LISTA ZAGADNIEŃ - WSTĘP DO SOCJOLOGII - ćwiczenia

1. Typy przedsocjologicznej wiedzy o społeczeństwie

1. Przedsocjologiczna refleksja teoretyczna

• normatywny i finalistyczny punkt widzenia

Znacznie bardziej interesowało filozofów to, jak być powinno, niż to, jak jest. Projekty idealnego państwa kreślili Platon i Arystoteles, a także autorzy renesansowych i późniejszych utopii. Jeśli w pismach filozofów zainteresowanych idealnym państwem możemy znaleźć całkiem dużo wiedzy o społeczeństwie i zasadach jego funkcjonowania, to opis i analiza rzeczywistości były dla nich głównie kontrastowym tłem dla ideału.

• woluntaryzm, jako:

• wiara we wszechmoc władcy

Uważano, że panujący, jeśli tylko rozporządza odpowiednimi środkami, może w sposób dowolny ukształtować formę państwa i społeczeństwa. Sądzono, że jeśli istnieją jakieś wady życia społecznego, to tylko dlatego, że rządzący nie chcą bądź nie potrafią ich usunąć.

• nieprzewidywalna rzeczywistość społeczna

Skoro ludzie obdarzeni są wolną wolą i każdy może robić, co chce i co mu tylko do głowy w danym momencie przychodzi, to rzeczywistość społeczna składa się wyłącznie z niespodzianek i jest całkowicie nieprzewidywalna. Dlatego też może być opisywana jedynie ex post.

• wiara w Opatrzność

Opatrzność może interweniować i zmieniać bieg spraw ludzkich; trudno więc sądzić, że rządzą nimi jakieś prawidłowości.

• koncentracja uwagi na państwie i władzy

W rozważaniach dotyczących państw i ich ustrojów podejmowano wprawdzie zagadnienia daleko wykraczające poza kwestie związane z samą władzą i jej sprawowaniem, ale nie było znane pojęcie społeczeństwa jako czegoś innego niż państwo.

2. Wiedza potoczna:

• powstaje poprzez wymianę doświadczeń członków danej zbiorowości

• często przybiera postać przysłów

np. „Jeśli wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one", mówi o konieczności konformizmu;

„Kruk krukowi oka nie wykolę" powiadamia o solidarności grupowej;

„Gdy kota nie czują, myszy tańcują" przekazuje wiedzę o roli władzy w utrzymywaniu porządku w społeczeństwie.

• nabywana spontanicznie poprzez kontakty z innymi ludźmi

• podporządkowana celom praktycznym,

• rzadko bywa obiektywna i neutralny, co powodowane jest zawężonym zakresem obserwacji, a także emocjonalnym stosunkiem ludzi w procesie poznawczym

• wartościująca, operująca podziałami dychotomicznymi - Nie ogranicza się do opisu, ale mówi, że to jest złe, a tamto dobre, to korzystne, a tamto szkodliwe.

• posiadająca skłonność do traktowania następstwa w czasie jako związku przyczynowego, a także do upatrywania przyczyn w celowych działaniach ludzi.

• Zawierająca pochopne uogólnienia

• przesiąknięta stereotypami,

• oporna na zmiany

2. Trzy cechy wyróżniające naukowe podejście do zjawisk społecznych

1. Sam opis nie wystarczy - celem nauki: wyjaśnienie opisów za pomocą istniejących teorii

teoria socjologiczna (def.) to „wszelki zespół założeń ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych, abstrakcyjnych pojęć oraz ogólnych twierdzeń o rzeczywistości społecznej, mający dostarczać wyjaśnienia dostępnej wiedzy opisowe na jej temat oraz ukierunkowywać dalsze badania” (Sztompka 1985: 12)

2. Uczonych obowiązuje przestrzeganie reguł postępowania badawczego:

• wyraźne określenie badanego problemu tak w kontekście dotychczasowej wiedzy faktograficznej, jak i istniejących teorii;

• staranne zbieranie danych i umożliwienie innym badaczom kontroli ich rzetelności (jawność warsztatu

naukowego obowiązuje zresztą na wszystkich etapach postępowania badawczego);

• odróżnianie twierdzeń opartych na faktach od tych, które są tylko domysłami, a także dopasowanie stopnia ogólności formułowanych twierdzeń do zakresu danych, które stanowią ich podstawę.

3. Neutralność i powstrzymanie się od wartościowania

3. Historyczne warunki narodzin socjologii jako dyscypliny naukowej, rozwój myśli socjologicznej (Comte, Durkheim, Marks, Weber i ich podstawowe założenia)

Musiały zostać przezwyciężone ograniczenia wiedzy potocznej, porzucona finalistyczna i woluntarystyczna perspektywa oglądu spraw społecznych. Konieczne było także dostrzeżenie, że społeczeństwo jest tworem swoistym, odrębnym od państwa. Nie dokonało się to jednorazowo, ale było wynikiem długiego procesu. Stanowiło pochodną przemian społecznych w Europie Zachodniej, które nabierały coraz większego tempa i wywoływały nowe postacie zjawisk i procesów zachodzących w zbiorowościach ludzkich.

Przemiany społeczne w Europie Zachodniej:

Wyprawy handlowe - poszerzyły się granice znanego świata - również społecznego, gdyż poznawano różne ludy, żyjące zgoła odmiennie, niż żyło się w Europie.

Zaczęto dostrzegać, że zmienność form życia społecznego występuje nie tylko w przestrzeni, ale również w czasie. Pojawiło się pojęcie rozwoju.

Rewolucja francuska obalająca dotychczasowy system polityczny i stary ład społeczny, była wstrząsającym doświadczeniem. Poza wszystkim innym ukazała spontaniczność procesów społecznych. Ukazała również, że wbrew oczekiwaniom zniesienie przywilejów urodzenia i zadeklarowanie w konstytucji równości wszystkich obywateli nie kładzie kresu nierównościom społecznym.
W sumie rewolucja francuska uprzytomniła, że najbardziej nawet dogłębna zmiana ustroju politycznego nie

likwiduje problemów społecznych. Pozwoliło to dostrzec, że społeczeństwo jest czymś odrębnym od państwa

i rządzi się własnymi prawami.

Rewolucja przemysłowa

Spowodowało ją przejście od gospodarki opartej na rolnictwie do gospodarki uprzemysłowionej. Była to w istocie rzeczy zmiana rewolucyjna dotychczasowego sposobu życia znacznych rzesz ludzi. Zmiana pracy w gospodarstwie domowym na pracę w fabryce była zmianą całego trybu i rytmu życia. Dzień podzielił się na czas wolny i pracę.

Nastąpiła zmiana sposobu postrzegania czasu, spowodowana koniecznością synchronizacji pracy wielu ludzi wymagała, by zegar, a nie słońce, regulował jej rytm.

Migracja do miast

Rozwój przemysłu to powstawanie fabryk poszukujących siły roboczej, co oznacza

przemieszczanie się ludzi ze wsi do miast i rozrost tych ostatnich. Przejście ze wsi do miasta nie było wyłącznie zmianą miejsca w przestrzeni, ale całego środowiska społecznego. Społeczność wiejska jest tradycyjna i nieduża,

wszyscy znają tu swoje i swoich sąsiadów usytuowanie społeczne. Życie w niej składa się z kontaktów lokalnych ze stosunkowo niewielką liczbą wciąż tych samych, dobrze znanych ludzi, wedle stałych wzorów. Jest to też społeczność, która, ogarniając całe życie człowieka, poddaje je pełnej kontroli. Miasto natomiast to zgromadzenie wielu nie

znających się wzajemnie osób, kontaktujących się ze sobą doraźnie i jedynie w określonych celach.

Kwestie socjalne

Dla wielu -ludzi przejście ze wsi do miasta i praca w fabryce nie były poprawą losu. Praca w fabrykach, jeśli udało się ją znaleźć, była nędznie wynagradzana i morderczo ciężka, nikt jeszcze nie słyszał o ośmiogodzinnym dniu pracy.

Mieszkano w fatalnych warunkach, stan higieny, a co za tym idzie i zdrowia, był opłakany. Zachodzące zmiany wiązały się z poważnymi kosztami psychicznymi. Znikał świat, którego reguły funkcjonowania były dobrze znane, a sposoby radzenia sobie w nim opanowane. W to miejsce powstawał świat nowy, trudny do zrozumienia i mało przyjazny, w którym nie wiadomo było, jak się poruszać, zwłaszcza że wciąż się zmieniał. Jednostka pozostawiona sama sobie zyskiwała nie tyle poczucie wolności, ile wykorzenienia i zagubienia, które w połączeniu z nędzą sprzyjały najróżniejszym patologiom społecznym. Rewolucja przemysłowa zrodziła nie tylko społeczeństwo

przemysłowe, ale i poważną kwestię socjalną.

AUGUST COMTE

1798 - 1857, FRANCJA

- Twórca pojęcia „socjologia” (początkowo używał nazwy fizyka społeczna)

- Comte uważał socjologię za naukę pozytywną - Chciał wyjaśniać prawa rządzące społeczeństwem w taki sam sposób, w jaki wyjaśnia się prawa przyrody.

- Zgodnie z tym założeniem twierdził, że wiedza o społeczeństwie powinna opierać się na danych empirycznych uzyskanych drogą obserwacji, porównań i eksperymentów.

Sformułował prawo trzech etapów (trzech stadiów pojmowania świata):

• teologiczny (na tym etapie myśleniem rządziły idee religijne i wiara, że społeczeństwo jest wyrazem woli Boga)

• metafizyczny ( stadium renesansowe, ludzie wyjaśniali zjawiska poprzez abstrakcyjne pojęcia i rozumową spekulację)

• pozytywny (zapoczątkowane po odkryciach Galileusza i Kopernika, opiera się na naukowym poznaniu)

- Twierdził, że społeczeństwo podlega nieustannym zmianom.

