System ubezpieczeń - 08.10.2012

System ubezpieczeń gospodarczych

Istota systemu ubezpieczeń gospodarczych.

Definicja - zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne i zobowiązaniowe powstałe między oznaczonymi umową ubezpieczenia podmiotami.

Cel - łagodzenie negatywnych skutków zdarzeń losowych

System ubezpieczeń pomaga nam w łagodzeniu negatywnych skutków. Chodzi o to, aby objąć ubezpieczeniem szeroką grupę podmiotów narażonych na ryzyko. Musi być duża liczba konkretnych zdarzeń, aby dane ryzyko ubezpieczyć.

Podmioty objęte ubezpieczeniem opłacają składki, z tego wypłacane są odszkodowania grupie w której wystąpiło dane ryzyko.

Cechy ubezpieczeń gospodarczych:

• ubezpieczenia gospodarcze wywodzą się ze starożytności

• stanowią instrument polityki gospodarczej państwa

• pochodzą z praktyki gospodarczej

• regulowane są prawem szczególnym (odpowiednie akty prawne) dotyczącym działalności ubezpieczeniowej

• prowadzone przez zakłady ubezpieczeń

• zakłady ubezpieczeń - samofinansujące

• świadczenia i odszkodowania mają charakter pieniężny

• mają głównie charakter dobrowolny

• wyodrębnia się w systemie ubezpieczenia obowiązkowe

• płatnikiem składki jest ubezpieczający

• ryzyko prowadzenia działalności ubezpieczeniowej spoczywa na zakładach ubezpieczeń

Segmenty organizacji systemu ubezpieczeń gospodarczych

Prawna regulacja ubezpieczeń gospodarczych:

1. Zasady nadzoru ubezpieczeniowego:

- Ustawa o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

- Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym

2. Zasady Pośrednictwa ubezpieczeniowego:

- Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym

3. Zasady ubezpieczeń obowiązkowych:

- Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych

4. Zasady zawierania umów ubezpieczenia:

- Ustawa. Kodeks cywilny

ZU (Zakład Ubezpieczeń) - prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce

• Ubezpieczeniowa spółka akcyjna

• Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

• Zagraniczne zakłady ubezpieczeń - główny oddział

• Zagraniczne zakłady ubezpieczeń - oddział (licencja UE)

Działalność ubezpieczeniowa

• wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z: oferowaniem, udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych

• uzyskanie zezwolenia organu nadzoru (KNF - Komisja Nadzoru Finansowego)

• prowadzenie działalności jako: zakład ubezpieczeń i reasekuracji, zakład ubezpieczeń, zakład reasekuracji

• system funkcjonowania zakładu ubezpieczeń - cele działalności:

• komercyjny

• wzajemny

Ubezpieczeniowa spółka akcyjna

• podstawowy akt prawny to kodeks spółek handlowych, przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej

• nie może prowadzić innej działalności

• minimalny wymagany kapitał zakładowy ma charakter gwarancyjny

• nadzór KNF

Suma gwarancyjna - do jakiej wysokości może być wypłacone odszkodowanie w danym przypadku

Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

• ubezpieczanie na zasadzie wzajemności

• usługi są również udostępniane podmiotom spoza towarzystwa

• nie są nastawione na maksymalizację zysku

• członkowie mają wpływ na działalność

• składka jest zaliczką

Zagraniczne zakłady ubezpieczeń

• główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń

• zezwolenia polskiego organu nadzoru

• działa na podstawie przepisów prawa polskiego i podlega polskiemu nadzorowi finansowemu

• obowiązkowe jest wniesienie kaucji

• zagraniczny zakład ubezpieczeń z państwa członkowskiego UE (zasada swobody świadczenia usług)

• ważne zezwolenie w kraju macierzystym

• działa przez oddział lub inny sposób np. pośredników na zasadzie swobody świadczenia usług

• podlega nadzorowi zagranicznego organu nadzoru

• zgłasza organowi nadzoru w swoim kraju zamiar wykonywania działalności na terenie RP

• stosuje prawo polskie

Klasyfikacja rodzajowa ubezpieczeń

Ubezpieczenia gospodarcze:

• osobowe

• życie, zdrowie, zdolność do pracy

• pozytywna i negatywna zależność losowa

• prawa niemajątkowe

• umowna suma ubezpieczenia zależna od woli stron i możliwości finansowych

• świadczenia dotyczące osób

• majątkowe

• rzeczy lub majątek

• negatywne zdarzenia losowe

• prawa i obowiązki majątkowe

• suma ubezpieczenia a wartość przedmiotu ubezpieczeniach

• odszkodowanie dotyczące osób prawnych i innych jednostek

Systemy ubezpieczenia majątku

• uzależniony jest od rodzaju ryzyka objętego umową

• powiązany jest z określaniem wartości przedmiotu obejmowanego ubezpieczeniem

• wpływa na zakres ochrony ubezpieczeniowej

• kształtuje potencjalny poziom odszkodowania

• istotnie wpływa na składkę ubezpieczeniową (cenę ubezpieczenia)

Praktycznie stosowane systemy ubezpieczenia majątku

• na sumy stałe

• solidarnie na sumy stałe (ubezpieczamy kilka przedmiotów naraz na daną sumę)

• na pierwsze ryzyko (ubezpieczenie majątku np. na 50% w przypadku np. włamania, oraz jest ono tylko na pierwsze zdarzenie, kolejnego zdarzenia to nie obejmuje)

• na sumy zmienne (gdy wartość majątku ulega zmianom w czasie trwania ubezpieczenia np. magazyny - ustalana jest najwyższa dzienna wartość majątku obrotowego)

• na wartość częściową (ubezpiecza się tylko część majątku - najczęściej jest to ubezpieczenie od ognia)

Systemy ubezpieczenia osobowego na życie

Forma zawarcia umowy

Rodzaj zawartej umowy:

• ubezpieczenia ochronne

• ubezpieczenia oszczędnościowe

• ubezpieczenia oszczędnościowo-ochronne (mieszane)

• ubezpieczenia uzupełniające ochronę życia

Ubezpieczenia gospodarcze (podział ustawowy)

• Dział I - na życie

• Dział II - pozostałe osobowe i majątkowe

Miejsce ubezpieczeń gospodarczych w systemie finansowym

Podmioty na rynku ubezpieczeń:

• UFG (ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny)

• Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

• Rzecznik Ubezpieczonych

• Polska Izba Ubezpieczeń

System ubezpieczeń - 22.10.2012

Egzamin: test wielokrotnego wyboru 30 pytań - 23min.

Literatura:

• Ubezpieczenia gospodarcze. Praca Zbiorowa pod redakcją T. Sangowskiego. Poltext, Wwa 2001.

• Podstawy ubezpieczeń, tom I - mechanizmy i funkcje. Praca zbiorowa pod red. J. Monkiewicza. Poltext, Wwa 2000.

• Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko. Praca zbiorowa pod red. W. Ronki-Chmielowiec. PWE Wwa 2002.

