Jędrychowice i Nowa Cerekiew

• grupy nowocerekwiańskiej kultury madziarowsko- wieterzańskiej

• w środkowej części płaskowyżu w pobliżu doliny rzeki Troi, która prawdopodobnie była wykorzystywana jako szlak handlowo komunikacyjny

• wszystkie osady podokresu BA₂ usytuowane były w miejscach z natury obronnych

• istnienie sztucznych założeń obronnych stwierdzono w Jędrychowicach i Nowej Cerekwi

• Jędrychowice - dwa pierścienie wałów wałów i biegnąca między nimi fosa. Wał zewnętrzny był nasypem ziemnym o szerokości podstawy od 6 do 16m i wysokości 3-4m. Wał wewnętrzny, o szerokości około 4 metrów, tworzyła konstrukcja drewniana, która pokryta była od strony fosy dochodzącym do jej krawędzi nasypem ziemnym, prawdopodobnie oblicowanym kamieniami. Szerokość fosy wynosiła od 10 do 13 m,
  a głębokość 3-4m.

• Nowa Cerekiew - dwa systemy umocnień. Teren o powierzchni 4 ha otoczony był fosą o szerokości od 6 do 12 m i głębokości do 3,5m. Część środkowa osady o powierzchni ok. 0,25 ha położona była nieco wyżej i również otoczona była fosą o szerokości 12-14 m i głębokości do 4 m.. Fosa wewnętrzna uzupełniona była wałem ziemnym od zewnątrz. Zapewne środkową osady zamieszkiwała grupa wyróżniająca się swoim znaczeniem. Powierzchnia mieszkalna niektórych domów wynosiła ok. 25m². Domy najprawdopodobniej budowano w konstrukcji zrębowej.

• badania próbek węgli drzewnych z obiektów z Nowej Cerekwi wskazują na lata 1560 p.n.e. i 1470 p.n.e. Zbliżone daty uzyskano w odniesieniu do Jędrychowic

Gracziowce, Łogwino, Jantarnyj, Jeziorko, Tarławki, Olsztyn, Stary Dzierzgoń

• Gracziowce - składało się z majdanu (9 arów), oddzielonego kamienno- ziemnym wałem i suchą fosą od drugiego członu obiektu, w którym stwierdzono tylko nikłe ślady osadnictwa z I tysiąclecia p.n.e. Oddzielony był on od nasady cypla wałem i suchą fosą o nieokreślonej chronologii. W obrębie majdanu stwierdzono warstwę kulturową z wczesnej epoki żelaza. Wały i górna część nawarstwień kulturowych majdanu pochodzi z wczesnego średniowiecza.

• Łogwino - północy, zachodu i południa broniony był wodami i wąwozem przepływającego przez oba stawy strumienia. System dwóch wałów ma proweniencję wczesnośredniowieczną. Chronologia fosy jest nieokreślona, która być może ma jednak wcześniejszą metrykę. Brak również przesłanek do rekonstrukcji wewnętrznego rozplanowania tego osiedla z we wczesnej epoce żelaza ze względu na nieliczne znaleziska z tego okresu, i na zbyt wyraźne użytkowanie z fazy pruskiej.

• Jantarnyj - założono na mocno wypiętrzonym wzniesieniu przy północnej krawędzie parowu wyżłobionego przez strumień. Otoczone było czworokątnym wałem drewniano- ziemnym o konstrukcji przekładkowej, datowanej na I tysiąclecie p.n.e. Na majdanie o powierzchni prawie jednego hektara, zabudowa skupiała się wzdłuż wału, a jej pozostałości zachowały się w postaci palenisk oraz śladów po kołkach i słupach drewnianych. Prawdopodobnie więc budownictwo charakteryzowało się naziemnymi domami o konstrukcji słupowej: kwadratowe lub prostokątne w planie. W jednej z części majdanu odkryto ślady dużej budowli słupowej, którą określono jako dom zebrań bądź spichlerz. U podstawy osiedla odsłonięto relikty prostokątnego w planie domostwa słupowego z przedsionkiem, które znajdowało się w obrębie osady przygrodowej. W młodszym okresie przedrzymskim oddzielona ona była od osiedla palisadą

