Wykład 1
Polityka - używa się do określenia działalności władz państwowych w kształtowaniu stosunków wew. w państwie oraz stosunków państwa z zagranica.
Polityka gospodarcza (ekonomiczna) - świadome oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji międzynarodowych na gosp - jej dynamikę, strukturę, funkcjonowanie i stosunki ekonomiczne.
Podmioty polityki gosp
Podmiotem jest władza państwowa, w której imieniu konkretne działania prowadza jej organy. Istotny jest sposób powoływania, struktura oraz szczegółowy zakres kompetencji i odpowiedzialności organów publicznych mających oddziaływać na gosp, a także sama procedura przygotowania i podejmowania decyzji. Może się ona koncentrować w centralnych organach władzy, co uzasadnia się zwykle potrzebą jednolitości podejścia i sposobu rozstrzygania, może tez włączyć do procesu decyzyjnego organy samorządu terytorialnego, co z kolei w regulacyjnym oddziaływaniu organów publicznych pozwala pełniej uwzględniać specyficzne zagadnienia oraz preferencje regionalne i lokalne.
Polityka makroekonomiczna - obejmuje on oddziaływania państwa, które dotyczą całokształtu spol. procesu gosp i prowadzone są głownie za pośrednictwem podstawowych mechanizmów tj. pieniądza i budżetu państwa. Polityka ta reguluje konkretne zagadnienia gosp, jej poszczególne gałęzie, rodzaje produkcji, rynki na określone towary i usługi.
Funkcją polityki wzrostu jest dynamizowanie społecznego procesu gosp w skali długookresowej, przeciwdziałanie siłom i zjawiskom, które mogłyby hamować wzrost lub osłabiać. W przypadku wahań koniunkturalnych występujących cyklicznie, służące łagodzeniu przebiegu cyklu, zwalczaniu czynników kryzysogennych, skracaniu fazy kryzysu i depresji, stymulowaniu ożywienia i rozkwitu.
Polityka strukturalna - ma na celu przekształcenie układu relacji i proporcji występujących miedzy poszczególnymi sektorami, działaniami i gałęziami gosp oraz rodzajami produkcji społecznej a jej całością przez wspierania rozwoju wybranych sektorów i gałęzi
Polityka regionalna - oddziaływanie państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego regionów.
Polityka ekologiczna - powstała w związku z koniecznością przeciwdziałania zagrożeniom i zniszczeniom środowiska naturalnego. W nowoczesnych ujęciach polityki te są ze sobą zintegrowane i stanowią części składowe ogólnej polityki rozwoju społeczno - gospodarczego
Podsystemy polityki ekon wyodrębnia się z uwagi na:
- kryterium podstawowe, przyjmujące za podstawę podziału dziedziny gosp, na które jest skierowane oddziaływanie rządu
- kryterium instrumentacji, odnoszące się do rodzaju czynników i mechanizmów, za pomocą których realizować można posunięte cele (pieniężna, skarbowa, podatkowa)
Polityka sektorowa - oddziaływanie państwa na procesy gosp zachodzące w poszczególnych działach i gałęziach gosp narodowej ( np. polityka przemysłowa, rolna, handlowa)
Kryterium instrumentalizacji:
- polityka pieniężna, ubezpieczeń, cenowo-dochodowa, skarbowa (fiskalna), podatkowa, inwestycyjna, lokalizacyjna (służy realizacji p.regionalnej i zagospodarowania kraju poprzez odpowiednie rozmieszczenie inwestycji), zatrudnieniowa, naukowa i innowacyjna (stymulowanie badań naukowych wdrażanie osiągnięć nauki i techniki do praktyki gosp)
Nauka polityki ekon - jest dyscyplina naukową zajmująca się badaniem form, celów, narzędzi i sposobów oddziaływania państwa na społeczny proces gosp. Funkcje polityki ekon jako odrębnej dyscypliny wiążą się z podziałem na
Pozytywne - służą poznawaniu i opisywaniu rzeczywistości
Normatywne - służą wskazywaniu możliwych i pożądanych kierunków oraz sposobów jej przeobrażenia
T. Kotorbinski wszystkie dyscypliny naukowe dzielił z punktu widzenia ich zadań na teoretyczne, służące celom poznawczym i stosowane, zajmujące się projektami zmian rzeczywistości.
Ekonomia polityczna traktuje się powszechnie jako naukę pozytywna, natomiast politykę ekonomiczną a zalicza się zwykle do nauk normatywnych (lub stosowanych)
Od pojęcia polityki ekon należy odróżnić szersze pojecie naukowych podstaw polityki gosp. które obejmują dorobek wszystkich dyscyplin ekonomicznych. Istotne znaczenie maja wyniki badań prowadzonych przez ekonomie szczegółową i jej działy, nazwane ekonomikami. Są one teoretyczną podstawą konkretyzacji ogolnej polityki w odniesieniu do poszczególnych gałęzi gosp.
Wprowadzenie do polityki ekon ujęć terytorialnych - w postaci polityki Reg i przestrzennej - wiąże się z wykorzystaniem dorobku geogr. Ekon i ekonomiki Reg, a posługiwanie się narzędziami typu pieniężnego i fiskalnego wymaga znajomości nauki o finansach
Prowadzenie polityki ekon nie jest również możliwe bez wsparcia statystyki.
W projektowaniu strategii i działań operacyjnych polityki gosp wykorzystuje się osiągnięcia prakseologii, nauki o programowaniu, teorii inf.
Uwarunkowania polityki ekon
1) ustrojowo-systemowe
- ustrój społ - gosp
- struktury państwowo - adm i spol
-rozwiązania systemowe w gosp
2) zewnętrzne
- międzynarodowa sytuacja polityczna
- przynależność do międzynarodowych ugrupowań i org politycznych, wojskowych, gosp
- koniunktura miedzynarodowa
3) wewnętrzne
- stan i struktura zasobów narodowych: przyrodniczych, majątkowych, ludzkich
- zagospodarowanie przestrzenne kraju
- stosunki narodowościowe
- wew. sytuacja polityczna, układ sil politycznych, stosunek społeczeństwa do władzy
Wykład 2
CELE POLITYKI EKONOMICZNEJ:
1.Generalne i systemowo polityczne *Suwerenność narodowa *Sprawiedliwość *Postęp społeczny *Prawa człowieka *Umacnianie i ochrona *podstawowych zasad ustrojowych oraz siły państwa
2.Ekonomiczne: *Pomnażanie bogactwa państwa i wzrost dobrobytu *Efektywne wykorzystywanie zasobów *Wzrost gospodarczy *Przemiany strukturalne *Wzrost przedsiębiorczości *Wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy
3.Społeczne: *sprawiedliwy podział dochodu *gwarancja zatrudnienia *szanse awansu *dostęp do edukacji i dóbr kultury *zapewnienie ochrony zdrowia *zabezpieczenie społeczne
4. Ekologiczne: *ochrona środowiska naturalnego *rekultywacja terenów zniszczonych
5. Ochronno-militarne: *rozbudowa gałęzi gospodarki o znaczeniu obronnym *zapewnienie niezbędnych rezerw produktów strategicznych
INSTRUMENTY POLITYKI EKONOMICZNEJ Instrumentami są kategorie i stosunki ekonomiczne wykorzystywane w celu wpływania na decyzje i kierunki działalności podmiotów gospodarczych aby osiągnąć najbardziej efektywny i społeczny rozwój. Osiągnięcia różnorodnych celów oddziaływania państwa na gospodarkę jest możliwe tylko przy wykorzystywaniu takich instrumentów jak polityka fiskalna, pieniężna, dochodów i cen, zatrudnienia itd. Działania państwa w zakresie poszczególnych polityk powinny być synchronizowane w odpowiednim programie. Potrzebę takiego działania państwa uzasadnia fakt występowania we wszystkich gospodarkach kapitalistycznych następujących trudności: *nieustanna skłonność tych gospodarek do rozwijania pewnych, ogólnych zaburzeń, które rodzą potrzebę interwencji rządu (np. inflacja), *istnienie tendencji do rozwijania się poważnych „zaburzeń” lokalnych, istnienie zagrożeń dla środowiska naturalnego, które ograniczają jego działania naturalne.
