działania opioidów:



OUN: przeciwbólowe, zmiany nastroju,

euforia, upośledzenie zdolności uwagi i

skupienia



Ukł.oddechowy: hamowanie ośrodka

oddechowego, odruchu kaszlowego



Ukł.pokarmowy: wymioty, zaparcia



Ukł.moczowy: upośledzenie opróżniania

pęcherza moczowego



Zwężenie źrenicy

Podział ze względu na powinowactwo
do receptorów opioidowych



Leki agonistyczne (morfina)



Agonisci o słabych właściwościach
antagonistycznych (pentazocyna)



Antagoniści o słabych właściwościach
agonistycznych (nalorfina)



Leki antagonistyczne (nalokson)

Morfina



Wyizolowana w 1803 r



Najważniejszy z alkaloidów wchodzących w skład

opium



W stanie czystym: biała substancja o gorzkim

smaku, słabo rozpuszczalna w wodzie



Bardzo szybko uzależnia psychicznie i fizycznie

Związki pochodne morfiny:



kodeina – eter metylowy,



tebaina – eter dimetylowy,



heroina – pochodna diacetylowa

Morfina:



Fenantrenowy alkaloid opium



Silne, swoiste działanie p/bólowe proporcjonalne do zastosowanej

dawki



Działanie kojące lęk, uczucie zagrożenia, strachu



Działanie uspakajające: senność, utrudnienie koncentracji



Euforia



Silne działanie przeciwkaszlowe



Obniżenie temperatury ciała



Dwufazowe działanie na ośrodek wymiotny



Obniżenie progu drgawkowego



Zwężenie źrenic



Hamowanie czynności oddechowej



Zwiększone uwalnianie hormonu antydiuretycznego - skąpomocz



Inne działania:



zaparcia – hamowanie perystaltyki jelit i
motoryki żołądka, zmniejszenie wydzielania żółci
i soku trzustkowego,



niedociśnienie ortostatyczne,



skurcz oskrzeli, świąd skóry – histamina,
hamowanie czynności skurczowej macicy,



Wskazania: silne bóle trzewne



Terapia zawału mięśnia sercowego, stadium
terminalnym chorób nieuleczalnych, w trakcie i
po zabiegach chirurgicznych, zranienie opłucnej
w następstwie złamania żeber



Doustnie, doodbytniczo, domięśniowo,dożylnie



Przeciwwskazania: dychawica oskrzelowa,

niewydolność oddechowa, kolka żółciowa,

nerkowa, okres ciąży, karmienia



Działania niepożądane: osłabienie czynności

oddechowej, nadmierne uspokojenie i senność,

śpiączka, zaparcia, objawy alergiczne,

lekozależność – tolerancja



Interakcje: leki uspakajające, przeciwlękowe,

spożycie alkoholu



Nie powinno się prowadzić pojazdów

mechanicznych

Zatrucie morfiną



Spadek ciśnienia tętniczego krwi



Zagrażające życiu upośledzenie czynności
oddechowej



Senność – śpiączka



Spadek temperatury ciała



Szpileczkowate źrenice

Postępowanie lecznicze: przerwanie podawania morfiny,
sztuczne oddychanie, zwalczanie wstrząsu, podanie
antagonistów

Zespół abstynencji



Drżenie całego ciała, objawy grypopodobne, dysforia,
łzawienie, katar, bezsenność, zlewne poty, wzrost ciśnienia
tętniczego, bolesne skurcze jelit, stany majaczeniowe,
drgawki, zapaść



Leczenie: przejście z zależności niekontrolowanej na
kontrolowaną (metadon), detoksykacja

Kodeina:



Ester metylowy morfiny



Ośrodkowe działanie p/kaszlowe, słabe działanie
p/bólowe, uspokajające



Wskazania: suchy, uporczywy kaszel, związany z
bólem



Działania niepożądane: zw. z układem
oddechowym (depresja ośrodka oddechowego,
obrzęk płuc) zaburzenia snu, bóle, zawroty
głowy, zaparcia, nudności, wymioty, możliwe
uzależnienie



Ciąża, laktacja: kat. C



Nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych



Astma oskrzelowa, nieżyt oskrzeli

Fentanyl:



Syntetyczny lek opioidowy



100 x silniejszy niż morfina



Podany dożylnie zaczyna działać po 30 s



Łatwo przenika przez barierę krew-mózg



Zastosowanie:anastezjologia (znieczulenie ogólne), przewlekły ból (plastry przezskórne)



Interakcje: nasila działania innych środków działających depresyjnie na o.u.n.



