MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE - WYKŁADY

Tematyka wykładów:

1. Przedmiot MSG

• definicja MSG,

• MSG, a nauka o gospodarce światowej,

• znaczenie nauki o MSE.

2. Międzynarodowy podział pracy

• przesłanki,

• kategorie,

• czynniki kształtujące.

3. Korzyści z handlu międzynarodowego towarami i usługami

• przyczyny rozwoju handlu międzynarodowymi towarami,

• międzynarodowy handel usługami,

• pojęcie dochodu z handlu międzynarodowego towarami i usługami.

4. Korzyści z międzynarodowych przepływów czynników produkcji

• międzynarodowy przepływ kapitału,

• międzynarodowy przepływ zasobów pracy i wiedzy technicznej.

5. Pojęcie i elementy zagranicznej polityki ekonomicznej

• polityka handlowa,

• istota polityki handlowej,

• narzędzia polityki handlowej,

• cło jako instrument poowej,

• bariery parataryfowe i pozataryfowe polityki handlowej.

6. Międzynarodowa integracja gospodarcza

• istota międzynarodowej integracji gospodarczej,

• warunki integracji,

• integracja międzynarodowa i ponadnarodowa.

7. Modele i mechanizmy integracji gospodarczej

• pojęcie modelu i mechanizmu integracji,

• modele i mechanizmy integracji w gospodarce rynkowej,

• próby integracji w gospodarce centralnie planowanej,

• integracja regionalna w krajach rozwijających się.

TEMAT 1: Pojęcie i przedmiot MSG

TEMAT 2: MPP (Międzynarodowy Podział Pracy)

MSG są zbliżone do pozostałych dziedzin ekonomii, mają podobne podstawy metodologiczne, ponieważ ogólne motywy, jakimi kierują się przedsiębiorstwa, kraje czy tez grupy krajów w sferze działalności ekonomicznej są podobne, a główny motyw, dla którego podejmuje się współpracę gospodarczą to zysk.

Cechy wyróżniające MSG:

• zakres zainteresowań badawczych wynika ze skali międzynarodowej,

• własne narzędzia analizy, przystosowane do zakresu problemów,

• idee i założenia rozwijające się na gruncie stosunków międzynarodowych,

• istnienie niezależnych suwerennych państw,

• istnienie barier przeciwdziałających pełnej mobilności produktów i czynników produkcji.

MSE jako odrębna dyscyplina nauki zajmuje się badaniem zasad gospodarowania, powiązaniami między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów, występujących w skali międzynarodowej.

Analiza powiązań:

- z punktu widzenia praw ekonomii - z ptk. widzenia polityki ekonom.,

rządzących zachowaniem przeds., kt. prowadzą podm. gospodarcze

krajów, grup krajów w procesie rozwijające powiązania międzynar.

kształtowania międzynar. pow. gosp.

nauka o MSE składa się z dwóch podstawowych części:

- teorii MSE - międzynarodowej polityki ekonomicznej

Teoria MSG - zajmuje się badaniem praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej.

PRAWA:

A - uniwersalne:

• zasada przewagi względnej D. Ricardo,

• prawa określające wpływ handlu zagranicznego na dochód narodowy,

*teoria mnożnika i supermnożnika eksportowego

B - specyficzne:

• prawa określające rozwój różnych form powiązań międzynarodowych

* przepływ towarów - rozwój powiązań towarowych ma najdłuższą

historię, prawa z tym związane są, więc najlepiej zbadane i opracowane.

* usług - prawa te są mało zbadane, jest to, bowiem nowa forma powiązań rzeczowych, zapoczątkowana w połowie XX stulecia, jednak ich dynamiczny rozwój sprawia, że ....................................

Międzynarodowa polityka ekonomiczna

1. Zagraniczna polityka ekonomiczna - zasadniczą uwagę poświęca analizie:

• celów - jakie działania powinien podjąć kraj, aby zmaksymalizować swoje korzyści płynące z rozwoju stosunków gospodarczych z zagranicą,

• środków - za pomocą, których poszczególne kraje powinny osiągnąć cele tej polityki,

• narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych,

• narzędzia wchodzące w zakres ogólnej polityki gospodarczej - polityka kursu walut, polityka monetarna, polityka st. %, polityka podatków, itp.,

• narzędzia kształtujące główne stosunki gospodarcze z zagranicą - instrumenty taryfowe, parataryfowe i pozataryfowe.