INSTRUMENTY OGÓLNOEKONOMICZNE:
1.Instrumenty kształtowania podaży: -preferencje z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy -współfinansowanie postępu technicznego -ochrona rynku krajowego -zachęty finansowe do inwestowania -wynajem powierzchni przedsiębiorstw, budynków itp.
Instrumenty kształtowania popytu *deflacyjne: -podniesienie stopy % kredytu -programy oszczędnościowe w wydatkach budzetowych -redukcja zatrudnienia w sferze budżetowej -wstrzymanie inwestycji finansowych z budżetu -zachęty do oszczędzania lub blokady części wkładów
reflacyjne -obniżenie stopy % kredytu -obniżenie stopy % opodatkowania -zwiększenie wydatków budżetowych -zwiększenie dostępności do kredytów min. przez zwiększenie pieniadza w obiegu
GOSPODARKA NARODOWA - obejmuje wszystkie gospodarki indywidualne i zespołowe w sferze produkcji, usług, podziału obrotu i konsumpcji na terytorium państwa.
W pierwszym ujęciu zajmujemy się zasobami czynników produkcji społecznej i jej wzrostem. Badamy stany i dynamikę tych zasobów,ich strukturę, alokacje zmierzając do określenia potencjalnych produkcyjnych możliwości gosp. narod. (P'). traktujemy je jako pewna funkcję, bedacych do dyspozycji narodu w danym czasie zasobów naturlanych (N) i majątkowych (M), a także potencjalnych zaosbów pracy, które reprezentowane są przez czynnik ludzki (L). czynniki te są w danym czasie zmiennymi niezależnymi i tworzą ważną grupę uwarunkowań. P'=f(N,M,L)
w 2 ujęciu koncentrujemy uwagę na faktycznie prowadzonej na terytorium państwa dział. Gospodarczej na jej rozmiarach (P) i strukturze. Działalności tę prowadzą gospodarstwa indywidualne i zespołowe a ich wynik wyrażamy w postaci rozmiarów strumieni wytwarzanych dóbr i usług. Oznaczając działalność gospodarczą prowadzoną przez poszczególne gałezie jako PG, a działalność prowadzoną na obszarach poszczególnych regionów jako Pr możemy powiedzieć, że gospodarka narodowa składa się z n gałęzi (i=1,2,...n) i m regionów(j=1,2,...m) P=Σ Pg= Σpr
W diagnostyce prowadzonej na potrzeby polityki ekonomicznej badane są relacje między wielkością wytwarzanego dochodu narodowego, a stanem zasobów nar.
Do mierników tych realizacji zalicza się
społeczną wydajność pracy -rozumianą jako stosunek między wlk. dochodu narodowego wytworzonego (Dw) a liczbą zatrudnionych w gospod. Narodowej (Z) W=Dw/Z
pracochłonność - stosunek między przepracowanym łącznie przez zatrudnionych czasem pracy (Czp) a wlk. dochodu narodowego wytworzonego PR=Czw/Dw
techniczne uzbrojenie pracy -wartość brutto produkcyjnych środków trwałych (Mp) w przeliczeniu na jednego zatrudnionego U=Mp/Z
kapitałochłonność- relacje między wart. Brutto produkcyjnych środków trwałych w gospodarce, a dochodem nar. Wytw. m=Mp/Dw
Dynamika gospodarki: r=Dt+1-Dt/Dt=ΔD/Dt Dt-dochód narodowy Dt+1 dochód narodowy w następnym roku
Stopa Wzrostu w ujęciu % r=ΔD/Dt x100 Zależość tę określa tzw. równanie wzrostu Harroda-Domara wg którego stopa wzrostu dochodu narodowego -r równa się stopie oszczędności (s) podzielonej przez współczynnik kapitałochłonności (m) przy założeniu że oszczędności są niezwłoczne i w całości inwestowane przez przekształcone w przyrost dochodu w stopniu określonym przez współczynnik kapitałowy r=s/m
MODEL KALECKIEGO-eksponuje wpływ inwestycji i ich udziału w dochodzie narodowym na tempo wzrostu tego dochodu. r=1/m' x I/D - a+u I/D -stopa inwestycji czyli stosunek inwestycji produkcyjnych brutto do dochodu narodowego m'-wspólczynnik kapitałowy przyrostowy a-współ. Amortyzacji wyrażający wpływ zmniejszania się mocy produkcyjnych reprezentowanych przez środki trwałe, w wyniku zużycia i wycofania jego elementów z eksploatacji. U-współczynnik uprawnień,określający wpływ różnych ulepszeń pozainwestycyjnych na wzrost dochodu narodowego. Na bogactwo składają się zasoby naturalne i zasoby majątkowe.
DEKAPITALIZACJA- zużycie majątku trwałego.
Podmiotem procesu gospodarczego jest społeczeństwo (ludność kraju). Ludność jest nośnikiem zasobów czynnika pracy, a także wyznacznikiem liczby konsumentów na obszarze kraju. W wyniku przyrostu naturalnego oraz ruchów migracyjnych liczba i struktura ludności zmieniającej się w czasie. Polityka gospodarcza chcąc rozpoznawać przyszłe problemy społeczeństwa musi korzystać z prognoz demograficznych.
Struktura ludności wg wieku określa udział w ogólnej jej liczbie zasobów czynnika pracy, wyznaczając potencjalne rozmiary jej podaży w danym czasie.
POLITYKA ZATRUDNIENIA dąży do wzrostu zatrudnienia w gospodarce. Punktem wyjścia w procesie planowania jest rozpoznanie rozmiarów potencjalnych i rzeczywistych zasobów czynnika pracy.
POLITYKA LUDNOŚCIOWA- dotyczy oddziaływania na ruch naturalny ludności.
Układy strukturalne: 1. układ rodzajowy-podmiotowy 2. u. Przestrzenny 3.u. Własnościowo-podmiotowy 4. u. Instytucjonalny
SEKTORY GAŁĘZIOWE GOSPODARKI NARODOWEJ: *
sektor I-produkcja pierwotna polegająca na pozyskiwaniu dóbr materialnych z przyrody np. rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, przemysł wydobywczy.