• Banasiński A. Ubezpieczenia gospodarcze. Poltext, Wwa 1996.

• Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej, „Dziennik Ustaw” nr 142 poz. 1151, z późniejszymi zmianami.

• Kowalewski E. Sangowski T. Prawo ubezpieczeń gospodarczych, LexisNexism, Wwa 2004.

• System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia podstawowe. Praca zbiorowa pod redakcją G. Szpor. LexisNexis, Wwa 2003.

• Czechowska M. Ubezpieczenia zdrowotne 2005. Praktyka, przykłady. Ad Drągowski, Wwa 2005

System

2. zbiór elementów, powiązanych ze sobą w taki sposób, że stanowią one całość zdolną do funkcjonowania w określony sposób

3. zbiór elementów wraz z relacjami zachodzącymi pomiędzy tymi elementami

Organizacja systemu

3. organizacja systemu to jego struktura w formie sieci relacji między elementami oraz własności tych relacji

4. w strukturze systemu mogą występować podsystemy, czyli elementy systemu, które same są systemami

5. system, którego elementami są inne systemy jest nadsystem

System ubezpieczeń:

4. Megasystem - system ubezpieczeń w skali globalnej - metoda zarządzania ryzykiem w skali najszerszej (ryzyko światowego systemu gospodarczego, ryzyko zdrowia ludzkości, ryzyko starzenia się społeczeństw)

5. Makrosystem - ryzyko w skali danego kraju, społeczeństwa, gospodarki

6. Mezosystem - ujęcie produktowe ubezpieczeń - jako odzwierciedlenie ujęcia branżowego - produkty ubezpieczeń gospodarczych - osobowych, majątkowych z dalszymi podziałami na transportowe, finansowe, a także ubezpieczeń związanych z pracą i zdrowiem.

7. Mikrosystemy - aplikacja ubezpieczeń (czyli tworzenie systemów ubezpieczeń) w podmiotach gospodarczych, np. w przedsiębiorstwach, bankowości, finansach publicznych, gospodarczych, domowych).

Fundusze emerytalne nie wypaliły przez ryzyko długowieczności.

Ubezpieczenia, a cechy systemu

Ubezpieczenie:

5. urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych

6. potrzeby majątkowe pokryte przez ubezpieczenie powstają u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe

7. pokrycie potrzeb przez ubezpieczenie następuje na drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają

System ubezpieczeń:

• ubezpieczenia tworzą system - główne elementy systemu ubezpieczeń tworzą określoną strukturę i wykazują określone relacje z innymi elementami

• podmioty zapewniające ochronę ubezpieczeniową (zakłady ubezpieczeń, fundusze ubezpieczeń i zarządzające nimi podmioty)

• ubezpieczeni pozostający pod ochroną ubezpieczeniową (ochronie podlegają dobra osobiste i dobra majątkowe)

• ubezpieczający (zawierający umowy - nie zawsze tożsami z ubezpieczonymi)

• płatnicy składek ubezpieczeniowych

• płatnicy finansujący świadczenia z tytułu ubezpieczeń (np. NFZ)

• pośrednicy ubezpieczeniowi (różne formy pośrednictwa)

• nadzór finansowy (w zależności od modelu może być wyodrębniony nadzór ubezpieczeniowy)

• podmioty wsparcia prawnego i ochrony interesu ubezpieczonych (rzecznicy, fundacje, stowarzyszenia ochrony różnych grup interesów, biura narodowe)

• organizacje samorządu ubezpieczeniowego (zrzeszenia ubezpieczycieli, pośredników ubezpieczeniowych, zrzeszenia innych grup - np. prawników ubezpieczeniowych, aktuariuszy)

• inne podmioty systemu ubezpieczeń (podmioty likwidujące/naprawiające szkody, świadczeniodawcy, podmioty szkoleniowe)

System ubezpieczeń czy systemy ubezpieczeń?

Wg teorii systemów - występują systemy i subsystemy

Różne systemy ubezpieczeń:

• zachodzą na siebie oraz są od siebie zależne

• częściowo się uzupełniają

• mogą być rozwiązaniami ogólnogospodarczymi (czyli system, który wpływa na relacje gospodarcze w skali makrogospodarki np. składki ZUS) i ogólnospołecznymi (np. OC posiadaczy pojazdu) albo technicznymi (jednakowe dla wielu podmiotów) i indywidualnymi (konkretne pod podmiot)

• subsystemy ubezpieczeń występują najczęściej w ubezpieczeniach majątkowych

Metoda ubezpieczeniowa - duża grupa podmiotów wpłaca składkę, tworzy się fundusz, tak aby mała grupa dostała relatywnie duże odszkodowanie

Szerokie ujęcie systemów

• System ubezpieczeń gospodarczych

• System ubezpieczeń społecznych

• System ubezpieczeń zdrowotnych

Ujęcie systemowe ubezpieczeń - przykład:

Ubezpieczenia zdrowotne

vs.

Ubezpieczenia gospodarcze

Różnice:

• opierają się na różnych regulacjach prawnych

• podlegają różnym zasadom organizacyjnym (zdrowotne organizowane przez władze publiczne, gospodarcze organizowane przez podmioty prywatne)

• różnią się sposobem i źródłami finansowania

• różnią się celem społecznym funkcjonowania

• odmienna technika organizacji (ustalanie ryzyka i wycena)

Punkty styczności:

• przedmiot ubezpieczenia w ubezpieczeniach zdrowotnych i osobowych ubezpieczeń gospodarczych

• substytucyjność i komplementarność usług ubezpieczeń gospodarczych w stosunku do ubezpieczeń zdrowotnych

• możliwa do zastosowania technika ubezpieczeniowa

• rynkowy charakter świadczenia usługi, jednocześnie oczekiwanie powszechności świadczonych usług

System ubezpieczeń (ubezpieczenia gospodarcze, społeczne i zdrowotne) oparty na: metodzie ubezpieczeniowej.

Uwaga:

pomimo używania nazwy UBEZPIECZENIA nie każdy obszar systemu ubezpieczeń korzysta w takim samym stopniu u METODY UBEZPIECZENIOWEJ.

Metoda ubezpieczeniowa:

• zasady:

• solidarności (wszyscy, którym zagrażają te same ryzyka)

• przezorności

• ryzyka ubezpieczyciela

• główne założenia

• indywidualna kalkulacja ryzyka

• indywidualne traktowanie wypłat odszkodowań

Systemy ubezpieczeń - 05.11.2012

Segmenty organizacji systemu ubezpieczeń gospodarczych

Prawna regulacja ubezpieczeń gospodarczych

Zasady prowadzenia działalności ubezpieczeniowej:

Ustawa z dnia 22 maja 2003r. O działalności ubezpieczeniowej [DzU Nr 124, poz. 1151 z póź. zm.]

Aspekty tej ustawy:

• Kto może prowadzić działalność ubezpieczeniową - ubezpieczyciele krajowi (Sp. Akcyjne, towarzystwa ubezp.), zagraniczni.