• Jeziorko - Miało majdan o powierzchni prawie 28 arów, który umocniono od bardziej stromej strony, palisadą oraz wzmocnionym pryzmami kamieni, drewniano- ziemnym wałem o konstrukcji przekładkowej . Zabudowa mieszkalna skupiała się w bezpośrednim sąsiedztwie umocnień osiedla. Na majdanie istniało od 5 do 8 domostw. Zbliżona liczba domostw znajdowała się w osadzie przygrodowej. 4 budynki odsłonięte w jej obrębie grupowały się bezpośrednio przy podstawie odcinka wału. Zarysy dwóch nakładały się na siebie, co świadczy o dwufazowości zasiedlenia osady

• Tarławkach założone zostało na mocno eksponowanym, dwuczłonowym wzniesieniu zwanym „Dziewiczą górą” . Składało się z wyżej położonej, południowej partii o powierzchni przekraczającej 0,5ha, oraz usytuowanej niżej części o dużej miąższości warstwy kulturowej. Stwierdzono dwa etapy umacniania obiektu, starszy, którym zbudowano na obrzeżach majdanu podwójny płot palisadowy i palisadę na stokach wzniesienia oraz młodszy, gdy wzniesiono wał o konstrukcji skrzyniowej, wzmocniony kamieniami i palami. W północnej partii odkryto ślady domostw o nieregularnym układzie oraz relikty warsztatów odlewniczych

• Olsztyn - usytuowano na kulminacji wysokiego cypla, otoczonego z trzech stron bagnistymi depresjami i korytem Łyny. Od północno- wschodniej strony obiektu broniła palisada. Ślady warstwy kulturowej odkryto na obszarze 3ha

• Dzierzgoniu zostało założone zostało założone na wysokim półwyspie , posiadało ono wydłużony po linii północ- południe majdan o formie zbliżonej do elipsy i powierzchni prawie 1,3ha. Majdan podzielał poprzeczny wał, którego wschodni kraniec łączył się z zewnętrznym obwałowaniem , odgradzającym od wschodu wnętrze osiedla od nasady półwyspu. Umocnienia zewnętrzne tworzył kamienno- zmienno- drewniany wał, zwieńczony dwurzędową palisadą , wzmocnioną poziomymi belkami

Mołtajny, Orzysz, Rybno, Rydzew, Sząbruk

• Mołtajny - założone w północnej części jeziora Arklickiego, na niedużej, torfowej wyniosłości, prawdopodobnie okresowo zalewanej. Głównym elementem konstrukcyjnym była, prostokątna platforma rusztowej o wymiarach 22 x 20m. Zbudowano ją z czterech warstw naprzemianlegle układanych belek ustabilizowanych pionowymi i ukośnymi palami. W północno wschodniej części odsłonięto pozostałości pomostu, połączonego z brzegiem jeziora mostem o długości ok., 100 m i szerokości 2m. Otaczającej sztuczną wyspę części jeziora, stwierdzono skupienia pali będących reliktem wielorzędowej palisady lub falochronu. Za drugą z tych ewentualności przemawia fakt, że zwarty i masywne struktury palowe nastąpiły od strony południowej, bardziej narażone na niszczenie od otwartego jeziora. Ślady domostw, w formie prostokątnych układów słupów, stwierdzono w centralnej i południowej części platformy. W części tej odkryto też relikty domów w postaci, czworokątnego zarysu intensywnej spalenizny o wymiarach 3 x 4m, z owalnym paleniskiem z kamieni w południowo wschodnim narożniku. W obrębie tego obiektu znaleziono duży zbiór fragmentów mocno przepalonej polepy z negatywami belek i żerdzi. O działalności gospodarczo- produkcyjnej mieszkańców świadczy odkrycie w południowo- zachodniej partii osiedla dużego skupiska odchodów owczych i kozich, oraz odsłonięcia w części zachodniej śladów warsztatu metalurgicznego. Znaleziono brązowy nadlew, kilkadziesiąt fragmentów form odlewniczych, typu niszczejącego do wyrobów ozdób