Sektor II - gałęzie przemysłu przetwórczego (łącznie z budownictwem)
sektor III-usługi 1.sektor przedsiębiorstw -jednostek gospodarczych wytwarzających produkty i usługi przeznaczone do sprzedaży na rynku 2. sektor instytucji finansowych i ubezpiecz. 3.s. Instytucji rządowych i samorządowych 4. s. gospodarstw domowych 5. s. instytucji niekomercyjnych 6. s. 'zagranica'
Wykład 3
Potencjalny produkt narodowy brutto (Potential GNP) to maksymalna w danym czasie produkcja społeczna w skali kraju przy użyciu będących do dyspozycji czynników w przeciwieństwie do faktycznie wytworzonego realnego produktu narodowego brutto (GNP) Różnice pomiędzy potencjalnym PNBp i realnym PNBr określa się mianem luki PNB (Lpnb)
Lpnb = PNBp - PNBr
wysoki poziom luki PNB dla społeczeństwa oznacza straty związane z niższą konsumpcją i akumulacją oraz niższe nakłady na inwestycje. Polityka ekonomiczna powinna działać na rzecz minimalizowania luki PNB, podejmować powinna środki sprzyjające wzrostowi produkcji, wykorzystaniu zasobów kraju oraz redukcji bezrobocia.
POLITYKA EKONOMICZY A PALNOWANIE (PROGRAMOWANIE) GOSPODARCZE
polityka gospodarcza powinna być realizowana według kompleksowo zaplanowanych ustaleń, według planu.
Podjęcie racjonalnej i sprawnej w działaniu decyzji następuje w wyniku szeregu poprzedzających czynności. W ich toku sporządza się zwykle w formie mniej lub bardziej rozwiniętej, opis zamierzonego działania . Opis taki nazywamy planem, a proces tworzenia i podejmowania działania planowaniem.
Planowanie występuje zatem we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej, również w gospodarce rynkowej. Bez planu nie ma bowiem żadnego rozumnego działania.
Plan gospodarczy, na tym tle, rozumiemy zatem jako decyzje dotyczące działań gosp.
Planowanie gospodarcze to proces tworzenia i podejmowania decyzji.
Planowanie współcześnie.
Planowanie musi mieć charakter makroekonomiczny i obejmować całą gospo. nar.
W zależności od przyjętych kryteriów można wyróżnić następujące typy planowania makroekonomicznego.
z punktu widzenia czasu obejmowanego ramami planów:
krótkookresowe( zazwyczaj rok)
średniookresowe (kilkuletnie)
długookresowe ( perspektywy kilkunastoletnie)
biorąc pod uwagę stopień dyrektywności:
plany imperatywne
plany indykatywne
z punktu widzenia szczebla ich zatwierdzenia:
scentralizowane
zdecentralizowane
Budowa planu obejmuje takie czynności jak:
1) zbadanie sytuacji w dziedzinach, których ma dotykać działanie, dokonać identyfikacji występujących problemów i postawienie diagnozy
2) określenie celu lub celów działania
3)zidentyfikowanie istniejących i przyszłych warunków działania
4) Ustalenie środków działania i sposobu ich użycia, czasu, miejsca, sekwencyjności poszczególnych operacji i ich wykonawców, czyli skonstruowanie tzw. części imperatywnej planu.
z punktu widzenia ustosunkowania się do układu warunków, które również mogą być przedmiotem oddziaływań polityki ekonomicznej i planowania, wyodrębnić można:
plany wykorzystania istniejących zasobów i warunków
plany działań przekształcających warunki gospodarowania i powiększających zasoby ekonomiczne, tzw. plan rozwoju
sfery i podmioty planowania w gospodarce rynkowej
wśród uczestników procesu gospodarczego w gosp. rynkowej możemy wyróżnić 3 grupy, które w toku planowania działań muszą rozwiązać swoje problemy:
1) Podmioty gospodarcze prowadzące działalność zarobkową, działalność gospodarczą, nastawione na zysk, należące do różnych właścicieli.
2) zakłady i instytucje należące do jednostek samorządu terytorialnego, które prowadzą działalność gosp., aby zaspokoić różne potrzeby społeczności lokalnych i regionalnych. Podmioty te funkcjonują w sferze planowania terytorialnego.
3) Organy państwowe i inne instytucje, które pełnia funkcję regulacyjne w stosunku do gospodarki oraz sterują działalnością służącą zaspokajaniu potrzeb ogólnospołecznych
W ostatnim czasie wykształciła sie czwarta strefa planowania makroekon.(planowanie w skali międzynarodowej (ponadnarod.)
Funkcje planowania krajowego
w strefie krajowego planowania makroekonomicznego można wyróżnić 3 podstawowe dziedziny:
1) dziedzina obejmująca problematykę strategii rozwoju społ.-gosp. kraju, a więc oddziaływania na wzrost gosp. i przemiany strukturalne w dłuższych okresach.
Gł. zadaniem planowania jest rozwój gosp. narodowej i jej otoczenia
2) dziedzina, obejmująca planowanie makroekonomiczne dotyczące działań państwa na funkcjonowanie systemu ekonomicznego i jego podstawowych mechanizmów.
3) dziedzina obejmująca planowanie sektora publicznego, a więc oddziaływań na przedsiębiorstwa, zakłady i urządzenia będące własnością państwa lub prze państwo kontrolowane, funkcjonujące w obrębie systemów infrastruktury, a także związane z systemami obrony narodowej i bezpieczeństwa narodowego.
System ekonomiczny to zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gosp.
Podstawę rozwiązań systemowych zawsze tworzy ustrój społeczno- gospodarczy, który reguluje stosunki ekonomiczne w kraju. Własność środków produkcji jest najważniejsza w całokształcie stosunków ekonomicznych. Na podstawie tego krytrium wyróżnia sie ustroje indywidualistyczne ( kapitalistyczne) oraz ustroje kolektywistyczne.
Procesy :
realne
regulacyjne
wyróżnia sie 2 podstawowe typy:
systemy kompeletywne (konkurencyjne), zwane również systemami gosp. rynkowej
systemy administracyjnego regulowania gospodarki przez władze państwowe.
W kapitalistycznej gospodarce rynkowej rola państwa w stosunku do gospodarki polega przede wszystkim na zapewnienie przestrzegania ustrojowych i systemowych zasad porządku spol.- gosp. a zwłaszcza wolności gosp., poszanowania własności prywatnej i swobody przedsieb.
Do tradycyjnych funkcji państwa należą:
zapewnienie bez. zewn. (wojsko)
zapewnienie bez. wewn. (policja)
utrzymywanie instytucji wymiaru sprawiedliwości (sądy)
utrzymywanie szkolnictwa
kształtowanie systemu pieniężnego
współczesne państwo podejmuje również misje korygowania mechanizmów rynkowych pod kątem:
podnoszenia efektywności gosp. w skali ogólnospołecznej
ograniczania nadmiernych nierówności w podziale produktu społecznego
stabilizowania gosp.
Do podstawowych mechanizmów oddziaływania państwa na gospodarkę w skali makroekonomicznej należą:
polityka budżetowa
polityka pieniężna (monetarna)
Potrzeba ingerencji państwa w sprawy gospodarcze przy wykorzystaniu narzędzi polityki ekonomicznej bierze sie przede wszystkim z ograniczoności zastosowań mechanizmów rynkowych przy rozwiązywaniu kwestii charakterze ogólnospołecznym.