EMIL DURKHEIM

1858-1917, FRANCJA

• „Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy!” - analiza życia społecznego powinna być traktowana równie rygorystycznie jak badanie naturalnych obiektów i zjawisk, bez żadnych uprzedzeń wynikających z wiedzy potocznej

• głównym zadaniem socjologii jest badanie faktów społecznych (aspektów życia społecznego, które kształtują jednostkowe działania)

W ujęciu durkheimowskim fakty społeczne mają trzy podstawowe cechy:

• powszechność - przekonania i reguły są podzielane przez członków pewnej zbiorowości,

• zewnętrzność - wobec każdego członka tej zbiorowości fakty te są zewnętrzne, nie są wymyślone przez niego, lecz istniały już wcześniej i zostały mu przekazane w procesie socjalizacji,

• przymusowość - każdy członek danej zbiorowości musi zachowywać się zgodnie z jej zasadami, każde przeciwstawienie się tym zasadom spotyka się z uruchomieniem wobec jednostki pewnych sankcji społecznych.

• podkreślał istotę empirii w badaniach

• fascynowała go solidarność - czyli spoiwo łączące społeczeństwo, podzielił ją na:

♥ mechaniczną - (charakterystyczna dla społeczeństw pierwotnych) - opiera się na podobieństwie pomiędzy jednostkami i jednolitym dla wszystkich jednostek systemie norm ujętym w (prawo karne), świadomość indywidualna jest zaś niemal tożsama ze świadomością zbiorową

♥ organiczną - (charakterystyczna dla społeczeństw rozwiniętych) - opiera się na zróżnicowaniu jednostek i społecznym podziale pracy, wynika z potrzeby współpracy (którą reguluje prawo kooperacyjne (restytucyjne) np. prawo cywilne czy prawo handlowe), gdzie świadomość zbiorowa odgrywa mniejszą rolę, pozostawiając więcej miejsca na indywidualną inicjatywę i refleksję.

• autor „Studium samobójstwa”. Durkheim podzielił samobójstwa na 4 rodzaje:

• anomiczne (wynikające z zaniku wartości, poczucia bezcelowości i rozpaczy),

• fatalistyczne (dochodzi do niego w wyniku nadmiernej regulacji, kiedy człowiek ma poczucie bezsilności wobec społeczeństwa),

• egoistyczne (inaczej egotyczne, występuje kiedy jednostka nie przynależy do grupy, albo kiedy więzi z grupą się rozluźniają)

• altruistyczne (dochodzi do niego pod wpływem zbyt dużej integracji ze społeczeństwem, kiedy jednostka przedkłada interes ogółu nas własny).

• twórca pojęcia „anomia”. Społeczeństwo w stanie anomii nie potrafi wytworzyć spójnego systemu norm i wartości, który stanowiłby dla jednostek klarowne wytyczne działań. Jednostka egzystująca w takim społeczeństwie odczuwa niepewność i zagubienie. Dlatego też w ujęciu Durkheima anomia może przyczyniać się do zachowań samobójczych.

KAROL MARX

1818 - 1883, NIEMCY

• Według niego najistotniejsze zmiany w społeczeństwie przyniósł kapitalizm, czyli system produkcji opierający się na dwóch podstawowych elementach kapitale i pracy zarobkowej.

• Posiadaczami kapitału są kapitaliści (klasa rządząca), a wykonawcami pracy zarobkowej klasa robotnicza (proletariat), pozostający ze sobą w trwałym konflikcie. Stosunek między klasami ma charakter wyzysku.

• Opierał swoje poglądy na materialistycznej koncepcji dziejów (wg której zmiana społeczna nie wypływa z wyznawanych przez ludzi idei i wartości lecz przede wszystkim z warunków ekonomicznych.

• Wierzył w to, że rewolucja robotnicza, która jest nieunikniona, obali kapitalizm i zapanuje społeczeństwo bezklasowe.

MAX WEBER

1864-1920, NIEMCY

­ Czynniki ekonomiczne są ważne, ale wielkie znaczenie dla zmiany społecznej mają idee i wartości (odrzucenie materialistycznej koncepcji dziejów Marksa)

­ Socjologia powinna zajmować się badaniem działania społecznego i ich sensu a nie struktur społecznych

­ Jednostki ludzkie są w swoim działaniu wolne i mogą kształtować swoją przyszłość (odrzucenie koncepcji zewnętrznego czynnika Durkeima)

­ Za zadanie socjologii uważał zrozumienie sensu między indywidualnymi działaniami jednostek.

­ Analizował działanie społeczne w kontekście różnic między społeczeństwem zachodnim a innymi wielkimi cywilizacjami; analizował religie Chin, Indii i Bliskiego Wschodu

­ Stworzył pojęcie typu idealnego - abstrakcyjny model składający się z cech istotnych danego zjawiska społecznego, jednak w czystej postaci nie występujący w rzeczywistości. Koncepcja typu idealnego miała pozwalać na porównywanie ze sobą różnych zjawisk społecznych względem owych abstrakcyjnych form, np. konkretnej formy władzy do typu panowania.

­ Społeczeństwo nowoczesne racjonalizuje swoje działania. Człowiek opiera swoje działania na na racjonalnej, instrumentalnej kalkulacji kosztów i ocenie konsekwencji planowanych działań, odchodzi od tradycji, przesądów. Weber martwił się co stanie się z duchowością człowieka pod wpływem racjonalizacji.

­ Upatrywał w biurokracji zagrożenie dla demokracji.

4. Socjologia jako dyscyplina naukowa, Instytucjonalizacja socjologii w Polsce

Termin „socjologia” (od łac. socius - zbiorowość, społeczeństwo i gr. logos mądrość, wiedza) wprowadził w 1837 roku Auguste Comte. Jako samodzielna dyscyplina naukowa socjologia wyodrębniła się pod koniec XIX wieku. Pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 roku na Uniwersytecie w Chicago.

W 1895 roku ustanowiono pierwszą europejską katedrę socjologii, na Uniwersytecie w Bordeaux.

W Polsce pierwsza katedra socjologii powstała na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego w 1919 roku (kierował nią Leon Petrażycki). Rok później, z inicjatywy Floriana Znanieckiego, uruchomiono Katedrę Socjologii i Filozofii Kultury na Uniwersytecie Poznańskim, wtedy też socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek studiów.

5. Wewnętrzne zróżnicowanie socjologii (socjologia scjentystyczna vs. humanistyczna - podstawowe cechy)

• Socjologia scjentystyczna (naturalistyczna, pozytywistyczna) - socjologia jest taką samą nauką jak nauki

zajmujące się zjawiskami i procesami zachodzącymi w przyrodzie i w toku postępowania

badawczego powinna odwoływać się do ich wzorów.

• Traktuje zjawiska społeczne jak rzeczy, przedmiotowo

• Naśladowanie metod nauk przyrodniczych w badaniu zjawisk społecznych

• Niechęć do metafizyki,

• Przywiązanie wagi do precyzji języka

• Nacisk na empiryczną sprawdzalność wszelkich twierdzeń teoretycznych

• Fakty społeczne należą do obiektywnie istniejącej rzeczywistości, zewnętrznej w stosunku do poznającego podmiotu

• Zjawiska społeczne są ze sobą powiązane, rządzą nimi określone prawidłowości oraz obiektywne prawa

przedstawiciele: Comte, Durkheim

• Socjologia humanistyczna (rozumiejąca) nurt w socjologii na początku XX wieku, ukształtowany w opozycji do pozytywizmu, głoszący, że nauki o człowieku są zasadniczo inne od przyrodniczych i że wymagają odmiennych metod badania.

• Traktuje zjawiska społeczne podmiotowo, jako stwarzane przez istoty obdarzone świadomością w procesie interakcji;

• Podważa także pojęcie obiektywnych praw rządzących życiem społecznym na podobieństwo praw rządzących w świecie przyrody.

• Podkreślenie znaczenia aktywności ludzkiej, tego, że nie jesteśmy na nic skazani, że wiele od nas zależy i powinniśmy mieć świadomość istnienia wielu potencjalnych możliwości.

• postulat „rozumienia” - należy dotrzeć do przyczyn działania i umieć je interpretować

• interakcjonizm - socjologia jest nauką o interakcji społecznej (społeczeństwo nie jest ani zewnętrzną w stosunku do jednostek całością, ani też sumą jednostek);

przedstawiciele: Znaniecki, Weber, Ossowski, Simmel

6. Rozumienie zbiorowości w sposób redukcjonistyczny i holistyczny (różnice)

REDUKCJONIZM

Zbiorowości społeczne są pojmowane wyłącznie jako zbiory pewnej liczby jednostek. Tylko jednostki istnieją realnie i tylko one, jak się niekiedy dodaje, są empirycznie uchwytne. Wszystkie twierdzenia o zbiorowościach oraz zachodzących w nich procesach można przetłumaczyć na język opisu zachowań bądź świadomych działań jednostek.

HOLIZM

Zbiorowości społeczne rozumiane holistycznie są traktowane jako całości swoiste, które nie dają się zredukować do zbioru tworzących je jednostek, tak jak trójkąt nie daje się zredukować do trzech tworzących go odcinków. Zbiorowość to nie tylko jednostki, ale sieć ich powiązań. Nie tylko interakcje osobników, ale także to, co

jest ich rezultatem - normy, reguły, wzory zachowań, które, wyznaczając ramy zachowań i działań, wpływają na nie i sprawiają, że jednostki w grupie zachowują się inaczej, niż zachowywałyby się poza nią.

7. Trzy poziomy analizy socjologicznej

- mikrospołeczny

Na poziomie mikrospołecznym przedmiotem zainteresowania jest to, co bywa niekiedy określane mianem mikrostruktur, czyli małe zbiorowości, których podstawą są bezpośrednie interakcje jednostek; także struktura i funkcja takich zbiorowości, jak również wzory jednostkowych zachowań i bezpośrednich interakcji.