• Jaki jest zakres działalności ubezpieczeniowej - regulacja stosunku ubezpieczeniowego.

• Gospodarka finansowa zakładów ubezpieczeń

Zasady nadzoru ubezpieczeniowego:

Ustawa z dnia 22 maja 2003r. O nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych [DzU Nr 124, poz. 1153 z późn. zm.]

oraz

Ustawa z dnia 21 lipca 2006r. O nadzorze nad rynkiem finansowym [DzU nr 157, poz. 1119]

Aspekty:

4. Zakres nadzoru i kontroli

5. Forma sprawowania nadzoru i kontroli

6. Konsekwencje działalności ubezpieczycieli niezgodnie z regulacjami prawnymi

Zasady pośrednictwa ubezpieczeniowego:

Ustawa z dnia 22 maja 2003r. O pośrednictwie ubezpieczeniowym [DzU nr 124, poz 1154 z późn. zm.]

Aspekty:

6. Kto może wykonywać pośrednictwo ubezpieczeniowe w Polsce - agenci, brokerzy, multiagencje

7. Odpowiedzialność za działania pośrednika ubezpieczenia

8. Kto może zostać pośrednikiem ubezpieczenia

Zasady ubezpieczeń obowiązkowych:

Ustawa z dnia 22 maja 2003r. O ubezpieczeniach obowiązkowych [DzU nr 124, poz. 1152 z późn. zm.]

Aspekty:

8. Zakres ubezpieczeń obowiązkowych powszechnych

9. Zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela ubezpieczeń obowiązkowych

10. Konsekwencje niedopełnienia obowiązku zawarcia ubezpieczenia

Zasady zawierania umów ubezpieczenia:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny [DzU nr 16, poz. 93 z późn. Zm]

Aspekty:

8. Szczegółowe zasady zawierania umowy ubezpieczenia

9. Szczególne zasady ubezpieczeń majątkowych

10. Szczególne zasady ubezpieczeń osobowych

Systemy ubezpieczenia osobowego na życie.

Forma zawarcia umowy:

• ubezpieczenia indywidualne

• ubezpieczenia grupowe

Rodzaj zawartej umowy:

• ubezpieczenia ochronne

• ubezpieczenia oszczędnościowe

• ubezpieczenia oszczędnościowo-ochronne (mieszane)

• ubezpieczenia z gwarancją świadczenia

• ubezpieczenia z minimalną ochroną

• ubezpieczenia uzupełniające ochronę życia

Klasyczne ubezpieczenie na życie - zdefiniowana składka i zdefiniowana suma ubezpieczenia

Ubezpieczenie z funduszem kapitałowym - odkładanie kapitału i wartość tego kapitału będzie wypłacona w przyszłości

Ustawowy system (podział) ubezpieczeń gospodarczych

Ubezpieczenia gospodarcze:

Dział 1 - na życie

Dział 2 - pozostałe osobowe i majątkowe

Podział ten wynika z następujących różnic w ubezpieczeniach:

• techniczno-ubezpieczeniowych

• finansowych

• organizacyjnych

Zasada rozdzielności branżowej:

Ogranicza możliwość kumulowania działalności ubezpieczeniowej obu działów (na życie i pozostałych obowiązkowych i majątkowych).

Celem rozdzielności jest uniemożliwienie zakładom ubezpieczeń wykorzystania funduszy ubezpieczeń długoterminowych dla uzupełnienia niedoborów w ubezpieczeniach krótkoterminowych.

Miejsce ubezpieczeń gospodarczych w systemie finansowym (to samo co na pierwszym wykładzie):

Powiązania sektora ubezpieczeń gospodarczych z pozostałymi ogniwami systemu finansowego:

• składka ubezpieczeniowa opłacana przez podmioty pozostałych ogniw systemu finansowego (składka z tytułu ryzyka)

• oszczędności tworzone przez gospodarstwa domowe i gromadzone w postaci aktywów powiązanych z polisami ubezpieczenia na życie (składki oszczędnościowe)

• odszkodowania i świadczenia wypłacane przez ubezpieczycieli innym podmiotom systemu finansowego

• inwestycje zakładów ubezpieczeń na rynku finansowym

• inwestycje podmiotów z pozostałych ogniw systemu finansowego w sektorze ubezpieczeń (kapitały ubezpieczeniowych spółek akcyjnych)

• przepływy ekwiwalentne (towary, usługi) z tytułu świadczenia pracy, dostaw usług i materiałów

• kapitał pożyczkowy udostępniany zakładom ubezpieczeń przez banki i instytucje rynku finansowego

• pieniężne strumienie podatkowe

Systemy ubezpieczeń obowiązkowych

Wyodrębnianie ubezpieczeń obowiązkowych ze względu na swobodę zawarcia umowy.

Ubezpieczenia dobrowolne:

• swoboda decyzji o zawarciu umowy ubezpieczenia

• warunki ubezpieczeń określane przez zakłady ubezpieczeń w ramach prawa ubezpieczeniowego

Ubezpieczenia obowiązkowe.

Ubezpieczeniem obowiązkowym jest:

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub

• ubezpieczenie mienia

Jeżeli ustawa lub ratyfikowana przez RP umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Regulacja prawna ubezpieczeń obowiązkowych:

Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych. DzU nr 124, poz. 1152 z późn. zm.

Zawarcie ubezpieczenia obowiązkowego uwarunkowane jest:

• szczególnymi okolicznościami społecznymi

• szczególnymi okolicznościami gospodarczymi

Podział i rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

Ubezpieczenia obowiązkowe powszechne:

• regulowane są bezpośrednio ustawą, z e względu na istotną rolę, którą spełniają te ubezpieczenia dla społeczeństwa (szerokie grupy społeczeństwa)

• obejmują ubezpieczenia:

• OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

• OC rolników

• budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych

Ubezpieczenia obowiązkowe szczególne:

• obowiązek zawarcia wynika z przepisów szczególnych zawartych w różnych ustawach i aktach prawa międzynarodowego

• ubezpieczenia te wywierają istotny wpływ jedynie na określone grupy podmiotów bądź wyodrębnionych członków społeczeństwa

• obejmują ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów za szkody wyrządzone przy:

• wykonywaniu szczególnych czynności

• wykonywaniu szczególnego zawodu

• prowadzeniu szczególnej działalności

• lub będące następstwem wad produktu

System ubezpieczeń - 19.11.2012

System ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej:

• zapewnia ubezpieczonemu ochronę przed roszczeniem odszkodowawczym

• roszczenie objęte ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej powstaje u poszkodowanego w następstwie czynu niedozwolonego lub nienależytego wykonania zobowiązania dokonanego przez ubezpieczonego

• ubezpieczenie OC chroni majątek ubezpieczonego przed ujemnymi konsekwencjami roszczenia poszkodowanego

• ubezpieczenie OC daje poszkodowanemu pewność naprawienia szkody powstałej na skutek działań osób trzecich