Wybrane koncepcje polityki gosp.
neokeynesizm- istota tego nurtu w ekonomi są próby pogodzenia keynenizmu w jego krótkookresowej analizie z podejściem neoklasycznym w analizie długookresowej
neoliberalizm- kierunek poglądów ekonomicznych postulujących przywrócenie zasad liberalizmu przy jednoczesnym dostosowaniu ich do współczesnej sytuacji gospodarczej i społecznej .
monetaryzm- kierunek krytyczny wobec keynenizmu, głównie ze względu na przekonaniu o stabilności gospodarki rynkowej i potrzebie ograniczenia roli państwa, które przez swa ingerencję zakłóca procesy gospodarcze. zwolennicy monetaryzmu przy wykorzystaniu ilościowej teorii pieniądza starali się upowszechnić pogląd , ze wzrost przeciętnego poziomu cen (inflacja) jest spowodowany zwiększeniem podaży pieniądza.
społeczna gosp. rynkowa- doktryna ekonomiczna, realizowana w Niemczech zachodnich po II wojnie światowej. Program społecznej gospodarki rynkowej przewidywał otworzenie konkurencyjnych struktur rynku i odrodzenie klasy średniej, uzupełniający go zaś elementem była ochrona socjalna dla najuboższych. Społ. gospod. rynkowa dążyła do zwiększenia USP oraz upowszechnienia własności.
Państwo dobrobytu (welfare stak) - koncepcja roli państwa powstała pod wpływem ekomomi dobrobytu, zakładająca aktywne działanie państwa w celu zapobiegania negatywnym zjawiska społecznym np. bezrobociu
WYKŁAD 4
ISTOTA I FUNKCJE POLITYKI PIENIĘŻNEJ
Pieniądz jest podstawą funkcjonowania gospodarki opartej na społecznym podziale pracy, Współcześnie polityka pieniężna (monetarna) jest jedną z najważniejszych dziedzin polityki makroekonomicznej.
Polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrument realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.
Polityka pieniężna jako instrument realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej wspiera takie cele jak:
- wysoki poziom zatrudnienia
- wysoki gospodarczy
- stabilizacja cen
- stabilizacja stóp procentowych
- stabilność rynków finansowych
- stabilność kursów walutowych
STRATEGIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ
Bank Centralny posiada określoną polityki pieniężnej.
Do zmiennych odgrywających rolę celu pośredniego polityki pieniężnej zazwyczaj zalicza się:
- podaż pieniądza
- stopa procentowa
- kurs walutowy
- nominalny produkt krajowy brutto
- prognozę inflacji
Zmienne te pełnią rolę wskaźników polityki pieniężnej, które informują nas o tym, czy polityka pieniężna jest bardziej ekspansywna czy restrykcyjna w stosunku do okresu bazowego.
Możliwe są następujące strategie polityki pieniężnej w zależności od przyjętego celu pośredniego:
- strategia monetarna (monetary targeting)
- oddziaływanie na stopę procentową (interest rate targeting)
- oddziaływanie na kurs walutowy (exchange rate targeting)
- wywieranie wpływu na dochód nominalny (nominal income targeting)
- strategia bezpośredniego celu inflacyjnego (direct inflation targeting)
STRATEGIA MONETARNA
Celem pośrednim polityki pieniężnej w tej strategii jest podaż pieniądza. Bank Centralny próbuje najogólniej rzecz ujmując dostosować wzrost podaży pieniądza do poziomu przewidywalnej aktywności gospodarczej oraz spowodować, aby wzrost cen odpowiadał celowi inflacyjnemu polityki pieniężnej.
Istnieje wiele definicji ilości pieniądza w obiegu. Zasadniczo można je sprowadzić do dwóch kategorii:
= Definicja ilości pieniądza w wąskim rozumieniu - M1, która obejmuje gotówkę oraz depozyty płatne na żądanie
= Definicja pieniądza w szerszym znaczeniu - poza M1, obejmuje także quasi-pieniądz, czyli pewne jego substytuty, np. M2 obejmuje M1 + depozyty terminowe w bankach komercyjnych, M3 zawiera M2 + depozyty terminowe niebankowych instytucji finansowych.
Baza monetarna (zasób pieniądza o wielkiej mocy) obejmuje gotówkę znajdującą się w obiegu pozabankowym oraz rezerwy gotówkowe banków komercyjnych.
Podaż pieniądza jest powiązana z bazą monetarną za pośrednictwem mnożnika kreacji pieniądza, który obrazuje wielkość zmian ilości pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.
Podaż pieniądza = wskaźnik kreacji pieniądza x baza monetarna
ODDZIAŁYWANIE ZMIANAMI STOPY PROCENTOWEJ
Stopa procentowa jest to cena płacona przez pożyczkobiorcę posiadaczowi kapitału pożyczkowego lub oszczędzającemu, który zdeponował w banku swój kapitał.
Stopa procentowa we współczesnej gospodarce może pełnić dwie funkcje:
- funkcję wskaźnika informatora o polityce pieniężnej - stopa procentowa informuje o intencjach rządu, np. jaką politykę będzie prowadził (ekspansywną czy restrykcyjną)
- funkcję bodźca - stopa procentowa wpływać może na zachowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
ODDZIAŁYWANIE NA KURS WALUTOWY
Władza publiczna powinna dążyć do tego, żeby stopa procentowa utrzymała się na takim poziomie, który pozwoli na efektywną alokację zasobów finansowych w kraju.
Celem pośrednim tego rodzaju polityki pieniężnej może być stabilizacja kursu walutowego, zwłaszcza w tych krajach, w których udział handlu zagranicznego w produkcie narodowym jest znaczący.
Polityka pieniężna zorientowana na kurs walutowy oznacza, że bierze się pod uwagę duży jego wpływ na ceny eksportu i importu oraz pośredni wpływ na poziom cen krajowych.
ODDZIAŁYWANIE NA DOCHÓD NOMINALNY
Strategia ta uzależnia prowadzenie polityki pieniężnej od dochodu nominalnego (PNB). Polega ona na wytyczeniu określonej ścieżki wzrostu dochodu nominalnego, a następnie na reagowaniu w zależności od odchyleń rzeczywistego PNB od ustalonej wcześniej ścieżki.
Cel ten jest zgodny z ogólnymi celami polityki pieniężnej jakimi są: stabilność cen oraz wzrost gospodarczy.
STRATEGIA BEZPOŚREDNIEGO CELU INFLACYJNEGO (stosowana w Polsce)
W strategii tej bank centralny określa poziom inflacji jako główny cel jego polityki pieniężnej oraz wykorzystuje prognozy inflacyjne jako cele pośrednie. Decyzje odnośnie stóp procentowych podejmowane są przez Bank Centralny w zależności od odchylenia przewidywanej inflacji od celu inflacyjnego, np. Bank Centralny zwiększa je jeśli prognozy wskazują na wzrost oczekiwań inflacyjnych.
Strategię bezpośredniego celu inflacyjnego stosuje wiele banków centralnych, m.in. Wielkiej Brytanii, Szwecji, Szwajcarii, Kanady i Polski.
INSTRUMENTY POLIYKI PIENIĘŻNEJ
Bank Centralny w celu zapewnienia odpowiedniej podaży pieniądza oraz odpowiedniego poziomu krótkoterminowej stopy procentowej może wykorzystać instrumenty, które podzielić można na dwie podstawowe grupy:
= Instrumenty pośrednie - oddziaływujące na płynność bankową, tzn. na podaż kredytów oraz ich koszt. Zaliczyć do nich można:
- zmiany stóp procentowych
- operacje otwartego rynku
- ustalanie poziomu rezerw obowiązkowych
= Instrumenty typu administracyjnego związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad działalnością kredytową systemu bankowego, np. racjonowanie kredytów bankowych.