• Osiedle na jeziorze Orzysz - Jest to jedyne przebadane w całości nawodne osiedle powstałe na sztucznej wyspie, wzniesionej w płytkiej zatoce, kilkadziesiąt metrów od brzegu jeziora Orzysz. Całe założenie konstrukcyjne obiektów składało się z czterech zasadniczych elementów: platformy rusztowej z przylegającym od południa pomostem, dookolnej palisady, przybrzeżnego ostrokołu oraz mostu. Platformę rusztową o wymiarach 17x 9 m, zbudowano z 9 warstw naprzemianlegle ułożonych bali dębowych, brzozowych i sosnowych, wzmocnionych palami i stabilizowanych żwirem oraz piaskiem, znajdującym się powyżej rusztu. Od strony lądu do dłuższego boku platformy przylegał, palowy most o szerokości 6m, w obrębie którego nie stwierdzono śladów zabudowy. Połączony był on z brzegiem jeziora o długości prawie 60m, i szerokości 1,8m. Sztuczną wyspę otaczała, oddalona o 10m, dwurzędowa palisada, której masywniejszy przecinek, położony od strony otwartego jeziora odcinek pełnił też funkcję falochronu. Osiedle od strony lądu bronił dodatkowo łukowato wygięty jednorzędowy ostrokół, o długości ok. 70m, wzniesiony tuż przy brzegu jeziora. Biorąc pod uwagę ilość odkrytych palenisk i kamieni żarnowych można przyjąć, że osiedle składało się z 5 budynków mieszkalnych, ulokowanych na powierzchni 1,5 ara. Bryły polepy z charakterystycznymi odciskami, elementów konstrukcyjnych sugerują, ściany domostw zbudowano z okrąglaków lub półokrąglaków. Odkrycie bydlęcych odchodów wskazuje na funkcjonowanie zagrody dla inwentarza zwierzęcego. Zakładając istnienie w obrębie platformy rusztowej 5 budynków mieszkalnych oraz miejsca dla zwierząt hodowlanych należałoby przyjąć, że powierzchnia jednego domostwa wynosiła maksymalnie do 20m2. Wolny od zabudowy pomost służył zapewne do różnych celów gospodarczych o czym świadczy m.in. odkrycie na nim płytki szlifierskiej

• Rybno - założony został w zatoce, w południowo zachodniej części jeziora Piłakno. Zbadano jedynie skraj osiedla o powierzchni 0,5 ara wydzielając trzy warstwy dranic, bierwion i kamieni o łącznej miąższości 80cm, stanowiące platformę rusztową, wzmocnioną pionowymi i ukośnymi palami. Nie ustalono dokładnej wielkości obiektu. Poza domniemaniem, że rozciąga się wzdłuż jeziora na prawie 100 metrów i szerokości 40m. Zabudowa osiedla była ciągła- składało się ono z kilkunastu sztucznych wysepek, będących pozostałością zagrody z budynkiem mieszkalnym i gospodarczym. Szacunkowo liczbę zagród określono na 10 do 12. Z domostw zachowały się relikty podłóg, w postaci płatów polepy o powierzchni ok. 10m2, na których znajdowały się koliste w planie paleniska o średnicy prawie 0,8m. O wytwórczości metalurgicznej prowadzonej w obrębie obiektu, świadczy odkrycie fragmentów niszczejących form odlewniczych, oraz łyżki i tygielka odlewniczego. Osiedle to posiadało odmienne, w stosunku do wcześniej omówionych rozplanowanie wewnętrzne. Godne podkreślenia jest również fakt, że między nim a brzegiem jeziora występują ciepłe źródła, sprawiające, ze zimą nie zamarza w tym miejscu woda

• Rydzew - znane jest z penetracji powierzchniowych, zachowane było w latach XX naszego wieku, w formie czworokątnej struktury z 70 masywnych ( średnica do 30cm) pali dębowych, tworzących prostokąt o wymiarach 22 x 16m. Od południowo rusztową platformę obiektu łączył z brzegiem jeziora most, o długości 25m, który wyznaczały 3 rzędy pali

• Sząbruku znajdowało się na dawniej wyspie, obecnie półwyspie, położonej w miejscu największego zwężenia, jeziora Wulpińskiego, w odległości ok.. 60m od obu jego brzegów- północnego i południowego. Obiekt założono na bardzo mocno eksponowanym ( wysoko względna do 8m) wzgórzu glacjalnym o powierzchni prawie 6ha i przypominającym do złudzenia podeszwę buta. W czasach użytkowania osiedla, but ów, stanowił zapewne cała powierzchnię wyspy, której kulminacja tworzyła plateau ograniczone od zachodu, północy i wschodu bardzo stromymi stokami o nachyleniu przekraczającym nawet 60 stopni. Zasiedlano zapewne cały teren kulminacji wyspy, tworzący majdan o powierzchni prawie 15 arów. W południowo- zachodniej części odsłonięto na końcu plateau relikty palisady, oraz oddaloną od niej o 13m suchą fosę, znajdującą się niżej dolnej partii- łagodnego w tymi miejscu- stoku osiedla. U podstawy południowego krańca obiektu odkryto szczególną jamę śmietnikową, na którą wykorzystano wypełnione wodą, nieduże obniżenie terenowe ( w jej zbadanej części znaleziono prawie 2,7tys. Fragmentów ceramiki i ułamków kości zwierzęcych)

