Dr Dagiel Małgorzata

Dziecko i dzieciństwo jako obiekt rozwiązań

• dzieciństwo jako kategoria biologiczno-rozwojowa: wybrane teorie rozwojowe (Piaget, Wygotski)

• dzieciństwo jako kategoria społeczno-kulturowa: obraz dzieciństwa jako rezultatu oddziaływań różnych czynników (np. religii, kultury, polityki); socjografia dzieciństwa (rozpoznanie warunków życia dzieci); dziecko jako aktywny podmiot/ reżyser własnego rozwoju

Wspólczesne nusty w badaniach nad dzieckiem i dzieciństwem

• badania nad dzieckiem jako indywiduum i jako członkiem grupy społecznej nad dzieciństwem jako społecznym statusem (w strukturze grup wiekowych)

• badania w nurcie konstruktywistycznym (dziecko konstruktorem własnego życia)

• badania nad historią dzieciństwa, nad historycznymi aspektami społecznego konstruktu dzieciństwa (nurt zapoczątkowany przez Ariesa)

Kultura jest określoną formą pojęciową rzeczywistości przyrodniczej i społecznej z jednej strony i zespołem wzorów przysosowujących jednostki do właściwego poruszania się w obrębie tej rzeczywistości. Jeszcze inaczej rzecz ujmując powiedzmy tak: kultura to system norm w obrębie granic danego systemu społeczno-kulturowego.

Kultura jest instrumentem przystosowania jednostki do całoksztatu otoczenia oraz zdobyciu środków do twórczej ekspresji. Składa się z poszczególnych systemów symbolicznych.

Typy kultury według Margaret Mead

• kultura postfiguratywna jako model kultury tradycyjnej chłopskiej w której dzieci z reguły naśladowały drogę życiową swoich rodziców, wychowawców i poiekunów.

• Kultura konfiguratywna w społeczeństwie przemysłowym. Istotą jst współistnienie młodej i starszej generacji. Przyjmuje się jako fakt naturalny odróżnienie każdej młodej generacji od poprzednich. Duża tolerancja wobec postaw i zachowań generacji występującej warunkiem wspołistnienia

• najbardziej zaawansowane postindustrialne społeczeństwa wstępują w trzeci etap- kulturę prefiguratywną z młodzieżą jako nauczycielką dorosłych przewartiściowaniem doświadczenia starszych odrzuceniem rutyny

Kształtowanie się poglądów na dziecko i dzieciństwo

• oświecenie jak przełomowy okres w kształtowaniu się współczesnego obrazu dzieciństwa- pierwsze teorie dzieciństwa

• koncepcja Johna Locke'a- „myśl o wychowaniu” umysł dziecka jako „czysta karta”, dziecko jako przyszły obywatel, projekt masowej edukacji

• koncepcja Jana Jakuba Rousseau- „Emil czyli o wychowaniu”; dziecko „dzikie” i niewinne radosne bliskie natury; wychowanie jest ochroną

• koncepcja Janusza Korczaka- dziecko jako partner dorosłego, dialog dorosłego z dzieckiem

antypedagogika- dzieci nie trzeba wychowywać, dziecko jest podmiotem wychowania

schemat B. Matyjas. Obrazy dzieciństwa opisane w literaturze (źródło B. Matyjas dzieciństwo w kryzysie)

gorszych szans←dzieciństwo→osamotnione

↓ ↓ ↓ ↓ ↓

zranione nadmiaru globalne telewizyjne zagrożone

Korczak- pisarz lekarz pedagogi. Dziecko jest partnerem dorsłego. Postulował dialog, nie tylko dorosły uczy dziecko ale dziecko również jczy dorosłego. Dorosły jako tłumacz. Wierzył w dziecko, w jego możliwości rozwojowe. Wierzył w związki genetyczne z przodkami, w jego rodzinie wystęowała choroba psychiczna stąd nie ożenił się ani nie miał dzieci.

Wspólczesne implikacje koncepcji Locke'a i Rosseau w kształtowaniu i wychowaniu dzieci

1. dziecko jako „czysta karta”

• odpowiedzialność dorosłych za poziom edukacji dzieci

• ale także ograniczenie rozwoju poznawczego dzieciństwa

• brak przekonania o możliwości samorozwoju i samowychowania dziecka

• ograniczenie podmiotowości i poczucia sprawstwa „wyuczona bezradność” dzieci jako efekt działań dorosłych

2. dziecko „dzikie i niewinne”

• romantyczna wizja dziecka porównywanego do pielęgnowanej rodziny z rozwojem organicznym i naturalnym; wzmocnienie potencjału rozwojowego dzieciństwapostrzeganie dziecka jako „słodkiego elfa” lekceważenie potrzeb rozwojowych

• restrukcyjne wychowanie „ucywilizowanie dzikusa” wąsko rozumiana dyscyplina

obraz dzieciństwa w narracjach obraz/koncepcje dzieciństwa w teoriach

osobistych (wiedza osobista) ↔ (wiedza publiczna/nazewnicza)

↑

z doświadczenia i wiedzy potocznej dziecko i dzieciństwo jako konstrukt społeczno- kulturowy

J. Locke- filozofia spowodowała, że Locke miał taką a nie inną koncepcję dziecka jako „czystej karty” to wynika z traktowania dziecka jako obywatela.