POLITYKA DYSKONTOWA
Bank Centralny oddziałuje na wielkość kredytów dla sektora bankowego dwoma metodami, poprzez:
= zmianę ceny kredytów (stopy dyskontowej)
= zmianę wielkości kredytu
Polityka ta jest ograniczona, bo:
- stopy dyskontowej nie można zbyt często zmieniać, bo banki stracą zaufanie
- po zmianie stopy dyskontowej Bank Centralny nie może zmusić banków komercyjnych do zaciągnięcia kredytu
Odgrywa ona bardzo dużą rolę psychologiczną (choć rzadziej się ją prowadzi).
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU
Obecnie najważniejszym instrumentem polityki pieniężnej są operacje otwartego rynku. Wpływają one na poziom stopy procentowej i wysokość rezerw bankowych, a tym samym na rozmiary dostępnego kredytu oraz ilości pieniądza w obiegu.
W strefie euro Europejski Bank Centralny posiada szereg instrumentów, przy wykorzystaniu których przeprowadzane są operacje otwartego rynku, np.:
- transakcje odwracalne
- transakcje bezwarunkowe (outnight)
- emisja certyfikatów dłużnych
- swapy walutowe
- depozyty terminowe
Operacje otwartego rynku są przeprowadzane z inicjatywy Banku Centralnego i to on posiada całkowitą kontrolę nad ich wielkością. Zakupu i sprzedaży dokonuje się na otwartym rynku w sposób ciągły, co wpływa stabilizująco na gospodarkę.
Operacje otwartego rynku są elastycznymi i precyzyjnymi instrumentami kształtowania podaży pieniądza. Uważa się je za najskuteczniejszy instrument polityki pieniężnej.
REZERWY OBOWIĄZKOWE
Rezerwy obowiązkowe to ta część rezerw całkowitych znajdujących się w dyspozycji banku, która z mocy prawa nie może być wykorzystana do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek. Wyraża się je w procentach wybranych depozytów bankowych,
Zmiany rezerw obowiązkowych wpływają na podaż pieniądza za pośrednictwem mnożnika kredytowego.
Ogólnie ujmując polityką pieniężna banku centralnego może być:
= Polityka ekspansywna (miękka), która polega na obniżaniu stopy dyskontowej, wskaźnika rezerw obowiązkowych oraz skupie papierów wartościowych w ramach operacji otwartego rynku. Takie działania skutecznie obniżają rynkową stopę procentową i zwiększają podaż pieniądza wpływając na zwiększenie popytu globalnego, a w konsekwencji na zwiększenie poziomu inwestycji, zatrudnienia oraz poziomu aktywności gospodarczej.
= Polityka restrykcyjna (twarda), która wyraża się w podwyższaniu stopy dyskontowej, wskaźnika rezerw obowiązkowych oraz sprzedaży papierów wartościowych w ramach operacji otwartego rynku. Działania takie przyczyniają się do zmniejszenia podaży pieniądza. Konsekwencję takiej polityki jest jednak zmniejszenie rozmiarów inwestycji i produkcji oraz poziomu zatrudnienia.
Wykład 5
Polityka zatrudnienia-> czynne oddziaływanie państwa na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i pracowników.
FUNKCJE:
-=-> f. społeczna, wyznaczana przez obecne i przyszłe warunki rozwoju społecznego
-=-> ekonomiczna, związana z rozwojem gospodarki
-=-> poznawczo- normatywna, dot. Systemu kształcenia
-=-> dochodowa, związana z zapewnieniem uczestnictwa ludzi w tworzeniu i podziale dochodu narodowego.
Cele;
= redukcja bezrobocia
= likwidacja ubóstwa
= Wypełnienie luki zatrudnieniowej
= racjonalne zatrudnienie- cel Polit. Zatrudnienia. Prowadzi ona do wzrostu produktu narodowego, wydajności pracy, płac realnych. W sferze społecznej wpływa na wzrost zadowolenia z pracy, kwalifikacji, osłabia występowanie negatywnych zjawisk np. absencja, fluktuacja.
BEZROBOCIE:
FRYKCYJNE-> powstaje w rynku terytorialnego lub zawodowego niedopasowania podaży siły roboczej do popytu.
Strukturalne-> rezultat niedopasowania liczby osób poszukujących pracy i wolnych miejsc pracy w całej gosp oraz w przekroju regionalnym, kwalifikacyjnym lub gałęziowym.
Nieefektywnego popytu - przyczyną jest niedostateczny popyt na pewne dobra
Klasyczne- związane z wymuszeniem przez związki zawodowe zbyt wysokiego poziomu płac realnych
Ukryte- nadmierne i nieracjonalne zatrudnienie.
Źrodła informacji o bezrobociu w Polsce:
Rejestracja bezrobotnych w rejonowych biurach pracy
Badania aktywności ekonomicznej ludności.
2 główne grupy instrumentów polityki zatrudnienia:
Służące wzrostowi popytu na siłę roboczą
Kształtujące podaż siły roboczej
Polityka zwiększania popytu na siłę roboczą związana jest z nurtem keynesowskim i neokeynesowskim. Wyróżniamy następujące kierunki działań służących zwiększaniu liczby miejsc pracy:
Subwencjonowanie płac i zatrudnienia
Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w myśl specjalnych programów zatrudnienia
Popieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym poprzez popieranie małych i średnich firm, lokalne inicjatywy wzrostu zatrudnienia oraz pomoc w tworzeniu własnych zakładów przez bezrobotnych lub zagrożonych bezrobociem.
W ramach polityki zatrudnienia stosuje się także działania kształtujące podaż. Wyróżnia się następujące kierunki działań służące kształtowaniu podaży siły roboczej:
Kształtowanie poziomu aktywności zawodowej, które możliwe jest przez następujące działania:
Wyznaczanie granic wiekowych aktywności zawodowej oraz prawo do pracy poza okresem tej aktywności
Zrównoważenie lub różnicowanie wieku aktywności zawodowej wg zawodów i płci
zwiększenie lub zmniejszenie okresów nieaktywności zawodowej osób w wieku produkcyjnym
Przedłużenie lub skrócenie okresu kształcenia obowiązkowego
Wprowadzenie bądź ograniczenie obowiązkowej służby wojskowej, osłabienie aktywności zawodowej np. zachęty dla kobiet do wychowywania dzieci.
Określenie liczby godzin pracy, do której zaliczyć możemy:
Skracanie czasu pracy
Zmniejszenie lub zwiększenie liczby godzin ponadwymiarowych
Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy
Zwiększenie rozmiarów pracy czasowej.
POLITYKA CENOWO DOCHODOWA
Polita ta w gospodarce rynkowej wywołuje wiele kontrowersji, ponieważ wiąże się z ingerencją państwa, sprzeczną z logiką mechanizmu rynkowego. Istnieją 2 przeciwstawne poglądy:
Neoliberalne- która przypisuje mechanizmowi rynkowemu wyłączną, pryncypialną rolę kształtowania cen i dochodów.
Postkeynesowka- podkreśla znaczenie tej polityki jako narzędzia realizacji 2 podstawowych celów polityki makroekonomicznej tj zmniejszenie inflacji i bezrobocia.
Polityka cenowo- dochodowa:
-= w wąskim zakresie: jej zakres sprowadza się jedynie do polityki placowej lub polityki dochodowej
-= w szerokim znaczeniu: powinna ona obejmować regulowanie i kontrolę cen.
Polityka cenowa w krajach o gospodarce rynkowej obejmuje całokształt środków stosowanych przez państwo dla osiągnięcia stabilizacji cen. Państwo chce utrzymać wzrost cen w granicach zabezpieczających przed inflacją. Zabezpieczenie przed inflacją stanowi główny cel polityki cenowej państwa.