2. Międzynarodowa polityka ekonomiczna - koncentruje się na ocenie metod koordynacji stosunków międzynarodowych poprzez grupy państw lub w skali globalnej.

Cele studiowania MSG

• poszerzenie wiadomości poza obręb narodowy,

• uświadomienie zasady: pomyślność gospodarki narodowej jest uzależniona od sytuacji krajów ją otaczających,

• potwierdzenie funkcjonowania zasady komplementarności gospodarek różnych krajów,

• poznanie roli transferu kapitału i pracy w rozwoju poszczególnych gospodarek narodowych,

• poznanie problemów, które mogą być rozwiązane tylko w kooperacji międzynarodowej.

3. MSE, a nauka o gospodarce światowej

Problemy globalne oddziałujące na stosunki kraj-zagranica są analizowane w sposób autonomiczny, niezależny od podmiotów uczestniczących w stosunkach. międzynarodowych. Do zjawisk globalnych są zaliczane:

• szybki, ale nierównomierny w skali gospodarki światowej rozwój demograficzny,

• zadłużenie międzynarodowe,

• zanieczyszczenie środowiska naturalnego,

• rewolucja techniczna, itp.

4. Wzrost znaczenia nauki o MSE - spowodowany jest wzrostem znaczenia handlu zagranicznego w gospodarce.

MPP (Międzynarodowy Podział Pracy)

MPP - kategoria ekonomiczna, historyczna stanowiąca szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, dokonującą się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie poszczególnych gospodarek narodowych.

Przesłanki, aby MPP mógł zaistnieć:

• pojawienie się trwałych nadwyżek produkcyjnych (w ujęciu ilościowym i asortymentowym) w jednych krajach i możliwość ich zbytu w innych krajach,

• pojawienie się możliwości przemieszczenia rosnącej ilości towarów na znaczne odległości.

MPP możemy analizować w kategoriach:

• statycznych - osiągnięta struktura asortymentowa i geograficzna jest niezmienna (nie występuje),

• dynamicznych - ukształtowaną strukturę tego podziału traktuje się jako zmienną (zgodne z rzeczywistością, wykorzystywane do analizy rzeczywistych zjawisk zachodzących w gospodarce).

Czynniki kształtujące MPP:

1. czynniki wewnętrzne:

• warunki naturalne,

• osiągnięty poziom rozwoju gosp. i istniejąca struktura gospodarki.

Wśród warunków można wymienić:

- nagromadzone zasoby kapitałowe,

- stan infrastruktury gospodarczej,

- poziom techniczny aparatu wytwórczego.

• czynniki systemowe,

• zdarzenia losowe i sytuacje nieprzewidywalne.

2. czynniki zewnętrzne:

• wzajemne oddziaływanie na siebie gospodarek o różnym poziomie rozwoju i odmiennym potencjale ekonomicznym.

Drugie kryterium podziału czynników określających MPP:

• czynniki strukturalne: różnice w zasobach naturalnych, w zasobach pracy i jej wydajności oraz w zasobach kapitału,

• czynniki techniczne: skutki rewolucji naukowo-technicznej dla MPP + formy współpracy naukowo-technicznej,

• czynniki instytucjonalne: ustrój polityczny, polityka, gospodarka + traktaty i umowy międzynarodowe,

• czynniki koniunkturalne: mają krótkookresowy charakter i są związane z wahaniami relacji popyt-podaż na rynku międzynarodowym.

DOCZYTAĆ RÓŻNICE POMIĘDZY CZYNNIKAMI I PRZYPOMNIEĆ SOBIE Z EKONOMII O CYKLU KONIUNKTURALNYM!

Formy współpracy naukowo-technicznej:

1. wymiana informacji tj. korzystanie z publikacji, uczestnictwo w międzynarodowych sympozjach, itp.,

2. specjalizacja i kooperacja - jeżeli kraj nie stać na badania to kraje `dogadują się' i rozdzielają zadania między sobą (kooperacja = wymiana osiągnięć w poszczególnych krajach, najwyższa forma tej współpracy to .................)

