Wykłady 1 - PSYCHOLOGIA I ZDROWY ROZSĄDEK
Różne odmiany psychologii:
- psychologia zdrowego rozsądku - ( psychologia potoczna) - osobiste przekonania jacy są ludzie, jak widzą świat, to osobiste uogólnienie świata.
- psychologia humanistyczna- co jest lepsze, co warto i dlaczego, rekomendacja np. myślenie pozytywne jest lepsze od negatywnego.
- psychologia naukowa - co jest jak jest i dlaczego jest takie z naciskiem na regularność o powtarzalność zjawisk.
Psychologia i zdrowy rozsądek
Garth Fletcher ( 1984) - w obrębie psychologii potocznej obecne są 3 rodzaje przekonań:
- powszechnie przyjmowane założenia co do natury świata, że istnieje, że reguły funkcjonowania są trwałe, że każdego dnia jesteśmy tą samą osobą itp.
- zbiór maksym, przypowieści, przysłów i reguł ( nie mów hop, do póki nie przeskoczysz).
- rozpowszechniony sposób myślenia o świecie (swój lepszy niż obcy, świat jest lub nie jest sprawiedliwy).
Przykłady potocznych przekonań psychologicznych:
- jakie cechy posiada człowiek posiadający duże zdolności - jest leniwy
- jakie cechy posiada człowiek mało zdolny - jest pracowity
Zdolne jest leniwe
Tępe jest pracowite
Leniwe jest zdolne
Pracowite jest tępe
Szmajke - „nie mów nauczycielowi, że jesteś pracowity”.
- uroda i inteligencja (pomiary jawne vs pomiary ukryte - wykluczają się w świetle potocznego przekonania.)
- uroda i pracowitość
- uroda i dobry charakter ( Dion, Brescheid, Walster).
- uroda i lepsze traktowanie ( wyroki z Steward 1980).
Którym osobą częściej (chętniej) spełniamy prośbę o datek?
- to mechanizm powszechny, ukryte przekonania, mamy go w podświadomości
- czy jest coś dobre a niedobre
Są wartościujące o naturze ludzkiej
Przesunięcie ku negatywności jest jedną z cech w Polsce.
Cechy potocznych przekonań:
- kategoryczne - błąd powszechnej zgodności, ja tu zawsze skręcam, im bardziej jesteśmy do czegoś przekonani tym bardziej wierzymy, że inni myślą podobnie.
- pewność - ponad wszelką wątpliwość wiem
- skrajność - brak środka, jest za a nawet przeciw - myślenie dogmatyczne.
- aprzyczynowe - przesądy - sznurówki matematyka
- wewnętrznie sprzeczne - ludzi są źli ja jestem dobry.
Psychologia a zdrowy rozsądek
Formy nie zgodności ze zdrowym rozsądkiem
wszyscy wiedzą, ze jest inaczej - np. mechanizmy zbudowane na rywalizacji nie są dobre choć wszyscy uważają, że są bardziej produktywne
- eksperyment nad kłamstwem - Festingera
- paradygmat grupy minimalnej - Tajfel
- oceny grupy własnej są wyższe niż obcej
- rywalizacja - licytacja dolara - Teger
2. efekty paradoksalne
- odwrócone placebo ( Nissbett i Storms) - eksperyment o bezsenności
- terapia zaburzeń seksu - lęk jest źródłem dysfunkcji, zależność między lękiem i dystansu.
2 tendencje wykluczające się :
- podatki i ulgi podatkowe - Tyszko i Sokołowska
- demokracja i państwo opiekuńcze - Reykowski
brak związku między zachowaniami i wartościami czy deklaracjami
- posłuszeństwo - Miligram
- uczciwość i fałszywe zeznania - Łukaszewski
Ludzie rezygnują ze swych wartości dla dobrej pokusy
zachowania nieuzasadnione
- kobiety w gniewie
- huśtawka emocjonalna - Doliński
- bezmyślność -listy - Langer
działania sprzeczne z własnym interesem.
- uzależnienia - Baumeister
- samoutrudnianie - Doliński i Szmajke
WYKŁAD 2 - GRANICE PSYCHOLOGICZNEGO POZNANIA
Czy człowieka można poznać?
Czy można poznać samego siebie?
- od razu wiedziałem, że kanciarz- osoby oszukane wiedzą po oszustwie, że to było oszustwo, ale nie przed
- nie rozumiem o co ludziom chodzi
- wystarczy, że spojrzę i już wiem
- dlaczego ja to zrobiłem.
- wiertarka profesora P. (mieszkał w dużym domu gdzie ciągle były jakieś remonty pewnego razu on sam wiercił i sąsiadka go na tym przyłapała i był dla niej chamem - wyjaśnione tego rodzaju reakcji emocji i tolerancji.)
Hanna Brycz w badaniach trafność spostrzegania błędów w zachowaniu.
czy człowieka można poznać?