Jeśli mówimy o dziecku jako ”czystej karcie” to zaburzamy jego rozwój poznawczy.

Rotter- osoba wewnątrz bądź zewnątrz sterowna. Gdzie umieszczamy środek decyzyjny w sobie (wewnątrz) bądź zewnątrz np. nie zaliczyłem bo był 13-tego

wyuczona bezradność- osoba ciale powtarza „nie umiem”

Rosseau- pedagogika doświadczenie wychowawcy. Dziecko niewinne radosne i dzikie (wolne). Dziecko należy chronić pzred środowiskiem. Odpowiedzialność dorosłych i państwa za wychowanie obywatela.

Niewłaściwe myślenie- postrzeganie dziecka jako istoty głupiej

infantylizowanie- udziecinnienie, obniżanie poprzez zdrobnienia.

Jeśli dziecko jest dziekie należy je uzywilizować

Korczak

↓ ↓

teksty dla dzieci teksty dla dorosłych

(lit.) (pedagog.)

„wspólne dobro dzieci i dorosłych” „jak kochać dziecko” „dzieci ulicy”

↓

teksty Korczaka są równie dobrze

odbierane u dorosłych jak i u dzieci

Główne założenia koncepcji pedagogicznej Janusza Korczaka

• nowatorski system opiekuńczo-wychowawczy wyrosły z ducha idei „nowego wychowania” i pedagogiki humanistycznej

• dziecko jako podmiot z prawem do szacunku

• wychowanie jako wspomaganie samowychowania dziecka w klimacie samorządności praworządności życzliwości tolerancji pomocy

• prawidłowy rozwój dziecka i troska o jego zdrowie (żywienie, sen, rucha badania lekarskie)

• wspólne „prawidła życia” (system wartości przyjęty przez dużych jak i małych)

• wychowanie jako wzajemne oddziaływanie na siebie dorosłych i dzieci

• dobro odpowiedzialność konieczność niesienia pomocy słabszym

• szczęśliwe dzieciństwo jako mocny fundament dorosłości

• klimat bezpieczeństwa bliskości ciepła

wspólczesne implikacje konecpcji Korczaka w kształceniu i wychowaniu dzieci oraz w badaniach nad dzieciństwem

• koncepcja dziecka i jego rozwoju w świetle ideologii wychowania

• prawa dziecka-ewolucja praw

• rozwój badań etnograficznych nad dzieckiem i dzieciństwem

• dziecko podmiotem swojego rozwoju

Wybrane kryteria porównania ideologii wychowania wg L. Kohlberga i R. Mayer

Romantyzm

J.J. Rosseau Z. Freud M. Montesori A.S. Neill J. Korczak S. Ruciński

To co pochodzi od dziecka jest najważniejszym aspektem jego rozwoju

wiedzą jest to co stanowi bezpośrednie wewnętrzne doświadczenie jednostki

rozwój jako dojrzewanie „organiczny wzrost”. Rozwój jest wzrostem rozwou fzucznego poznawczego emocjonalnego i wolicjonalnego poprzez stadia mające uprzednio ustalone wzorce.

Transmisja kulturowa

J.F. Herbart H. Muszyński K. Sośnicki Z. Mysławski

wychowanie jest transmisją zdobyczy kulturowych. Wiedzą jest to co obiektywne sprawdzone uznane powtarzalne

Behawioralna koncepcja rozwoju jako stymulowanej z zewnątrz aktywności podmiotu. Rozwój pojmowany jako asocjacja pojedynczych bodźców ze sobą z reakcjami podmiotu

Progresywizm

J. Dewey J. Piaget L. Kohlberg

wychowanie powinno podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym się społeczeństwem lub środowiskiem

wiedzą jest to co pozwala równoważyć relacje między jednostką a światem (kompetencje poznawcze i instrumentalne-stosowane sposoby równoważenia relacji). Teorie rozwojowe o charakterze interakcyjnym. Rozwój przebiega według stadiów J. Piageta lub E. Eriksona

Romantyzm

• strategia „pożądanych cech” „zasbów cnót”. Standrady cech. Humanistyczne kryteria wewnętrzne jakości doświadczeń dziecka, które sprzyjają jego rozwojowi np. zainteresowania

• podstawowe kategorie pojęciowe stosowane w badaniach empirycznych: samorozwój samoaktualizacja autonomiczność i tożsamość

transmisja kulturowa

• strategia „przepowiadania sukcesu, psychologii przemysłowej”. Standardy wiedzy i zachowań. Zgodność zachowań dziecka ze standardami kulturowymi np. stopnie szkolne

• różnice indywidualne w wymiarze osiągnięć sukcesu i uspołecznienia zachowania społecznego osobowości społecznej

progresywizm

• strategia „logiki rozwojowej”. Standard odpowiedzialności. Integracja zachowań i stanów wewnętrznych dziecka

• posiadanie kompetencje poznawcze i instrumentalne np. rodzaj (typ) stosowanych operacji myślowych

romantyzm

• cele wychowania. Rozwój jednostki jej tożsamość ujawnienie wrodzonych możliwości dyzpozycji wzorca zasób cnót