Trepcza

• na terenie Sanoka i wsi Trepcza zlokalizowano cztery grody

• Usytuowane są w obrębie południowo-zachodniego skrawka Podgórza Dynowskiego, w paśmie wzgórz znajdujących się na lewym brzegu Sanu. Takie położenie grodzisk było celowe, gdyż zamykały one od północy wylot tzw. Kotliny Sanockiej, przez którą przebiegał ważny szlak komunikacyjny i handlowy łączący tereny po obu stronach Karpat

• Horodyszcze - usytuowany około 140 m ponad dnem doliny Sanu, na szczycie wzgórza (429,2 m n.p.m.) położonego na północ od ujścia lewobrzeżnego dopływu Sanu - potoku Sanoczek. Obszar grodziska „Horodyszcze” wraz z fortyfikacjami zajmuje powierzchnię około 4 ha. Centralna jego część w kształcie wydłużonego owalu położona na osi pn.-pd., jest najwyższa w części pd.-wsch. Majdan zabezpieczony był od północy i zachodu trzema odcinkami obwałowań, a od południa i południowego-zachodu miał czwarty, a w niektórych miejscach piąty odcinek fortyfikacji. Od wschodniej strony nie było żadnych umocnień poza wałem głównym, od tej strony znajdowały się strome zbocza

• Natomiast najstarsza faza funkcjonowania grodziska związana jest z wczesną epoką brązu, na co wskazuje znajdowana ceramika, zabytki metalowe i krzemienne. Wykonanie przekroju przez wał główny (wykop V) dostarczyło większej ilości ceramiki z wczesnej epoki brązu związanej z kulturą Otomani-Fuzesabony

• Wyróżniono trzy fazy budowy wału, z których najmłodsza pochodzi z końcowego odcinka okresu wczesnośredniowiecznego (XII w. - poł. XIII w.). Pod warstwą ściółki natrafiono na rumosz piaskowcowy tworzący kamienny płaszcz nasypu, który wyrównywany był najprawdopodobniej przy pomocy dużych, płaskich piaskowców. Pod nim zalegała warstwa nasypowa (stanowiła go glina przemieszana z drobnym i średnim gruzem piaskowcowym)

• od strony majdanu nasyp otoczony był rzędem słupów, oddalonych od siebie na odległość 20-30 cm. Najstarsza faza umocnień grodziska „Horodyszcze” związana jest z wczesną epoką brązu. Pod gliniastym nasypem zalegała warstwa szaro-żółtawej gliny o miąższości od 30 do 55 cm, w której znajdowały się fragmenty naczyń. W partii spągowej znajdował się rumosz piaskowcowy, z którym łączą się resztki spalonej belki. Wydobyte kawałki naczyń i data radiowęglowa ze spalonych resztek drewna wskazuje na użytkowanie grodu przez kulturę Otomani-Fuzesabony

Rozhanovce

• wybudowana na wysokości 8 m z gliny i lessu, fosa 15/16 m długości, 4 m głębokości

• elementy urbanistyczne - szeregowa zabudowa osady otwartej, mury, wały, domy do wnętrza osady

• domy - posiadały pojedyncze pomieszczenia o konstrukcji słupowej z gliny; podłoga z lessu bądź utwardonej gliny (4x4.5 m); palenisko wokół którego układane były dzbany

• 1420 - 40 p. n. e. ; końcem tej sady był pożar (później jej nie odbudowano)

Łubowice

• wypłaszczonym cyplu lewej, wysokiej terasy Odry, na wschodnim skraju lessów raciborsko-głubczyckich