Czy można poznać samego siebie?
A jeśli tak to w jaki sposób?
- odpowiedz będąca przejawem poznawczego pesymizmu. Nie, nie można poznać drugiego człowieka. Człowiek (jako jednostka i gatunek) nigdy nie zostanie poznany. Brak jest bowiem odpowiednich narzędzi.
- optymizm - człowieka można poznać. Optymizm ten ma różną intensywność.
- wersja optymizmu poznawczego - nie ma potrzeby i nie warto poznawać człowieka, można natomiast i to wystarczy, poznać jego zachowanie. Zmiana akcentu z osoby na zachowanie.
4.wychodzenie poza dane obserwacyjne.
* Dwa poziomy obserwacji
- fizyczne właściwości obiektu - człowiek rzeczy
- fizyczne właściwości zachowania - po czym poznaje męża
( tylko to możemy zobaczyć z perspektywy fizycznej.)
* 3 poziomy poza obserwacyjne :
- emocje, przeżycia, ustosunkowania
- cechy wewnętrzne, trwałe właściwości
- funkcje lub sens zachowania.
5. co to znaczy poznać?
- wiedzieć co on robi - wiedzieć co przeżywa
- rozumieć dlaczego tak się dzieje, po co on to robi
- trafnie przewidzieć, co on zrobi, szczególnie w sytuacji nowej i złożonej
- szacowanie prawdopodobieństwa
6. poznanie w koncepcji Augusta Flammer
* poziom 1 - występowanie zdarzeń
- pewne rzeczy się zdarzają - bywa że pada deszcz
- coś występuje - na skrzyżowaniu są światła
- coś jest obserwowane pod pewnymi warunkami - gwiazdy są widoczne na niebie, ale tylko w pogodną noc, nie widać ich w dzień.
* poziom 2 - przyczynowość - schemat przyczynowy - „doświadczam, że pewne zachowania (czynności), powodują pewne konsekwencje”
- wyodrębnienie 2 elementów i relacji przyczynowej.
* poziom 3 - rozróżnienie między wewnętrznymi a zewnętrznymi, umiejscowienie źródła kontroli
- ja mam na coś wpływ
- ja nie mam kontroli ( na burze)
- ustalenie związku między zachowaniem a konsekwencjami
- wiedza o swoich możliwościach
* poziom 4 - świadoma ocena przyczynowości regularne
- ilekroć będę płakać, tyle razy ktoś mnie pocieszy
- regularne częste doświadczenie, które stanowią o przewidywaniach
* poziom 5 - przekonanie o kontroli jako pewnej trwałej własności osobowości
- wiem, że ktoś posiada cechy, które pociągają za sobą odpowiednie skutki
Edwina Goffmana - koncepcja teatru życia codziennego
- obserwator obserwuje aktora, a aktor obserwatora
- każdy jest obserwatorem i aktorem
- interakcje 2 osób to interakcja 2 aktorów i 2 obserwatorów
- aktor kieruje się własnymi regułami a obserwator własnymi regułami obserwacji
- aktor
- rekwizyty
- widzowie
- scenariusz
- improwizacja
aktor nie wszystko chce pokazać
- konformizm (eksperyment Ascha - podzielanie zdania grupy).
- potrzeba społecznej aprobaty - są 2 formy
* spełnienie oczekiwań innych
* kierowaniem wrażeniem (autoprezentacja), zwykle choć nie zawsze ukrywanie wad.
IGNORANCJA - pokazywanie zalet drugiej osoby, z którą się rozmawia. Jest to pewien sposób podlizywania się.
ADONIZACJA- akcentowaniu, podkreślaniu własnej atrakcyjności ( pokazywanie atrakcyjności cielesnej).
aktor nie wszystko może pokazać
- pełnione role
- scenariusz (Schank i Abelson).
- naturalna zmienność zachowania np. z doświadczenia emocji (jedna emocja na raz)
- ograniczenia i przyzwolenia sytuacyjne (badania Frasera)
- brak odpowiednich kompetencji społecznych ( psychopatia, aleksytymia)
ALEKSYTYMIA - Ne jest w stanie powiedzieć jakie przeżywa emocje
obserwator nie wszystko potrafi zobaczyć
- dystrybucja zasobów ( Kanfer)
Eksperyment - nad wytrwałością (trudne zadanie a dystraktory)
- wyczerpanie zasobów poznawczych
- nastawienia i oczekiwania
Roy Baumeister - tłumienie emocji
inne źródła deformacji
- pochopne nadawanie sensu
- strategie konfirmacyjne (unikanie informacji zaprzeczających
- nastrój obserwatora
WYKŁAD 3 - RÓŻNE ŚWIATY, RÓŻNE FORMY ISTNIENIA
RÓŻNE ROLE
Zachowania, stany, cechy człowieka można zrozumieć dopiero w wtedy, gdy uwzględni się interakcje - „ jednostka otoczenie
- wiele płaszczyzn interakcji
- żyjemy w świecie społecznym
- żyjemy w świecie idei (wytworów umysłu)
Świat rzeczy
- martwa, żywa przyroda
- wytwory materialne
- nośniki informacji
- rzeczy najcenniejsze, wyjątkowe, święte
Świat społeczny
- ludzie
- organizacja i instytucje
- społeczne wydarzenia
- bliscy nam ludzie
Trzy kręgi dostępu
- obszar intymności - zmniejszenie zaufania, gdy wkraczamy w strefę intymności
- obszar prywatności
- obszar publiczności
Świat idei
- kultura niematerialna - nauka, literatura, muzyka, taniec
- wierzenia i religie
- systemy polityczne
- przesądy
Dwie strony kultury
- konstruktywna
- destruktywna
Czym dla człowieka jest środowisko?