• przedmiot ubezpieczenia OC - odpowiedzialność cywilna

„ubezpieczenie odpowiedzialności” cywilnej, a nie „od odpowiedzialności cywilnej” (tu roszczenie miałby ubezpieczony do zakładu ubezpieczeń)

System ubezpieczeń komunikacyjnych

Zakres systemu ubezpieczeń komunikacyjnych

7. związane z ruchem lądowym pojazdów mechanicznych

8. ochroną objęte jest ryzyko dotyczące osób, które narażone są na szkody osobowe i rzeczowe w związku z tym ruchem

Obszary systemu ubezpieczeń komunikacyjnych

a) ubezpieczenia komunikacyjne obowiązkowe

9. ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów w ruchu krajowym:

1. regulowane prawem szczegółowym

2. gwarancje wypłaty odszkodowania - UFG

3. szczególne zasady kontroli dopełnienia obowiązku

11. ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów w ruchu zagranicznym:

1. Jednolite Porozumienie pomiędzy Biurami Narodowymi - obowiązywanie na terenie EOG

2. System Zielonej Karty

b) ubezpieczenia komunikacyjne dobrowolne

11. autocasco

12. cargo

13. assistance komunikacyjne

14. ubezpieczenie ochrony prawnej

15. NNW kierowcy i pasażerów

System ubezpieczeń nieruchomości

Ubezpieczenia nieruchomości obejmują:

• klasyczne ubezpieczenia nieruchomości z tytułu ryzyka ognia i innych zdarzeń losowych\

• ubezpieczenia mienia z tytułu ryzyka kradzieży z włamaniem i rabunku

• ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej właściciela nieruchomości (deliktowa - sople, odpadające części, oblodzenia)

• obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej licencjonowanego zarządcy nieruchomości

• ubezpieczenia finansowe - zarządcy nieruchomości (dobrego działania, wykonania kontraktu)

• ubezpieczenia budowlane (w procesie inwestycyjnym - sprzętu budowlanego, obiektu w fazie budowy, mienie pracowników)

System ubezpieczeń w agrobiznesie (rolniczych)

Ubezpieczenia obowiązkowe:

• OC rolnika

• ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych

• ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w przypadku korzystania z dotacji UE (od 1 lipca 2008)

Ubezpieczenia dobrowolne:

• ubezpieczenie zwierząt gospodarskich i upraw (w tym dotowane w przypadku klęsk żywiołowych i żywiołów)

• ubezpieczenia sprzętu gospodarskiego

System ubezpieczeń ekologicznych

Potrzeba prowadzenia ubezpieczeń ekologicznych:

• występowanie szkód ekologicznych

• szkoda ekologiczna to negatywne skutki środowiskowe spowodowane nadmiernym zanieczyszczeniem komponentów środowiska - powietrza, wody i gleby

• możliwość powstania znacznych zobowiązań przedsiębiorców w związku z wyrządzaniem szkód w środowisku i skutkami tych zdarzeń dla człowieka

Zakres ubezpieczeń ekologicznych:

• ubezpieczenie związane ze szkodami zdrowotnymi wywołanymi zanieczyszczeniem środowiska

• ubezpieczenia obowiązkowe dla podmiotów zajmujących się wydobyciem ropy, przetwórstwem i dystrybucją produktów ropopochodnych

• ubezpieczenia dotyczące niekorzystnych dla środowiska skutków prowadzonej produkcji i koniecznością prowadzenia działań naprawczych i rewitalizacyjnych (zanieczyszczenie powietrza, gruntu, pól uprawnych, wód, hałas, opady i osady)

• ubezpieczenia związane ze składowaniem i utylizacją odpadów i materiałów niebezpiecznych

• ubezpieczenia związane z prowadzeniem działalności sprzyjającej ocieplaniu klimatu (wzrost natężenia i częstotliwości występowania katastrof naturalnych - powodzie.

System ubezpieczeń finansowych

Ubezpieczenia finansowe dotyczą:

• skutków realizacji ryzyka finansowego, a w szczególności ubezpieczenia kredytu, gwarancji ubezpieczeniowych oraz różnych strat finansowych

Podstawowe cechy ubezpieczeń finansowych:

• w małym stopniu podlegają prawu wielkich liczb

• źródło ryzyka - złożone procesy ekonomiczne lub polityczne

• silny związek z sektorem bankowym

• wielopłaszczyznowa ocena i selekcja ryzyka

• nie są ubezpieczeniami standardowymi

• składki ubezpieczeniowe zwykle nie są taryfikowane

• monitorowanie ryzyka w czasie trwania umowy

• istotna doradcza rola zakładu ubezpieczeń

Wybrane ubezpieczenia finansowe:

• GWARANCJA zapłaty należności kontraktowych

• gwarancja zwrotu zaliczki

• gwarancja właściwego usunięcia wad lub usterek

• gwarancja zapłaty wadium

• gwarancja należytego wykonania kontraktu

• UBEZPIECZENIE z tytułu ryzyka utraty pracy

• ubezpieczenie krajowego i zagranicznego kredytu kupieckiego

• ubezpieczenie kredytów hipotecznych udzielanych osobom fizycznym do momentu ustanowienia hipoteki

• ubezpieczenia zysku

System rynku ubezpieczeniowego w Polsce

Rynek ubezpieczeń - struktura przedmiotowa

• Rodzaj oferowanych ubezpieczeń

• niematerialny charakter produktu-usługi ubezpieczeniowej

• limitowana dostępność produktów ubezpieczeniowych (tworzenie dowolnych produktów ubezpieczeniowych nie jest możliwe - można ubezpieczać wszystko co jest zgodne z prawem)

• przymus nabywania niektórych ubezpieczeń

• indywidualny charakter ceny

• odroczony i niepewny charakter użycia

• wielkość sprzedaży ubezpieczeń

• szkodowość poszczególnych grup ubezpieczeń

Szkodowość - jaką część majątku utracono/jaką część składki przewidziano na odszkodowanie

Rynek ubezpieczeń - struktura podmiotowa

Strona podażowa rynku:

• zakłady ubezpieczeń

• podmioty współpracujące z zakładami ubezpieczeń (pośrednicy, aktuariusze, analitycy, lekarze, likwidatorzy, rzeczoznawcy)

Strona popytowa rynku:

• ubezpieczający (kontrahenci zakładów ubezpieczeń - osoby fizyczne i prawne)

• segmenty konsumentów na rynku ubezpieczeń

• klient indywidualny

• klient ubezpieczeń zbiorowych

• klient ubezpieczeń grupowych

• segmentacja ubezpieczających

• geograficzna (miasta, województwa - lokalne różnice)

• demograficzna (wykonywana praca, wiek, płeć, cykl życia)

• ekonomiczna (dochody, majątek)

• psychograficzna (potrzeby, motywy)

• behawioralna (oczekiwane korzyści klienta, preferencje nabywcze, lojalność klienta, świadomość, wiedza i osobowość klienta)

Pozostałe podmioty rynku ubezpieczeniowego:

• zrzeszenia ubezpieczycieli

• zrzeszenia ubezpieczonych

• nadzór ubezpieczeniowy

Instytucje rynku ubezpieczeniowego w Polsce

Nadzór ubezpieczeniowy

Celem nadzoru jest ochrona interesów osób ubezpieczających, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych

Główne zadania organu nadzoru - KNF:

• nadzór nad zgodnością działań zakładów ubezpieczeń z regulacjami prawnymi

• nadzór nad realizacją praw ubezpieczonych

• nadzór nad działalnością pośredników ubezpieczeniowych

• wydawanie i cofania zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej i funduszy emerytalnych

• wydawanie zgodny na powołanie osób na członków zarządu

• wydawanie zgody an połączenia i podział zakładów ubezpieczeń

• nakładanie kar pieniężnych na zakłady ubezpieczeń lub członków zarządu (stwierdzenie niezgodności z prawem)

We własnym zakresie:

Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje interesy osób ubezpieczających...