• skupienie celów wychowania na wewnętrznych stanach jednostki

• najważniejsze jest to co jednostkowe osobiste nowe

transmisja kulturowa

• cele wychowania. Standardy wiedzy i zachowań różnicowanie indywidualne stworzenie bezkonfliktowego środowiska

• skupienie celów wychowania na zachowaniach i funkcjonowaniu zewnętrznego jednostki

• najważniejsze jest to co wspólne i ustalone kulturowo

progresywizm

• celem wychowania jest logika rozwojowa człowieka aktywność jednostki w rozwiązaniu problemów

• skupienie celów wychowawczych na aktywności w rozwijaniu konfliktów między jednostką a środowiskiem

• najważniejszy jest nowy wyższy poziom interakcji człowieka ze światem (kompetencje instrumentalne i kominukacyjne)

romantyzm

• zadaniem wychowania jest ochrona wewnetrznego „ja” dziecka poprzez stwarzanie mu warunków dla pełnego rozwoju tego „ja”

• wartości maksymalizacja wolności jednostki dającej się pogodzić z wolnością innych

transmisja kulturowa

• zadaniem wychowania jest przekazywanie zasobów wiedzy umiejętności norm i wartości z przeszłości -transmisja zdobyczy określonej kultury

• wartości i wolności w obowiązującym systemie społecznym

progresywizm

• zadaniem wychowania jest pomoc wychowankowi w osiągnięciu coraz wyższych stadiów rozwoju poznawczego a przez to także rozwoju moralnego społecznego i estetycznego (reorganizacja struktur psychicznych umożliwiających funkcjonowanie na coraz wyższych poziomach rozowju)

• wartości i zasady etyczne wyznaczające cele i środki wychowania

Prolematyka wychowania głębszego wglądu w podstawowe pojęcie pedagogiczne pozwala uświadomić sobie ich wielowymiarowość. Przykładem może być pojęcie wychowania które określa się najogólniej w definicji podanej:

wychowanie-świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozowjowych) w osobowości wychowanka

pytania określające kontekst wychowania

• jak można charajteryzować kulturowy kontekst wychowania

• jak można charakteryzować społeczny kontekst wychowania

• jak można charakteryzować rozwojowy kontekst wychowania

Korczak i jego poglądy na dziecko i dzieciństwo

ideologia wychowania

↓ ↓ ↓

romantyzm transmisja kult. progresywizm

↓

ambiwalencja wychowanie wychowanek ← wychowawca

decentracja

tożsamość

kateogrie humanistyki pomocne w zrozumieniu kontekstów wychowania

• ambiwalencja- kulturowy kontekst wychowania

• decentracja- społeczny kontekst wychowania

• tożsamość- rozwojowy kontekst wychowania

• Ambiwalencja- kategoriawprowadzona do analiz pedagogicznych przez Lecha Witkowskiego; wiąże problempraktyki edukacyjnej ze światem współczesnej kultury rozdartej wieloznacznością chaosem zmieniających się ofert. Ambiwalencja rozumiana jako oscylacja pomiędzy różnoimiennymi wartościami staje się odpowiednim narzędziem ich opisu

• wyjaśnienie praktyki wychowania poprzez kategorię ambiwalencji (rozumianej jako wieloznaczność niepewność wzajemne przenikanie) daje inną jego konceptualizację niż wyjaśnienie z pominięciem tej kategorii

• decentracja- kategoria wprowadzona do pedagogiki przez Jeana Piageta i ponownie odczytywana przez Lecha Witkowskiego; wiąże się ze społecznymi kontekstami wychowania

• jako kategoria humanistyki decentracja może być ujmowana w wymiarze jednostki (jako przeciwieństwo jej egocentryzmu) i w wymiarze procesów makrokulturowych (jako akceptacja wielości kultur których nie można zredukować hierarchizować czy też ujmować w katgoriach uniwersalności)

• zdecentralizowany obraz edukacji to wielość rozproszonych sensów znaczeń jakie są nadawane fakte edukacyjnym w różnym bezpośrednim doświadczeniu osób i grup uczniów różnych ras grup etnicznych klas społecznych płci oraz nauczycieli i rodziców uczniów

• tożsamośc wiąże się z pytaniem o rozwojowy kontekst wychowania. Jest to także zasadniczy kontekst kształcenia. Istnieje wiele różnych koncepcji psychologicznych człowieka. Zależy od odpowiedzi na pytania o to co podlega rozwojowi i co wywołuje rozwój

• posłużenie się kategorią tożsamości zdefiniuje wychowanie jak wywoływanie jego rozwojowego skutku zarówno na zasadzie podobieństwa tożsamości jednostki do zastanego stanu kultury jak i na zasadzie inności i różnicy w stosunku do niego

• „powyższa konceptualizacja lokuje rozwojowy kontekst wychowawczy po stronie nastawienie na inność i różnicę

• tak więc wychowanie jest poszukiwaniem symbiozy pomiędzy tożsamością wyjściową a tożsamościami zróżnicowanych światów kulturowych w których przyszło żyć współczesnemu człowiekowi: zderzenia z innością nie wymagają asymilacji jej treści ale również nie wymagają jej odrzucenia”

transgresja- przekraczanie siebie

„człowieka transgresyjny” Kozielecki

Andrzej Janowski „uczen w teatrze życia szkolnego”

Pozostawiając na marginesie pedagogiczne spory o pryzmat wychowania nad procesami socjalizacyjnymi posłużyć się można najczęściej przyjmowanym założeniom iż socjalizacja........

