HISTORIA REHABILITACJI

Człowiek pierwotny: masaż, kinezyterapia, ruch, okłady ciepłe, zimne

Chiny: już od 1200 lat p.n.e. stosowano ćwiczenia fizyczne, taniec, strzelanie z łuku, pływanie, ćw oddechowe, ćw relaksacyjne

Chiny

- ćw fiz opisano w najstarszej księdze medycyny Nej Sting (księga o życiu wew)

- system gimnastyczny - w zależności od potrzeb terapeutycznych i zdolności pacjenta, określona kolejność ruchów i ich rytmiczność

- zastaw ćw Szenga - dla ludzi starszych, ćw w pozycji siedzącej i leżącej

- gimnastyka lecznicza Kong Fou; różne schorzenia w pozycji siedzącej lub klęczącej

- ćw w połączeniu a masażem, akupunkturą, autohipnozą, ćw kontemplacyjne

Akupunktura

- najstarszym zachowanym do dziś dziełem dotyczącym akupunktury jest `Huangdi-Neijing' (`przyroda i życie'), nazywane również `Kanonem medycyny'. Zostało napisane przez gr lekarzy w okresie Wojujących Cesarstw (475-221 p.n.e.)

- legenda podaje, że za czasów panowania cesarza Fu-Si jeden z jego podwładnych, cierpiący na przewlekłe bóle głowy, uderzył się przypadkiem w nogę. Od tego czasu bóle głowy ustąpiły. Wieść o zdarzeniu rozniosła się szeroko i każdy, kogo bolała głowa, uderzał się w nogę. Była to praktyka bolesna i często okaleczająca, cesarz zabronił jej i uderzanie kamieniem kazał zastąpić nakłuwaniem igłą kamienną. Wyniki takiego postępowania okazały się dobre, metoda szybko się rozpowszechniła. Począwszy od XII w. p.n.e. zaczeły się pojawiać igły z brązu, żelaza, stali. W II stuleciu p.n.e. zaczęto używać również igieł złotych i srebrnych.

- jej dalszy rozwój związany był ze słynnym lekarzem chińskim Hua-To (141-208 n.e.) - zapoczątkował rozwój chirurgii chińskiej i stworzył zestaw ćw leczniczych. Akupunktura była wykorzystywana m.in. do analgezji w trakcie zabiegów chirurgicznych. Za czasó dynastii Tang (618-907) akupunktura została uznana za samodzielną specjalność medyczną, a w Cesarskim kolegium Medycznym stworzono wydział akupunktury.

- wpływ na rozwój akupunktury w Europie miał polski misjonarz Michał Boym, który w latach 1644-1659 przebywał w Chinach. Zafascynowany medycyną chińską, napisał p niej kilka prac, opublikowanych już po jego śmierci. W następnych latach pojawiały się nieliczne prace naukowe dotyczące akupunktury, ale metoda ta nie znalazła szerokiego uznania.

Masaż

- rozwój masażu w Chinach; profilaktyka; leczenie: bólów mięśni, stawów, chorób ukł oddechowego, krążenia

Indie

- higiena, stosowanie kąpieli, podstawy hydroterapii (kąpiele ciepłe, zimne), ćw dobrane w zależności od wieku i stanu zdrowia, systematyczność ćw; podali opis zmęczenia, podali definicję ćw fizycznego; stworzyli podstawy klimatoterapii; koncentracje, medytacje, ćw oddechowe; rozwój jogi

Joga

- pierwszymi pisanymi źródłami mówiącymi o jodze są księgi Wedy, starożytne księgi indyjskie, których powstanie datuje się na XV w. p.n.e. Joga jest opisana jako stna wyciszenia i opanowania umysłu, intelektu i zmysłów. System jogi klasycznej został zebrany i opracowany w Jogasutrach powstałych w III w. p.n.e. przepisywanych mędrcowi Patańdżalemu.

Egipt

- ciepłe i zimne kąpiele, namaszczanie ciała, olejki, masaż ciała, ćw fizyczne, profilaktyka i higiena zdrowia

Grecja

- piękno ciała, gimnastyka lecznicza, igrzyska sportowe, chodzenie boso, jazda konno, zimne kąpiele, powstałe pierwsze uzdrowiska

Hipokrates

- lata 460-377 p.n.e., zalecał ćw fizyczne, marsze, biegi, kąpiele zimne i ciepłe. Stosował luracje klimatyczne, zalecał właściwe odżywianie, `wiedza medyczna dwa słupy- ćw gimnastyczne i dietetyka'

Grecja

- `masaż powinien być na tyle mocny, aby wzmocnić ciało i na tyle lekki, aby przynosić rozluźnienie' Hipokrates

- Szkoła Aleksandryjska: kontynuacja mysli Hipokratesa; piłka lekarska: wykorzystywana w leczeniu - integracja kultury fizycznej i medycyny; Platon i Arystoteles rozważali: znaczenie gimnastyki i medycyny, gimnastyka krzepi zdrowie i siły

Rzym

- Pliniusz Starszy i Celus

- wykorzystywanie ćw fizycznych w profilaktyce i medycynie (choroby stawów, porażenia, niedowłady, choroby serca, gruźlica, choroby umysłowe)

- Galen (lata 129-201) fizjolog, usystematyzował wady postawy (wprowadził określenia: scoliosis, khyphosis, lordosis). Określił zdrowie i stany pośrednie. Uważał, że ruch jest warunkiem życia i zdrowia.