Kategorie cen:
@ ceny urzędowe- ustalone administracyjnie i obligatoryjnie przez państwo i wynikają z jego funkcji monopolistycznych w niektórych dziedzinach lub z określonych priorytetów polityki socjalnej.
@ ceny wolne kształtują się w zasadzie na rynku lecz nie bez wpływu polityki fiskalnej państwa na ich poziom.
Trzy funkcje ceny wolnej:
Bodźcowa-> zmiany ceny są odczuwalne przez dostawców i odbiorców, co wywołuje odpowiednie reakcje dostosowawcze
Informacyjna-> polega na tym, że ceny rosną wraz ze wzrostem popytu i w ten sposób sygnalizują dostawcom, że zwiększają się możliwości sprzedaży.
Równoważąca rynek-> tak aby nie występowały niedobory towarów, będący plagą systemów nierynkowych.
Ingerencja państwa w stosunki cenowe jest znaczna, nawet w państwach o najbardziej liberalnej gospodarce.
POLITYKA DOCHODOWA- jest zespołem środków za pomocą, których państwo dąży do określenia granic rocznego, bezinflacyjnego wzrostu wszystkich rodzajów dochodów. Głównym celem tej polityki są więc rozważania dotyczące ograniczenia przyrostów dochodów, pochodzących z różnych źródeł (a zwłaszcza z tytułu wynagrodzeń) do rozmiarów uzasadnionych podażą towarów na rynku.
Chociaż najważniejszy cel tej polityki polega na kształtowaniu bieżącej równowagi gospodarczej i przeciwdziałanie inflacji za jej pośrednictwem można realizować inne cele.
Cele polityki dochodowej:
Przeciwdziałanie inflacji
Zwiększanie konkurencyjności gospodarki
Zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów
Zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych
Poprawa systemu plac w celu zwiększania wydajności
Przeciwdziałanie bezrobociu.
Pomiędzy płacą- szerzej dochodem- zachodzi wiele sprzężeń zwrotnych wymuszających konieczność ich koordynacji w ramach prowadzonej polityki.
Wzrost cen przewyższających dynamikę dochodów nominalnych prowadzi do zubożenia społeczeństwa, grozi konfliktem społecznych oraz zachwianiem stabilności gospodarczej i politycznej.
Szybszy wzrost dochodów lub cen nakręca inflacje, która destabilizuje system pieniężny oraz osłabia koniunkturę gospodarczą. Konieczna jest harmonizacja decyzji dotyczących zmian w poziomie płac i cen.
Polityka cenowo- dochodowa jest dobrowolna i ustawowa.
Posiadają one cechy wspólne:
* Obie polityki bazują na pewnych normach, nazywanych pułapami, limitami, wytycznymi, rekomendacjami itp. , które określają dopuszczalną stopę wzrostu płac i cen.
* Stosuje się pewne odstępstwa od tych reguł które dopuszczają- przy spełnieniu wymaganych warunków- dodatkowy wzrost płac i cen
* Ustalone są zazwyczaj sankcje lub premie, oficjalne lub nieoficjalne za nieprzestrzeganie lub przestrzeganie reguł.
Z polityka c-d dobrowolną mamy do czynienia, kiedy rząd zachęca i nakłania przedsiębiorców do uwzględniania zasad ustalania płac i cen, bez stosowania przymusu prawnego.
Polityka c-d ustawowa- rząd stosuje sankcje i używa norm prawnych do reprezentowania wyznaczonych zasad ustalania cen i płac.
Formy i sposób realizacji polityki c-d:
Śledzenie przez państwo decyzji dot. Cen i płac
Zachęcenie do ich niepodnoszenia lub formułowanie nieobowiązkowych wytycznych w sp. Dopuszczalnego wzrostu
Obowiązkowa kontrola płac i cen
W polityce c-d obok tradycyjnych form oddziaływania obejmujących różnego rodzaju sposoby formułowania obowiązkowych lub dobrowolnych wytycznych w zakresie płac i cen, wykorzystuje się również między innymi:
System podatkowy
Ogólna koordynacja przetargów płacowych
Arbitraż
Porównania z dochodami innych grup pracowniczych dot. Sektora prywatnego
Środki pośrednie i częściowe
System indeksacji zarobków nudzi wiele kontrowersji i dyskusji. Polega on na bieżącym ich koordynowaniu odpowiednio do wzrostu cen. Posiada on silne, proinflacyjne działanie. Przez stosowanie indeksacji dochodowej wzrost cen staje się samo napędzalny.
Wykład 6
Dwie grupy instrumentów polityki zatrudnienia:
-służące wzrostowi popytu na siłę roboczą
-kształtujące podaż siły roboczej.
Kierunki służące zwiększeniu liczby miejsc pracy:
-subwencjonowanie płac i zatrudnienia
-tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w myśl specjalnych programów zatrudnienia
-popieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym poprzez popieranie małych i średnich przedsiębiorstw, lokalne inicjatywy wzrostu zatrudnienia oraz pomoc w tworzeniu własnych zakładów przez bezrobotnych lub zagrożonych bezrobociem.
Kierunki służące kształtowaniu podaży siły roboczej:
1)kształtowanie poziomu aktywności zawodowej, które możliwe jest przez następujące działania:
-wyznaczenie granic wiekowych aktywności zawodowej oraz prawo do pracy poza okresem tej aktywności
-zrównywanie lub różnicowanie wieku aktywności zawodowej według zawodów i płci
-zwiększenie lub zmniejszenie okresów nieaktywności zawodowej osób w wieku produkcyjnym
-przedłużanie lub skracanie okresu kształcenia obowiązkowego
-wprowadzanie lub ograniczanie obowiązkowej służby wojskowej, osłabianie aktywności zawodowej, np. zachęty dla kobiet do wychowywania dzieci.
2)określanie liczby godzin pracy, do których zaliczyć możemy:
-skracanie czasów pracy, wydłużanie urlopów
-zmniejszenie lub zwiększenie liczby godzin ponadwymiarowych
-zatrudnianie w niepełnym wymiarze czasu pracy
-zwiększanie rozmiarów pracy czasowej
POLITYKA CENOWO-DOCHODOWA
Wywołuje wiele kontrowersji, ponieważ wiąże się z ingerencją państwa, sprzeczną z logiką mechanizmu rynkowego. W poglądach ekonomistów istnieją dwa stanowiska:
-neoliberalne, które przypisuje mechanizmowi rynkowemu wyłączną, pryncypialną rolę w kształtowaniu cen i dochodów
-postkeynesowskie, które podkreśla znaczenie tej polityki jako narzędzia realizacji dwóch podstawowych celów polityki makroekonomicznej, tj. zmniejszania inflacji i bezrobocia.
„Polityka cenowo-dochodowa” jest używana w znaczeniu wąskim i szerokim. Niektórzy sprowadzają jej zakres jedynie do polityki płacowej lub dochodowej, a inni uważają, że winna ona również równolegle obejmować regulowanie i kontrolę cen.
Polityka cen w krajach o gospodarce rynkowej obejmuje całokształt środków stosowanych przez państwo do osiągnięcia stabilizacji cen. Państwa chcą utrzymać wzrost cen w granicach zabezpieczających je przed inflacją. Nadrzędny cel polityki cenowej stanowi przeciwdziałanie inflacji.