3 modele wychowania dziecka we wpółczesnym świecie Hansa Sanera

Pojęcie dorośli i dzieci wchodzą ze sobą w relacje

• podporządkowania (relacja adultystyczna” bycie dzieckiem oznacza „bycie jeszcze niedorosłym” lub „bycie bardziej niż dorosłym”)

• równoważności (bycie dzieckiem oznacza bycie takim samym człowiekiem jak dorosły, izonomia)

• względnej niezależności autonomii (dzieci suwerennymi podmiotami jak dorośli chociaż w innym wymiarze, zakresie)

I model wychowania bazujący nad tym czym dziecko „jeszcze nie jest” cechuje to że tylko dorośli:

• są naprawdę uspołecznieni (asocjalizowani) oraz dojrzali psychicznie, duchowi fizycznie

• są a priori legitymizowanymi wychowawcami zaś dzieci są ich wychowankami

• określają ramy kulturowe pierwszego środowiska wychowawczego dziecka jakim jest rodzina; stanowią o prawach, czasie i porządku w szkole

• kierują od początku procesem socjalizacji oraz ograniczają już bardzo wcześnie dalsze szanse życia dziecka przez negatywną selekcję

• wpływają bezpośrednio na życie wychowanków jako późniejszych dorosłych; wiedzą co to znaczy być dorosłym

• formują i zmieniają dziecięcą istotę uważają że mają orawa „zrobić z dziecka człowieka”- oni je wychowują

podstawowym atrybutem tożsamości dziecka jest jakiś „brak” odróżniający od dorosłego

wychowanie według tego podejścia bazuje na:

• przymusie

• autorytecie

• poleceniach

• posłuszeństwie

• nierówności wobec prawa

• dorośli nie widzą pełnej sprawczości działań dzieci

oferuje dziecku dwie odmienne drogi

• przymus ćwiczenia

• przymus abstynencji

1000. Meat „kultura i tożsamość”

kultura postfiguratywna- sposób postrzegania, dawna kultura w której dzieci uczą się tylko od dorosłych

II model równości izonomii w relacji dziecka z dorosłym bycia takim samym człowiekiem jak dorosły koncentruje się na tym co łączy (dzieci i dorośli ludźmi)

dojrzałość to nie dar określonego wieku ale nabyte zachowania odmiennie ujawniające się we wszystkich fazach życia człowieka. W wychowaniu autorytet nie jest jednostronną akomodacją nad kimś wymuszającego szacunek ale nie jest relacją wymienną między osobami które mogą być dla siebie autorytetem

w takich relacjach

• nie trzeba wydawać poleceń ale przekonywać w toku dialogu

• nie ma odniesienia się do uwarunkowanej wiekiem wiedzy ale jest solidarne dochodzenie do wspólnych ustaleń

• nie ma negatywnej selekcji ze względu na to czego jeszcze nie potrafimy ale wspiera się rozwój sił i dyspozycji

• dorośli nie koncentrują się na uzależnieniu od siebie czyrelegowaniu dziecka ze wspólnoty ale na możliwości tworzenia otwartej wspólnoty dla wszystkich wychowujących jest komunikacyjne w rozpoznawaniu silnych stron drugiej osoby.

„Strony wzajemnie się wychowują i samo wychowują. Jest ono partnerską relacją dwóch równych stron.” (Śliwerski)

III autonomiczny model relacji dziecko-dorosły okreslany mianem samowychowania albo autosocjalizacji dziecka (dziecko pojmowane jest jako „więcej niż”)

• dzieci są autorytetami we własnej sprawie i nie są już biernymi odbiorcami informacji społecznych i wpływów pedagogicznych

• dzieci jako podmioty wpływające na te procesy dzięki własnej aktywności lub socjalizowanie we własnej dziecięcej społeczności

• dzieci aktywnymi podmiotami własnych zmian rozwojowych i kompetentnymi kreatorami tych zmian w swoim codziennym życiu

dzieci są kompetentne w następującym zakresie

• potrafią wyznaczać treść i granice swojej integralności (odpowiedzialność za własne terytorium wewnętrzne i zewnętrzne)

• są od urodzenia istotami społecznymi

• kompetentnie współpracują

• przekazują rodzicom werbalne i niewerbalne informacje zwrotne które są kompetentnymi wskazowkami o emocjonalnych egzystencjalnych problemach tych rodziców

Socjokulturowe podejścia do dzieciństwa

cechy socjologicznego modelu badań związanych z dziećmi (wg Jamesa i Prouta)

• dzieciństwo rozumiane jako konstrukt społeczny dostarcza odniesień interpretacyjnych dla konstektualizacji wczesnych lat ludzkiego życia