Polska Izba Ubezpieczeń

System ubezpieczeń - 3.12.2012

Europejski system ubezpieczeń

System jednolitego rynku finansowego UE, Rynek finansowy UE:

• jeden z najbardziej rozwiniętych rynków na świecie

• zasady funkcjonowania jednolitego rynku finansowego:

• zasady fundamentalne (określone przez Traktat Rzymski w 1957 roku):

• swoboda osiedlania się

• swoboda świadczenia usług

• swoboda przepływu kapitału

• zasada minimalnych standardów (nie jak wskazywano wcześniej - regulacja wszystkiego, a jedynie regulacja ogólna)

• zasada wzajemnego uznawania przepisów narodowych

• zasada jednolitej licencji

• zasada prymatu nadzoru macierzystego

Instytucjonalne uwarunkowania procesów regulacyjnych rynków finansowych

9. projekty legislacyjne dotyczące rynku finansowego inicjowane są przez Komisję Europejską i przekazywane do współdecydowania Radzie Ministrów oraz Parlamentowi Europejskiemu.

10. Występowanie znacznej ilości ciał doradczych i opiniodawczych powodujący nadmierną komplikację procesów tworzenia regulacji (Komitet Doradczy Bankowości, Komitet Ubezpieczeń, Konferencja Nadzorców Ubezpieczeniowych, Komitet Kontaktowy Rynków Kapitałowych...)

11. poziom złożoności struktur instytucjonalnych spowodował konieczność uproszczenia zasad regulacji wspólnego rynku finansowego - procedura Lumfalussy'ego

12. procedura Lamfalussy'ego to proces tworzenia, konsultowania, przyjmowania i wdrażania w życie nowego prawa wspólnotowego dotyczącego rynku papierów wartościowych, ubezpieczeń, instytucji pracowniczego zaopatrzenia emerytalnego i bankowego

13. procedura obejmuje także nie mające mocy aktu prawnego rekomendacje, standardy, wytyczne oraz zalecenia we wspomnianych dziedzinach

14. powstanie dyrektywy 2005/1/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej nową strukturę organizacyjną dla komitetów usług finansowych

Sektory rynku finansowego UE

10. bankowość

11. ubezpieczenia i pracownicze programy emerytalne

12. papiery wartościowe

[czy polska ustawa o działalności ubezpieczeniowej jest w 100% zgodna z dyrektywami UE?] - nie pytanie do egzaminu

Zasady organizacji jednolitego rynku ubezpieczeń UE

Etapy rozwoju jednolitego rynku ubezpieczeniowego:

• etap pierwszy (dyrektywy pierwszej generacji [1973]):

• tworzenie podstawowego zestawu standardów regulujących działalność ubezpieczeniową

• licencjonowanie działalności

• zakaz łączenia ubezpieczeń na życie z innymi rodzajami ubezpieczeń

• obowiązek tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

• etap drugi (dyrektywy drugiej generacji [1988]):

• zasada swobody świadczenia usług

• początkowe regulacje określające nadzór ubezpieczeniowy przyporządkowany do siedziby

• etap trzeci (dyrektywy trzeciej generacji [1992]):

• zasada jednolitej licencji

• zasada prymatu nadzoru macierzystego

• przebudowa formuły nadzoru nad rynkiem ubezpieczeniowym - skupienie się na nadzorze ostrożnościowym (wypłacalność) zamiast materialnego (kontrola cen, kontrola OWU, kontrola działalności) [pytanie do egzaminu]

Nadzór nad jednolitym rynkiem ubezpieczeń w UE

Obecny system nadzoru finansowego w UE

• podstawy organizacji nadzoru = Dyrektywy III generacji

• nadzór wykonywany przez państwo siedziby zakładu ubezpieczeń

• zasada jednolitej licencji

• koncentracja na sferze finansowej ubezpieczyciela

• ujednolicenie zasad nadzoru w państwach członkowskich (jednakowy poziom ingerencji państwa w sektor ubezpieczeń)

• oparcie finansowej stabilności działania zakładów ubezpieczeń na koncepcji MARGINESU WYPŁACALNOŚCI oraz MINIMALNYM KAPITALE GWARANCYJNYM

• ocena wypłacalności zakładów ubezpieczeń odnosi się do statycznej analizy:

• w zakładzie ubezpieczeń działu I - poziom rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, wielkości przyjętego ryzyka oraz poziomu reasekuracji

• w zakładzie ubezpieczeń działu II - poziom składki przypisanej brutto oraz odszkodowania i świadczenia wypłacone z uwzględnieniem poziomu reasekuracji

• opracowanie systemów wczesnego ostrzegania (SWO) pozwalających na działania nadzorcze już w momencie identyfikacji symptomów zagrożenia wypłacalności

Zmiany zachodzące w systemie nadzoru nad jednolitym rynkiem ubezpieczeniowym

• konieczność podjęcia działań zmieniających zasady nadzoru wynika z dążenia do przekształcenia rynku unijnego w obszar o wysokim poziomie integracji

• zmiany te są powiązane z założeniami Strategii Lizbońskiej - utworzenie najbardziej konkurencyjnego rynku na świecie do 2010 roku

• projekt zmian w systemie nadzoru ubezpieczeniowego - Solvency II

• główne założenie - skuteczne dopasowanie analizy i oceny wypłacalności zakładu ubezpieczeń do rzeczywistych typów i zakresów ryzyka zagrażającego działalności zakładów ubezpieczeń

• model nadzoru ubezpieczeniowego Solvency II - system trzech filarów:

• filar I - ryzyka kwantytatywne (minimalny kapitał gwarancyjny, rezerwy, lokaty) - wymagania kapitałowe

• filar II - ryzyka kwalifikowane (kontrola wewnętrzna, zarządzanie ryzykiem, ład korporacyjny, weryfikacja zasad nadzoru) - zarządzanie zakładem i praktyki nadzorcze

• filar III - transparentność rynku ubezpieczeń (publikacje danych, rachunkowość ubezpieczeń) raportowanie dla nadzoru

• budowanie modeli oceny ryzyka - model nadzorczy vs modele wewnętrzne

Instytucje europejskiego systemu ubezpieczeń

Komitet Europejskich Nadzorów Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (CEIOPS)

• utworzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 5 listopada 2003r.