- miejscem życia
- kontekstem aktywności
- źródłem bodźców i pobudzenia - deprywacja
- źródło nagród i kar
- źródło wymagań
- wsparcie społeczne
- przesłanka zaspokajająca potrzeby
3 aspekty analizy środowiska
1. psychologiczny
- czy jest ważne czy błahe?
- czy jest dobre czy złe?
2. pragmatyczny
- do czego można użyć, do czego wykorzystać?
3. estetyczny
- czy jest ładne czy brzydkie?
Relacje w jakich pozostajemy ze środowiskiem:
- uczucia - lubimy, kochamy, martwimy się, cierpimy
- wymiany - usługi, wiadomości, towary i pieniądze
- instrumentalny- używanie do zaspokojenia własnych egoistycznych interesów- do czego się przydaje, do czego można użyć
Rola człowieka
- agent zmiany, sprawca
- obserwator niezaangażowany
- biorca
Korzyści
Konsekwencji negatywnych
Hasła zadowolenia z otoczenia ( Sundstorn 1994)
- zwiększenie dystansu społecznego (wskaźnik atrakcyjności - Mathews)
Hałas dystans
- wzrost prawdopodobieństwa zachowań agresywnych, gdy wcześniej wzbudzony jest gniew np. Cohen i Spocepan
- pomaganie w potrzebie - Mathews i Canon
Temperatura zachowania społecznego:
Wraz ze wzrostem temperatury otoczenia;
- rośnie liczba wezwań policji - Cohen
- rośnie liczba gwałtownych przestępstw , a także gwałtów - Rotton
- większa jest liczba agresywnych fauli w lidze baseballowej - Reifman
Zagęszczenie a zachowania społeczne - Baron
Podsumowanie
- cechy i stany i zachowania człowieka nie mogą być interpretowane z pominięciem kontekstu
- im bardziej złożone środowisko, tym większe prawdopodobieństwo konfliktu, wymagań, dążeń
- wiele wyznaczników ludzkiego działania, działa poza świadomością ludzi.
WYKŁAD 4 - PYTANIA STAWIANE PRZEZ PSYCHOLOGIE
Co jest przedmiotem psychologii
- analiza ludzkich zachowań
- analiza stanów (emocjonalnych) w jakich bywają ludzie- ich źródło i następstwa
- analiza właściwości posiadanych przez ludzi i ich związek z zachowaniem. Geneza właściwości
- analiza warunków w jakich ujawniają się dane zachowania, stany lub cechy
Podstawowe założenia
- Każdy człowiek posiada pewne właściwości wspólne dla swojego gatunku, a więc wszyscy ludzie są pod pewnymi względami do siebie podobni
- Założenie to umożliwia generalizowanie twierdzeń, uogólnianie faktów i przenoszenie wiedzy dotyczącej jednego człowieka (czy jednej małej grupy) na innych ludzi, a nawet na wszystkich ludzi
- Podobieństwo w czasie i przestrzeni - Tora, Gilgamesz, Homer, Safona
- Każdy człowiek ma pewien wzór względnie stałych właściwości, a w każdym razie zmienność posiadanych po przez ludzi właściwości nie jest zbyt wielka
- Założenie to umożliwia formułowanie przewidywań odwołując się do stwierdzeń wcześniejszych powtarzalnych faktów(zjawisk, stanów, cech, zachowań).
- Zdolność przewidywań jednych cech na podstawie znajomości innych (cech skorelowanych z wykształceniem).
Istnieje zbiór czynników zewnętrznych, które w sposób stałych i powszechne wpływają na stany i zachowania ludzi:
- te czynniki mogą mieć charakter biologiczny, kulturowy czy społeczny
- założenie to umożliwia wyjaśnienie oraz przewidywania różnorodnych zachowań ludzi na podstawie znajomości warunków.