• zajmuje obszar ok. 25 ha

• osada kultury łużyckiej

• przez określony czas funkcjonowała osada otwarta, która była złożona z pojedynczych zagród z zagłębionymi częściowo w ziemię budowlami mieszkalnymi (półziemiankami). Jej obszar został ufortyfikowany na przełomie IX/VIII w p.n.e. Kres funkcjonowania grodziska przypada na okres HaC, wyznacza go pożar

• najstarsze założenia obronne przybrały formę płotu-palisady wzmacnianego niewielkim wałem ziemnym

• Potężne obwarowania - palisadowa „ściana” z potężnych o średnicy 20/25 cm, zapewne dębowych słupów, połączonych plecionką oraz usypany po obydwóch stronach „ściany” nasyp ziemny. Ziemię na nasyp po wewnętrznej stronie palisadowej „ściany” uzyskiwano z powierzchni majdanu, zaś po stronie zewnętrznej, z zeskarpowywania przedpola i kopania płytkiej, „suchej” fosy. Obwałowania zwieńczone zostały palisadą z pomostem dla obrońców, którego wsparto na masywnych o średnicy 30 cm słupach usytuowanych około 2 m za palisadą. Osnowę palisady wieńczącej wał, tworzyły pale słupowo-plecionkowej „ściany” osadzone w podłożu i obsypane nasypem ziemnym

• w czasie funkcjonowania grodu zabudowa majdanu nie była regularna

• w skład zabudowań mieszkalnych wchodziły: domostwa drewniane, naziemne i półziemiankowe, z paleniskami i zagłębionymi w podłoże piwniczkami. Ich rozmieszczenie było nieregularne.

Grzegorzewice

• IV i V okresu epoki brązu

• Cmentarz ciałopalny

Mykent i Tyryns

• Mykeny - .miejsce to położone jest poza głównym obszarem Niziny Argwińskiej i nie obfituje w ziemie uprawne. Prawdopodobnie, czynnikiem mającym istotne znaczenie dla rozwoju Myken był przebiegający tamtędy szlak łączący Argolidę z Koryntią. pierwszy mur obronny powstał w okresie późnohelladzkim w fazie środkowomykeńskiej. W około 1250 r.p.n.e. dobudowano Lwią Bramę, a w fazie środkowomykeńskiej powstało jeszcze Rozszerzenie Północno- Wschodnie. Ogółem mur obronny miał długość 900 m, grubość do 6,20 m, a zachował się do wysokości 12 m. Zbudowany był początkowo w wątku cyklopim, czyli z dużym, nieobrobionych głazów, między którymi luki wypełniano mniejszymi kamieniami. Potem pojawił się wątek ciosowy, występujący zwłaszcza koło Lwiej Bramy. W tych wątkach budowano jedynie lica, natomiast przestrzeń między nimi wypełniano kamieniami i ziemią. Rozszerzenie Północno- Wschodnie miało znaczenie strategiczne: w jego południowym murze umieszczono niewielkie przejście, tzw. Bramę Wypadową, natomiast w murze północnym znajdowało się zejście do podziemnej cysterny, wykutej w skale i zasilanej wodą sprowadzoną rurami z pobliskiego źródła. Kilka metrów od tego zejścia zrobiono w murze wąski prześwit prowadzący na zewnątrz. W murze północnym cytadeli znajdowała się Brama Północna, pomniejszona wersja Lwiej Bramy, a na zachód od niej kompleks magazynowy oraz budynek o czterech pomieszczeniach interpretowany niekiedy jako koszary straży. Wejście do dolnej cytadeli prowadziło przez Lwią Bramę ozdobionej reliefem lwów. Obronny charakter nadaje Lwiej Bramie wysunięty przed lico muru bastion, powodujący, że ewentualny przeciwnik, chcąc sforsować bramę, musiał znaleźć się w przestrzeni z trzech stron otoczonej murami i był w ten sposób wystawiony na pociski miotane przez obrońców. Od strony wewnętrznej także zbudowano, niewielki tym razem, mur prostopadły do fortyfikacji, który wraz z murem parawanowym kryjącym stok wzgórza tworzy korytarz, jak się przypuszcza- przykryty płytami kamiennymi.