- mezospołeczny

Niekiedy wyróżnia się także poziom pośredni, mezospołeczny. Na tym poziomie przedmiotem zainteresowania są całości społeczne, takie jak społeczności lokalne czy wielkie organizacje.

- makrospołeczny

Na poziomie makrospołecznym przedmiotem zainteresowania są duże zbiorowości o złożonej, wielopoziomowej

budowie, których częściami składowymi są grupy, instytucje i organizacje, wzajemne ich relacje, a także procesy zachodzące na poziomie całego społeczeństwa (Turowski 1994: 49).

8. Główne teorie (perspektywy teoretyczne) socjologii współczesnej (funkcjonalizm, teoria konfliktu, interakcjonizm symboliczny, teoria działania społecznego)

Poszczególne elementy złożonego systemu, jakim jest społeczeństwo współdziałają ze sobą, tworząc silną, stabilną całość w którym każda jednostka pełni swoją określoną funkcję- podkreśla znaczenie struktur społecznych. Uprawianie socjologii powinno polegać na badaniu różnych elementów społeczeństwa w ich stosunku wzajemnym oraz stosunku społeczeństwa jako całości. Organicyzm - Funkcjonaliści porównywali społeczeństwo do organizmu ludzkiego, wykazując, że aby analizować funkcję danego elementu społeczeństwa, trzeba pokazać na czym polega jego rola w społeczeństwie. Podkreślali znaczenie konsensu moralnego w społeczeństwie, który zdefiniować można jako stan w którym większa część społeczeństwa podziela te same wartości. Porządek i równowaga w społeczeństwie jest stanem normalnym i opiera się na konsensie.	funkcjonalizm strukturalny Talcott Parsons Robert Merton Comte Durkeim (podkreśla znaczenie struktur społecznych, tworzy modele funkcjonowania społeczeństwa jako całości)
Zainteresowanie językiem i znaczeniem. Zakłada, że to dzięki językowi stajemy się istotami świadomymi. Kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana znaczeń symboli, odbywająca się podczas interakcji międzyludzkich.	interakcjonizm symboliczny George Mead
Społeczeństwo składa się z różnych grup starających się realizować własne interesy Odmienność interesów sprawia, że zawsze istnieje potencjalny konflikt. Teoretycy konfliktu badają napięcia między dominującymi i nieuprzywilejowanymi grupami społeczeństwa oraz mechanizmy ustalania i utrzymywania się stosunków dominacji	teoria konfliktu Ralf Dahrendorf (podkreśla znaczenie struktur społecznych, tworzy modele funkcjonowania społeczeństwa jako całości)
Kładą nacisk na analizę formowania się struktur społecznych przez działania i interakcje członków społeczeństwa. Teoretycy działania społecznego interesują się nie tyle zewnętrznymi determinantami ludzkich działań, co sensem działania społecznego i interakcji. Skupiają się na analizie zachowań poszczególnych działających oraz ich stosunku do innych działających i do społeczeństwa.	teoria działania społecznego Weber

9. Eklektyzm w socjologii

Cztery możliwe reakcje na wielość orientacji teoretycznych w socjologii :

o Nihilizm - zakwestionowanie wartości socjologii i odmówienie jej miana nauki

o Dogmatyzm - pełna akceptacja jednej i tylko jednej orientacji

o Programowy eklektyzm - uznanie, że każda z perspektyw teoretycznych

pozwala dojrzeć inne strony rzeczywistości społecznej i poznać inne jej aspekty. Słuszne jest

więc korzystanie ze wszystkich. Programowy eklektyzm jest uprawiany w placówkach akademickich i

nauczany na uniwersytetach.

o Twórcza rekonstrukcja - poszukiwanie syntezy rozmaitych perspektyw

10. Metody i narzędzia badawcze socjologii, trzy rodzaje źródeł, etapy procedury badawczej

Narzędzia badawcze socjologii:

ankieta

wywiad, wywiad swobodny ( badacz aranżuje naturalną rozmowę w celu uzyskania szczerych odpowiedzi)

obserwacja, obserwacja uczestnicząca (polega na wejściu badacza w określone środowisko społeczne i obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz)

źródła pisane (roczniki, statystyki, dokumenty osobiste, artykuły prasowe)

eksperymenty - polegają na tworzeniu w celach badawczych małych grup i obserwowaniu w warunkach laboratoryjnych zachowywania się ich członków.

Trzy rodzaje źródeł:

­ życie społeczne (badania, obserwacja, rozmowy)

­ teksty pisane i przekazywane przez środki masowego przekazu

­ eksperyment (np. eksperyment naturalny - klęski żywiołowe, ataki terrorystyczne etc.)

Etapy procedury badawczej:

1. Zdefiniowanie problemu badawczego. Na wybór problemu i jego określenie wpływają dwa rodzaje czynników:

• czynniki społeczne - tu doniosłe, a zwłaszcza bolesne problemy danego

społeczeństwa przyciągają uwagę badaczy bardziej niż problemy błahe,

• czynniki teoretyczne - tu zainteresowany jakąś teorią badacz może chcieć ją

przetestować, może też chcieć sprawdzić wyniki innych badań dotyczących

interesujących go kwestii.

2. Przegląd istniejącej literatury - zarówno teoretycznej, jak i prezentującej wyniki wcześniejszych badań tego samego problemu.

3. Sformułowanie pytań, na które dane badania mają dostarczyć odpowiedzi. Na rodzaj stawianych pytań ogromny wpływ ma orientacja teoretyczna badacza.

4. Wybór narzędzi badawczych i sposobu zbierania danych

5. Zbieranie danych

6. Analiza zebranych danych

7. Interpretacja zebranych danych

8. Sformułowanie wniosków, czyli stwierdzenie, jakiego rodzaju odpowiedzi zostały

uzyskane na pytania sformułowane w punkcie wyjściowym badań.

11. Socjologia jako forma świadomości (Berger)

12. Społeczeństwo (Sztompka), rozwój pojęcia i jego obecna definicja

Czym jest „społeczeństwo”?

wg myślenia potocznego:

a. społeczeństwo = państwo

b. wielość jednostek, populacja, zbiorowość

Rozwój

Aby móc mówić o społeczeństwie, pomiędzy poszczególnymi jednostkami występować muszą relacje łączące pojedynczych ludzi w pewną całość. Twórcy socjologii ‐ Auguste Comte - posługiwali się tutaj analogią do organizmu. Tak jak organizm biologiczny to spoista i wspólnie funkcjonująca całość, tak samo społeczeństwo to zintegrowany i funkcjonujący organizm społeczny.	ORGANIZM SPOŁECZNY
Wprowadzając w miejsce organizmu pojęcie systemu społecznego, w którym uczestniczą nie tyle konkretne jednostki, osoby, ile raczej pewne wyróżnialne pozycje społeczne lub związane z tymi pozycjami role.	SYSTEM SPOŁECZNY
Wyodrębnienie samej sieci relacji, powiązań międzyludzkich z całości systemu. Zauważono, że można szukać prawidłowości powiązań i relacji niezależnie od tego, kogo one wiążą, jakie osoby czy jakie pozycje, i niezależnie od tego, w jakich zbiorowościach się przejawiają.	STRUKTURA RELACJI MIĘDZYLUDZKICH
Ludzie należą do zbiorowości, uczestniczą w systemach społecznych, wchodzą w strukturalne zależności i relacje z innymi ludźmi w jeden tylko sposób: przez aktywność, przez to co robią i to co mówią.	KONGLOMERAT LUDZKICH DZIAŁAŃ I ICH KONSEKWENCJI
Społeczeństwo to matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł odciskających piętno na ludzkich działaniach.	KULTURA
	SPOŁECZEŃSTWO JEST PŁYNNE, CIĄGLE SIĘ ZMIENIA

Społeczeństwo - przedmiot socjologii

wg współczesnej socjologii:

a. specyficzny rodzaj rzeczywistości manifestujący się w zbiorowościach o różnej skali

b. relacje, zależności, powiązania (por. grupa społeczna), organizm społeczny

c. system społeczny (rola, status, funkcja) (np. szpital)

d. struktura (np. dominacji, konfliktu, itp. niezwiązana z konkretną zbiorowością)

e. aktywność, działania ludzkie (por. „kapitalizm” wg Webera) - złożony konglomerat ludzkich działań

ich konsekwencji

f. znaczenie = > kulturowe aspekty społeczeństwa

g. ujęcie dynamiczne - zdarzenia społeczne

13. Siedem punktów widzenia społeczeństwa (demograficzny, grupowy, systemowy, strukturalny, aktywistyczny, kulturalistyczne, zdarzeniowy) i wielowymiarowość sytuacji społecznych

7 punktów widzenia, czym jest społeczeństwo:

RODZAJ PERSPEKTYWY	RODZINA
demograficzna (społeczeństwo traktuje w kategorii populacji, wielość jednostek, zbiór)	liczebność, rozkład cech takich jak płeć, wiek etc.
grupowa (społeczeństwo to złożone z jednostek zintegrowane całości, spoiste zbiorowości)	więzi łączące członków - wspólne zamieszkanie, miłość, lojalność, troska, silna tożsamość
systemowa (społeczeństwo to powiązany układ pozycji, statusów i typowych dla nich ról)	układ pozycji i ról - ojciec, matka, córka, mąż, żona, dziadek
strukturalna (społeczeństwo to sieć relacji międzyludzkich, schematów, odnoszenia się ludzi do siebie)	sieć relacji między pozycjami - małżeństwo, ojcostwo, pokrewieństwo, władza rodzicielska
aktywistyczna (interakcjonistyczna) (społeczeństwo to konglomerat wzajemnie zorientowanych jednostek)	„życie rodzinne” - to co się w niej dzieje - wychowanie dzieci, gospodarowanie, wspólne posiłki, konflikty
kulturalistyczna (społeczeństwo to matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli, reguł odciskających piętno na działaniach)	rodzina to zbiór norm, wartości - dot. np. odnoszenie się do siebie nawzajem, dopuszczalności rozwodów etc.
polowa (zdarzeniowa) (społeczeństwo to nieustannie zmienne, płynne pole, pełne zdarzeń społecznych)	rodzina jako płynna i zmienna przestrzeń działań i interakcji, w której zmiany dokonują się nieustannie w skali codziennego „krótkiego trwania” ( każdy wykonuje swoje obowiązki, potem wraca do domu ) „średniego trwania” ( w ciągu roku: święta, urlopy) i „długiego trwania”, z roku na rok - narodziny dzieci, choroby, śmierć

Trzeba podkreślić, że te siedem perspektyw nie wyklucza się nawzajem. Można je traktować jako komplementarne, stosować równocześnie. Społeczeństwo to wszystko to razem, byt wielowymiarowy, wieloaspektowy, istniejący na wszystkich siedmiu poziomach.