- `O zachowaniu zdrowia'; ćw szybkie mocne i gwałtowne są najlepsze dla zdrowia a nie powolne i słabe. Podzielił gimnastykę na zdrowotną, wojskową i sportową. Za sprawą Galena gimnastyka stała się pełnoprawnym przedmiotem rozważań naukowych.

Średniowiecze (473-XV)

- ukierunkowanie na rozwój duchowy czł, ascetyzm; Szkoła Salermo (X-XI): kąpiele lecznicze, ćw fizyczne (profilaktyka i choroba), higiena; pierwsze uniwersytety; Paweł z Eginy (607-690): stosował ćw w niedowładach połowicznych; Awicenna (980-1038): zalecał bieg, jazdę konno, zapasy, szermierkę. Gimnastykę leczniczą uzupełniał natryskami i masażem. Interesował się rehabilitacją psychiczną czł.

Renesans

- rozwój ćw fizycznych (nawiązywanie do myśli starożytnych greków i rzymian); Paracelsus (1493-1541): kąpiele, dieta, umiarkowany ruch, świeże powietrze; Ambroży Pare (1510-1590): twórca gorsetów żelaznych i wyciągów, zalecał ćw po złamaniachkończyn, uważany jest za twórcę nowożytnego masażu; Francis Gilsson (1597-1677): propagator ruchu jako metody leczenia w wadach kręgosłupa i klatki piersiowej. Twórca pętli wyciągowej za głowę do dzisiaj nazywana jego imieniem.

Renesans Polska

- Wojciech Oczko (1537-1599) prekursor polskiej gimnastyki leczniczej, zalecał zapasy, biegi, skoki, taniec, podnoszenie ciężarów; `Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu'; twórca wodolecznictwa: badał źródła w Szkle, Jaworowie, Iwoniczu, zalecał dodatkowo leki w trakcie zabiegów

Oświecenie

- nieco większe zainteresowanie farmakologią niż ruchem; Herman Boerhave, Bernard Ramzzini, Fridrich Hoffman, Nicola Andry: ćw gimnastyczne, dieta, gimnastyka lecznicza, leczenie uzdrowiskowe; w Polsce: Stanisław Konorski (1700-1773), Antoni Popławski

Wiek XX

- wzrost zainteresowania higieną; profilaktyka, ochrona zdrowia, rozwój ćw gimnastycznych

- Per Henryk Ling (1776-1839) twórca rehabilitacji ruchowej współczesnej kinezyterapii: wyróżnił gimnastykę wychowawczą, estetyczną, wojskową i leczniczą. Gimnastykę leczniczą traktował jako zabiegi: `Przywrócenie współdziałania między poszczególnymi częściami org'. Halmar Ling (syn) twórca gimnastyki korekcyjnej i wyrównawczej

Wiek XX w Polsce

- Jędrzej Śniadecki (1768-1838) `O fizycznym wychowaniu dzieci'; zalecał biegi, skoki, jazdę konną, pływanie, fechtunek, prace ręczne; Marian Olszewski: prowadził gimnastykę leczniczą, masaż. Wykorzystywał ławeczki ortopedyczne do korekcji skrzywień kręgosłupa, drabinki do ćw klatki piersiowej; Ludwik Bierkowski: zakład gimnastyczny; Roman Skowroński, Marian Gabryszewski, Józef Dieti (1804-1878): twórca polskiej balneologii

PLASTYCZNOŚĆ MÓZGU

Termin `plastyczność' pochodzi od greckiego słowa `plaistikos' oznaczającego tworzenie i odnosi się do procesów nauki, zapamiętywania a także do reorganizacji mózgu po urazie.

Istnieje dynamiczna równowaga pomiędzy procesami regeneracji a degeneracji w OUN

PLASTYCZNOSĆ ↔ DEGENERACJA

Liczba synaps u dzieci między 2 a 16 rokiem życia jest 2-krotnie większa niż u osób dorosłych. Procesy plastyczności mózgu zachodzą przez całe życie.

Do lat 80-tych uważano że w mózgu u dorosłych nie tworzą się nowe synapsy, mózg dojrzały tylko traci neurony, uszkodzenia mózgu się nie leczą, nie tworzą się nowe połączenia między neuronami. - NIE JEST TAK!!!