Jednostka ludzka jest jednocześnie:
- podmiotem autonomicznym- a co najmniej wyodrębnionym z otoczenia
- elementem większej całości - ekologicznej, społecznej
Najważniejsze pytania biologii narodowej:
- co on robi? Do czego zmierza, jaka jest struktura jego czynności
- czy robi to często, a nawet regularnie, czy raczej sporadycznie?
- czy inni też to robią, czy jest w tym osamotniony?
- czy robi to w wybranych sytuacjach lub wobec wybranych obiektów, czy też w każdej sytuacji i wobec każdego obiektu?
- dlaczego on to robi? Co stoi za tym zachowaniem?
- czy można ustalić związek między warunkami w jakich dochodzi do zachowania i cechami zachowania?
- w jakich warunkach na pewno tak się nie zachowa?
- czy posiada jakieś właściwości skłaniające go do danego zachowania, czy też wykluczające takie zachowanie?
- czy do wystąpienia danego zachowania potrzebna jest kombinacja wielu warunków? Wiele właściwości> przy jakiej kombinacji warunków i właściwości dane zachowanie występuje z wielkim prawdopodobieństwem?
- jaka kombinacja warunków wyklucza lub radykalnie zmniejsza prawdopodobieństwo danego zachowania?
Pytania o cechy i stany:
- jaki jest? ( jaki jest zazwyczaj, jaki jest obecnie)?
- jaki był?
- jaki będzie?
- jaki bywa?
- jaki pragnie być?
- jaki może być?
- jaki powinien być?
Koncentracja na cechach
Koncentracja na różnicach indywidualnych pułapka Taulogii.
Lekceważenie aspektu tożsamowościowego.
Pytanie o tożsamość
- kim jest? ( do jakiego zbioru należy, kim jest zazwyczaj, kim jest aktualnie?)
- kim był?
- kim będzie?
- kim bywa?
- kim pragnie być?
- kim może być?
- kim powinien być?
Pytanie o tożsamość - zwrócenie uwagi na:
- role społeczne ( co robi)
- związki międzykulturowe
- przynależność
- podobieństwo
- tożsamość korelacyjna (my marynarze)
- tożsamość kategorialnej (my kobiety)
Pytania o najważniejsze domeny psychologii:
- procesy poznawcze (pobieranie, przechowywanie, przetwarzanie informacji, język). Czy można ufać wspomnieniom?
- procesy aktywno- motywacyjne (skąd wiesz, co czujesz? Skąd wiesz czego pragniesz?).
- procesy uspołeczniania i dynamika grupowa (rozwój i psychologia społeczna).
- dysfunkcje i zaburzenia oraz terapia (psychologia kliniczna).
Podsumowanie
- istnieje wiele perspektyw psychologicznej analizy zachowań
- większość zachowań ma więcej niż jedną przyczynę, zatem interakcyjne działanie wielu czynników jest uwarunkowaniem koniecznych zachowań.
- istnieje naturalna zmienna cech i zachowań
Koncepcja psychologiczna człowieka
Punkt wyjścia - psychologia introspektywna (zaglądać do).
Przedmiotem psychologii - strony świadomości
Narzędziem poznania świadomość - samoświadomość
Główne kierunki krytyki:
- dowody na nieświadome mechanizmy zachowań
- wątpliwość co do możliwości wzglądu na własne stany psychiczne
- odrzucenie metody introspekcyjne
- brak obiektywnych metod badawczych
Psychologia introspekcyjna
Nauka a treść psychologii
Poszukiwanie nieświadomych poszukiwanie obiektywnych metod
Mechanizmów zachowania poznania mechanizmów zachowania
Psychoanaliza behawioryzm
Psychoanaliza
Koncepcja Freuda - (ogromny dorobek 20- tomów wydania standardowego, rodzina Żydów ortodoksyjnych
- punktem wyjścia obserwacji czynności pomyłkowe, marzenia senne, niemożliwość przypomnienia sobie, z drugiej strony tendencje do apriorycznych założeń
- koncentracja uwagi na doświadczeniach z dzieciństwa
- doświadczenie określa drogę przebytą
- podstawowe założenia: bieg procesów, świadome zachowania, dążenie przesądzone przez nieświadome siły aktywne.
- deklaracja na temat 2- form nieświadomości.
Fundamentalna rola nieświadomości
- rzeczywista motywacja zachowań jest nieświadoma
- świadome uzasadnienie zachowań POST HOC ( racjonalizacja)
- zachowania mają charakter impulsywny, popędowy, instynktowny
- podstawowe czynniki popędowy- libido (szeroko rozumiany popęd seksualny)
Libido - wszelkie formy pozytywnych doświadczeń z ciałem własnym lub obcym
Przesunięcie łobodo na innych - kompleks Edypa lub Elektry.
WYKŁAD 9 - PRECEPCJA JAKO SPOSÓB ORGANIZOWANIA
OBRAZU
Co decyduje o obrazie rzeczywistości?