• Zrzesza przedstawicieli nadzorów ubezpieczeniowych i emerytalnych krajów członkowskich UE

• CEIOPS - jeden z 3 komitetów doradczych Komisji Europejskiej ds. tworzenia i wdrażania wspólnotowych regulacji prawnych dotyczących rynku finansowego

Zadania CEIOPS:

• opiniowanie projektów wspólnotowych aktów prawnych - zarówno na wezwanie Komisji Europejskiej, jak i z własnej inicjatywy

• promowanie i ułatwianie spójnej implementacji dyrektyw na obszarze całej UE

• ułatwianie współpracy pomiędzy organami nadzoru państw członkowskich UE

CEA (Comitee Europeen des Assurances) - organizacja zrzeszająca izby i związki ubezpieczeniowe z 33 europejskich krajów

• podstawowy cel - rozwiązywanie problemów związanych ze strategicznymi interesami europejskich firm ubezpieczeniowych

• reprezentowanie europejskiego środowiska ubezpieczeniowego na forum takich organizacji międzynarodowych

• rozwijanie biznesu ubezpieczeniowego - w kontekście jego wpływu na struktury społeczno-ekonomiczne

Finansowe aspekty funkcjonowania systemu ubezpieczeń gospodarczych:

• gromadzenie kapitału niezbędnego do rozpoczęcia działalności ubezpieczeniowej oraz monitorowanie i zarządzanie kapitałem wraz z rozwojem zakresu działalności

• usługa ubezpieczeniowa świadczona jest na zasadach rynkowych - o kształcie i parametrach tej usługi decyduje relacja podaży i popytu

• świadczenie usługi ubezpieczeniowej ma charakter odpłatny:

• w zamian za ochronę ubezpieczeniową opłacana jest składka

• składka nie jest jednakowa dla wszystkich - zależy od ryzyka

• budowa taryf składek - różnicujących podmioty i przedmioty ubezpieczenia ze względu na ryzyko

• przed zwarciem umowy ubezpieczenia następuje ocena, analiza i akceptacja ryzyka ubezpieczeniowego - underwriting (ocena czy dane ryzyko jest ubezpieczalne, jak jest to oceniamy jak ubezpieczyć)

• underwriting techniczny w ubezpieczeniach majątkowych

• underwriting medyczny w ubezpieczeniach osobowych

• zawieranie umów - organizacja pośrednictwa ubezpieczeniowego:

• rodzaje współpracy z pośrednikami (wynagrodzenia)

• koszty akwizycji

• gromadzenie środków w postaci składek i tworzenie funduszu ubezpieczeniowego - podstawa wypłat z zawartych umów

• odkładanie części wartości składek pozyskanych w bieżących okresach na przyszłe wypłaty - tworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

• gromadzenie środków ze składek w funduszu ubezpieczeniowych i ich późniejsze wykorzystanie na wypłaty - mechanizm redystrybucji

• gospodarka lokacyjna zakładów ubezpieczeń - inwestowanie nadwyżek pomiędzy momentem pozyskania składki, a momentem wypłaty odszkodowań

• zarządzanie portfelami ubezpieczeniowymi i bieżąca obsługa umów

• koszty obsługi umów (koszty administracyjne)

• rezygnacje z umów (przedterminowe)

• modyfikacje umów

• weryfikacja i akceptacja wniosków o wypłatę odszkodowań i świadczeń (postępowanie likwidacyjne)

• zarządzanie ryzykiem ubezpieczyciela (ryzyko związane z prowadzoną działalnością gospodarczą)

• reasekuracja - prowadzenie reasekuracji czynnej oraz biernej

• zarządzanie finansami ubezpieczyciela - równoważenie strumieni pieniężnych

Temat: System ubezpieczeń społecznych.

1. Pojęcia podstawowe:

• Zabezpieczenie społeczne:

• To całokształt środków i działań publicznych za pomocą, których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb, wspólnie uznawanych za ważne.

• Określenie zabezpieczenia społecznego opiera się na założeniu, że:

• Z reguły każdy dorosły członek społeczeństwa ma możliwość i jest obowiązany zapewnić własną pracą (majątkiem) zaspokojenie potrzeb swoich i najbliższej rodziny,

• Prawo zabezpieczenia społecznego przypada jedynie definiowanie społecznie uchwytnych wyjątków od tej reguły,

• Normowanie przedsięwzięć uznawanych za możliwe i właściwe w celu wypełnienia powstających luk.

Metody zabezpieczenia społecznego:

• Technika ubezpieczeniowa - tworzenie wyodrębnionego funduszu ubezpieczeniowego dla potrzeb finansowania zabezpieczenia społecznego

• Technika zaopatrzeniowa - środki gromadzone są przez państwo w ramach budżetu i część tych środków przeznaczana jest na potrzeby zabezpieczenia społecznego

• Technika opiekuńcza (pomoc społeczna) - świadczenia przyznawane są według kryteriów obiektywnych, ale również na zasadzie uznaniowości

• Określenie ubezpieczenia społecznego (za Wacławem Szubertem) - ubezpieczenie społeczne stanowi *:

• System zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym

• System świadczeń pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzeniami

• System świadczeń spełnionych przez zobowiązane do tego instytucje

• System świadczeń finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń w całości lub, co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość osób do nich uprawnionych

• Cechy ubezpieczenia społecznego:

• Tworzenie wspólnot osób narażonych na podobne zdarzenia losowe (choroby, inwalidztwa, starość, bezrobocie, śmierć)

• Cel tworzenia wspólnoty - pokrywanie potrzeb majątkowych ze wspólnego funduszu

• Ubezpieczenia społeczne - ścisły związek z pracą, której charakter decyduje o przynależności do określonej wspólnoty,

• Charakter przymusowy,

• Publiczny (państwowy Np. ma go ZUS lub pod nadzorem państwa Np. OFE)

• Nie zarobkowy charakter instytucji zbierających fundusze i dokonujących wypłat (są wyjątki takie jak OFE)

• Ustawowo gwarantowane prawo do świadczeń przysługujące w razie wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem i niezależnie od posiadania innych środków utrzymania,

• Zróżnicowanie świadczeń wg wysokości utraconych zarobków oraz wysokości i liczby opłaconych składek.

• Należy odróżnić ubezpieczenia społeczne od pomocy społecznej!!!