W większości krajów istnieją dwie podstawowe kategorie cen:
-ceny urzędowe-ustalane administracyjnie i obligatoryjnie przez państwo i wynikają z jego funkcji monopolistycznych w niektórych dziedzinach lub z określonych priorytetów polityki socjalnej
-ceny wolne-kształtują się w zasadzie na rynku, chociaż nie bez wpływu polityki fiskalnej państwa na ich poziom.
W kategorii cen wolnych zaznaczają się trzy ich ważne funkcje:
-informacyjna- polega m.in. na tym, że ceny rosną wraz ze wzrostem popytu i w ten sposób sygnalizują dostawcom, iż zwiększają się możliwości sprzedaży
-bodźcowa- wyrażająca się w tym, że zmiany cen są odczuwalne przez dostawców i odbiorców, wywołując odpowiednie reakcje dostosowawcze
-równoważąca rynek, tak aby nie występowały niedobory towarów, będące plagą systemów nierynkowych
Ingerencja państwa w stosunki cenowe jest obecnie dosyć powszechna nawet w krajach o najbardziej liberalnej gospodarce.
Polityka dochodowa-zespół środków, za pomocą których państwo dąży do określenia granic rocznego, bezinflacyjnego wzrostu wszystkich rodzajów dochodów. Głównym celem tej polityki są więc rozwiązania zmierzające do ograniczenia przyrostów dochodów, pochodzących z różnych źródeł, do rozmiarów uzasadnionych podażą towarów na rynku.
Najważniejszy cel polityki dochodowej polega na kształtowaniu bieżącej równowagi gospodarczej oraz przeciwdziałaniu inflacji, ale za jej pośrednictwem można realizować także inne cele:
-przeciwdziałanie inflacji
-wzrost konkurencyjności gospodarki
-zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów
-zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych
-poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności
-przeciwdziałanie bezrobociu
Pomiędzy płacą-szerzej dochodem, a ceną zachodzą istotne sprzężenia zwrotne wymuszające konieczność ich koordynowania w ramach prowadzonej polityki.
Wzrost cen przewyższający dynamikę dochodów nominalnych prowadzi do zubożenia społeczeństwa, grozi konfliktem społecznym oraz zachwianiem stabilności gospodarczej i politycznej.
Szybszy wzrost dochodów niż cen nakręca inflację, która destabilizuje system pieniężny oraz osłabia koniunkturę gospodarczą. Konieczne jest zatem harmonizowanie decyzji dotyczących zmian w poziomie płac i cen.
Wyróżnia się politykę cenowo-dochodową dobrowolną i ustawową. Posiadają one pewne cechy wspólne:
-oba rodzaje polityki bazują na pewnych normach, nazywanych inaczej pułapami, limitami, wytycznymi itp., które określają dopuszczalną stopę wzrostu płac i cen
-stosuje się zazwyczaj pewne odstępstwa od tych reguł, które dopuszczają dodatkowy wzrost płac i cen
-ustalone są zazwyczaj sankcje (kary) lub premie (bodźce), oficjalne lub nieoficjalne za nieprzestrzeganie lub przestrzeganie wyznaczonych reguł.
Z polityką cenowo-dochodową dobrowolną spotykamy się, kiedy rząd zachęca i nakłania przedsiębiorców oraz związki zawodowe bez przymusu prawnego, do uwzględniania zaleceń w odniesieniu do płac i cen.
Przy polityce cenowo-dochodowej ustawowej rząd używa norm prawnych i sankcji do respektowania wyznaczonych zasad ustalania płac i cen.
W praktyce światowej stosuje się rożne formy i sposoby realizacji polityki cenowo-dochodowej, np.:
-śledzenie przez państwo decyzji dotyczących cen i płac
-zachęcanie do ich nie podnoszenia lub formułowanie nieobowiązkowych wytycznych w sprawie dopuszczalnego wzrostu
-obowiązkowa kontrola płac i cen
-zamrożenie płac i cen
W polityce cenowo-dochodowej obok tradycyjnych form oddziaływania wykorzystuje się również między innymi:
-system podatkowy
-ogólna koordynacja przetargów płacowych (umów zbiorowych)
-arbitraż
-porównanie z dochodami innych grup pracowniczych (dotyczy to przede wszystkim sektora państwowego)
-środki pośrednie i częściowe.
Wiele kontrowersji budzi system indeksacji zarobków, polegający na bieżącym ich korygowaniu odpowiednio do wzrostu cen. Posiada on według ekonomistów silne działanie proinflacyjne. Przez stosowanie indeksacji dochodowej wzrost cen staje się bowiem samonapędzalny. System ten został wprowadzony w Polsce w wyniku obrad „okrągłego stołu”.
Wykład 7
Zwolennicy aktywnej polityki cenowo-dochodowej wskazują na takie zalety:
jest konieczna w warunkach niedoskonałej konkurencji, szczególnie w sektorach zdominowanych przez wielkie korporacje i zw. zawodowe
umożliwia funkcjonowanie gosp. na wyższym poziomie wykorzystania zasobów, zatrudnienia przy danej stopie inflacji
utrzymuje stopę wzrostu płac w odpowiedniej proporcji do stopy wzrostu wydajności pracy
pozwala rozwiązać dylemat stałych cen i pełnego zatrudnienia
w przeciwieństw do p. pieniężnej i fiskalnej polityka cenowo-dochodowa zmniejsza oczekiwania inflacyjne a tym samy oddziałuje na st. procentową, porozumienie płacowe i inne decyzje gosp. Za pomocą p.fiskalnej i pieniężnej można osiągnąć stabilizację cen jedynie kosztem wzrostu bezrobocia i w warunkach niepewnego wykorzystania mocy wytwórczych
Przeciwnicy:
jest nieskuteczna, gdyż hamuje wzrost cen i płac tylko na krótki czas, nie eliminuje presji inflacyjnej, ogranicza „inflację otwartą” na rzecz groźniejszej inflacji tłumionej, może oddziaływać tylko na wewn. źródła inflacji, natomiast nie ma wpływu na zewn. czynniki wzrostu cen
jest niezgodna z zasadami funkcjonowania gosp. rynkowej, powoduje zniekształcenie informacyjnej funkcji cen, w wyniku czego następuje nieracjonalna alokacja zasobów pracy i kapitału, zmniejsza efektywność gosp, co wyraża się w określonych stratach produkcji i marnotrawstwa zasobów
wymaga utrzymania kosztownej administracji zarówno centralnej ja i terenowej zamującej się kontrolą realizacji tej polityki. Koszty te są szczególnie wysokie w przypadku prowadzenia „ustawowej” polityki cenowo-dochodowej wymagającej sprawnego, wysoko wykwalifikowanego i rozbudowanego aparatu kontroli
Podstawowe typy inflacji:
inflacja popytowa - podnoszenie cen do poziomu równoważącego popyt z podażą
inflacja kosztowa - w wyniku wzrostu kosztów produkcji
import inflacji - wzrost cen towarów importowanych
W praktyce najczęściej występuje inflacja popytowo-kosztowa. Może być przejawem inflacji strukturalnej, wynikającej z negatywnej oceny struktury cen i popytu
Inflację klasyfikuje się wg innych kryteriów np.::
otwarta(jawna) - wzrost cen
tłumiona (ukryta) - charakteryzują ją przymusowe oszczędności wywołane podażą niedostateczną w stosunku do efektywnego popytu (tzw. luka infl)
Ze względu na natężenie:
pełzająca - niewielkie efekty
umiarkowana- jednocyfrowa, kontrolowana
galopująca - 2-3 cyfrowa
hiperinflacja - ponad 50% w skali miesiąca
POLITYKA WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ Z ZAGRANICĄ
to świadoma działalność państwa w kształtowaniu stosunków gosp. narodowej z jej otoczeniem. Polityka ta obejmuje wytyczanie celów oraz alokowanie wyboru narzędzi służących do ich osiągania. Na stosunki ekon. każdego kraju z zagranicą składają się: wymiana towarowa, wymiana usług, obroty kapitałowe. Oddziaływanie państwa na wymianę określa się mianem zagranicznej polityki ekonomicznej.