- cechy bodźców ( przekonanie standardowe)
- jakość receptorów
Receptor - urządzenie, które odbiera bodźce, droga nerwowa, które prowadzi do mózgu.
Kanał wzrokowy jest dominujący - Wg wzroku
- siatkówka
- nerw wzrokowy
- kora projekcyjna
- soczewka
Co potrafi pojedyncza komórka ( Dawid Hubel i Thorsten Wiesel). Robili badania na reakcje na bodźce pojedyncze komórki w korze projekcyjnej są wyspecjalizowane w jednym kierunku, są takie, które reagują na łuki inne na linie proste. Musi nastąpić proces interpretujący, by wszystkie te komórki mogły nam przedstawić obraz.
Dlaczego żaby skaczą? ( Seymour i Letvine) ( jej głowa jest nieruchoma i oczy też są nieruchome.
4 typy detektorów.
- ostrości ( granice między jasnym i ciemnym)
- ciemności ( reakcja na zaciemnienie)
- kontrastu ( poruszanie się kontur)
- uwypuklanie krawędzi ruchomych (okrągłe i poruszające się)
(żaby są ślepe kiedy się nie ruszają i świat się nie rusza, kiedy skaczą powstaje pozorny ryccy otoczenia i widzą).
Nieruchomy obraz na siatkówce
- problem z unieruchomieniem obrazu
- metoda Roy Pritchorda - wymyślił projektor, który był na soczewce kontaktowej i wyświetlał slajdy otrzymywany obraz był nieruchomy.
- stwierdzono 3 fazy
* pełny obraz
* po chwili obraz zanikał i fragmenty obrazu się odnawiały
* a później ciemność - brak obrazu
Efekt powstaje taki jak u żaby. Najpierw jest próba walki o obraz i zobaczenie czegoś. Ruch gałki ocznej jest koniecznym warunkiem obrazu. A ruch gałki i głowy pomaga lepie widzieć
Skanowanie obrazu - Aleksandra Turia. Na soczewce robi się źródło silnego światła, że promyk światła gdy oko poruszało się zapisywane było na płycie.
Nasza percepcja jest fragmentaryczna - nasze oko jest aktywne, przeszukuje obraz w sposób chaotyczny, najpierw wyszukuje rzeczy społecznych - ludzi.
Obraz jest to rezultat aktywnego procesu, w którym udział bierze percepcja.
Skanowanie obrazu - Piotr Jorbus
Punkt krytyczny ( E. Sokołowski i D. Rosenblatt) - w jaki sposób ludzie rozpoznają litery? Żeby indefikować litery, oko musi zajrzeć do 15 różnych punktów. Jak umiemy już litery, to wtedy decydujące są punkty krytyczne. Percepcja liter polega na rejestrze całego obrazu i skupianiu się na punktach krytycznych i czy jest to co ma być. I wtedy coraz mniej widzi oko, ale coraz lepiej rozumiemy.
Czy tylko oczy?
Badania R. Helda nad kociętami. Czy lepiej widzimy, gdy zajmujemy się tylko przetwarzaniem, czy gdy jeszcze coś robimy. Kot, robił coś jeszcze poznał więcej, niż kot bierny. Aktywność i zaangażowanie jest czynnikiem wspierającym percepcje.
Figury i tło
W danym momencie trzeba zdecydować, co jest tłem, a co jest figurą albo jest jedno albo drugie. No nie jesteśmy w stanie widzieć wszystkiego z punktu widzenia naszej fragmentarycznej percepcji.
Kontekst
Fizyczne właściwości bodźca i fizyczne właściwości kontekstu, są ważniejsze od naszej wiedzy. Można dopatrywać się w obrazie czegoś czego nie ma, zależy od kontekstu.
Nastawienie
Oczekiwanie potrafi nam zmienić obraz i nadanie mu sensu. Nastawienie, może być takie, że nakładamy taką interpretacje obrazu, że nie widzimy fałszu.
Złudzenie
- ruch
- barwa punktów
- wielkości
Figury na niemożliwe
Spostrzeganie twarzy
Jeśli są odwrócone to mamy problem z rozpoznaniem czy zauważeniem zmian.
Organizacja i strukturalizacja
Organizujemy na podstawie bliskości i podobieństwa. Łączymy ze sobą to co jest bliskie i podobne, a inne będziemy oddzielać np. widzimy tak gwiazdy
Konstruowanie sensownych całości
- zamykanie przerw między obiektami
- nadajemy sens obiektom
Podsumowanie
- proces percepcji polega na wzroście zdolności do rozpoznania obiektów kosztem rejestrowania detali - lekonomizajca percepcji
- proces percepcji podlega doskonaleniu
- schematy percepcji bywają bez użyteczne w zmiennym otoczeniu.