• dzieciństwo jest zmienną analizy społecznej. Nie może być jednak nigdy oddzielane od innych zmiennych takich jak klasa społeczna płeć czy pochodzenie etniczne. Analiza porównawcza i międzykulturowa ujawnia raczej rozmaitość ujęć dzieciństwa niż jednorodny czy uniwersalny fenomen dzieciństwa

• dziecięce relacje interpersonalne i kultury dziecięce wymagają rozpatrywania w obrębie perspektywy badawczej wyznaczającej ich własną specyfikę odrębnej od perspektyw zakładających punkt widzenia dorosłych

• dzieci są i powinny być widziane jako podmioty aktywne konstruujące określające swoje życie społeczne życie otaczających ich ludzi i społeczności w których żyją. Dzieci nie są jedynie pasywnymi elementami struktur i procesów społecznych

• etnografia oferuje metodologię szczególnie przydatną w badaniach dzieciństwa. Umozliwia bowiem dzieciom bardziej bezpośredni sposób wypowiadania się i uczestniczenia w generowaniu danych socjologicznych niż to ma miejsce w eksperymencie czy obserwacji

socjologiczne konstrukty dzieciństwa

socjalizacja według Ritchiego i Kollara

• centralnym pojęciem w socjologicznym podejściu do dzieciństwa jest socjalizacja

• synonimem tego procesu może być akultura gdyż termin ten implikuje nabywanie przez dzieci kultury ludzkich zbiorowości w których dzieci przebywają

• dzieci nie powinny być widziane jako jednostki w pełni uzdolnione do udziału w złożnym świecie dorosłych lecz jako istoty obdarzone potencjałem pozwalającym na stopniowe wprowadzenie ich w kontakty z ludźmi

socjalizacja- pojęcie i typologie

dwie tendencje teoretyczno-specjalistyczna i scalająco-uniwersalistyczną

pierwsza wyjęta z orientacji teoretycznej

druga tendencja dokonuje się z próby godzenia wielu orientacji

podział według kryterium źrodła: rodzinna rówieśnicza szkolna miejska zawodowa

• pierwotna (wczesne dzieciństwo w rodiznie)

• wtórna (dzieci starsze, szkoła uczelnia, praca)

Socjalizacja w wybranych teoriach socjologicznych
1) socjalizacja w podejściu funkcjonalno-strukturalnym
2) socjalizacja w ujęciu konfliktu
3) socjalizacja w podejściu interpersonalnym

Ad1) Charakterystyka socjalizacji w podejściu funkcjonalno-strukturalnym
* wiązanie edukacji szkolnej z efektywnością ekonomiczno-gospodarczą państwa
* akceptowanie pozytywnej roli zewnętrznego przymusu dla dobra jednostki i społeczeństwa
* koncentracja na planowaniu i dokonywaniu działań, na stosowaniu realizacji celów kształcenia
* eksponowanie różnic potencjału intelektualnego uczniów i ich osiągnięć edukacyjnych przy jednoczesnym pomijaniu innych zróżnicowań społecznego
* koncentracja na mikrorelacjach nauczyciel-uczeń, z pominięciem ich szerszego kontekstu społecznego
* koncentracja na technikach efektywnego kształcenia udoskonaleniu procedur selekcji, wydolności systemu edukacji, na rozwijaniu zdolności uczniów

Ad2) Cechy socjalizacji w ujęciu konfliktu
* reprodukowanie i legitymizacja istniejących struktur nierówności
* koncentracja na interesie klas dominujących poprzez przemoc symboliczną
* homogenizacja społeczności uczniowskiej przez wygaszanie i marginalizowanie wszelkich zróżnicowań
* traktowanie socjalizacji jako determinującej zachowanie człowieka

Ad3) Cechy socjalizacji w podejściu interpersonalnym
*koncepcja na podmiocie, jego indywidualnych odczuciach i przyczynach działania
*rezygnacja z poszukiwania

W perspektywie teorii konfliktowych społeczeństwo jest postrzegane jako twór sprzeczności i napięć.

Konflikty stanowią podstawową cechę życia społecznego; kierowanie konfliktami łączy się z pojęciem władzy.

Zwolennicy teorii konfliktowych analizują życie społeczne w kategoriach władzy grup dominujących nad zdominowanymi.

W skzole relacje nauczyciel-uczeń można także rozpatrywać w kategoriach dominacji tych którzy mają władzę nad tymi którzy jej nie posiadają.

Teorie rozpatrujące procesy, rekonstruowania społeczeństwa z wykorzystaniem konfliktu teoria reprodukcji kulturowej Pierre'a Bourdieu

podstawą tej koncepcji jest pojęcie habitusu- to system percepcji otaczającego jednostkę świata według której jednostka myśli i działa, elementy rozumienia, skłonności postaw ptrzekazywanych z pokolenia na pokolenie spajają grupę kulturową i oddzielają ją od innych.

Szkoła jest miejscem reprodukcji kultury co oznacza narzucenie uczniom habitusu kultury grupy dominującej przez stosowanie przemocy symbolicznej.