Mózg osób dorosłych tworzy nowe neurony

Nowe neurony wchodzą w struktury mózgu

Można tworzyć nowe sieci neuronów

Można rozwijać w sobie zdolność kreatywnego myślenia

Neurogeneza

- zachodzi w hipokampie i w komorach bocznych mózgu

- komórki prekursorowi wędruja do innych struktur mózgu

Synaptogeneza

- tworzenie synaps

- jest niezbędna by utrzymać przy życiu powstające neurony

- wiąże się z procesami zapamiętywania

Etapy plastyczności mózgu

• Impuls elektryczny

• Neuroprzekaźniki

• Synapsy

• Sieć neuronalna

• Okolice mózgu wyspecjalizowane

Synapsa - miejsce, w którym powstaje i zanika plastyczność mózgu!!!

Synapsy i neurony tworzą się szybciej: gdy się uczymy, gdy ćwiczymy, gdy przeżywamy coś ciekawego

Plastyczność rozwojowa

- tworzenie się oraz regeneracja połączeń synaptycznych w okresie rozwoju ośrodkowego układu nerwowego

- ogromną rolę odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe

- wykształcenie nowych i utrwalenie już istniejących połączeń między neuronami może dojść pod warunkiem ekspresji odpowiednich genów

- odpowiedni poziom pobudzenia przez bodźce zew samych neuronów

Plastyczność pamięciowa

W procesach uczenia się i zabiegów usprawniających dochodzi do wzmocnienia i reorganizacji połączeń między neuronami, w odpowiedzi na specyficzne bodźce. Konsekwencją tego jest powstanie tzw. engramu, to jest pamięciowej zmiany plastycznej.

Plastyczność kompensacyjna

- dochodzi do wytworzenia połączeń między nietypowymi miejscami

- umożliwia to w przypadku uszkodzenia mózgu przywrócenie częściowo lub w pełni utraconych funkcji

- podłożem tego procesu jest obumieranie uszkodzonych neuronów, co umożliwia stosunkowo łatwe wytworzenie nowych połączeń przez inne neurony w pustych miejscach

• Plastyczność mózgu odgrywa kluczową rolę w neurorehabilitacji

• Bez niej rehabilitacja nie miała by sensu

Plastyczność mózgu wykształcenie

- osoby z wykształceniem wyższym, o dużym potencjale intelektualnym, rozwinęły bardzo bogate sieci połączeń międzykomórkowych w mózgu

- objawy choroby Alzheimera, we wczesnym stadium, mogą być doskonale kompensowane i w efekcie niedostrzegane przez otoczenie

- u osób o dużej plastyczności mózgu choroba Alzheimera może ujawniać się później (nawet o kilka lat) niż u osób z małą plastycznością

Czytanie gazet pomaga spowalniać chorobę Alzheimera.

Udar mózgu

- trzecia co do częstości przyczyna śmierci

- główna przyczyna kalectwa

- w Polsce rejestruje się 60 000 nowych zachorowań na udar mózgu

- zapadalność 175 / 100 000 mężczyźni, 124 / 100 000 kobiety

- prof. Witte wykazał że zmiany ekspresji genów, białka ulegają syntezie, trwają nawet przez miesiąc po udarze. Powodują je powstające w wyniku udaru fale wyciszenia aktywności elektrycznej mózgu. To samo zjawisko pobudza procesy naprawcze, indukując w uszkodzonym mózgu powstawanie nowych neuronów.

- poudarowy mózg ma bowiem kłopoty niemal ze wszystkim: natlenieniem, odżywieniem neuronów, z zachowaniem równowagi wodno-elektrolitowej. Neurony znajdujące się w takim mózgu narażone są na duży stres. `Zmuszanie' ich do pracy (zmian plastycznych) zwiększa poziom ich metabolizmu, a tym samym zmniejsza tolerancję na niekorzystne warunki.

- stwierdzono, że funkcje uszkodzonych obszarów kory mózgowej przejmuje kora z przeciwległej półkuli. Trwa to kilka dni. Następnie, w kilkanaście-kilkadziesiąt dni po udarze, korowa reprezentacja funkcji `wraca' do półkuli, w której była pierwotnie zlokalizowana. Pojawia sięona jednak w nowym, nieuszkodzonym miejscu.