14. Konteksty społeczne, w jakich żyje jednostka

To co jest socjologicznie niezmiernie istotne, to fakt, że nieustannie krążymy niejako między tymi różnymi kontekstami, gdy wchodzimy do jednego, zawieszamy nasze uczestnictwo w innym, staje się ono tymczasem tylko „wirtualneʺ, potem przechodzimy do jeszcze innego kontekstu, by znów wrócić do poprzedniego itd. A w każdym z tych kontekstów spotykamy nieco inne „społeczeństwo”, różne pod każdym z siedmiu względów.

Każdy układa prywatną hierarchię ważności kontekstów, w których działa. Dla jednego najważniejsze będzie życie rodzinne, dla innego życie zawodowe, dla jednego rozrywka i rekreacja, dla innego kształcenie się czy trening itp.

Wybrane konteksty społeczne

Rodzinny, Towarzysko-zabawowy, Sąsiedzki, Edukacyjny, Zawodowy, Rozrywkowy, Sportowy, Religijny, Polityczny

Ekonomiczny, Medyczny, Wymiaru sprawiedliwości, Więzienny, „stanu spoczynku”,

Różnorodność ta wymaga od każdego umiejętności „odnalezienia się” w danej sytuacji (swoista socjologiczna kompetencja)

15. Wyobraźnia socjologiczna - umiejętność wiązania wszystkiego, co dzieje się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz podmiotowymi działaniami ludzi..

Jest to umiejętność postrzegania siebie samego wśród innych ludzi, swojego miejsca w szerszej społeczności, powiązań i relacji z innymi; świadomość własnej pozycji i roli w strukturze społecznej, świadomość własnego miejsca w procesie dziejowym. Jest to także umiejętność postrzegania samego siebie i swoich współczesnych jako twórców przyszłego społeczeństwa.

Wyobraźnia socjologiczna to także „zdolność rozumienia historii i biografii oraz relacji między nimi w społeczeństwie” (1959: 3)

Części składowe wyobraźni socjologicznej

1. dostrzeganie, że wszelkie fenomeny społeczne są efektem zamierzonym lub niezamierzonym, natychmiastowym lub skumulowanym, bezpośrednim lub pośrednim działań, decyzji, wyborów podjętych przez podmioty sprawcze (jednostki, zbiorowości)

2. świadomość głębokich, ukrytych zasobów lub barier strukturalnych i kulturowych, które wyznaczają szanse działań podmiotowych

3. Rozpoznanie we wszelkich fenomenach społecznych skumulowanego dziedzictwa przeszłości

4. Postrzeganie życia społecznego w procesie stawania się

5. Akceptacja dla różnorodności form życia społecznego

Socjologiczna wyobraźnia to zdolność wiązania wszystkiego, co dzieje się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz z działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty indywidualne i zbiorowe, które w efekcie kształtują świat społeczny w całej jego złożoności i różnorodności.

Rola wyobraźni socjologicznej:

dostarcza mapy świata, w którym żyjemy (przykład czytanie gazety)

rozwija samoświadomość społeczeństwa (jej rola rośnie zwłaszcza w społeczeństwie demokratycznym)

16. Społeczeństwo sieci jako metafora pozwalająca opisać współczesne społeczeństwo (opis sieci, jej właściwości, cechy społeczeństwa + inne dyskursy np. postindustrializm, społeczeństwo informacyjne, postfordyzm, postmodernizm, globalizacja) i ich podstawowe założenia

Czym jest sieć i kiedy możemy mówić o jej istnieniu?

-Słowo "sieć" (network) opisuje warunki strukturalne, dzięki którym oddzielne punkty ("węzły" lub "punkty węzłowe" - (nodes)) połączone są ze sobą dzięki powiązaniom ("więzy" (ties)), które zazwyczaj są wielorakie i złożone, krzyżujące się ze sobą oraz występujące w nadmiernych ilościach.

-Sieć istnieje wtedy, kiedy wiele węzłów (ludzie, firmy, komputery) jest połączonych z wieloma innymi węzłami, zwykle dzięki wielu więzom, które krzyżują się z innymi więzami, łącząc się z kolejnymi węzłami, czy też punktami węzłowymi.

Jakie dwie zasadnicze cechy odnoszą się do społeczeństwa sieci?

Pierwszą [cechą] jest obecność w tych społeczeństwach wyrafinowanych - prawie wyłącznie cyfrowych - technologii komunikacji sieciowej i zarządzania dystrybucją informacji. Drugą cechą społeczeństw sieci jest reprodukowanie i instytucjonalizacja - poprzez (i pomiędzy) tymi społeczeństwami - sieci.

Sieci składają się z trzech głównych elementów: punktów węzłowych (nodes), powiązań (ties) oraz przepływów (flows).

Różne typy dyskursu poprzedzające społeczeństwo sieci:

Społeczeństwo informacyjne, nowy typ społeczeństwa, kształtujący się w krajach postindustrialnych, w których rozwój technologii osiągnął najszybsze tempo. W społeczeństwie informacyjnym zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach,  informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych.

postindustrializm - Sytuacja dotycząca rozwoju gospodarczego i społecznego danego społeczeństwa, oznaczająca zanik dominacji przemysłu na rzecz sektorów związanych z handlem i usługami. W społeczeństwach postindustrialnych (poprzemysłowych) kluczowymi gałęziami gospodarki stają się także zagadnienia związane telekomunikacją i szeroko rozumianym rozpowszechnianiem i wymianą informacji. Stąd też społeczeństwo postindustrialne określa się mianem społeczeństwa informacyjnego.

postfordyzm - system pracy, który kładzie nacisk na kreatywność i inwencję pracowników, którzy muszą się dostosowywać do zmieniających się warunków pracy. Istotą systemu posfordystycznego jest elastyczność czyli wytwarzanie produktów dopasowanych do oczekiwań indywidualnych klientów, a nie uniwersalnych towarów, które mają większą grupę odbiorców. Ta tendencja znajduje się obecnie w ostrzu krytyki, ponieważ np. w Szwajcarii obserwuje się powrót do pewnej automatyzacji pracy.

postmodernizm -  sytuacja społeczno-ekonomiczna i intelektualna w społeczeństwie postindustrialnym, któremu nadaje charakter coraz bardziej skomplikowana i wyrafinowana technologia. Postmodernizm występuje przeciw obiektywizmowi w nauce, przeciw racjonalizmowi, idei jedności, całości i systemowości, a także przeciw wszelkim całościowym doktrynom filozoficznym. W zamian proponuje heterogeniczność, ambiwalencję, antyfundamentalizm, dekonstrukcję.

globalizacja - ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego świata", światowego społeczeństwa^[1]; zanikanie kategorii państwa narodowego; kurczenie się przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych^[2] oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacji.

17. Społeczeństwo konsumpcyjne jako utopia czy dystopia (cechy), konsumpcja na pokaz, 4 rodzaje utopii, kultura narcyzmu, fetyszyzm towarowy

Społeczeństwo konsumpcyjne - społeczeństwo nowoczesne, w którym nadrzędnym celem jest konsumpcja, inne dziedziny życia takie jak polityka, moralność społeczna podporządkowują się jej. Społeczeństwo takie jest nadmiernie rozwinięte technologicznie, intelektualnie słabe, cechuje je niepohamowany indywidualizm i kultura narcyzmu.

Pewne elementy wolnego rynku, mogłyby świadczyć o jej idealnym charakterze, jak wolność, wybór, heterogeniczność (zróżnicowanie). Stosujące te cechy można pojmować świat konsumpcji, jako krainę obfitości: przestrzeni bogactwa, radości i przyjemności. Niestety, rzeczywistość daleka jest od wyobrażeń Bellamy'ego. Nie wszyscy wyposażeni są przecież w jednakowo zasobne karty kredytowe; aby korzystać z uroków konsumpcji, trzeba pracować i to pracować tyle, by móc osiągać zarobki umożliwiające swobodne poruszanie się w konsumpcyjnej sferze.   

Zawarte w utopijnej wizji wolnego rynku społeczeństwo konsumpcyjne prowadzi wprost do dystopii, gdzie na plan pierwszy wysuwa się nierówność społeczna, konsumpcja na pokaz, fetyszyzm i życie według masowo produkowanych konsumpcyjnych reguł.  

4 rodzaje utopii

Jeden z autorów odróżnił cztery typy utopii (K. Kumar za Aldridgem):

• kraina obfitości („kraj mlekiem i miodem płynący”, w którym ludzie są bogaci, radośni i jest im dobrze), 

• raj i złoty wiek (ludzie żyją skromnie, prosto i w zgodzie z naturą), 

• millenium („królestwo boże na Ziemi”, nowy porządek świata pod rządami Boga), 

• idealne miasto (dobre społeczeństwo zaprojektowane zgodnie z racjonalnym planem). Utopie oparte na wierze w dobrodziejstwa doskonałego rynku mogą być zaliczone do utopii typu krainy obfitości.

konsumpcja na pokaz

 Kupowane przez nas produkty służą nie tylko do zaspokojenia określonych potrzeb, ale i do rozsyłania sygnałów o naszych zasobach materialnych  i informowania otoczenia, jak wysokie (lub niskie) miejsce w strukturalnym układzie społeczeństwa zajmujemy.  Za przykład posłużą wszelkiego rodzaju bankiety, bale dobroczynne, pokazy, spotkania biznesowe i towarzyskie, koncerty , festiwale czy premiery, których to zadaniem nadrzędnym jest zaprezentowanie kreacji, biżuterii czy też pojazdów, którymi się na miejsce spotkania przybyło, aniżeli sam koncert czy pokaz filmu.