Koncepcja Basila Bernsteina

• w interpretacji socjalizacja jest wprowadzeniem jednostki w istniejące klasyfikacje

• proces socjalizacji jest układem aktów komunikowania się które zapewniają odtworzeniu ładu społecznegopzrez kształtowanie odpowiednich dyspozycji umysłowych jednostki w procesie tym kluczową rolę odgrywa język

• poszukując klasowych odmienności form mowy Bernstein wskazał na istnienie dwóch odmiennych kodów językowych: ograniczonego i rozwiniętego które są generowane przez odmienne układy ról społecznych

• eliminacja języka potocznego etnolektów, języka klasy robotniczej np. prowadzi do wydziedziczenia dzieci z kultury macierzystej i zaburza proces nabywania tożsamości

teoria oporu Henry Giroux i Peter L. McLaren

• uważają że kultura nie stanowi prostego odbicia ekonomicznego podziału na dominujących i zdominowanych ale jest oceną stałego ścierania się różnych dyskursów, teren walki o uzyskanie prawomocności

• kategoria władzy jest traktowania nie tylko jako wyraz dominacji ale takż ejako akt oporu

• szkoła jest terenem wielowymiarowych napięć i konfliktów miejscem stałej reinterpretacji instytucjonalnych doświadczeń dokonywanych przez gru[y podporządkowane i miejscem oporu wobec alienacji i opresji

• zdaniem Girouxa szkoły mają „nieść wyzwanie dla porządku społecznegodla rozwijania i promocji jego imperatywów demokratyzacji w szkole winna zachodzić socjalizacja krytyczna oparta na praktyce rozpoznawania dyskursów kulturowych

Cechy socjalizacji w ujęciu teorii konfliktu

• reprodukowanie i legitymizacja istniejącyh struktur nierówności

• koncentracja na interesie klas dominujących poprzez przemoc symboliczną

• homogenizacja społeczności uczniowskiej przez wygaszanie i marginalizowanie wszelkich zróżnicowań

• zniewolenie mentalne uczniów z klas zdominowanych i kształtowanie „fałszywej świadomości”

• traktowanie socjalizacji jako determinującej zachowanie człowieka

Grupa teorii określanych jako interpretacyjne skupia wiele różnych doktryn do których należą między innymi interakcjonim symboliczny feomenologia etnometodologia

• perspektywa ta skupia się na analizie (interakcjonim symboliczny)

• działając w interakcjach ludzie świadomie ukierunkowują i modyfikują swoje zachowanie w zależności od reakcji partnera interakcji i własnych intencji

• interakcje są ośrodkiem wytwarzania znaczeń. Człowiek funkcjonując w świecie wykorzystuje system znaczeń jakie nadaje obiektom przyrodniczym jednostkom i grupom

• znaczenia symboliczne są wymieniane i modyfikowane

• szkoła wyznacza różne warunki tworzenia znaczeń w umyśle dziecka

• według interpretatywistów socjalizacja łączy się z aktywnością podmiotu, socjalizację szkolną wyróżnia akcentowanie osobotwórczego wymiaru interakcji

• w nabywaniu tożsamości nawajżeniejsze są kompetencje komunikacyjne

• istotne jest uświadamianie wychowankom niejednoznaczności i wieloaspektowości społecznych interakcji

cechy socjalizacji w podejściu interpretatywnym

• koncentracja na podmiocie jego indywidualnych odczuciach i przyczynach działania

• rezygnacja z poszukiwania uniwersalnych praw wyznaczających przebieg życia społecznego na rzecz rozpoznawania reguł interakcji dziejących się w określonym czasie i kontekście

• kształtowanie kompetencji interpretowania i rozumienia społecznych sytuacji

• kształtowanie umiejętności językowych do uczestniczenia w interakcjach (działania w rolach) jako podstawy nabywania tożsamości osobowej

Socjalizacja w ujęciu behawioralnym

• dążenie do osiągania przez uczniów zachowań wzorcowych które arbitralnie które arbitralnie uważa się za właścwie danej roli społecznej

• działanie według zasady że pożadane zachowanie da się zaprogramować a niepożadanie zablokować

• ustawiczna, wielospaktowa kontrola działań dziecka i stałe porównywanie z przyjęta normą

• traktowanie nagrody i kary jako najskuteczniejszych metod oddziaływania socjalizującego eksponowanie perswazji i moralizowania

• kierowanie każdym działaniem dziecka

• koncentracja na posłuszeństwo jako podstawa relacji interpersonalnych rodzic-dziecko

Cechy socjalizacji w podejściu humanistycznym

• akcentowanie podmiotowości wychowanka i jego autokreacyjnych możlwiości

• koncentracja na zaspokajaniu podstawowych potrzeb dziecka głównie bezpieczeństwa

• koncentracja na tworzeniu okazji, szans dla rozwoju

• poszukiwania i ugruntowania tożsamości własnej

• akcentowanie samopoznania i kształtowania pozytywnej samooceny

• całkowita rezygnacja z dyrektywnego kierowania rozwojem dialog bez arbitra jako podstawa oddziaływania

cechy socjalizacji w ujęciu poznawczym

• dialog jako podstawa komunikacji

• preferowanie rozmowy negocjacji jako podstawowych sposobów nabywania znaczeń

• tworzenie środowiska uczącego sprztjającego badaniom eksploracji

• uwzględnianie właściwości dziecka przy nabywaniu różnych kompetencji

• konflikt poznawczy jako źródło wiedzy problemowa organizacja treści nauczania

• przyjęcie metody zadaniowej oddiaływań grupowych i modelowania jako podstawowych metod wychowawczych

• stwarzanie uczniowi szerokiego pola decyzyjnego akncentowanie samodzielności dzieci w formułowaniu sądów i wyjaśnień

Charakterystyka socjalizacji w ujęciu teorii konfliktu

W perspektywie teorii konfliktowych społeczeństwo jest postrzegane jako twór pełen sprzeczności i napięć które są generowane przez nierówności o podłoży ekonomicznym kulturalnym politycznym.