Przyszłość

- stosowanie leków stymulujących procesy plastyczności mózgu

- stosowanie komórek macierzystych

- wspomaganie procesów myślenia, kojarzenia i koordynacji

REHABILITACJA PSYCHOLOGICZNA I PSYCHIATRYCZNA

Rehabilitacja psychologiczna

- polega na udzieleniu osobie niepełnosprawnej pomocy w pokonywaniu oporów psychicznych związanych z niepełnosprawnością oraz w przystosowaniu się do otoczenia

- celem procesu pomocy psychologicznej: jest odkrycie przez osobę wspomaganą (w samej sobie) nowych możliwości, wzmocnienie motywacji do działania, usprawnienie funkcjonowania w różnych sferach życia, czasem nawet pomoc w znalezieniu sensu życia

Historia rehabilitacji psychologicznej

- pojęcie pomocy psychologicznej pojawiło się w literaturze w latach 80-tych XX wieku (Goldstein 1975, Mellibruda 1980, Brickman 1982). Jest to szczególny rodzaj interakcji między osoba pomagającą a wspomaganą. Interakcja ta polega na tym, że strona pomagająca i wspomagana współpracują ze sobą. Pomagający wykorzystuje wiedze psychologiczną i zmierza do rozwiązania problemów życiowych osoby wspomaganej, do przezwyciężenia jej trudności lub do zapobiegania zaburzeniom.

Psycholog

- jakość relacji między psychologiem a wspomaganym w ogromnej mierze zależy od psychologa. Dlatego tak ważne jest, aby już w pierwszym kontakcie z osoba - w czasie pierwszej rozmowy - psycholog zadbał o stworzenie właściwej atmosfery rozmowy, zaakceptował klienta, był empatyczny, otwarty.

Pomoc psychologiczna etapy

• Zdiagnozować problem, to znaczy zidentyfikować trudności, z jakimi osoba sobie nie radzi

• Określić czynniki podtrzymujące istnienie problemu oraz trudności związane z jego rozwiązaniem

• Zastanowić się i poszukać nowych sposobów rozwiązania trudności

• Wzmocnić pacjenta w realizowanych przez niego zmianach

Do działań psychologicznych zalicza się:

- promocję zdrowia - działania nastawione na kształcenie i zachowanie zdrowia

- prewencję - zapobieganie patologii

- poradnictwo psychologiczne - pomoc w rozwiązywaniu kryzysów rozwojowych

- interwencję kryzysową - pomoc w rozwiązywaniu sytuacji traumatycznych i kryzysowych

- psychoterapię - pomoc klientowi w zrozumieniu problemu, wskazanie perspektyw rozwojowych oraz towarzyszenie osobie w przebyciu tej drogi

- resocjalizację - pomoc w zmniejszeniu i usunięciu zaburzeń emocjonalnych

Działania psychologiczne w rehabilitacji psychologicznej dotyczą osób niepełnosprawnych

- maksymalne przystosowanie jednostki do otoczenia społecznego i przygotowanie jej do samodzielnego uczestnictwa w życiu społecznym

- psychiczne przystosowanie osoby do istniejącej niepełnosprawności

- psychoterapia nastawionej na zlikwidowanie silnych reakcji na kalectwo fizyczne

Psychoterapia

- słowo `psychoterapia' wywodzi się z języka greckiego oznacza `leczenie ducha' albo `dbanie o duszę' (gr. Psyche i therapeia)

- zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej

- wspólną cechą wszystkich tych technik jest kontakt międzyludzki, w odróżnieniu od leczenia czysto medycznego

Cele psychoterapii

- osiągnięcie poprawy w zakresie objawów pozytywne zmiany zachowania

- polepszenie kontaktów z innymi ludźmi

- zmiana postaw i pewnych cech osobowości

- zredukowanie poziomu lęku

- podwyższenie samooceny

● Czas trwania psychoterapii zależny jest od indywidualnego przypadku - im zaburzenia są poważniejsze, tym jest dłuższy.

Psychoterapia grupowa

- w rehabilitacji szczególne znaczenie ma psychoterapia grupowa, która opiera się na wykorzystywaniu oddziaływań między pacjentami, a terapeutą w kilku - lub kilkunastoosobowych grupach (do 15 osób)

- bardzo cennym zjawiskiem w przebiegu psychoterapii grupowej jest wytwarzanie więzi emocjonalnej pomiędzy członkami grupy

- pierwszym czynnikiem jest wzbudzenie nadziei na rozwiązanie swoich problemów i pozbycie się wszelkich zaburzeń

- drugim czynnikiem leczącym jest poczucie, że inni również borykają się z tym samym problemem, poczucie to likwiduje towarzyszące no ogół pacjentom przekonanie o ich negatywnej wyjątkowości

- innym czynnikiem o charakterze leczącym stają się informacje zwrotne, które w czasie terapii pacjent otrzymuje od grupy. Pozytywny wpływ na pacjenta mają również pożądane zachowania demonstrowane przez członków grupy oraz wsparcie, którego grupa jest źródłem.