„Ludzie kupują produkty, które odzwierciedlają ich rolę i status w społeczeństwie. Dlatego też dyrektor przedsiębiorstwa jeździ Mercedesem, nosi drogie garnitury szyte na miarę i pije whisky marki Chivas Regal”.  Obecnie, coraz bardziej popularne staje się prezentowanie „ukrytej” konsumpcji na pokaz, czyli takie prezentowanie posiadanych dóbr, by audytorium odnosiło wrażenie,  że niechętnie jest ono do prywatnych sfer konsumowania dopuszczane.

kultura narcyzmu - opiera się na trzech postulatach: autokreacji, emancypacja, samorealizacja

fetyszyzm towarowy - to przypisywanie towarom określonych cech, symboli i znaczeń, które wywołują emocje u konsumenta

18. Interakcja społeczna (kontakt osobisty jako sytuacja prototypowa, schematy typizujące, continuum typizacji)

19. Uprzedmiotowienie i zobiektywizowania działania społecznego (wytwory, znaczenie, system znaczeń - język, rola języka w obiektywizacji znaczeń), wiedza o charakterze przepisu, społeczny zasób wiedzy

20. Rytuał interakcyjny (elementy rytuału, rola, twarz, mieć, zachować twarz, pomylenie roli, wypadnięcie z roli, podstawowe techniki twarzy, agresywne techniki twarzy, rozmowa jako przykład rytuału interakcyjnego)

Rytuał interakcyjny

1. Twarz: rytualne aspekty interakcji społecznej

- Każdy człowiek w relacjach z innymi ludźmi przyjmuje określoną rolę i stara się, aby z tą rolę utrzymać. (Bez względu na to, czy jest tego świadoma) Korzystając z określonego wzoru zachowań werbalnych i niewerbalnych.

- Każda osoba przyjmując rolę liczy się z reakcją pozostałych osób i bierze pod uwagę to jakie zrobiła na nich wrażenie.

- Twarz - pozytywna wartość społeczna przypisana osobie w danej sytuacji spotkania, gdy inni przyjmą, że trzyma się ona określonej roli.

- Twarz - jest obrazem własnego "ja" naszkicowanym w kategoriach uznanych atrybutów społecznych, przy czym może to być obraz zbiorowy, np. dobre świadectwo wystawiane danej profesji, czy religii

- w kontakcie z innymi twarz pobudza się, ujawnia nasze uczucia,

- w interakcji twarz poczuje się dobrze, jeśli zostanie oceniona powyżej oczekiwań a zostanie zraniona, jeśli jej oczekiwania nie zostaną spełnione

- to że przyjęta twarz może zostać poddana wątpliwości, sprawia, że każdy kontakt staje się wyzwaniem

- każdy wykazuje również emocjonalny stosunek do twarzy innych uczestników, twarz własna i innych należą do tego samego porządku

- Mówi się, że ktoś ma, lub zachowuje twarz, gdy rola której się trzyma tworzy spójny konsekwentny obraz w danej sytuacji i jest on podparty oceną i opinia pozostałych uczestników.

- Mówimy o kimś, że pomylił role, kiedy w jakiś sposób wychodzi na jaw jego status społeczny jakiego żadną miarą nie sposób pogodzić z tym, jak był on odbierany do tej pory. Osoba ryzykuje wypadnięcie z roli, jeśli podejmując kontakt nie trzyma się roli jakiej inni mogliby się spodziewać.

- Będąc w roli osoba jest opanowana i pewna siebie, może śmiało patrzeć innym w oczy, nie ma nic do ukrycia. Osoba która wypadła z roli wysyła sygnały które nie harmonizują z przebiegiem spotkania, czuje się źle i boi się, że może zostać naruszona jego reputacja.

- Umiejętność skrywania, bądź tłumienia własnego zażenowania Goffman określa mianem opanowania.

- stracić twarz - wypaść z roli, zawstydzić się

- zachować twarz - stwarzać wrażenie, że nie straciło się twarzy

- dać twarz - chińskie powiedzenie - umożliwienie innej osobie trzymania się roli skuteczniej, niż byłaby w stanie robić to sama

 

- Twarzy użycza jednostce społeczeństwo i może ją odebrać, jeśli nie udowodni ona swoim zachowaniem że jest jej warta

- reguły szacunku do siebie i innych sprawiają, że w trakcie spotkania jednostka stara się chronić zarówno swoją twarz, jak i twarz pozostałych uczestników - każdy ma warunki do trzymania się określonej roli i może swobodnie odgrywać wybraną przez siebie postać (poznanie "robocze" chwilowa deklaratywna zgoda na przyjęcie ocen których uczestnicy tak naprawdę nie podzielają)

- w większości przypadków zachowanie twarzy nie jest celem, lecz warunkiem interakcji

- Techniki twarzy - wszelkie działania podejmowane lub nie przez jednostkę, harmonizujące z twarzą. Techniki twarzy służą zapobieganiu "incydentom", czyli zdarzeniom, których ostateczne skutki symboliczne zagrażają twarzy.

- opanowanie jest techniką twarzy

- techniki te stają się praktykami nawykowymi, znormalizowanymi, każda osoba, czy subkultura ma własny repertuar praktyk służących ratowaniu twarzy - np. takt, savoir-faire, dyplomacja lub ogłada towarzyska

- jednostka musi być świadoma znaczenia i sposobu interpretacji swojego działania przez innych oraz tego jak sama powinna je interpretować

zachowania te dotyczą również ratowania twarzy innych

- pod względem zagrożenia twarzy osoba znajduje się złożonym układzie zależności, musi mieć opanowany zestaw praktyk zachowania twarzy na każdą okoliczność

2. Podstawowe techniki twarzy

a) Unik - unikanie kontaktów w których może pojawić się zagrożenie, wycofanie się z sytuacji

- zmiana tematu rozmowy lub celu działania

- robienie wrażenia osoby nieco onieśmielonej, nie wyrażanie uczuć, wyrażanie się o sobie skromne, żartobliwe

- obrona osoby zagrożonej: dyskretność, nie poruszanie niebezpiecznych tematów, wyrażanie w sposób taki, aby osoba zagrożona czuła, że nie jest zagrożona jej godność

- przymykanie oka, udawanie, że nie widzi się, że niczyja twarz nie ucierpiała, bagatelizowanie sytuacji

b) Naprawa - kiedy nie uda się zapobiec zajściu które kłóci się z przyjętym systemem wartości społecznych nadaje się mu oficjalny status incydentu i podejmuje się niezwłocznie działanie mające na celu naprawę zaistniałej sytuacji

- jedna lub więcej osób wytrąconych z równowagi i pozbawionych dobrego imienia musi na owo ustanowić miejsce w rytuale interakcyjnym

- ciąg działań wywołany uświadomionym zagrożeniem i kończący się ustanowieniem nowej równowagi rytuału Goffman nazywa wymianą interakcyjną

- wymiana interakcyjna składa się co najmniej dwóch ruchów uczestników interakcji przykłady to ciąg "przepraszam" i "proszę bardzo", wymiana prezentów, wizyta i rewizyta

- wymiana interakcyjna stanowi podstawową jednostkę działania społecznego i stanowi punkt wyjścia do badania wszelkiego rodzaju interakcji

Pomijając wydarzenie które wywołało zapotrzebowanie na naprawę występują 4 klasyczne ruchy (fazy procesu naprawy):

a) rzucone wyzwanie - uczestnicy podejmują się zwrócić uwagę na niewłaściwe zachowanie i trzeba będzie dojść do ładu

b) złożenie propozycji - dzięki której sprawca incydentu ma szansę naprawić szkody

- zbagatelizowanie

- ujawnić informację, że sprawca żartował, lub nie był sobą, był pod wpływem czegoś lub kogoś

- winowajca może zaoferować rekompensatę, albo narzucić na sobie karę

c)akceptacja - osoba urażona może przyjąć propozycję

d) podziękowanie- osoba której wybaczono przekazuje znak wdzięczności

Odstępstwa

3.Walka o punkty - agresywne techniki twarzy

Agresywne techniki, przykłady:

- stosowanie groźby

- korzystanie z wizerunku osoby skromnej

-wykorzystywanie określonych sprawdzonych sytuacji

- czerpanie korzyści z wyrozumiałości pozostałych

-nagłe wycofywanie się z interakcji pozostawiając pozostałych w sytuacji nierównowagi

- prowokowanie innych do ranienia swoich uczuć i wywoływanie poczucia winy

Kiedy osoba stosuje techniki twarzy z premedytacją, interakcja przestaje być teatrem uprzejmości a staje się areną, na której zdobywa się punkty kosztem przeciwników.

Konieczna do tego jest publiczność, osoby przedstawiają jak największą ilość faktów świadczących na korzyść własną a na niekorzyść przeciwnika, pozostawiając go w sytuacji, w której nie może konstruktywnie się zrewanżować i zmuszony jest do narzekania, wymówek, ratującego twarz uśmiechu, albo pustym odcięciem się i utratą punktu.

Punkty zdobyte przez aluzję do statusu klasowego nazywa się docinkami, a do postawy moralnej przytykami.

Takie działanie przypomina walkę i może dojść do riposty, przy czym rzadko dochodzi do riposty 3 poziomu.