• Zakres ubezpieczeń społecznych:

• Podstawowa regulacja systemu ubezpieczeń społecznych:

• Ustawa z 13.10.1998r o systemie ubezpieczeń społecznych,

• Ustawa z 17.12. 1998r o emeryturach i rentach z FUS

• Ustawa z 22.08.1997r o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

• Ubezpieczenia społeczne w Polsce obejmują:

• Ubezpieczenia emerytalne

• Ubezpieczenia rentowe

• Ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (tzw. chorobowe)

• Ubezpieczenia z tyt. wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tzw. wypadkowe)

• Konstrukcja polskiego systemu ubezpieczeń emerytalnych - trój-filarowy system emerytalny

• I Filar

• Ubezpieczenia społeczne mające charakter powszechny i obowiązkowy

• Finansowanie metodą repartycyjną i administrowanie przez ZUS

• II Filar

• Otwarte Fundusze Emerytalne o charakterze powszechnym i obowiązkowym gromadzące i pomnażające składki wpłacone przez członków,

• Zakłady emerytalne zapewniające wypłatę świadczeń emerytalnych z tych środków

• Element uzupełniający systemu ubezpieczeń społecznych:

• III Filar

• Pracownicze programy emerytalne (PPE) organizowane dobrowolnie przez pracodawców dla pracowników oraz IKE, IKZE, prywatne ubezpieczenie na życie o charakterze emerytalnym

• Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określonych ustawą wykonują:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych

• Otwarte Fundusze Emerytalne

• Zakłady emerytalne

• Komisja Nadzoru Finansowego

• Płatnicy składek

• System finansowy ubezpieczeń społecznych opiera się na funduszach pochodzących ze:

• Składek ewidencjonowanych na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek prowadzonych przez ZUS oraz na indywidualnych kontach w OFE

• Środków budżetu Państwa

• Główne elementy systemu finansowego to:

• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS)

• Fundusz Rezerwy Demograficznej

• Fundusze emerytalne (OFE, PPE)

• Powszechne Towarzystwa Emerytalne zarządzają OFE

• ZUS:

• Państwowa jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną,

• W jego skład wchodzą jednostki terenowe i centrala

• Struktura organizacyjna ZUS, zakres działania, tryb funkcjonowania i kompetencje jego organów określone są w statucie ZUS

• Organami ZUS są: Zarząd i Rada Nadzorcza

• PTE (Powszechne Towarzystwa Emerytalne)

• Spółka Akcyjna, która tworzy fundusz emerytalny i zarządza nim za wynagrodzeniem,

• PTE pełni funkcje organizatorskie

• Zakład Emerytalny:

• Podmiot wybrany przez ubezpieczonego dla wypłacania mu emerytury (dożywotniej lub kapitałowej)

• KNF - Komisja nadzoru Finansowego

• Płatnicy składek

• Głównie pracodawcy,

• Ich zadania o charakterze obowiązkowym wyznacza głownie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych,

• Dodatkowe możliwości oferowania pracownikom dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego określa ustawa o pracowniczych programach emerytalnych.

• Kapitałowa część ubezpieczeń emerytalnych to głównie II filar i jego instytucje:

• Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE)

• Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE)

• Zakłady Emerytalne (EM)

• Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) - zasady funkcjonowania i przedmiot działalności:

• Gromadzenie środków pieniężnych,

• Lokowanie środków pozyskanych ze składek z przeznaczeniem uzyskanego kapitału na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego

• Środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składki na ubezpieczenia emerytalne i do OFE trafia 2,3% (7,3% trafiało do 30 kwietnia 2011) podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne

• Cechy OFE:

• Fundusze emerytalne maja charakter otwarty - każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa,

• Istnieje obowiązek przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31.12.1968r

• Osoby, które nie wybrały funduszu są przypisywane do funduszu w drodze losowania, które organizuje ZUS,

• Członek funduszu może zdecydować o zmianie funduszu, a fundusz, do którego należy nie może ograniczać jego prawa do wystąpienia, jeżeli dokonał on wyboru innego funduszu,

• Decyzja o zmianie funduszu oznacza przeniesienie do tego funduszu zgromadzonych środków w drodze tzw. wypłaty transferowej.

• Organizacja OFE:

• OFE są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną,

• OFE są tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez PTE

• PTE:

• PTE - podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych,

• OFE i zarządzające nimi PTE, podlegają nadzorowi państwa - Komisji Nadzoru Finansowego (KNF)

• PTE może zarządzać tylko jednym funduszem emerytalnym

• PTE mogą się łączyć lub być nabywane przez inne towarzystwa emerytalne (fundusz emerytalny jest likwidowany, ale nie odbywa się to w drodze przeniesienia aktywów)

• Wszystkie zmiany struktury podmiotowej rynku, jak również zmiany właścicielskie, wymagają zezwolenia organu nadzoru,

• Podstawową przesłanką dla wydania zgody na połączenie funduszy jest właściwe zabezpieczenie interesów członków OFE

1. Ulubione tematy:

• Powiązania systemowe

• System ubezpieczeń społecznych - Szpor - książka

• System ubezpieczeń zdrowotnych

• Organizacja systemu i specyfika rynku ochrony zdrowia:

• Zasada podstawowa - każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia (konstytucja RP art. 68) niezależnie od sytuacji materialnej

• Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku

• Zdrowie ludności oraz zdrowie jednostki jest produktem prowadzenia przez państwo określonej polityki społeczno- ekonomicznej (długość życia oraz stan zdrowia - oznaka rozwoju ekonomicznego)

• Działania podejmowane w celu utrzymania, poprawy lub przywrócenia zdrowia prowadzone są w ramach systemu ochrony zdrowia

• System ochrony zdrowia (z perspektywy populacji a nie jednostek):

• Wg WHO - spójna całość, której liczne powiązane miedzy sobą części wspólnie oddziałując wpływają (pozytywnie) na stan zdrowia populacji,

• Całokształt działań podejmowanych na rzecz ochrony zdrowia populacji w płaszczyźnie politycznej, prawnej, ekonomicznej, społecznej i kulturowej.

• System ochrony zdrowia obejmuje:

• System opieki zdrowotnej, - czyli działania jednostek służby zdrowia i ich pracowników

• Aktywność społeczną w kierunku ochrony zdrowia.

• System opieki zdrowotnej:

• Zorganizowany i skoordynowany zespół działań, którego celem jest realizacja świadczeń i usług profilaktyczno - leczniczych i rehabilitacyjnych mających na celu zabezpieczenie i poprawę stanu zdrowi jednostki i zbiorowości,

• Skuteczność tego systemu - zależna jest głownie od dostępności ograniczonych zasobów finansowych i rzeczowych (technika) oraz efektywne ich wykorzystanie

• Konieczne jest sprawowanie szczególnego nadzoru nad alokacją i wykorzystaniem dostępnych zasobów - będzie na egzaminie

• Dostępność zasobów jest uzależniona od poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju i zamożności społeczeństwa oraz realizowanej polityki państwa w zakresie organizacji i finansowania opieki zdrowotnej.