3. wspólne badania - jeden ośrodek badawczy, kadra: członkowie wszystkich krajów uczestniczących i współfinansujących, szeroki dostęp do tych badań i ich wyników, do procedur postępowania.

Ustrój polityczny wpływa długookresowo na miejsce kraju w MPP.

Polityka ekonomiczna wpływa krótkookresowo na miejsce kraju w MPP.

Umowy międzynarodowe:

• dwustronne (bilateralne),

• wielostronne (wieloteralne).

TEMAT 3: Międzynarodowy handel towarami i usługami

Przyczyny rozwijania importu towarów:

3 zasadnicze grupy:

• koszty produkcji zastępującej import są bezwzględnie wyższe w stosunku do zagranicy,

• koszty produkcji zastępującej import są relatywnie wyższe w stosunku do zagranicy,

• istnieje potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu na różnorodne towary i usługi.

Bezwzględnie wyższe koszty są wtedy:

• kiedy w danym kraju w ogóle nie produkujemy danego towaru,

• kiedy towar produkujemy po wyższych kosztach niż zagranica.

Względnie wyższe koszty są wtedy:

• kiedy mamy możliwości, ale ich nie wykorzystujemy

• produkcja jednorodna towaru (produkt homogeniczny), a ktoś chce towar inny, zróżnicowany, wtedy go sprowadzamy w takiej formie, jakiej życzy sobie klient.

FORMUŁA ZASADY KORZYŚCI SKALI: jeżeli zwiększymy skalę produkcji do pewnego momentu to zmniejszają się koszty jednostkowe stałe. Wada korzyści skali: tę zasadę można stosować w produkcji jednorodnej.

Rodzaje importu:

Import niezbędny sensu stricto tzw. bezwzględnie niezbędny lub import komplementarny: mamy z nim do czynienia wtedy, gdy w związku z oddziaływaniem jakiś przyczyn o charakterze długo- średnio- lub krótkookresowym dany kraj nie dysponuje w ogóle określonymi dobrami.

Import sensu largo tzw. względnie niezbędny lub import substytucyjny: mamy z nim do czynienia wtedy, gdy w związku z oddziaływaniem takich przyczyn dany kraj dysponuje towarami, ale w ilościach niedostatecznych w danym momencie w porównaniu z wielkością zapotrzebowania.

ILUSTRACJA WYSTĘPOWANIA IMPORTU BEZWZGLĘDNIE NIEZBĘDNEGO (Bożyk, Misalla str.101)

ILUSTRACJA WYSTĘPOWANIA IMPORTU WZGLĘDNIE NIEZBĘDNEGO (Bożyk, Misalla str.102 )

Import komplementarny = uzupełniający.

Import substytucyjny = zastępujący.

Import komplementarny- w stosunku do produktu krajowego to import niezbędny sensu stricto wyrażony w lewej części rysunku jako odcinek x2 - x0, import niezbędny sensu largo zaś wyrażony na rysunku jako odcinek x2 - x1, to import pokrywający w danym momencie różnice między wielkością globalnego importu niezbędnego, a wielkością produkcji krajowej danego towaru x. Import niezbędny sensu largo konkuruje z produkcją krajową i określa się go importem substytucyjnym. W pewnej mierze substytuuje on towary krajowe.

Przyczyny rozwijania eksportu towarów:

- trwałe lub przejściowe dysponowanie określonymi towarami, przy jednoczesnej sytuacji, że inne kraje tymi towarami nie dysponują;

- jako efekt występowania komparatywnych różnic kosztów i cen w ujęciu międzynarodowym;

- efekt strategii przedsiębiorstw.

Folia 1 - Prawdziwe przyczyny rozwijania eksportu (dla danego kraju działają na plus, bo w kraju są towary). (Bożyk, Misalla str.104)

Folia 2 - Przyczyny różnic w dysponowaniu towarami. (Bożyk, Misalla str.105)

Rodzaje dysponowania towarami:

DYSPONOWANIE:

• absolutne - wynika z przyczyn trwałych;

• względne - wówczas, gdy wewnętrzny aparat produkcji umożliwia rozwój produkcji przekraczającej wielkość popytu wewnętrznego

+ realne,

+ potencjalne - możliwość szybkiego wzrostu produkcji i eksportu bez ponoszenia dodatkowych kosztów lub negatywnych skutków dla sytuacji na rynku wewnętrznym.