Psychoterapia elementarna

- polega na ochronie pacjenta przed sytuacjami jatrogennymi, nauczaniu go umiejętności lekceważenia zaburzeń mniej ważnych, a czerpania satysfakcji z osiągnięć

- psychoterapia elementarna to także bliski kontakt z chorym, milczenie, wspieranie go, wzbudzanie w nim otuchy

- okazywanie zrozumienia jego trosk, tworzenie spokojnej z poczuciem bezpieczeństwa atmosfery wokół niego

Psychoterapia podtrzymująca

- zmiana postawy pacjenta wobec faktu choroby, a także udzielaniu mu wsparcia w okresie przeżywania kryzysów

- skupienie się na aktualnych problemach pacjenta, jego oczekiwaniach, wątpliwościach i troskach

Psychoterapia rodzin

- kładzie nacisk na poprawę stosunków interpersonalnych i kształcenie właściwych postaw i ról w rodzinie oraz rozwiązywanie sytuacji konfliktowych

- wykazuje największą skuteczność, gdy jest przeprowadzana w grupie np. rodzina i chory, czy psychoterapia małżeństw

- stosowana jest u rodzin pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi, uzależnieniami, psychozami zwłaszcza w schizofrenii

Zastosowanie psychoterapii

zespoły lękowe, depresje, uzależnienia, zaburzenia zachowania, zaburzenia seksualne, anoreksja, bulimia

Rehabilitacja psychiatryczna

System skoordynowanych oddziaływań społecznych, psychologicznych, wychowawczych i medycznych umożliwiających chorym psychicznie w miarę samodzielną egzystencje i integrację społeczną

Epidemiologia chorób psychicznych

- zaburzenia lękowe 22,8%

- nadużywanie alkoholu 13,8%

- zaburzenia depresyjne 9,7%

- uzależnienie od narkotyków 6,2%

- zaburzenia poznawcze 6,0%

- osobowość antyspołeczna 2,6%

- schizofrenia 1,5%

- epizod maniakalny 0,8%

Depresja

Aż 15% pacjentów z depresją ginie śmiercią samobójczą. Połowa chorych z depresją miewa myśli samobójcze.

Co robi 6 mln osób z zaburzeniami psychicznymi? Odpowiedź - żyje i w znacznej części pracuje pośród nas.

Chory psychicznie

- chory przestaje aktywnie uczestniczyć w życiu codziennym, nawiązywać kontakty z innymi ludźmi

- traci uprzednie zainteresowania, staje się chłodny, obojętny, nieczuły, zaczyna zaniedbywać obowiązki szkolne, domowe, zawodowe

- przestaje dbać o swój wygląd zew i higienę osobistą. Czuje się „naznaczony” poprzez swoją chorobe i coraz bardziej izoluje się od społeczeństwa

Strategia rehabilitacji psychiatrycznej

- wspieranie chorego w trudnym dla niego okresie powrotu do aktywnego życia w społeczeństwie

- wspieranie w kolejnych kryzysach emocjonalnych i interpersonalnych oraz na kształtowaniu jego doświadczeń

- przystosowanie pacjenta do nowych, chorobowo zmienionych, często gorszych warunków

- postępowanie rehabilitacyjne powinno być zindywidualizowane o dostosowane do zmieniających się możliwości pacjenta

Zasady rehabilitacji psychiatrycznej

- zasada partnerstwa, która polega na poszanowaniu praw

- zasada wielostronności oddziaływań oznacza jednoczesne oddziaływania rehabilitacyjne w różnych sferach życia codziennego

- zasada stopniowania trudności w zakresie wszystkich form oddziaływania

- zasada powtarzalności oddziaływań odnosi się szczególnie do osób, u których proces chorobowy przebiega z okresowymi zaostrzeniami i po każdym trzeba powtórzyć nabyte już poprzednio umiejętności

- zasada optymalnej stymulacji zakłada, że niewskazana jest zbyt nadmierna lub zbyt uboga stymulacje chorego

KOMPENSACJA I ADAPTACJA - ZNACZENIE W REHABILITACJI

Kompensacja

- polega na całkowitym przejęciu utraconej funkcji przez inny narząd, albo dotyczy tylko zastępowania tej funkcji przez częściowo uszkodzony narząd

Przykłady kompensacji wew

- utrata wzroku - wzrost aktywności słuchu

- zanik mięśni zginaczy - wzrost aktywności prostowników i odwrotnie

- osłabienie siły mięśni kończyn dolnych - wzrost siły mięśni kończyn górnych, tułowia

- skrzywienie kręgosłupa w odcinku piersiowym - skrzywienie wyrównawcze w odcinku lędźwiowym

Możliwości kompensacyjne zależą

● od wieku, ogólnego stanu zdrowia, rozległości uszkodzenia

Kompensacja wymaga stałej pomocy i ukierunkowania.