• Tyryns - jedna z twierdz Argolidy; jest położony na płaskim wzgórzu o skalistych zboczach, liczącym 300 m długości i wznoszącym się 18 m ponad nizinę. W epoce brązu brzeg morski znajdował się kilkadziesiąt metrów na zachód od twierdzy - dziś kilka kilometrów. Mur obronny ma długość 725 m obejmuje obszar 20000 m², ma grubość od 4,50 do 17m, a zachował się do wysokości 7,50 m. Górne plateau wzgórza dzieli się wyraźnie na trzy części zwane Cytadelą Górną, Środkową i Dolną. Pierwszy mur obronny został wzniesiony wokół Cytadel i Górnej w fazie wczesnomykeńskiej; następnie obszar objęty murem został poszerzony na północ o Cytadelę Środkową oraz na południe i zachód; z tego okresu pochodzi też fragment muru na Cytadeli Dolnej . W fazie średniomykeńskiej mur otaczał już całą cytadelę; w wyniku odbudowy po ciężkich zniszczeniach mur uzyskał swoją ostateczną formę w końcu fazy środkowomykeńskiej. Cytadela Dolna mieściła szereg domów o różnych funkcjach, związanych z działaniem pałacu. Cechą charakterystyczną muru obronnego tej części zamku jest szereg prostokątnych nisz, których przeznaczenie nie jest całkiem jasne. Miały one wąskie okna przypominające strzelnice, a drewniane podesty dzieliły je na dwa poziomy. Najłatwiej było dostać się na Cytadelę Dolną poprzez bramę umieszczoną we wnęce utworzonej przez połączenie pod kątem zachodniego muru Cytadeli Dolnej i Środkowej, co zapewniało konieczne minimum obronności. Najciekawszym rozwiązaniem było wejście zachodnie prowadzące prze bastion dobudowany w ostatniej fazie do muru zachodniego. Wąskie, łatwe do obrony przejście prowadzi do korytarza z niskimi stopniami, prowadzącego w górę wieży na Cytadeli Środkowej

Mikroregion gubiński

• północno-zachodna część makroregionu, w rejonie Gubina, obejmował zasadniczo terytorium w widłach Nysy Łużyckiej i Lubszy

• wyjątkowo występowały dwa grody z okresu halsztackiego w Polanowicach i w Starosiedlu

• z sześciu koncentracji, z których dwie przylegały do grodów:

1. koncentracja w rejonie wsi Starosiedle, Grodziszcze, Jasienica i miasta Gubin zajmowała teren 64 km² z 51 stanowiskami, w tym - grodzisko, stanowiska położone były półkoliście na zachód od grodu, na wschodzie występowały tereny bagniste i lasy;

2. koncentracja w rejonie wsi Polanowice, Sadzarzewice i Sękowice obejmowała obszar 43 km² z 29 stanowiskami otaczającymi od strony wschodniej gród obronny, a na zachodzie Nysa Łużycka przypuszczalnie tworzyła granice mikroregionu;

3. koncentracja w rejonie wsi Pleśno, Czarnowice i Starogard Gubiński zajmowała teren 34 km² z 37 stanowiskami skupionym wzdłuż rzeki Lubszy;

4. koncentracja w rejonie miejscowości Datyń, Brody, Jeziory Dolne, Suchodół i Węgliny obejmowała obszar 64 km² z 45 stanowiskami;

5. koncentracja w rejonie wsi Strugów i Późno zajmowała teren 34 km² z 14 stanowiskami zlokalizowanymi wzdłuż Nysy Łużyckiej;

6. koncentracja gubińska, rejonie miasta Gubina, obejmowała obszar 20 km² z 14 zarejestrowanymi stanowiskami. Obraz osadnictwa tej koncentracji nie daje się odtworzyć ze względu na zabudowę miejska. Z licznych wzmianek archiwalnych wynika, że ilość stanowisk w tej koncentracji była znacznie większa.

• Wielkość ekumeny mikroregionu wynosiła 260 km²

• 190 stanowisk kultury łużyckiej, a więc ilość odpowiadającą sieci osadniczej w mikroregionie wicińskim

• wielkość grupy ludzkiej zamieszkującej mikroregion była podobna do wicińskiej i wynosiła 1000-1200 osób

Mikroregion pławie

• w północnej części makroregionu wschodniej części Doliny Łużyc, obejmował tereny położone po obu brzegach Bobru

• znajdował się na przesmyku jeziora Pław. Odległość między grodem a najdalszymi punktami osadniczymi wynosiła 20 km. Mikroregion składał się z sześciu koncentracji:

1. koncentracja pławska zajmowała tereny w rejonie wsi Pław, Gronów, Leśniów Wielki i Grzebule o obszarze 95 km², zlokalizowano 21 stanowisk wraz z grodem;

2. koncentracja o obszarze 95 km² obejmowała tereny obok wsi Kosierz, Klubistów, Tarnawa Krośnieńska i Bobrowice z 31 zarejestrowanymi stanowiskami;

3. koncentracja zajmowała obszar 98 km² w rejonie wsi Brzeźnica, Dąbie, Stary i Nowy Zagór z 39 stanowiskami;

4. koncentracja w rejonie wsi Szczawno obejmowała teren 20 km² z 7 stanowiskami;

5. koncentracja w rejonie wsi Wężyska i Czarnowo zajmowała obszar 78 km² z 12 stanowiskami ( tereny te są silnie zalesione i nie można stwierdzić, w jakim stopniu jest to rzeczywista liczba stanowisk);

6. koncentracja w rejonie wsi Przychów, Wełnice i Janiszowice obejmowała teren 113 km² z 25 stanowiskami.

• wielkość ekumeny wynosiła około 480 km²

• zasiedlenie ok. 1000 osób

Mikroregion żarski

• południowo-wschodnia część makroregionu

• sześć koncentracji stanowisk, przy czym koncentracja wokół grodu z okresu halsztackiego w Żarach jest niemożliwa do odtworzenia

1. koncentracja żarska mieściła się na obszarze około 140 km² z 21 stanowiskami zlokalizowanymi w pobliżu grodziska, przy samym grodzisku sieć osadnicza nie czytelna;

2. koncentracja obejmowała obszar 64 km² w pobliżu wsi Pietrzyków, Brzostów, Lipsk Żarski i Górka, zlokalizowano na tym terenie 48 stanowisk kultury łużyckiej;

3. koncentracja w rejonie wsi Droszków zajmowała teren 14 km², na którym występowało zgrupowanie 14 stanowisk;

4. koncentracja w rejonie wsi Grabik obejmowała obszar 23 km² z 12 stanowiskami;

5. koncentracja w rejonie wsi Marszów, Olszynie zajmowała teren 45 km² z 33 stanowiskami;

6. koncentracja w rejonie wsi Złotnik i Lubomyśl obejmowała obszar 66 km² z 24 stanowiskami

• wielkość ekumeny wynosiła około 352 km²

• że teren ten zasiedlało około 1000 osób

Biel'skieGorodishche

• osada scytyjska położona w wschodniej Ukrainie

• pełniło rolę ważnego centrum administracyjnego, produkcyjnego, handlowego jak i kultowego. Osada położona była na skrzyżowaniu szlaków handlowych, zarówno lądowych jak i wodnych

• charakter refugialny(ze względu na olbrzymie rozmiary)

• konstrukcje naziemne jak i ziemianki. Domostwa wyposażone były w piece gliniane. Podstawę gospodarki stanowiły rolnictwo orne oraz hodowla pasterska. Ludność zajmowała się również metalurgią, garncarstwem, tkactwem, myślistwem oraz rybołówstwem. Ponadto utrzymywano kontakty z koloniami greckimi. Efektem takich kontaktów jest obecność ceramiki jońskiej z VII w. p.n.e., ozdoby z brązu itd.

• Najstarsze fortyfikacje - VII w. p.n.e. Osiągały one długość ok. 26 km

cztery fazy rozbudowy:

1. I faza: wał ziemny zabezpieczony od strony zewnętrznej drewnianą ścianą, wynoszący ok. 8,5 m szerokości przy podstawie,

2. II faza: wał ziemny wynoszący ok. 16 m przy podstawie,

3. III faza: wał ziemny wynoszący ok. 23 m przy podstawie,

4. IV faza: znaczna rozbudowa wału ziemnego.

• W obręb Wielkiego Grodziska wchodzą trzy mniejsze kompleksy obronne:

1. Gród Wschodni - otoczony wałem ziemnym, który miał długość ok. 3870 m. Konstrukcję wału ziemnego od strony zewnętrznej wzmacniała drewniana ściana. Wał ziemny miał ok. 18,5 m szerokości przy podstawie oraz ok. 5 m wysokości. Dodatkowe zabezpieczenie stanowiła fosa, której szerokość wahała się od 6 do 24 m, a głębokość wynosiła ok. 3,5 m