Podział międzynarodowego obrotu usługami:

1) wg. Sampsona i Snape'a:

• usługi niewymagające międzynarodowego przepływu usługodawców i usługobiorców,

• usługi wymagające międzynarodowego przepływu usługodawców lub(i) usługobiorców

2) wg. Breuss'a:

• usługi będące bezpośrednio przedmiotem obrotu międzynarodowego (podobnie wymienia się jak towary) - nie wymagają międzynarodowego przepływu usługodawców i usługobiorców;

• usługi świadczone przy międzynarodowych przepływach usługodawców, nazywane, usługami zorientowanymi popytowo (usługi kontraktowe, przy których świadczeniu jest niezbędna obecność poza granicami kraju czynników produkcji - kapitału, pracy, którymi dysponuje usługodawca);

• usługi świadczone przy międzynarodowych przepływach usługobiorców, nazywane, usługami zorientowanymi podażowo (są one świadczone wyłącznie w kraju będącym siedzibą usługodawcy);

• usługi świadczone przy międzynarodowych przepływach zarówno usługodawców jak i usługobiorców (świadczone usługi, z których podmioty gospodarcze z dwóch lub więcej krajów korzystają na terenie określonego trzeciego kraju).

TEMAT 4: Międzynarodowy transfer czynników produkcji

Czynniki produkcji:

1. ziemia,

2. kapitał (stopa %),

3. praca = siła robocza,

+ transfer myśli naukowo-technicznej.

Krańcowa produktywność czynnika produkcji: (Bożyk, Misalla str.101)

Międzynarodowy transfer kapitału:

* w szerokim znaczeniu: - wszelki odnotowany w bilansie płatniczym, ruch kapitału poza granicą:

• odbywa się przy odpowiednim popycie i podaży,

• głównym motywem wywozu kapitału jest chęć uzyskania wyższej stopy % - zysku.

Podmioty międzynarodowego przepływu kapitału:

• przedsiębiorstwa,

• gospodarstwa domowe,

• banki komercyjne,

• budżety różnych szczebli,

• Bank Centralny (obroty kapitałowe nie są podejmowane w celu zysku, ale by osiągnąć cele związane z makroekonomiczną polityką państwa).

* w wąskim znaczeniu - przepływ kapitału podejmowany jest z motywu zysku przez podmioty gospodarcze inne niż BC.

Formy międzynarodowego przepływu kapitału:

1. wg. czasu,

2. wg. pochodzenia,

3. wg. postaci wywozu sensu stricto.

Kryteria form przepływu kapitału:

1. Okres, na jaki następuje wywóz/przywóz kapitału:

• krótkookresowy - jeżeli okres spłaty nie przekracza 1 roku, np. kredyty handlowe, niektóre kredyty finansowe, krótkookresowe lokaty na rynku walut,

• średniookresowy - 1 do 5 lat,

• długookresowy - powyżej 5 lat (głównie inwestycje portfelowe i zagraniczne oraz inwestycje bezpośrednie).

2. Pochodzenie (kryterium własności):

• wywóz kapitału ze źródeł prywatnych - o charakterze długo- i krótkookresowym w celu osiągnięcia zysku, obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne,

• wywóz kapitału ze źródeł publicznych- źródłem są budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, a także budżety organizacji międzynarodowych (np. MFW. BŚ, MBOiR).

3. Ze względu na formę wywozu kapitału:

• lokaty na rynku walutowym - krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie krótkoterminowych depozytów i niektórych pap. wartościowych celem uzyskania zysku większego niż jest możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym. Podstawą są różnice kursowe i różnice w stopach procentowych.

• kredyty handlowe - kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową, udzielane przez eksportera importerowi. ZYSK IMPORTERA i ZYSK EKSPORTERA - DOCZYTAĆ! Zagrożenie: brak pewności, co do przyczyn spłaty kredytu handlowego.