Konflikty stanowią podstawową cechę życia społecznego. Kierowanie konfliktami i ich rozwiązywanie łączy się z pojęciem władzy. Zwolennicy teorii konfliktowych analizują życie społeczne w kategoriach władzy grup dominujących nad zdominowanymi.

W szkole relacje nauczyciel-uczeń można także rozpatrywać w kategoriach dominacji tych którzy mają władzę nad tymi którzy jej nie posiadają.

Socjalizacja skzolna ma charakter pasywny i sprzyja wyalienowanej osobowości społecznej. Alienacja osobowości ma źródło w wyobcowaniu pracy która mając charakter płatny pracy najemnej nie zaspokaja potrzeb rozwojowych jednostki.

Socjalizacja dzieci w warunkach skrajnych

1. likwidacja biedy i nędzy uznawana jest za cywilizacyjne minimum w rozwiniętych demokracjach. Z dobrodziejstw demokracji i dobrobytu miały skorzystać przedewszytskim młode pokolenia. Doświadczanie biedy przez dzieci oznacza więc większą porażkę współczesnych społeczeństw niż doświadczanie biedy przez ludzi dorosłych których łatwiej jest obarczyćwiną za swój los. Lepiej więc na ten temat nie mówić ponieważ debata taka może doprowadzić do zakwestionowania samej demokracji.

2. Istnienie biedy wśród dzieci i młodzieży oznacza zapowiedź znacznie ostrzejszych nierówności społecznych w przyszłosci ponieważ zmarginalizowana młodzież nie ma możliwości indywidualnego inwestowania we własną przyszłość.

Podnoszenie tego problemu może zaszkodzić lansowanej przez polityków wizji przyszłości jako szansy dla wszystkich.

3. Powszechne jest traktowanie dzieci i młodzieży jako pozbawionych własnego statusu odrębnego od rodziny pochodzenia. Dlatego dyskusja o rodzinach zagrożonych ubóstwem uznawana jest jako równoznaczna z rozważaniem sytuacji życiowej poszczególnych kategorii członków rodziny w tym oczywiście dzieci

Rodzinocentrym przeważający w dyskusjach nd biedą sprawia że status dziecka jest podprządkowany statusowi rodziny. Powoduje to że dzieci nie stanowią bezpośredniego przedmiotu badań.

O dzieciach dowiadujemy się najczęściej z wywiadów przeprowadzonych z rodzicami bądź ekspertami. Brak jest natomiast badań które dokumentują jak dzieci i młodzież przeżywają biedę.

Sposób przeżywania biedy i jej konsekwencje są odmienne dla dorosłych oraz dla dzieci i młodzieży. Przez dzieci fenomen biedy doświadczany jest jako zaniedbanie w różnych wymiarach ich codziennej sytuacji życiowej.

Bieda doświadczana w dzieciństwie może mieć trwałe konsekwencje dla dalszego rozwoju człowieka.

Życie w biedzie w tynm okresie może proawdzić do zabudzonego rozwoju psychicznego i fizycznego oraz do niższych osiągnięć eduklacyjnych i społecznych w przyszłości.

Koncepcja biedy w dzieciństwie musi odwoływać się do szerokiego zestawu czynników i sytuacji które tworzą splot okoliczności sprawiających że dziecko nie może rozwijać się tak jak jego rówieśnicy.

Bieda oznacza że dziecko:

• nie ma dostępu do zasobów finansowych i żywności niezbędnych do przeżycia lub rozwoju

• nie ma możliwości rozwoju jako osoba zdrowa w pełni wykorzystująca swój potencjał

• nie ma wspracia ze strony rodziców i innych osób

• nie ma możliwości wyrażenia swoich opinii żyje w poczuciu bezradności

cztery sosoby zaklasyfikowania ludzi do biednych

• bezwzględna linia ubóstwa

• relatywna linia ubóstwa

• ustawowa linia ubóstwa

• subiektywna linia ubóstwa

definicja określona przez ekspertów w ramach programu „dzieci ulicy”

Dzieci ulicy spędzają praktycznie cały czas na ulicy. W domu właściwie tylko nocują. Na ulicy znajdują (załatwiają) wszystko odpieniędzy począwszy a na żywności zabawkach i ubraniach skończywszy. Nie znają wartości pieniądza ani rzeczy. Znajdują przyjemność w niszczeniu mienia.

Cześto są członkami nieformalnych grup dziecięcych gdzie obowiązuje „kult siły” wdając się w bójki lub napady na przypadkowych ludzi.

„zarabiają” głównie żebrząc i kradnąc. Zdobytymi towarami handlują między sobą lub na bazarach.