Kompensacja zew

przy użyciu przedmiotów zew, kule, wózek, baloniki, chodziki, buty ortopedyczne, gorsety

Gorsety (ortopedyczny, pas brzuszny)

bóle kręgosłupa, skoliozy; w zmianach zwyrodnieniowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa; bolesne napięcie mięśni grzbietu; ochrania kręgosłup przed kontuzjami

Pas barkowy prostujący

- dla dzieci i młodzieży z wadami postawy; skutecznie wymusza utrzymanie prawidłowej postawy; wspomaga wykonywanie gimnastyki korekcyjnej; w przypadkach dyskopatii kręgosłupa w odcinku piersiowym; łagodzi zespoły bólowe, wspomaga mięśnie grzbietowe kręgosłupa

Adaptacja

- umiejętność dostosowania się czł do warunków socjalnych, stanu morfologicznego, który trzeba przyjąć za utrwalony

Adaptacja niepełnosprawności

przez chorego, przez rodzinę, przez środowisko, przez społeczeństwo

Adaptacja

- umożliwia przystosowanie się do zmniejszonej sprawności ważnych narządów w następstwie choroby lub urazu

- odpowiednio sterowana lub wykorzystana adaptacja umożliwia uzyskanie jak najbardziej optymalnego wyniku końcowego leczenia

- za najważniejsze w procesie adaptacyjnym uważa się uzyskanie samodzielności życiowej w czynnościach dnia codziennego, jak i czynnościach zawodowych, społecznych i rodzinnych

- adaptacji czyli przystosowaniu podlega sfera duchowa (umysłowa) i organiczna czł

RÓŻNICE W REHABILITACJI DZIECI I DOROSŁYCH

-u osób młodych dąży się do pełnego przywrócenia utraconych w następstwie choroby lub wypadku sprawności, umiejętności i statusu społecznego

-u osób starszych dąży się do przywrócenia utraconych w następstwie choroby lub w wyniku wypadku sprawności, umiejętności i statusu społecznego. Niektórych utraconych funkcji nie da się przywrócić

*w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa powstaje 2x więcej synaps niż jest potrzebne

-dzieci- przewaga procesów anabolicznych

-osoby dorosłe, starsze- przewaga procesów katabolicznych

-proces starzenia się zaczyna się w 28roku życia, maksymalna masa kostna= 28rok życia

Skuteczność rehabilitacji

-u dzieci skuteczność jest większa niż u osób starszych. Procesy regeneracji i odbudowy tkanek są szybsze u dzieci w porównaniu do osób starszych

Okresy życia czł

1. okres prenatalny(płodowy, wewnątrzpłodowy)od zapłodnienia do porodu, 38-42 tyg

2. okres postnatalny

- noworodkowy - od porodu do 28 dnia życia

- niemowlęcy - od 1do 18 miesiąca życia

- wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) - do 3 r.ż.

- przedszkolny - do 6 r.ż.

- szkolny - 7-15 r.ż

* wczesnoszkolny (faza obojętnopłciowa) - do 12 r.ż.

* faza dojrzewania płciowego - do 15 r.ż.

- młodzieńczy - 20 r.ż.

3. okres dojrzałości - 20/25 - 40/45 r.ż.

4. okres starzy - od 65 r.ż. do śmierci

Osoby starsze

- wymagają często rehabilitacji nie tylko z powodu choroby, lecz również ze względu na obniżanie się sprawności funkcjonalnej wraz z wiekiem

- towarzyszą często choroby układu krążenia: choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca II typu, osteoporoza, zaburzenia równowagi, niedosłuch, zaburzenia pamięci, labilność emocjonalna, depresja

Choroby przewlekłe

większe odsetek u osób starszych; mniej chorób przewlekłych u dzieci i młodzieży

Dzieci

-częste infekcje górnych dróg oddechowych

-częsta absencja w okresie jesienno-zimowym na ćwiczeniach i zabiegach

-wady wrodzone: serca, nerek, mózgu

-wady postawy, skrzywienie kręgosłupa

Układ mięśniowy - osoby starsze

- ogólna masa mięsni w 25r.ż. wynosi ok. 45% całkowitej masy ciała

- w 60 r.ż. - spadek masy mięśni o ok. 10% w stosunku do masy w 25 r.ż.

- w 90 r.ż. spadek masy mięśni o ok.30% w stosunku do masy w 25 r.ż.

- spadek elastyczności mięśni, ścięgien, więzadeł

Układ kostny - osoby starsze

-zmiany zwyrodnieniowe stawów

-bóle stawów i kręgosłupa

-osteoporoza

-większa podatność na złamania (złamania szyjki k. udowej- kobiety)

-przeciwwskazane są zabiegi, ćwiczenia siłowe, wyciągi, terapia manualna kręgosłupa po 65 r.ż.