• Główne elementy prawidłowego działania systemu opieki zdrowotnej (na egzaminie będzie pytanie o parametry finansowe i niefinansowe)

• Dostępność opieki zdrowotnej (bezpośrednio powiązana z jakością opieki zdrowotnej) - finansowe

• Możliwość otrzymania świadczenia

• Ilość i rozmieszczenie placówek ochrony zdrowia

• Godziny pracy

• Okres oczekiwania na świadczenia medyczne

• Ciągłość opieki - finansowe

• Skuteczność i jakość opieki - pozafinansowe

• Akceptacja i satysfakcja personelu i pacjentów - finansowe

• Kompleksowość (globalność) opieki - finansowe

• Zmiany systemowe i elastyczność systemu opieki zdrowotnej - niefinansowe przeważają

• Produktywność systemu - zależna jest od dostępności zasobów sprzętowych i technologicznych oraz poziomu i jakości wykształcenia oraz wydajności i nastawienia do pracy personelu medycznego - finansowy

• Rola państwa w organizacji i finansowaniu systemu ochrony zdrowia:

• Wynika z niemożności zastosowania mechanizmu rynkowego w pełnym zakresie,

• Usługi zdrowotne są przedmiotem oddziaływania ryzyka,

• Konieczność zwiększania nakładów na system opieki zdrowotnej (rozwój technologii i farmaceutyki)

• Reglamentacja świadczeń,

• Zwiększenie efektywności.

• Klasyfikacja systemów (ubezpieczeń) zdrowotnych wg OECD: (Dobrowolne ubezpieczenie oparte na kontrakcie a wybrane przez konsumenta - pytanie na egzamin)

• Model bezpośrednich opłat wnoszonych przez konsumenta bez zwrotu przez ubezpieczenie - bezpośrednia odpłatność ponoszona przez pacjenta za świadczone usługi,

• Model dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego umożliwiający zwrot całości lub części poniesionych wydatków - pośrednictwo zakładów ubezpieczeń

• Model przymusowego (publicznego / społecznego) ubezpieczenia

• Występuje obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia,

• Płatność za pośrednictwem państwa

• Model dobrowolnego ubezpieczenia opartego na kontraktach miedzy ubezpieczycielami i wytwórcami świadczeń medycznych

• Świadczeniobiorca (pacjent) ma swobodę wyboru ubezpieczyciela,

• Ubezpieczyciel zawiera umowy - o świadczenia medyczne - z wybranymi świadczeniodawcami

• Model przymusowego (publicznego/społecznego) ubezpieczenia opartego na kontraktach miedzy płatnikiem strony trzeciej (budżet państwa, NFZ) a wytwórcami świadczeń zdrowotnych

• Środki pochodzą z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego lub też z podatków ogólnych

• Środki przekazywane są przez stronę trzecią (dysponenta środków) bezpośrednio do świadczeniodawców, którzy realizują świadczenia na podstawie zawartych umów.

• Płatnik strony trzeciej, świadczenioborca

• System ochrony zdrowotnej w Polsce:

• Od 1999 roku zmieniono w Polsce system finansowania ochrony zdrowia z zaopatrzeniowego na ubezpieczeniowy (państwo dzieli pieniądze, które dostanie na opiekę zdrowia)

• Usługi w zakresie ochrony zdrowia są finansowane przed wszystkim ze środków publicznych, środki pochodzą również ze źródeł prywatnych (częściowa odpłatność)

• Źródła finansowania ochrony zdrowia w Polsce:

Źródła publiczne	Źródła prywatne
Składki na ubezpieczenie zdrowotne, Dochody budżetu państwa, Środki organizacji międzynarodowych, Środki przekazywane przez TU z tytułu ubezpieczeń OC kierowców	Opłaty za świadczenia niepodlegające finansowaniu ze źródeł publicznych, Opłaty dobrowolne za nieodpłatne świadczenia, Opłata abonamentowa tzw. quasi ubezpieczenia, Opłaty nieformalne, darowizny, wpłaty dla stowarzyszeń, fundacji, Opłaty ze środków pracodawcy (obowiązkowe i dobrowolne)

11. Składka ubezpieczenia zdrowotnego:

• Opłacana jest obligatoryjnie

• Pobierana jest przez ZUS (przekazywana do dysponenta środków NFZ)

• Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych

• Obowiązujący system gromadzenia środków zwiększa świadomość społeczeństwa o wysokości ponoszonych opłat na ochronę zdrowia

• Wydatki na ochronę zdrowia rosną - koszty nowoczesnych leków i wysoki poziom bezrobocia - składki nie wystarczają na pokrycie kosztów - powstanie zadłużenia SPZOZ i NZOZ

• Skutek podwyższenia składki ubezpieczeń zdrowotnych bez adekwatnych zmian odliczenia składki od podatku dochodowego - przerzucenie źródła dodatkowych przychodów systemu bezpośrednio na społeczeństwo, w kolejnych latach po reformie okazuje się, że środki gromadzone na ochronę zdrowia są niewystarczające (początkowe postulaty wskazywały składkę na poziomie 11%)

• Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne w kolejnych latach (w % podstawy wymiaru):

• Wartość składki 9%

• Wysokość składki podlegająca odliczeniu od podatku dochodowego 7,75%

• Źródła finansowania z punktu widzenia mikro- finansowanie działalności zakładu opieki zdrowotnej:

• Umowy (kontrakty) zawarte z NFZ

• Umowy zawarte z innymi placówkami medycznymi,

• Dotacje przekazywane samodzielnemu publicznemu ZOZ (SPZOZ) przez organ założycielski,

• Środki przekazywane przez Ministerstwo Zdrowia, a także NFZ na programy z zakresu ochrony zdrowia publicznego,

• Środki przekazywane bezpośrednio przez Ministerstwo Zdrowia przeznaczonych na finansowanie wysoko specjalistycznych procedur medycznych,

• Wpłaty prywatne (osoby fizyczne, pracodawcy), darowizny, itp.,

• Inne przychody uzyskiwane z działalności innej niż medyczna Np. wynajem, zbycie zbędnych składników majątku

• Proces kupna i konsumpcji świadczeń medycznych w Polsce:

• Od 1999 roku nastąpił rozdział miedzy instytucją płatnika i świadczeniodawcy usług medycznych,

• Płatnikiem ustanowiono funkcjonujące od 1999r Kasy Chorych, przekształcone następnie w NFZ, który w ramach negocjacji zawiera umowy ze świadczeniodawcami usług medycznych,

• Kontrakty na wykonanie świadczeń medycznych mogą być również zawierane przez inne instytucje takie jak: Ministerstwo Zdrowia oraz inne ministerstwa, pracodawców, fundacje, stowarzyszenia, zakłady ubezpieczeń.

• Śwaidczeniobiorca (pacjent) -składka płatnik -cena świadczeniodawca (NFZ) środki z innych źródeł

• Świadczeniobiorca świadczeniodawca

• Na ochronę zdrowia wydaje się:

• 6% PKB w Polsce, w USA 15%, Szwajcarii 11,5%

• Zamożne kraje wydają przeważnie około 10-15%

• Kraje rozwijające się głównie 6-8,5%

Przedsiębiorstwa

System bankowy

Finanse publiczne

Gospodarstwa domowe

Ubezpieczenia gospodarcze

Przedsiębiorstwa

System bankowy

Finanse publiczne

Gospodarstwa domowe

Ubezpieczenia gospodarcze

---