Cele:
zwiększenie udziału gosp. krajowej w międzynarodowym podziale pracy
nadanie st. ekon. z zagranicą odpowiedniego charakteru i zakresu
osiąganie pożądanej wielkości i struktury obrotów
zapewnienie korzystnych warunków transakcji
zwiększenie dochodów z tytułu obrotu usługami
poprawa bilansu płatniczego
Celem polityki współpracy gosp. z zagranicą może być kształtowanie struktur umownych z określonymi państwami, grupami państw lub międzynarodowych organizacji gospodarczych. Do najważniejszych organizacji Mn. tworzących struktury współpracy należą: Wspólnota Europejska (becnie z EWEA tworzą UE); organizacja wsp. gosp i rozwoju OECD; Europejskie stowarzyszenie wolnego handlu EFTA; WTO; międzynarodowy fundusz walutowy; bank światowy; rada europy
Wspólna polityka handlowa jest ważnym członkiem st. wewn. UE stosuje instrumenty ochrony rynku wewn. także jak np.:
cła.
kontyngenty,
postępowanie ochronne przed nadmiernym importem
antydumpingowe i antysubsydiowe
UE stosuje również środki wspierania eksportu:
ubezp. kredytów eksportowych,
działalność promocyjna
Polityka gospodarcza w obliczu procesów globalizacji - pojęcie globalizacji obejmuje szeroki obszar obserwowanych współcześnie w dziedzinie polityki, technologii, kultury, wzorców obyczajów, zachowań i wartości
Globalizacja gospodarki - procesy organizowani i prowadzenia produkcji, wymiany i przepływu kapitału w skali światowej i traktowanie przez org. gosp. całościami naszego globu jako jednego rynku.
Globalizacji towarzyszy proces segmentacji rynku światowego, zw. ze zróżnicowanie geogr., Polit. demogr. kulturowym. Szczególne znaczenie ma zróżnicowanie w poziomie rozwoju ekon, generującego ważne następstwa dla geograficznej alokacji kapitału i zagrożeń jakie z globalizacją się łączą
Wg Ricardo liberalizacja handlu w międzynarodowej powinna przynosić korzyści wszystkim jego uczestnikom. Badania Grupy Lizbońskiej wykazały że wzajemne obroty handlowe miały miejsce między najbogatszymi krajami Ameryki Pn, Europy Zach. oraz Azji Wsch i Pacyfiku; co oznaczałoby że w dłuższej perspektywie proces globalizacji realizowany jest w myśl dotychczasowych założeń poprzez liberalizację przepływów towarów i kapitału dochodzi do integracji krajów bogatych i faktycznej marginalizacji reszty świata. Przyczyny:
liberalizacja handlu nie jest prowadzona ze wszystkimi założeniami Ricardo - zwłaszcza dot. pełnej mobilności wszystkich czynników produkcji. Wprowadza się ułatwienia dla swobodnego przepływu towarów i kapitału natomiast nadal utrzymuje się wysokie bariery dla transferu siły roboczej
do podst. czynników wzrostu gospodarczego zapewniających przyrost produkcji dającej się ulokować na rynku światowym, zalicza się obecnie ??? posiadanie wielkich zasobów kapitałowych i wartość intelektualną, a nie tradycyjne zasoby - ziemia, kapitał, praca
Procesy globalizacji związane są z rozprzestrzenianiem się w świecie ideologii uznającej konkurencję i liberalizację gospodarczą za najważniejsze siły sprawcze postępu ek.. Pojecie konkurencyjności nie jest już traktowane jako środek do osiągania celów jak rozwój czy dobrobyt spol, lecz jako cel sam w sobie. Państwo narodowe w warunkach globalnego współzawodnictwa musi przede wszystkim dobrze identyfikować swe interesy i kształtować własne strategie rozwoju i modernizacje gosp.. W ogólnej strategii trzeba zakładać rozbudowę, postępu naukowo-badawczego kraju i powiększenie jego zasobów kapitału intelektualnego.
Wprowadzenie ograniczeń w wymianie międzynarodowej mogą uzasadniać motywy:
zapewnienia ochrony nowo powstałemu przemysłowi
wymagania bilansu płatniczego
dążenie do lepszego wykorzystania krajowego potencjału gospodarczego
poprawa terms of trade
zapewnienie samowystarczalności w zakresie żywności
Oddziaływanie państwa na sytuacje ekonomiczną z zagranicą może odbywać się przez stosowanie narzędzi bezpośrednich (cła, narzędzia pozataryfowe) i pośrednie (kurs walutowy)
Cło jest opłatą nakładaną przez państwo na towar w chwili przekroczenia granicy, zwiększa ono cenę produktu. Z pkt. widzenia kierunku ruchów towarów cła dzielimy na: importowe, eksportowe i tranzytowe
Terms of Trade- stosunek wymiany towarów eksportowych do importowych. W ujęciu cenowym to relacja zmian cen dóbr eksportowych do zmian cen dóbr importowych. Wzrost Tot określa korzyści z wymiany zagranicznej.
Państwo o gospodarce rynkowej stosuje bariery pozataryfowe i parataryfowe (oddziałuje na handel z zagranicą przez podwyższanie ceny towaru importowego - obniża jego konkurencyjność na rynku wewn. i wywołuje takie skutki uboczne jak cła.)
Bariery parataryfowe: opłaty wyrównawcze, depozyty importowe, podatki importowe, ustalanie ceny min. i max, zmiany kursu walut.
Bariery pozataryfowe:
zakazy importu i eksportu
zakazy przepływu czynników produkcji
kontyngenty ilościowe lub wartościowe
kontyngenty dewizowe
licencjonowanie obrotów
„dobrowolne” ograniczenia eksportowe
umowy techniczne i sanitarne
Państwo może również oddziaływać na wielkość i strukturę eksportu. Instrumenty do regulowania eksportu
taryfowe i parataryfowe:
cła eksportowe
podatki eksportowe i zwolnienia podatkowe
subwencje i subsydia eksportowe
pozataryfowe:
kontyngenty eksportowe
licencjonowanie eksportu
„dobrowolne” ograniczenie eksportu
Celem polityki kursu walutowego jest ustalenie jego optymalnego z punktu widzenia potrzeb bilansu płatniczego i gosp. wewn.
Dewaluacja- działa korzystnie na bilans handlowy i płatniczy, bo umożliwia wzrost eksportu i zatrudnienia oraz powoduje wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych.
Rewaluacja - wpływa na b. handlowy i płatniczy niekorzystnie, może jednak ułatwić nasycenie wewnętrznego potrzebnymi towarami z zagranicy i sprzyjać pobudzeniu konkurencji na rynku wewnętrznym. Celem przeprowadzenia rewaluacji jest osłabienie tendencji inflacyjnych.