Osoby starsze - ćwiczenia

-niechęć do ćwiczeń- duża labilność emocjonalna

-dolegliwości bólowe ze strony narządu ruchu- osteoporoza

-zaburzenia pamięci

*unikamy ćwiczeń siłowych

Dzieci- ćwiczenia

-często brak współpracy: szczególnie małe dzieci

-dzieci z cechami nadpobudliwości ruchowej - ADHD

-dzieci z upośledzeniem umysłowym

*unikamy ćwiczeń siłowych (z dużym obciążeniem)

Fizykoterapia- dzieci

-dawki stosowane w fizykoterapii: mniejsze u dzieci, podobnie u osób starszych

Parafinoterapia

-w przypadku starszych pacjentów nie przekraczamy temperatury 40 stopni, mając na względzie kruchość naczyń krwionośnych

-nie stosujemy u małych dzieci

Krioterapia

-współistnienie chorób serca i naczyń, miażdżycy

-występowanie zaburzenia czucia

-bezpieczną formą użycia zimna są nadmuchy powietrza jako mniej agresywne

-u małych dzieci nie stosujemy

Elektroterapia

-dawki o zbyt dużym natężeniu prądu mogą powodować uszkodzenia skóry u osób starszych jak i u dzieci

-ze względu na choroby serca i naczyń, towarzyszące pacjentom po 65 r.ż., nie zaleca się wykonywania zabiegów z użyciem prądów interferencyjnych

Ultradźwięki

-dzieci- ultradźwięki są przeciwwskazane do stosowania na okolice nasad kości- chrząstka wzrostowa- możliwość uszkodzenia

-osoby starsze- drgania mechaniczne tego typu powodują dosyć silny skurcz naczyń krwionośnych, co przy kruchości naczyń nie jest wskazane

Zaopatrzenie ortopedyczne

-w rehabilitacji osób starszych często stosowane jest zaopatrzenie ortopedyczne: protezy, ortezy, sprzęt pomocniczy (kule, laski, podpórki, wózki, specjalne obuwie)

-często potrzebne są także urządzenia ułatwiające samoobsługę i zapewniające bezpieczeństwo (np. odpowiednie wyposażenie kuchni i łazienki)

REHABILITACJA KARDIOLOGICZNA

CHOROBY SERCA - EPIDEMIOLOGIA

-ocenia się, że choroby układu krążenia są odpowiedzialne za ok. 50% wszystkich zgonów w Polsce

-występuje on rocznie u ok. 100 000 mieszkańców Polski

-wysoka śmiertelność sięgająca ok 40% - rocznie umiera 40 000 ludzi

-nadciśnienie tętnicze u ok. 5mln ludzi

Rehabilitacja kardiologiczna

-skoordynowane kompleksowe działanie prowadzące do osiągnięcia przez pacjenta z przewlekłą lub po ostrej chorobie sercowo-naczyniowej, przy jego współpracy, możliwie najlepszej fizycznej, psychicznej i socjalnej kondycji, tak aby mógł on zachować lub odzyskać optymalną pozycję społeczną i poprzez zmianę zachowań zdrowotnych spowolnić lub zahamować progresję choroby, a nawet doprowadzić do jej częściowej regresji.

Postępowanie rehabilitacyjne

- na początku -> młodzi mężczyźni z niepowikłanym zawałem serca - rokujący powrót do aktywności zawodowej

-teraz praktycznie u każdego pacjenta

Korzyści rehabilitacji kardiologicznej:

-spadek glicerolu i trójglicerydów

-obniżenie glukozy

-obniżenie RR

-lepsza tolerancja wysiłku

-szybszy powrót do zdrowia

-regresja zmian miażdżycowych

-spadek śmiertelności o 26%

-zmniejszona częstość ponownej hospitalizacji

-poprawa jakości życia

-mniejszy stres

Próba wysiłkowa

-badanie umożliwia ocenę wydolności fizycznej organizmu. Badanie to, zmuszając organizm do zwiększonej pracy, przy jednoczesnym monitorowaniu zapisu EKG i kontroli ciśnienia tętniczego krwi, pozwala ocenić wydolność układu krążenia. Jest pomocne w rozpoznawaniu i ocenie skuteczności leczenia choroby wieńcowej. Badanie jest również wykonywane do rehabilitacji chorych.