4. Wybór odpowiedniej techniki twarzy

W wypadku incydentu, osoba zagrożona może zastosować strategię która nie sprosta oczekiwaniom innych uczestników rytuału, często osoba niepotrzebnie podejmuje działanie, podczas gdy inni woleliby, aby zachowała się jak gdyby nigdy nic - niepotrzebnie się tłumaczyć, lub być zbyt pewną siebie, gdy odpowiedzialni są inni.

Odwrotnie, osoba może przemilczeć zdarzenie, podczas gdy pozostali oczekiwali przeprosin i uznają, że taka osoba nadużywa ich dobrej woli.

W trzecim wypadku osoba sama nie wie co zrobić stawiając innych w kłopotliwej sytuacji.

5. Współpraca

To czy na sytuację zagrożenia twarzy zareaguje osoba zagrożona, sprawca, czy ktoś inny ma znaczenie drugorzędne. Brak inicjatywy zmusza do wysiłku pozostałe osoby. Ustalenie winnego nie jest sprawą najważniejszą, liczy się zarówno obrona własnej twarzy jak i twarzy innych, pojęcia takie jak gafa lub faux pas czy ktoś naraził swoją czy czyjąś twarz.

Jeśli ktoś jest bezsilny inni są zobowiązani go chronić. Po osobach o wysokim statusie oczekuje się, że chociaż mogłyby nie powinny zawstydzać innych (noblesse oblige).

Każdemu uczestnikowi przedsięwzięcia zależy na zachowaniu twarzy, dlatego następuje między nimi cicha współpraca służąca osiągnięcia wspólnego celu. Dlatego ułatwia się innym stosowanie technik twarzy.

Takt często sprowadza się do języka milczącego porozumienia, sugestii - aluzji, żartów. Komunikacja aluzyjna nie wymaga przyjęcia wiadomości.

Stosowanie się do tych zasad jest przejawem woli przestrzegania podstawowych reguł interakcji społecznej i świadczy o stopniu socjalizacji osoby.

21. Rola (zaufanie do roli, elementy roli: fasada-dekoracja + fasada osobista, oczekiwanie zgodności), dramatyzacja działalności, idealizacja, występ jako ceremonia, odzwierciedlenie wartości danego społeczeństwa)

Zaufanie do roli :

Dwa rodzaje podejścia aktora do odgrywanej przez niego roli:

„ Szczery” - wykonawca, którego całkowicie wciąga akcja sceniczna i który może być szczerze przekonany, że zainscenizowana iluzja rzeczywistości jest samą rzeczywistością.

„ Cynik” - wykonawca, który wobec swej gry zachowuje dystans. Może okłamywać publiczność, ponieważ jest to dla niego rozrywka sama w sobie, lub może okłamywać w imię tego co uznaje za „dobro ogółu”. Np. Lekarze przepisują lekarstwa, które nie mają na nic wpływu tylko po to, by uspokoić swoich pacjentów.

Fasadą można nazwać tę część występu jednostki, która funkcjonuje niezmiennie przez cały czas jego trwania, dostarczając obserwatorom definicji sytuacji. Fasadą są więc standardowe środki wyrazu, które jednostka stosuje celowo lub mimowolnie podczas występu.

Dekoracja - to otoczenie w którym występuje jednostka składające się z mebli, rekwizytów etc., które znajduje się stale w tym samym miejscu. Tylko w wyjątkowych sytuacjach dekoracja przemieszcza się razem z wykonawcą np. kondukt pogrzebowy.

Fasada osobista - odnosi się do tych środków wyrazu, które są najmocniej związane z samym wykonawcą i przemieszczają się razem z nim powierzchowność i sposób bycia. Widz oczekuje od aktora, że jego fasada osobista będzie spójna.

Dramatyzacja działalności - Jednostka manifestuje swoje zachowanie. To ona decyduje co ma uwypuklić, unaocznić. Dramatyzacja oznacza unaocznianie niewidocznych nakładów, np. swojej pracy. Często droga do osiągnięcia zamierzonej dramatyzacji wiedzie przez aktywność całkowicie z nią sprzeczna, np. student notujący na wykładzie patrzy tępo na wykładowcę bo chce być zauważony, pomimo ze treść wykładu nie interesuje go. :)

Rola społeczna stanowi zbiór oczekiwań wobec jednostki związany z posiadaniem określonego statusu społecznego. Jest to zespół praw i obowiązków wynikających z zajmowania pozycji społecznej. Każda rola posiada swoje nakazy, zakazy i wyznacza margines swobody.

Występ - można zdefiniować jako wszelką działalność danego uczestnika interakcji w danej sytuacji służącą wpływaniu w jakiś sposób na któregokolwiek z innych uczestników. Można ją rozpatrywać w kategoriach ceremonii, która jest publicznym wyrazem potwierdzania wartości moralnych wspólnoty. 

Idealizacja - modelowanie i modyfikowanie występu tak aby odpowiadał oczekiwaniom społeczeństwu, w którym się odbywa.  Noszenie drogich ubrań, żeby się przypodobać.

22. Definicja i typy wartości (dodatnie/ujemne; odczuwane/uznawane; codzienne/uroczyste), skala wartości, normy społeczne (instynktywizacja norm społecznych), nawarstwienie się skal wartości, środki i cele, troska o fasadę, niewspółmierność skal wartości

WARTOŚĆ:

• terminu używa się w szerszym znaczeniu, jako wartości dodatnie i ujemne, bądź w znaczeniu węższym, ograniczonym do wartości dodatnich (coś co posiada wartość, według nas ma tylko wartość dodatnią);

• obejmuje tylko przedmioty atrakcyjne (nawet jeśli mamy na myśli wartości i dodatnie, i ujemne);

• wartości są przedmiotami naszych pragnień: pragnień pozytywnych lub negatywnych;

• wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-normatywne

• gdy coś ma dla nas wartość, oznacza to, że przedmiot o którym mowa jest dla nas istotnie atrakcyjny, że odczuwamy go jako wartość, jako coś pożądanego.

WARTOŚCI DODATNIE/UJEMNE:

WARTOŚCI UZNAWANE/ODCZUWANE:

• wartości uznawane w świadomości naszej ogrywają doniosłą rolę wartości uznawane przez nas, czyli przedmioty, w stosunku do których żywimy przekonanie, że posiadają jakąś wartość obiektywną;

• uznajemy wartość jakiegoś przedmiotu wtedy, gdy w naszym przekonaniu przedmiot ten powinien być dla nas odczuwany jako wartość;

• wartość uznawana jest funkcją wartości odczuwanej;

• wartości odczuwane dotyczą przedmiotów, które są istotnie dla nas atrakcyjne, są wartościami w znaczeniu emocjonalnym;

• trzy sytuacje:

• istnieją przedmioty, które są przez nas uznawane jako wartości i jako takie odczuwane;

• istnieją przedmioty uznawane jako wartości, ale nie odczuwane („to mi się nie podoba, chociaż wiem, że mi się podobać powinno”; „wiem, że powinienem tego pragnąć”);

• istnieją przedmioty, w których odczuwamy wartości, ale ich nie uznajemy („wiem, że to nie jest ładne, a jednak mi się to podoba”; „lubię to, chociaż zdaję sobie sprawę, że to jest bez wartości”);

• wartości uznawane mogą silnie pobudzać naszą uczuciowość, chociaż same przez się nie są atrakcyjne;

• wartości uznawane są w pewien sposób powiązane z jakąś wartością odczuwaną, czyli z wartością, która jest już dla nas bezpośrednio atrakcyjna;

• wartością odczuwaną jest nie tylko wartość odczuwania zgodnego z przekonaniem, ale również wartość postępowania zgodnego z przekonaniem;

• wartości uznawane mogą kierować naszym postępowaniem, chociaż same przez się nie stały się atrakcyjne lub repulsyjne bezpośrednio;

• wartości uznawane mogą z biegiem czasu nabrać dla nas bezpośredniej atrakcyjności, tak jak coś, co było środkiem do celu, staje się niekiedy atrakcyjne samo przez się;

• wartości bezpośrednio i aktualnie atrakcyjne;

• wartości atrakcyjne ze względu na pamięć o takich sytuacjach psychicznych, w których są one bezpośrednio i aktualnie atrakcyjne;

• wartości uznawane, ale nie odczuwane.

WARTOŚCI CODZIENNE:

• sfera spraw codziennych np. drobne zyski i straty moralne, powodzenia lub niepowodzenia biurowe i gospodarskie, spóźnienie zauważone przez szefa, brudny kołnierzyk, dobrze dobrany krawat do koszuli, zręcznie powiedziany dowcip lub niezręcznie rzucony cytat, katar, ciasne buty, rozstrój żołądka;

• siła przeżywania wartości codziennych jest uzależniona od sytuacji w której się znajdujemy;

• reakcje uczuciowe w stosunku do wartości codziennych mają bardziej chwilowy charakter;

• są nie szanowane przez środowisko społeczne;

• mają prywatny charakter (poza kręgiem osób, z którymi jesteśmy w intymnych stosunkach, przykrość tej kategorii niełatwo budzą współczucie);

• siła naszych reakcji uczuciowych względem powodzeń lub niepowodzeń związanych z wartościami codziennymi jest czymś, czego się raczej wstydzimy i co staramy się maskować w stosunku do innych ludzi, a często w stosunku do siebie.