• inwestycje portfelowe - długookresowe lokaty w zagraniczne papiery wartościowe - zwłaszcza w akcje i obligacje. Metoda PORTFOLIO - inwestor osiągnie wyższą stopę zysku przy danym stopniu ryzyka lub daną stopę zysku przy mniejszym ryzyku, gdy dysponuje zróżnicowanym portfelem akcji (spadkowi stopy zysku części akcji będzie towarzyszył wzrost pozostałych). Czynniki, które wpłynęły na rozwój inwestycji portfelowych:

• poprawa sytuacji gospodarczej największych krajów latynoamerykańskich,

• liberalizacja gospodarek tych krajów,

• niska stopa procentowa w krajach uprzemysłowionych,

• rozwój narzędzi międzynarodowego transferu kapitału (narzędzia to: czysto techniczne, mające na celu skracanie transferu kapitału, w tym rozwój biur maklerskich; poza tym jest to pewnego rodzaju kredyt).

• kredyty finansowe - polegają na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczeń dotyczących sposobu ich spożytkowania. Kredytów finansowych udzielają: banki komercyjne, organizacje rządowe, organizacje międzynarodowe. Stopa procentowa, po której udziela się kredytu może być stała lub zmienna. Lepiej jest zaciągnąć kredyt wg. stałej stopy procentowej, kiedy jest niestabilna sytuacja gospodarcza i wysoka inflacja. Natomiast wg. zmiennej stopy, kiedy jest stabilna sytuacja gospodarcza i niska inflacja.

Międzynarodowy kryzys zadłużeniowy(MKZ): kredyty finansowe zaciągane w latach 70-siątych. Przyczyny powstania MKZ:

• długookresowe dysproporcje w gospodarce światowej w latach......,

• tzw. szok naftowy w latach 70-siątych (sześciokrotny wzrost ropy naftowej - 6 razy wzrosła cena ropy naftowej); w latach 73-74 czterokrotnie wzrosła cena ropy, w latach 78-79 dwukrotnie (na rynku finansowym pojawiła się niespodziewana podaż pieniądza, nie wiedziano, co z tym pieniądzem zrobić),

• wzrost podaży pieniądza i obniżenie stopy procentowej, głównie w krajach uprzemysłowionych,

• pogorszenie się terms of trade,

• niskie tempo wzrostu gospodarczego w krajach uprzemysłowionych (impulsu szukano w kredytach),

• popełnione błędy w zakresie użytkowania kredytów (tzw. nietrafione inwestycje).

MKZ dotyczył głównie:

• wzrostu zadłużenia sektora publicznego krajów rozwijających się jako, pożyczkobiorców wobec sektora prywatnego; krajów rozwiniętych jako pożyczkodawców (sektor publiczny zadłużył się w prywatnym, kraje rozwijające się w rozwiniętych.

Dwa kluby:

• paryski - skupia Banki Centralne jest to sektor publiczny,

• londyński - skupia banki komercyjne, które udzieliły kredytów.

Konwersja długu to porozumienie na międzynarodowym rynku finansowym polegające na zamianie lub sprzedaży posiadanego przez bank zobowiązania. Formy konwersji długu:

• dług za dług dłużnika (niższe koszty ściągnięcia długu, większa pewność, dlatego banki się zamieniają długami),

• dług za udziały,

• dług za towary,

• dług za wydatki na ochronę środowiska,

• dług za obligacje,

• wykup długu.

• inwestycje bezpośrednie (zagraniczne inwestycje bezpośrednie =ZIB) - podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa np. korporacje transnarodowe (KTN)

* Różnice między korporacjami transnarodowymi, a międzynarodowymi; definicje, czemu definicje ulegają wyśrubowaniu tzn. coraz więcej kryteriów musi przedsiębiorstwo spełniać, żeby być KTN; funkcje KTN - DOCZYTAĆ!

Zasadniczy cel inwestycji bezpośrednich odróżniający je od inwestycji portfelowych to fakt, iż w inwestycjach bezpośrednich chodzi o osiągnięcie wpływu na firmy zagraniczne.

Przyczyny przyciągania inwestycji zagranicznych:

• inwestycje zagraniczne stanowią impuls dodatkowego tempa rozwoju gospodarczego,

• duże międzynarodowe korporacje są w stanie relatywnie łatwo zgromadzić środki,

• inwestycje mogą łagodzić negatywne oddziaływanie przyspieszonej industrializacji (uprzemysłowienia) na bilans handlowy.