Wskazania do próby wysiłkowej

-diagnostyka bólów w klatce piersiowej

-ocena zaawansowania choroby niedokrwiennej serca

-kwalifikacja chorych do badań inwazyjnych (np. angiokardiografii)

-kwalifikacja chorych do poszczególnych etapów rehabilitacji (np. po zawale serca) i ocena jej wyników

-diagnostyka zaburzeń rytmu serca

-ocena skuteczności leczenia chorób serca

-ocena wydolności fizycznej i czynności układu krążenia

Badanie poprzedzające próbę wysiłkową

-badany powinien być poddany wstępnej ocenie kardiologicznej wykonana przez wykonującego próbę lekarza

-aktualny wynik EKG przed próbą wysiłkową należy przedstawić

I Etap rehabilitacji kardiologicznej

-rozpoczynamy po ustąpieniu bólu zawałowego

- I etap obejmuje rehabilitację szpitalną

-na oddziale intensywnej opieki medycznej, oddziale pooperacyjnym, oddziale kardiologii, chorób wewnętrznych lub rehabilitacji kardiologicznej

-etap ten kończy się, gdy stan kliniczny chorego umożliwia wypisanie go do domu

-cel: jak najszybsze osiągnięcie przez chorego samodzielności i samowystarczalności w zakresie czynności codziennych oraz przeciwdziałanie skutkom unieruchomienia

-etap ten powinna zakończyć próba wysiłkowa, służąca określeniu zasad rehabilitacji w II etapie lub kwalifikacji do dalszej diagnostyki i leczenia

-1-3 dni po ostrym zabiegu- uruchamianie

MODEL A

-ćwiczenia bierne i sadzanie po 2-3 dniach (dobach)

-ćwiczenia czynne i pionizacja po 4-5 dniach

-wolne spacery i chodzenie po schodach po ok. 6-10 dniach

*bez istotnego upośledzenia czynności lewej komory

MODEL B

- powikłany zawał serca, zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążenia, kardiomiopatia, wada serca zastawkowa

- trwa powyżej 21 dni

-aktywność fizyczna w grupie B powinna być dobrana indywidualnie

MODEL C

-pacjenci z umiarkowanym i dużym ryzykiem powikłań kardiologicznych

-złożone komorowe zaburzenia rytmu, źle kontrolowane

-wrodzona wada serca

-niewydolność krążenia III lub IV stopnia

-kardiomiopatia

-monitorowanie EKG i ciśnienia tętniczego

MODEL D

-niestabilne niedokrwienie mięśnia sercowego

-ciężkie i objawowe wady zastawkowe serca

-wrodzona wada serca

-niewyrównana niewydolność serca

-nieopanowane zaburzenia rytmu

-żadna aktywność fizyczna mająca na celu poprawę wydolności nie jest wskazana

II Etap rehabilitacji kardiologicznej

- rehabilitację kardiologiczną w II etapie można przeprowadzić w ambulatorium, szpitalu lub w domu

II etap w warunkach szpitalnych

-stacjonarna forma II etapu rehabilitacji jest konieczna u osób z wysokim ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych, z poważnymi chorobami współistniejącymi, u pacjentów mieszkających w złych warunkach socjalnych i małych, odległych miejscowościach

II etap w warunkach ambulatoryjnych

-forma ta może być wykorzystana u młodszych pacjentów z dużych ośrodków miejskich, z niepowikłanym przebiegiem I etapu

-kontynuacja formy stacjonarnej- u chorych, u których okres wczesnej rehabilitacji stacjonarnej okazał się niewystarczający

II etap w warunkach domowych

-czas trwania 4-12 tygodni

-jest prowadzona pod nadzorem poradni rehabilitacji kardiologicznej, poradni kardiologicznej lub przez lekarza rodzinnego przeszkolonego w rehabilitacji kardiologicznej

III Etap rehabilitacji kardiologicznej

-etap ten obejmuje późną rehabilitację ambulatoryjną, której celem jest poprawa tolerancji wysiłku, podtrzymanie dotychczasowych efektów leczenia i rehabilitacji oraz zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby.

-etap ten powinien trwać do końca życia

Zawał serca

-pacjenci po zawale serca powinni 4-6razy w tygodniu wykonywać co najmniej 30minutowy wysiłek fizyczny

-umiarkowany wysiłek fizyczny ma korzystny wpływ na zwiększenie wydolności fizycznej i sprawności pacjenta po zawale

-bardzo istotny jest rodzaj wykonywanych ćwiczeń

-należy pamiętać, aby unikać ćwiczeń siłowych, wykonywanych na bezdechu, wymagających wysiłku w krótkim czasie (sporty siłowe, sprint)

-przeciwwskazane są ćwiczenia w pochyleniu, co powoduje ucisk na jamę brzuszną a co za tym idzie wzrost ciśnienia w klatce piersiowej

-wykonując ćwiczenia fizyczne pamiętajmy, że jest to dla pacjenta rehabilitacja a nie trening wyczynowy. Zalecane jest aby tętno (puls podczas wysiłku fizycznego) nie przekraczało 120 uderzeń na minutę. W przypadku gdy pacjent przed zawałem nie uprawiał żadnego sportu (zdecydowanie większość przypadków) należy wyjątkowo ostrożnie, rozważnie i systematycznie przyzwyczajać serce do wysiłku fizycznego.

---