WYKŁAD 20- GROMADZENIE DOŚWIADCZENIA
UCZENIE SIĘ
Uczenie się
- szerokie znaczenie uczenia się
- uczenie się zmiany w zachowaniu będąca następstwem własnej aktywności
Procesy znanych danych - pamięć
Uczenie się
- nie wszystko trzeba uczyć się - zbiór zachowań pierwotnych obronne odruch powiek, odruch ssania, i mechanizmy wewnętrzne.
- odruch bezwarunkowy
- funkcja przystosowawcza odruchów
- in printing - gotowe wzorce zachowania ( eksperyment Lorenza i Hessa - przeprowadził go u gęsi, które mają system „podążaj za kimś”. I pojawia się w pierwszych kilku chwil po urodzeniu.
Blisko kontakt fizyczny noworodka
Dojrzewanie
Nasze przekonania o tym , by coś potrafić, jest niekonieczne, bo może wystarczy poczekać i dorosnąć. Dojrzewanie to długi mechanizm, którego nie potrzeba uczyć się, ale pojawiają się jako wynik zmian organizmu.
Modelowanie - uczenie się społeczne. Teoria społecznego uczenia Bandura. Przez to, że oglądamy jak zachowują się inni, naśladowanie, przyjmowanie intencji.
- agresja jako efekt modelowania - Bandura
- eksperyment Bronfennbrennera - gwałtownie rośnie agresja, gdy oglądamy przez coś z agresji, np. bójki na noże.
- eksperyment Leonarda Erona i Rovela Hausmana - im więcej ktoś ogląda scen agresywnych w wieku 10 lat, to tym bardziej jest agresywny w wieku 30 lat.
- zabawki militarne (efekt broni) i modelowanie sam widok przedmiotu związanego z agresją powodują większą skłonność do agresji.
Uczenie się przez instrukcje
- słowne - opis słowny
- czytanie np. książka kucharska - można nauczyć kogoś tańczyć nie umiejąc tańczyć, pod warunkiem, że instrukcja jest jasna i przejrzysta i oczywista
- instrukcja przez rysunki
- instrukcja przez obraz
Uczenie się asocjacyjne
Eksperymenty Wojtaszka
- warunkowanie klasyczne
- warunkowanie sprawcze
Warunkowanie klasyczne - Pawłowskie. Jak bodziec wywołuje reakcje bez żadnego uczenia się. Reakcji orientacyjna - sprawdzały się co się dzieje, gdy zobaczy światło lub usłyszy dzwonek
I później gdy pojawia się kilka razy dzwonek, a później pojawia się bodźca, którego nie uczymy to później już reagujemy na bodziec- dzwonek.
Pokarm - wydzielanie śliny
Dzwonek - brak śliny odruch orientacyjny
Dzwonek a następnie pokarm - wydzielanie śliny
Dzwonek bez pokarmu - wydzielanie śliny
Trzeba spełnić jeden warunek by nastąpił inny warunek.
SB→ RB S - bodziec
SO→ RO R- reakcja
SO + SB → RB B - bezwarunkowy
SO (SW) → RW O - obojętny
W - warunkowy
4 prawa Pawłowa
1. prawo wzmocnienia - odruch warunkowy zyskuje na sile w skutek występowania w bliskim czasowym związków z odruchem bezwarunkowym. 0,5 optymalna odległość między bodźcami
2. prawo wygaszenia - jeżeli wywołuje się odruch warunkowy i nie następuje po nim bodziec bezwarunkowy to odruch warunkowy powoli słabnie lub przestaje działać.
3. prawo generalizacji - odruch warunkowy powstaje w odpowiedzi nie tylko na bodziec warunkowy, ale także na bodźce do niego podobne.
4. prawo różnicowania - w miarę powtarzania związków między bodźcem warunkowym i bodźcem bezwarunkowym reakcja warunkowa powstaje tylko na określony bodziec warunkowy
Warunkowanie sprawcze - Skinnera lub instrumentalne
- rola popędu - głód pragnienie
- aktywność nieunikniona
- zachowania skuteczne
- redukcja popędu - ulega wzmocnieniu i zwiększa prawdopodobieństwo wykonania tego ponownie
- wzmocnienie pozytywne i negatywne
- kara - wzmocnienie negatywne
- gdy dotyczy pierwszego przejawu zachowania z życiu
- gdy dotyczy każdego tego samego zachowania w życiu
- wtedy i tylko wtedy będzie miało skuteczność
Dążenie i unikanie
Popęd reakcja skutek
Głód wdrapywanie się brak
Bieganie po klatce brak
Naciśnięcie dźwigni pokarm
Głód naciśnięcie dźwigni pokarm
Uczenie o zmianie warunków (fiksacja funkcjonalna). Jeśli warunki się zmieniają, to funkcja uczenia się będzie bezsensu. Ma ona zastosowanie tylko w stałych warunkach.
Uczenie się utajone
Uczenie się map poznawczych - dotyczy związków między reakcja a konsekwencjami - uczenie się instrumentalne
Uczenie się przez wzgląd - Wolfgang Kohler i Harry Harlow.