WARTOŚCI UROCZYSTE:

• można się nimi przejmować tylko w momentach wyjątkowych, kiedy uwalniamy się na jakiś czas od codziennych trosk i zabiegów;

• pewne wydarzenia i przedmioty wydają się czymś niecodziennym nie tylko dlatego, że są rzadsze; mają one jakieś patetyczne, uroczyste zabarwienie (przysługuje ono przedmiotom o bardzo niejednolitym charakterze np. śmierć bliskiego człowieka, poważne kalectwo, ślepota, ocalenie dziecka z płonącego domu, niektóre rodzaje tragedii miłosnej, klęski lub sukcesy narodu lub jakiejś innej zbiorowości w której uczestniczymy;

• niektóre doznania związane ze skalą wartości uroczystych wyróżniają się swoją intensywnością;

• siła przeżywania wartości uroczystych jest uzależniona od sytuacji w której się znajdujemy;

• zostawiają zwykle trwalsze skutki w naszej psychice, jeżeli były istotnie przeżyte;

• zachowują one dłużej w naszej pamięci żywość uczuciowego zabarwienia;

• są szanowane przez środowisko społeczne;

• doznania z nimi związane mogą liczyć na oddźwięk otoczenia, budzą współczucie;

• wartości uroczyste zdobią tego, kto się nimi przejmuje (w stosunku do tych nie tylko się ich nie wstydzimy, ale często chcielibyśmy, aby były silniejsze niż są).

SKALA WARTOŚCI:

• odczuwana przez jednostkę ulega ciągłym zmianom, co jest równoznaczne ze zmianami pragnień (zmiany związane są z różnorodnością stanów naszego organizmu np. jedzenie podczas odczuwania głodu i jedzenie po zaspokojeniu głodu);

• czynnikiem wprowadzającym komplikacje do przeobrażeń w skalach wartości jest pamięć (w danym momencie atrakcyjność konkretnych przedmiotów nie jest dla nas ważna, ale pamiętamy o tym, że kiedyś te przedmioty były dla nas faktycznie atrakcyjne - przykład: w tej chwili nie ma głodu, ale pamiętamy stany głodu, więc wiemy, że mogą powrócić. Stąd chleb ma dla nas atrakcyjną wartość);

• poprzez pamięć i wyobraźnię nasze skale odczuwanych wartości są mniej płynne niż nastroje i potrzeby aktualne;

• stałość mają te skale, które opierają się nie na naszych odczuciach, ale na naszych przekonaniach.

NORMY SPOŁECZNE:

• INSTYNTYWIZACJA - stawianie oporu sugestiom czy nakazom nowego środowiska (w momencie, gdy nawyki narzucone przez środowisko społeczne nabierają cech instynktów);

• grupa społeczna może nam narzucać nie tylko przekonania o wartościach, ale również narzucać skale wartości odczuwanych, kształcąc w nas odpowiednie reakcje uczuciowe:

• możemy w drodze sugestii bezpośredniej przyjmować uczuciowy stosunek do przedmiotów, które są w danym środowisku powszechnie odczuwane jako wartości, chociaż nie mają oficjalnego uznania (przyjęcie nowych wartości i poniekąd odrzucenie dotychczasowych);

• możemy przeobrażać w wartości uczuciowe to, co było nam kiedyś narzucone przez autorytet grupy społecznej, jako wartości uznawane wbrew naszym emocjonalnym skłonnościom (przekształcenie swoich wartości w wartości nowej grupy społecznej);

• zmiany uznawanych wartości nie muszą być wynikiem zmian zewnętrznego otoczenia - nowe środowisko społeczne może dojść do głosu np. za pośrednictwem książek.

NAWARSTWIANIE SIĘ SKAL WARTOŚCI:

• w ludzkiej psychice wyróżniamy więcej niż dwie warstwy, gdy wchodzi w grę ścieranie się różnych skal wartości;

• obok wartości uznawanych i obok wartości odczuwanych aktualnie, nie są bez znaczenia wartości, którymi kierowaliśmy się w przeszłości i które ustąpiły później miejsca tym nowym skalom;

• ustępowanie jednych skal wartości innym - gdy idzie o nasze reakcje uczuciowe nie tylko zmienia naszą osobowość, ale wzbogaca zakres jej możliwości, komplikując równocześnie jej strukturę.

ŚRODKI I CELE:

• częstą przyczyną przesunięć w skalach wartości jest uzyskanie atrakcyjności bezpośredniej przez coś, co było tylko środkiem do osiągnięcia odległych celów atrakcyjnych samych przez się (przykład: zmiana charakteru zajęć takich jak polowanie czy rybołówstwo gdzie pierwotny cel - zdobywanie pożywienia staje się tylko pozorem, usprawiedliwiającym działalność sportową);

• zmiana stosunku między celem i środkiem - praktykowanie pewnej czynności odsłoniło nam jej uroki, które zepchnęły pierwotny cel na drugiej miejsce;

• gdy cel jest bardzo odległy, uczymy się cieszyć powodzeniem w stosunku do tego, co stanowiło tylko środek (zwłaszcza, gdy na środek skierowane są wszystkie nasze wysiłki);

• środek może odnieść zwycięstwo nad celem;

• praktykowanie czegoś, co jest środkiem do celu, kształci w nas postawę, w której cel traci swoją atrakcyjność, natomiast zdobywają ją przedmioty związane w jakiś inny sposób z ową zmierzającą do pierwotnego celu działalnością;

• gdy to, co było środkiem, uzyskuje dla nas wartość bezpośrednią i staje się w praktyce ostatecznym przedmiotem naszych zabiegów, stosunek do pierwotnego celu nie znika z naszego życia psychicznego bez śladu, tylko przenosi się jak gdyby do innej warstwy;

• wyobrażenie odległego celu, przestawszy być motywem bezpośrednim naszej działalności, pozostaje jakoś w tle;

• w krańcowym wypadku owa wiedza o wartości pierwotnego celu traci zupełnie swoje emocjonalne zabarwienie i służy jedynie jako sucha racjonalizacja, usprawiedliwiająca naszą obecną działalność pochłoniętą tym, co miało być tylko środkiem.

TROSKA O FASADĘ:

• nazywana inaczej ekranem wartości uroczystych przysłaniających naszą osobowość;

• fasadą usiłujemy przesłonić swoją osobowość przed innymi ludźmi, a niekiedy przed samym sobą;

• w danym środowisku jednostka uczy się w większym stopniu zwracać uwagę na to, jak wygląda w oczach innych ludzi, z którymi ma do czynienia i częściej przymierzać swoją osobę do wzorów, jakie przywykła cenić;

• wartości muszą odpowiadać pewnym efektownym wzorom, muszą mieć estetyczne skojarzenia;

• stałe utrzymywanie fasady, osłaniającej nasze wnętrze, bywa męczące, chyba, że ktoś do niej przywyknie;

• normalnego człowieka fasada przynajmniej od czasu do czasu zaczyna uwierać;

• odrzucamy ją w stosunku do:

• ludzi, względem których potrzeba szczerości jest silniejsza niż potrzeba ukazywania się w postaci odpowiadającej szanowanym wzorom;

• ludzi i grup, z którymi współżycie nasze utrzymane jest zasadniczo na podłożu wartości codziennych, a nie wartości uroczystych i którzy nie stawiają przed nami żadnych wzorów osobowych do naśladowania

• jednostek i do zespołów, z którymi współżycie rozwija się w dwóch płaszczyznach: gdzie zwykłym podłożem współżycia jest sfera wartości codziennych, a od czasu do czasu przenosimy nasz kontakt na płaszczyznę wartości uroczystych;

• może zniknąć również gdy to, co było ekranem, przestanie być ekranem: w pewnych chwilach przejmujemy się istotnie wartościami uroczystymi tak silnie, iż wartości codzienne bledną wobec nich zupełnie;

• elita umysłowa - środowisko, w którym istnieją jednostki, które codzienne swe życie podporządkowują istotnie wartościom wyższego rzędu. Czasem bywają jednak zwalczani przez otoczenie; częściej może zdobywają szacunek otoczenia, ale uchodzą za dziwaków (rozbieżność pomiędzy głoszeniem kultu wyższych wartości i częstym dawaniem pierwszeństwa wartościom codziennym).

NIEWSPÓŁMIERNOŚĆ SKAL WARTOŚCI:

• są to skale rozszczepiające osobowość jednostki;

• wartości są niewspółmierne, bo nie mają wspólnego czynnika, od którego zależałaby wyższość jednych i drugich (np. wartości uznawane, ale nie odczuwane i wartości, które odczuwamy, ale których nie uznajemy);

• niewspółmierne mogą być także dwie konkurencyjne skale wartości odczuwanych (tylko jeśli każda z tych dwóch skal wymaga zupełnie odrębnej postawy psychicznej: postawa która pozwala nam się przejąć wartościami jednej skali, nie daje przejąć wartościami drugiej i odwrotnie).

23. Hierarchia wartości społeczeństwa polskiego (Jasińska-Kania), czynniki jednorodnego systemu wartości społeczeństwa polskiego, próżnia socjologiczna (Nowak)

Hierarchia wartości społeczeństwa polskiego (Jasińska-Kania):

Hierarchia wartości społeczeństwa polskiego to

rodzina, praca, wartości religijne, moralność, polityka, tolerancja, duma narodowa

Czynniki jednorodnego systemu wartości:

- religijność Polaków ( wspólna religia podłożem moralności)

- trudna przeszłość historyczna

Próżnia socjologiczna: Pomiędzy poziomem pierwotnych grup i poziomem narodowej społeczności istnieje - z punktu widzenia identyfikacji ludzi i ich emocjonalnego zaangażowania - rodzaj socjologicznej próżni <- brak identyfikacji na poziomie mezostruktur (Mezostruktura to struktura pośrednia pod względem rozmiarów i cech między makro- i mikrostrukturą)

24. Socjalistyczne standardy zakorzenione w mentalności Polaków; ideał „porządnego człowieka”

Socjalistyczne standardy zakorzenione w mentalności Polaków:

• żądanie aby państwo opiekowało się swoim obywatelami, zapewniały wysokie prawa socjalne (ludzie chcieliby się spodziewać :uważnej opiekuńczości” od instytucji, od których funkcjonowania zależy wiele aspektów ich życia)

• niechęć do osób wyższych statusem społecznym (każdy kierownik musiał być w partii)

• niechęć do instytucji państwowych

• ludzie nie lubią jednak zbyt dużych nierówności, nawet kiedy związane są z wysokimi kwalifikacjami, z dużą odpowiedzialnością;

Porządny człowiek:

• Właściwie pełni swoją rolę w rodzinie

• (w pewnych kręgach) Zachowuje się i ubiera w sposób właściwy

• Pomaga innym (nie ulegając przy tym uszczerbkowi)

Kryteria moralności zaostrzają się, gdy postrzegamy kogoś jako należącego do systemu władzy.