2. Gród Zachodni - wały o konstrukcji drewniano-ziemnej zbudowano na przełomie VIII i VII w. p.n.e. Fortyfikacje miały monumentalny charakter: ok. 8 m wysokości, ok. 18 m szerokości przy podstawie. Towarzyszyła im także fosa, której szerokość wynosiła ok. 24 m, a głebokość ok. 6 m

3. Gród Północny - najmniejszy z kompleksów. Fortyfikacje miały monumentalny charakter: ok. 8 m wysokości, ok. 18 m szerokości przy podstawie. Towarzyszyła im także fosa, której szerokość wynosiła ok. 24 m, a głebokość ok. 6 m. Funkcjonował do końca V w p. n. e.

Grodno:

• jest w województwie kujawsko-pomorskim i należy do tzw. grupy chełmińskiej kultury łużyckiej

• znajduje się w obrębie regularnego owalu półwyspu Jeziora Grodzieńskiego i liczy sobie około 1 ha, wzniesiona na wysokość około 4-4,40 m

• W pobliżu styku dzisiejszej grobli z owalem dawnej wyspy odkryto pozostałości tzw. szyi bramy wjazdowej, do której prowadził most łączący wyspę z brzegiem jeziora, który najprawdopodobniej miał około 70 m długości. Owa przeprawa mostowa została wzniesiona na podporach palowych i zaopatrzona w jezdnię o szerokości 3,5-4 m z dartego drewna. Ułożona została na belkach jarzmowych, zakotwionych na „główkach” pali. Most i bramę wykonano z dębowych okrąglaków i drągowin dartych. Konstrukcję odkrytych słupów dookolnej palisady wykonano z drewna dartego a także z miękkiego, aby palisada nie osuwała się w kierunku wody ułożono na jej przedpolu drewniany ruszt zakotwiony palami i obciążony kamieniami

• domostwa o konstrukcji międzysłupowej były budowane na planie prostokąta, a ich ściany wykonane były z drewnianych okrąglaków. Płaszczyzny ścienne (nawet do 4-5 m) uszczelniane były gliną z domieszką drobin roślinnych. Połać dachową najpewniej wykonywano ze snopków lub mat trzciny jeziornej. Wewnątrz każdego domostwa znajdowało się palenisko z obstawą kamienną

• drzewo do ich zbudowania wycięto pomiędzy 733 a 684 rokiem przed Chr.

• podobieństwo odkrytych materiałów zabytkowych, może wskazywać na zacieśniające się w początkach epoki żelaza związki wspólnot „chełmińskich” kultury łużyckiej z ugrupowaniami wschodniowielkopolskimi i kujawskimi

Gzin:

• ulokowane jest w obrębie Wysoczyzny Chełmińskiej, w strefie przykrawędziowej doliny Dolnej Wisły

• grodzisko ma kształt czworoboku o wymiarach 180m na 112m z zaokrąglonymi narożnikami. Najprawdopodobniej stanowiło ono centrum kulturowe, do którego mieszkańcy pobliskich osad zbierali się na rytualne obrzędy. Przypuszcza się, że wszelkie obrządki odbywały się na wielkim 180m placu

• łączna miąższość warstw majdanu waha się od 0,50m do 1,80m

• w młodszej fazie istniały konstrukcje skrzyniowe wypełnione piaskiem i gliną, wzniesione na planie szachownicy. Na niektórych odcinkach wyraźnie widać ślady dodatkowych umocnień od strony zewnętrznej wału, mówiące o istnieniu konstrukcji przekładkowych. Od wewnętrznej strony wału natomiast odkryto ślady plecionki. Całość konstrukcji wału obłożona była kamiennym i glinianym płaszczem. Konstrukcja II fazy uległa spaleniu

• Warstwa I (majdan) - miąższość wynosi od 0,14m do 1,24m.

• Warstwa II (majdan) - częściowo zalega na warstwie I. . Miąższość wynosi od 0,20 do 0,60 m. Na stanowisku stwierdzono również ślady po słupach. Odkryto trzy lub cztery obiekty mieszkalne, prawdopodobnie ziemianki ze śladami konstrukcji drewnianych, oraz jamy zasobowe. Domy ulokowane były pod wałem, natomiast środek grodu pozostawał pusty

---