Kategorie dzieci ulicy

• street working children-dzieci które pracują na ulicy ale utrzymują kontakt z rodziną zazwyczaj wracając tam na noc

• street living children- dzieci kótre mieszkają i pracują na ulicy i prawie nie utrzymują kontaktu z rodziną

• children at risk- dzieci których warunki życia dalekie są od postanowień konwencji praw dziecka ciężko pracują lub przebywają w więzieniach.

Analizując wpływ biedy na rozwój dziecka badacze posiłkują się zazwyczaj podejściami teoretycznymi stosowanymi w wyjaśnianiu zaburzeń w rozwoju dziecka

• koncentrując się na dziecku jako indywiduum

• koncentującymi się na rodzinie dziecka

• rozważającymi sytuację dziecka w kontekście szerszego środowiska (podejście ekologiczne)

Część dzieci eksperymentuje z alkoholem klejami i używkami gdyż brak zajęć opieki sprawia że staje się to atrakcyjną formą spędzania czasu. Prawie wszystkie dzieci ulicy mają poważne kłopoty z powodu wagarów agresji i niskich możliwości intelektualnych spowodowanych zaniedbanie wychowawczym.

Powielają styl życia swoich rodziców stając się marginesem społecznych. Brak prawidłowych wzorców w rodzinie powoduje że dzieci nie potrafią nawiązywać bliskich i konstruktywnych relacji z rówieśnikami.

Definicja przyjęta przez Radę Europy cytowana przez Rzecznika Praw Dziecka

Dzieci ulicy to dzieci poniżej osiemnastego roku życia które przez dłuższy lub krótszy czas żyją w środowisku ulicznym. Przenoszą się z miejsca na miejsce nawiązując kontakt z grupą rówieśniczą lub innymi osobami na ulicy. Oficjalny adres tych dzieci to adres rodziców lub jakieś instytucji socjalnej. Mają słaby lub żaden kontakt z rodzicami przedstawicielami szkół i instytucji wspomagających które są za nie odpowiedzialne.

Kategorie młodzieży zagrożonej - Definicja Banku Światowego

• młodzież w pierwszej grupie ryzyka jest wciąż jeszcze przywiązana do rodziny szkoły i społeczności ale z powodu biedy lub innych czynników jej sytuacja może być w przyszłości zagrożona

• młodzież w drugiej grupie ryzyka- ma słabsze więzy ze społecznością i jest już narażona na pewne konkretne ryzyko np. porzucenie szkoły, wykorzystywanie, praca dzieci

• młodzież w trzeciej grupie największego ryzyka to ci młodzi dla których jedno bądź więcej z wymienionych powyżej zagrożeń stało się realne ich więzy ze społeczeństwem i rodzina są poważnie osłabione lub zostały zerwane

Dzieciństwo osamotnione

rodzina niepełna

typy rodziny niepełnej

dzieciństwo osierocone

specyfika dzieciństwa w rodzinie czasowo rozłącznej

Prawa dziecka i ich konteksty

Wewnątrzrodzinne sytuacje zaburzające rozwój wychowanie i poczucie bezpieczeństwa dziecka - popglądy Teresy Kukołowicz

Rozumienie pokoju polega na „wyrobieniu w psychice małego dziecka przeżycia bezpieczeństwa czyli spokojnej pewności że jest się chronionym że nic nam nie grozi że ktoś o nas dba że można ufać ludziom”

Zagrożenia pokoju dziecka wynikają z

• „niekompletności struktury rodziny, ograniczonych kontaktów z dzieckiem

• naruszenia więzi z Bogiem

• biedy i chorób przewlekłych i terminalnych

• braku postaw krytycznych wobec koncepcji wychowania nie zawsze służących dobru dziecka

• nieświadomości zagrożeń zewnętrznych któe korzystają ze słabości rodzin”

Ewolucja praw dzieci i jej konteksty

• relacje dorosłych z dziećmi a ingerencja prawa: zmiana więzi od związków despotyczno-poddańczych w stronę stosunków partnersko- dialogowych

• prawa dzieci a zagadnienie przemocy wobec dzieci

• prawa dziecka a prawa człowieka

• ochrona praw dzieci w prawie stanowionym- Genewska deklaracja praw dziecka 1924 r, Deklaracja praw dziecka 1959 r

• Konwencja o Prawach Dziecka ONZ 1989 r

• konstytucja RP konwencja o prawach dziecka Ustawa o Rzeczniku praw dziecka jako stanowione akty prawne w Polsce odnoszące się do dziecka

• działanie Rzecznika praw dziecka

działanie rzecznika praw dziecka

rzecznik stoi na straży praw dziecka a w szczególności

• prawa do życia i ochrony zdrowia

• prawa do wychowania w rodzinie

• prawa do godziwych warunków socjalnych

• prawa do nauki

Rzecznik podejmuje działania na rzecz zapewnienia dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju z poszanowanie jego godności i podmiotowości. Wypełnienie tych zadań wymaga ochrony przede wszystkimi przejawami przmeocy okrucieństwa zysku a także przed demoralizacją zaniedbaniem i innymi formami niewłaściwego zachowania. Przedmiotem troski są wszystkie dzieci.

---