Liczne kompromisy moralne, które Polacy zarówno popełniają, jak i skłonni są ostatecznie aprobować, wydają się usprawiedliwione sytuacją „wyższej konieczności”. Wszędzie tam, gdzie w odczuciu ludzkim taka sytuacja zachodzi, łagodzi ona nasze kryteria i standardy moralne.

25. Internalizacja rzeczywistości; socjalizacja pierwotna vs. socjalizacja wtórna (podstawowe cechy i różnice), „znaczący inni”, „uogólniony inny”; podtrzymywanie rzeczywistości (rutynowe i w czasach kryzysu), alternacja, „pomyślna socjalizacja” vs. brak socjalizacji (continuum)

Internalizacja - bezpośrednie ujmowanie albo interpretacja obiektywnego zdarzenia jako zdarzenia wyrażającego znaczenie, czyli jako przejaw subiektywnych procesów innego, które w ten sposób stają się subiektywnie znaczące dla mnie samego (przyjmowanie za własne narzucanych z zewnątrz norm)

Internalizacja jest więc podstawą:

- rozumienia innych

- postrzegania świata jako rzeczywistości znaczącej

- postrzegania świata jako rzeczywistości społecznej

Socjalizacja - wszechstronne i zwarte wprowadzenie jednostki w obiektywny świat społeczeństwa albo jakiś jego sektor.

Socjalizacja pierwotna jest pierwszą [ i najważniejszą] socjalizacją, którą jednostka przechodzi w dzieciństwie i z której pomocą staje się członkiem społeczeństwa.

Znaczący inny, osoba znacząca - osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotną rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej i wpływa na jej zachowania. Pojęcie to zostało wprowadzone do nauk społecznych przez George'a Herberta Meada.

Uogólniony inny to termin określający ogólne reguły społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji pierwotnej i pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie.

Socjalizacja wtórna jest to każdy następny proces, który wprowadza jednostkę, mającą już za sobą socjalizację pierwotną, w nowy sektor obiektywnego świata jego społeczeństwa.

Socjalizacja wtórna jest internalizacją „subświatów” instytucjonalnych czy też wyrastających z instytucji. Polega na nabyciu wiedzy związanej z rolami, które pośrednio lub bezpośrednio wywodzą się z podziału pracy. Wymaga ona opanowania związanego z rolami słownictwa, co oznacza internalizację pól semantycznych porządkujących nawykowe interpretacje i postępowanie w obrębie sfery instytucjonalnej.

RÓŻNICE MIĘDZY SOCJALIZACJĄ PIERWOTNĄ A WTÓRNĄ

Socjalizacja pierwotna	Socjalizacja wtórna
Zasadniczy Świat	Zwykle rzeczywistości częściowe
Zaczątki aparatu uprawomocniającego	Aparat uprawomacniający z symbolami rytualnymi i materialnymi
Niezbędna emocjonalna identyfikacja z znaczącymi innymi	Nie wymaga emocjonalnej identyfikacji
Brak kontekstu instytucjonalnego	Kontekst instytucjonalny
Znaczący inni	Instytucjonalni funkcjonariusze, którym przydzielono zadania transmisji wiedzy
Kolejność uczenia zależy od ograniczeń biologicznych	Kolejność uczenia zależy od wewnętrznych cech wiedzy (np. najpierw alfabet, później nauka czytania)
Treści w większym stopniu subiektywnie konieczne = trudna dezintegracja (wiele dotkliwych szoków życiowych)	Treści w mniejszym stopniu subiektywnie konieczne= łatwo wyłączyć walor realności bądź odsunąć na bok rzeczywistość wtórnych internalizacji
Realność rzeczywistości „automatyczna” np. język ojczysty	Realność rzeczywistości wymuszona technikami pedagogicznymi np. przyswojenie języka obcego

Podtrzymywanie rzeczywistości:

• rutynowe

 Rzeczywistość życia codziennego jest utrzymywana poprzez zrutynizowanie i ciągłe potwierdzanie w interakcjach z innymi ludźmi. O tym że świat ma taką strukturę codziennie upewnia nas gazeta, poważny tłum w pociągu ( a co gdybyśmy raz napotkali w pociągu tłum poważnych chińczyków? ) , oraz działania które wykonujemy codziennie rano.

 Środkiem najważniejszym podtrzymywania rzeczywistości jest konwersacja, nie dlatego że za każdym razem definiujemy w niej świat ale dlatego że rozmawiając bazujemy na pewnej już uzgodnionej z góry zakładanej rzeczywistości w ten sposób też ją potwierdzając. Równocześnie konwersacja modyfikuje rzeczywistość, wprowadza, wzmacnia lub osłabia niektóre elementy.

W podtrzymywaniu tej części rzeczywistości subiektywnej zwanej tożsamością główną rolę odgrywają znaczący inni. Aby zachować wiarę że jest się tym za kogo się uważa jednostka potrzebuje potwierdzenia naładowanego emocjonalnie.

• w czasie kryzysu

W zasadzie procedury podtrzymywanie rzeczywistości w sytuacjach skrajnych są podobne do rutynowych tylko bardziej zintensyfikowane. Np natychmiast po spotkaniu z obcokrajowcem musimy się poddać specjalnym ablucjom (umyć się), mogą być to też przekleństwa kierowane pod adresem obcokrajowców. Są to zabiegi aby ich rzeczywistość nie zagrażała naszej. Gdy jednak kontakty z obca kulturą stają się częstsze rytuały tracą swój kryzysowy charakter i już wystarczy np splunąć przez ramie na widok obcokrajowca i wystarczy. (wtf!?)

ALTERNACJA:

• historycznym prototypem alternacji jest nawrócenie religijne;

• istotę stanowi trwałość nawrócenia i poczucie że jest ono w pełni uznane. Ale do tego jest potrzebna wspólnota religijna , która zapewnia nowemu światu nieodzowną strukturę uwiarygodnienia;

• struktura uwiarygodnienia musi się stać światem jednostki zastępującym wszelkie inne światy a zwłaszcza świat jaki jednostka zamieszkiwała przed swoja alternacja;

• jednostka podlegająca alternacji zrywa więzy ze swoim dotychczasowym światem i podtrzymująca go strukturą uwiarygodnienia;

• alternacja pociąga za sobą reorganizację aparatu konwersacyjnego. Zmieniają się znaczący partnerzy konwersacji- trzeba uważać z kim się rozmawia;

• najważniejszym wymogiem koncepcyjnym alternacji jest aparat uprawomocniający całą sekwencje przemian;

• muszą zostać poddane reinterpretacji w obrębie uprawomocniającego aparatu nowej rzeczywistości doprowadza do subiektywnej biografii jednostki do przełomu na podobieństwo przed Chrystusem po Chrystusie.

POMYŚLNA SOCJALIZACJA:

• Występuje w społeczeństwie o bardzo prostym podziale pracy i minimalnym podziale wiedzy;

• W takim społeczeństwie tożsamości są łatwe do ustalenia , zarówno obiektywnie , jak i subiektywne;

• Nie ma problemu tożsamości nie oznacza to jednak że jednostka nie jest zadowolona ze swojej tożsamości;

• W takim społeczeństwie jednostka jest nie tylko tym , kim powinna być ale jest tym w sposób jednolity „nierozwarstwiony”;

• Jest ona uwięziona w obiektywnej rzeczywistości swojego społeczeństwa , chociaż rzeczywistość ta jest dla niej subiektywnie obecna w sposób obcy i okrojony. Socjalizacja takiej jednostki będzie niepomyślna.

BRAK SOCJALIZACJI:

Niepomyślna socjalizacja zdarza się w takich warunkach jedynie na skutek wypadków biograficznych, biologicznych czy społecznych;

socjalizacja dziecka może być nieudana z powodu upośledzenia fizycznego, które jest naznaczone społecznie, albo z powodu naznaczenia wynikającego z definicji społecznych;

„Pomyślna socjalizacja” to ustanowienie wysokiego stopnia odpowiedniości między rzeczywistością obiektywną a subiektywną

brak socjalizacji - niepomyślna socjalizacja

- niepomyślna socjalizacja = różni znaczący inni przekazują jednostce różne rzeczywistości obiektywne( heterogeniczność grupy osób dokonujących socjalizacji):

- różne wersje tego samego świata - np. wersja męska i żeńska - chłopiec wychowywany tylko przez kobiety może identyfikować się z nimi - nieodpowiedniość między jego tożsamością przypisaną mu społecznie i jego tożsamością rzeczywistą subiektywnie.

- światy wyraźnie ze sobą niezgodne - np. dziecko wychowywane przez rodziców(arystokracja) i nianię(chłopstwo) - jednostka staje przed wyborem określonych tożsamości, postrzeganych przez nią jako autentyczne życiowe możliwości. Może wystąpić społecznie niewidoczna nieodpowiedniość miedzy biografią „publiczną” a „prywatną”. Np. rodzice sądzą, że dziecko gotowe jest do pasowania na rycerza, a niania, że do rytualnej inicjacji. Pojawia się konflikt i poczucie winy - wybierając jedna z opcji „zdradza się” środowisko proponujące drugą. Dla każdej rzeczywistości subiektywnej w tym konflikcie, alternacja jest zagrożeniem na całe życie(stworzonym przez wprowadzenie do samej socjalizacji możliwości alternacji).

Możliwość indywidualizmu (indywidualnego wyboru miedzy niezgodnymi z sobą rzeczywistościami i tożsamościami) = możliwość niepomyślnej socjalizacji.

1

---