Działanie depresyjne na ośrodek oddechowy



Antidotum: nalokson

Petydyna



Słabsza 10x od morfiny



Wskazania: bóle o różnej etiologii, kolka
żółciowa, nerkowa, zapalenie trzustki, bóle
porodowe



Słabe działanie p/kaszlowe, nie zwęża źrenic, nie
ma silnego działania zapierającego



Działania niepożądane: nie jest zalecana do
znieczulenia ogólnego, leczenia bólów
nowotworowych

Pentazocyna:



Syntetyczny lek p/bólowy



Działanie słabe i krótkotrwałe



Słabe działania antagonistyczne



Nie działa przeciwkaszlowo



Powoduje lekozależność



p/bólowe postępowanie podczas porodu (!), bóle
trzewne



Działania niepożądane: nudności, wymioty,
zawroty głowy, spadki ciśnienia krwi

Buprenorfina:



Najdłużej działający opioid (6-7 h)



najmniejsza zdolność wywoływania zależności



skutki przedawkowania nie są odwracane przez
nalokson, lecz przez nieswoisty lek
antagonistyczny – doksapram



Stosowana w leczeniu uzależnień lekowych od
innych opioidów



Umiarkowane bóle, bóle trzewne

Tramadol:



Silny lek p/bólowy o działaniu ośrodkowym



Działanie uspokajające



Wskazania; silne, ostre stany bólowe różnego
pochodzenia (zawał serca, choroba
nowotworowa, urazy)



Działania niepożądane: nudności, wymioty,
zawroty głowy, pocenie się, suchość błony
śluzowej

Nalokson:



Znosi objawy przedawkowania pochodnych alkaloidów

fenantrenowych opium, benzmorfanu



Znosi działanie dużych dawek alkoholu etylowego



Stosowany pozajelitowo



Nie powoduje objawów psychomimetycznych,

uzależnienia, tolerancji



Uwalnianie zależności morfinowej, heroinowej (w

preparacie z metadonem)



Anastezjologia: znieczulenie ogólne



Działania niepożądane: tachykardia, wzrost ciśnienia

tętniczego, niewydolność serca, zaburzenia rytmu

serca

Uzależnienia lekowe:



Przewlekły, nawracający zespół zaburzeń

psychicznych i somatycznych o zróżnicowanej

etiologii i obrazie klinicznym



Utrata kontroli nad zachowaniem (uzależnienie

psychiczne)



Rozwój tolerancji/uwrażliwienie



Powstawanie zmian adaptacyjnych, ujawniających

się przy nagłym odstawieniu substancji

uzależniającej –zespół abstynencyjny (zespół

odstawienia)



Tolerancja i zespół odstawienia – uzależnienie

fizyczne

Szybkość rozwinięcia zależności fizycznej, objawy

zespołu abstynencji oraz ich intensywność zależą
od:



Właściwości środka;



Wielkości przyjmowanych dawek;



Częstotliwości przyjmowanych dawek;



Czasu jego stosowania;



Drogi podania.

Czynniki te brane są pod uwagę podczas doboru

terapii

Farmakoterapia:



Detoksykacja; przejście z zależności
niekontrolowanej na kontrolowaną



Wytworzenie niechęci do stosowania środka



Podtrzymuje abstynencję i zmniejsza ryzyko
nawrotu



Eliminuje objawy uzależnienia somatycznego

(zmniejszenie objawów głodu)



Zahamowanie rozwoju uzależnienia, leczenie
współistniejących objawów psychiatrycznych

3 strategie farmakoterapii:



Substytucyjna

– podstawienie leku za narkotyk



Antagonistyczna

– substancje blokujące działanie

środka uzależniającego



Selektywnego wpływu na podstawowe
mechanizmy uzależnienia

– głód, nawroty

Leki wywołujące uzależnienia:



Narkotyczne leki p/bólowe (zależność
opioidowa)



Leki nasenne, uspokajające
(benzodiazepiny, barbiturany)



Kokaina



Odurzenia:

Jednorazowe wprowadzenie do organizmu leku

czy innego środka, który wywołuje zmniany w
psychice (środki o działaniu
euforyzującym/halucynogennym)



Nadużywanie:

Przyjmowanie leku lub innego środka nie

zgodnie z jego przeznaczeniem leczniczym lub
socjalnym

(skłonności osobniczne, uwarunkowania

genetyczne, czynniki psychiczne)