Negatywne aspekty inwestycji:

• zagrożenie pogłębiania się poziomu zadłużenia,

• niebezpieczeństwo lokowania w kraju przyjmujących inwestycje o przestarzałych technologiach, ekologicznie szkodliwych,

• inwestycje te mogą być także czynnikiem ograniczającym suwerenność kraju.

Klimat inwestycyjny - zespół czynników decydujący o dokonywanych inwestycjach:

• klimat ekonomiczny - aktualna i przyszła sytuacja w kraju ewentualnej lokaty, poziom i stan infrastruktury, zmiany długofalowe,

• klimat administracyjny - przepisy prawne, polityka podatkowa, kontrola cen,

• klimat polityczny - zapatrywania polityczne kraju, partii rządzących,

• klimat społeczny - wszystkie uwarunkowania społeczno-ekonomiczne np. kodeks pracy.

Międzynarodowy transfer siły roboczej:

Przepływ siły roboczej - zmiana miejsca pobytu i zamieszkania na okres nie krótszy niż 1 rok.

Przyczyny migracji międzynarodowej:

• ekonomiczne - chęć uzyskania wyższego zysku, wyższej płacy,

• polityczne - emigracja po powstaniach narodowych w Polsce,

• religijne np. rozproszenie Żydów,

• ideologiczne - emigracja działaczy opozycyjnych po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce,

• rasowe- np. migracje plemion Hutu w Ruandzie.

MIGRACJE:

• na czas określony - ruch przygraniczny, praca sezonowa, migracja w celach zarobkowych,

• stały czas - kończy się zwykle zmianą obywatelstwa.

Skutki ekonomiczne migracji siły roboczej:

1) Kraj eksportujący siła roboczą:

• zwiększa możliwość produkcyjnego zatrudnienia części siły roboczej dotąd bezrobotnej (zwiększenie zatrudnienia osób tych, którzy w kraju eksportującym zostają),

• na gospodarkę tych krajów korzystnie wpływają transfery części zarobków emigrantów - szczególnie na bilans płatniczy,

• ewentualność powrotu do kraju emigrantów o podwyższonych na ogół za granicą kwalifikacjach zawodowych oraz ze zgromadzonym, tam kapitałem,

• utrata znacznej części najbardziej przedsiębiorczej siły roboczej.

2) Kraj importujący siłę roboczą:

• zyskuje pracowników (szczególnie ludzi młodych, którzy wykształcenie zdobyli w kraju macierzystym na koszt zagranicznego podatnika)

• zyskuje `unikatowe' kwalifikacje

• w przypadku deficytu siły roboczej imigranci zapełniają lukę na rynku pracy,

• ponosi koszty z tytułu przystosowania imigrantów,

• ponosi społeczne i polityczne koszty ich nieprzystosowania (wzrost nienawiści do cudzoziemców, przestępczość).

Koszty przystosowania imigrantów:

• taniej płaci się za pracę,

• zmniejsza się ufność,

• niebezpieczeństwo.

* 7 lat tj. okres przejściowy po wstąpieniu Polski do UE na swobodny przepływ siły roboczej.

Transfer technologii i myśli naukowo-technicznej

1) wiedza techniczno-produkcyjna w formie pisanej lub nie, tzw. czysta postać technologii, (czyli to, co mamy w głowach),

2) postać uprzedmiotowiona - w formie dóbr rzeczowych: maszyn, urządzeń, tzw. uprzedmiotowiona postać technologii, (coś, co jest namacalne).

FORMY:

1) Kanał handlowy:

• obroty licencyjne,

• obroty towarami o wysokim stopniu intensywności technologii (hightech),

• zagraniczne inwestycje bezpośrednie, np. filie joint-ventures.

2) Kanał niehandlowy (niematerialny):

• międzynarodowy ruch ludności (wysoko kwalifikowanej kadry),

• międzynarodowe programy pomocy naukowo-technicznej, realizowane przez organizacje międzynarodowe lub przez rządy krajów,

• wymiana myśli naukowo-technicznej przez książki, czasopisma, itp.