Uczenie się przez odkrycie
- uczenie się przez odkrywanie związków
- faza prób
- faza zastoju i pozornego zniechęcenia
- faza odkrycia
Podsumowanie
- istnieje kilka niezależnych dróg uczenia się
- uczenie się społeczne - efektywny i ekonomiczny
- uczenie się przez instrukcje - za pomocą środków, jeden przekazuje drugiemu, opanowuje czynność
- kojarzenie bodźców - klasyczne
- instrumentalne, sprawcze związki między czynnościami i konsekwencjami
- w większości przypadków proces uczenia się jest odwracalny - wyjątkiem jest uczenie się lęku
- proces uczenia się jest u człowieka i u zwierząt podobny, tempo uczenia się u człowieka jest szybsze.
WYKŁAD - PODPORZĄDKOWANIE I PRZEKAZYWANIE
INFORMACJI JĘZYK I KOMUNIKACJA
Różnorodność języków
- od 3-6 tysięcy języków
- nie ma reguły - jeden naród jeden język
- Nigeria - 80 języków równorzędnych (przeciętny Nigerczyk 7-8 języków.)
Języki między narodowe - zmiany w czasie historycznym
- oraneński
- łacina
- anielski
- następny będzie chiński
Głębokie podobieństwo języków - gramatyka
Ograniczona przekładność języków
Centryzm językowy - niemi nie znają języka
Biologia języka
- czy język jest fenomenem specyficznie ludzkim?
Nie mrówki, pszczoły
Walenie, delfiny
Małpy
Ewa Hoffman - „Zagubienie w przekładzie”
Mieszkańcy całej ziemi mieli jedną mowę, czyli jednakowe słowa (…) rzekli: „chodźcie zbudujemy sobie miasto i wieżę, której wierzchołek będzie sięgał nieba i w ten sposób uczynimy drogowskaz” - Tora
Prawda - komunikacja i porozumiewanie się jest bardzo ważne dla sukcesu.
Język jako system (Kurcz 1987)
- język jest systemem - wszystkie elementy są nawzajem uzależnione od siebie.
- język jest systemem abstrakcyjnym - wyodrębnia cechy ogólne lub istotne
- język jest systemem społecznym - jest produktem i składnikiem świadomości społecznej
- język jest systemem znaków - znaki reprezentującymi rzeczy, zdarzenia itd.
- język jest systemem reguł
Stefan powitał na dworcu Mariolę z kwiatami. Kto z nich miał kwiaty?
Palenie kobiet w ciąży deformuje palce dzieci.
Cechy języka
- bezbarwne - zielone myśli śpią wściekle
- bezbarwnie śpią zielone wściekłe myśli
- trawa faluje na wietrze
- rolnik pracuje na roli
- Stefan bardzo lubi wakać
- Stefan wczoraj wakał
- Wakanie musi być przyjemne
- kreatywność - możliwość wytworzenia nieskończenie wielu zdań
- wytworzone zdania mogą być poprawne gramatycznie i zarazem bezsensowne
- wytworzone zdania mogą być nie poprawne ale sensowne
- brak konieczności związku z rzeczywistością, a więc nie obowiązuje reguła prawdy i fałszu jako kryterium poprawności
- zdolność pełnej wymiany - co się rozumie można powiedzieć i odwrotnie
- arbitralność i specjalizacja
Funkcje języka
- reprezentacyjna
- Klasyfikacja
- Różnice kulturowe
- podobieństwa rodzinne (bracia Smith)
- eksperyment Eleonor Rosh - pytania idiotyczne
- co bardziej jest ptakiem - wróbel i bocian?
- co bardziej jest nauką - fizyka i historia?
- kto bardziej jest mężczyzną - pilot czy duchowny?
Funkcje komunikacyjne
- różnorodność - klasyfikacji komunikatów
Searle
- twierdzenie - to jest zielone
- dyrektywy - podaj sól
- zobowiązania - zadzwoń w sobotę
- ekspresja - łe tam
- deklaracja
Nofsinger
- obietnice
- groźba
-życzenia
- oferta
- rozkaz
- komplement
- powitanie
Wypowiedź :
oznajmujące
- opisy - sprawności
- oceny - cnoty i wady
2. pseudooznajmujące
- intencja manipulacyjna z droga wycofania się destruktywne
3. sterujące
- życzenia
- rozkazy
Maksymy efektywnej komunikacji - Gricea
- maksyma ilości - uczyń swój wkład na tyle informacyjny, na ile wymaga tego aktualny stan dyskursu (mów tyle ile musisz nie więcej).
- maksyma jakości - mów o tym na co masz dowody i o czego prawdziwości jesteś przekonany (nie kłam).