INTEGRACJA GOSPODARCZA

Integracja gospodarcza:

1) proces tworzenia się w całości z części, zespalanie elementów w całość,

2) ekonomiczny proces gospodarczy polegający na scalaniu przedsiębiorstw, gałęzi i działów gospodarki, także proces zespalania gospodarczego zachodzący między gospodarstwami poszczególnych krajów po II wojnie światowej,

3) tworzenie nowych organizmów gospodarczych, które w efekcie mają możliwości znacznie większe niż suma możliwości narodowych.

Kryteria definiowania procesu integracji gospodarczej:

1) Kryterium horyzontu

Czy integracja jest niekończącym się procesem czy też osiąga stan nasycenia?

• większość procesów integracyjnych jest procesami niekończącymi się, chociaż część naukowców twierdzi, że proces integracji jest procesem kończącym się (zależy to od warunków gospodarczych)

2) Kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji

Czy powinien być to mechanizm wolnej konkurencji i handlu, czy też efekt określonej polityki integrujących się państw?

3) Kryterium korzyści integracji

Czy korzyści te powinny być dzielone równo, czy też nie?

• równość - proporcjonalnie do wniesionego potencjału.

Nie ważne są korzyści ekonomiczne, ważniejsze jest to, że kraje w ogóle się porozumiewają (dogadują się), ważne, że te procesy integracyjne zachodzą.

Cele integracji:

1) sensu stricto (szczegółowe):

• rozwój nauki i techniki,

• rozwój międzynarodowych specjalizacji i kooperacji,

• korzyści ekonomiczne wszystkich uczestników ugrupowania:

• wzrost efektywności gospodarowania,

• unowocześnienie gospodarki,

• koncentracja nakładów,

• dostęp do zewnętrznych zasobów produkcji,

• likwidowanie barier narodowych wzrostów gospodarczych.

2) sensu largo (ogólnie):

• utrwalenie pokoju między państwami,

• przestrzeganie praw człowieka,

• znikanie bariery językowej.

Warunki integracji gospodarczej:

1) odległość - bariera w rozwoju handlu, zwłaszcza artykułami masowymi, łatwiej, więc o przykłady integracji gospodarczej państw sąsiadujących,

2) wola polityczna państw - faktyczne znoszenie barier celnych i innych ograniczeń we wzajemnym handlu, łatwość dwustronnych kontaktów, inicjowanie wspólnych przedsięwzięć, itp.,

3) poziom rozwoju społeczno-gospodarczego - procesy integracyjne są najsilniej zaawansowane, gdy kraje partnerskie reprezentują zbliżony, a przy tym wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego,

4) infrastruktura - warunkiem rozwoju nie tylko handlu, ale i przepływu usług, kapitału i pracy są sprawne i dogodne powiązania transnarodowe, telekomunikacyjne, bankowe, itp. Wiele jest, więc przykładów współpracy przygranicznej,

5) komplementarność - sprzyjające warunki do nawiązywania i poszerzania współpracy gospodarczej istnieją wtedy, kiedy partnerzy mają taką strukturę produkcji, która się uzupełnia wzajemnie.

RODZAJE KOMPLEMENTARNOŚCI (Bożyk, Misalla str.509)

MODEL INTEGRACJI - całościowy obraz ugrupowania integracyjnego obejmujący zespół jego głównych właściwości, w tym zwłaszcza podział kompetencji między organami międzynarodowymi i ponadnarodowymi, a rządami krajów członkowskich.

1) Model międzynarodowy - decyzje są podejmowane wyłącznie przez instytucje narodowe, ośrodek międzynarodowy zaś ma charakter koordynacyjny.

Rysunek 1. Model międzynarodowej integracji gospodarczej

(Bożyk, Misalla str.511)

2) Model ponadnarodowy - np. UE, część lub większość decyzji jest transmitowana z NOI (Narodowe Ośrodki Integracyjne) do POI (Ponadnarodowy Ośrodek Integracyjny), decyzje podejmowane przez POI mają charakter obligatoryjny dla podmiotów gospodarczych w krajach członkowskich.

Rysunek 2. Model ponadnarodowej integracji gospodarczej

(Bożyk, Misalla str.513)

Formy integracji gospodarczej:

1. strefa wolnego handlu,

2. unia celna,

3. wspólny rynek,

4. unia gospodarcza (ekonomiczna),

5. unia walutowa,

6. unia polityczna.

2

---