- maksyma odpowiedzialności - mów na temat
- maksyma sposoby i unikaj dwuznaczności unikaj niejasności - bądź logiczny
Sprawcza funkcja języka
- modlitwa ( zmiłuj się nad nami)
- tekst czy rym
- różnice
- Matry
- zaklęcia (niech cię szlag trafi)
- klątwy ( pewnego dnia)
Wrodzona kompetencja językowa
- wszystkie grupy ludzkie, etniczne, kulturowe, używają języka dźwiękowego
- uniwersalność języka i powszechności
- podobna struktura języka - powszechnie podzielana gramatyka
- brak jest dany na ewolucji, języka jako struktury abstrakcyjnej
- rozwój mowy i języka jest stadialny i tak samo u wszystkich i wszędzie
- każdy dysponuje potencjalnym zdolności do nauczenia się każdego języka
- głębokie struktury i gramatyka generatywna
WYKŁAD - EMOCJE
Procesy emocjonalne
Ekspresja emocjonalna - badania Piderita
Ekspresja strachu, lęk - emocje najczęściej rozpoznawane
Badania H. Schlosberga - zdjęcie twarzy. Ludzie błędnie rozpoznawali u ludzi emocje - mimika twarzy
Badania H. Schlosberga - wpływ sugestii. Duży jest wpływ sugestii.
Emocje podstawowe Ekman :
- szczęście
- smutek
- gniew
- strach
- obrzydzenie
- zaskoczenie
Częstsze rozpoznawanie ekspresji negatywnych niż pozytywnych.
Emocje podstawowe - Phillip I- Laird, K. Qttley
- szczęście
- smutek
- gniew
- strach
-obrzydzenie
Krytyka A. Wierzbickiej
- „gniew” nie występuje we wszystkich kulturach
- wiele rodzajów „smutków” a w tłumaczenia z języka angielskiego jest jedno sadness
Interpretacja pozytywna - ludzie przeżywają ekspresje pozytywną. Wynika to z kilku cech np. duże czoło, mała szczęka, duże oczy, mały nos
Nie koniecznie tak oni to przeżywają ale nam tak się wydaje.
Rola twarzy w rozpoznawaniu emocji.
Automatyzm uśmiechu wywołuje reakcje uśmiechu.
Ekspresyjna rola źrenic - duża rola oczu, źrenice szerokie - emocje pozytywne
Wąskie małe - emocje negatywne
Twarz u fotografa - zmniejszenie źrenic złość; uśmiech - usta; niezgodność połówek twarzy.
Emocje udawane - ( P. Ekman) zdjęcia swoich twarzy, a emocje na nich są udawane.
Rola gestykulacji:
Rola kontekstu w rozpoznawaniu emocji
Słowna ekspresja emocjonalna
- kocham cię
- nienawidzę cię
Czas a emocje - znak emocji dotyczących zdarzeń przeszłych.
Czas zmienia nasze emocje - wojsko …. Było fajnie ( brud, głód, smród).
Przeszłe emocje - emocje pozytywne
Marzenia senne - emocje negatywne
Z czasem przybywa nam emocji pozytywnych, a ubywa negatywnych.
Kontrola nad emocjami ; eksperyment Larida
- badani oglądali film i trzymali ołówek
- między wargami - dostrzegał emocje negatywne
- między zębami - dostrzegał emocje pozytywne
- mięśniowa - eksperyment Zajonca nad dobry nastrój
Zły nastrój
Krytyka działa na zasadzie pobudzenia mięsni twarzy policzki - śmiech
Broda - złość
Badania nad pozycją ciała : skurczona nastrój negatywny
Otwarta, relaksująca - nastrój pozytywny
Eksperyment Shiffa : ściskanie piłeczki praworęczny - ściska prawą ręką
Leworęczny - ściska lewą ręką.
Poznawcza
- poszukiwanie informacji - rozumienie zjawiska, oswajanie się z nim,
np. odcięcie głowy żabie po raz pierwszy, a oswojenie się z emocjami przy następnym razie.
Np. jak się wie co to jest szpinak to się go bardziej lubi.
- nadawanie nowego sensu informacji
- odcinanie dostępu informacji
- np. rodzice a zmiana zachowanie dziecka. Nie czują, że pali trawkę.
- społeczne reguły okazywania
- np. uspokój się, po co się denerwujesz? Dasz sobie radę.
Depresje - by ją wyleczyć doprowadza się do furii, złości.
Wpływa nastroju pozytywnego na działanie:
- tacy ludzie są bardziej pro społeczni, dają większe datki.
- gotowość na rzecz innych o ile koszty nie są zbyt wysokie
- pomaganie bezdomnemu o ile nie krwawi, ponieważ mogą się zarazić
- ograniczone zachowanie agresywne
- bardziej empatyczni, koncentrują uwagę na innych
- sprawniejsze generowanie pomysłów
- wyszukiwanie wiadomości pozytywnych a unikanie negatywnych
Wpływa nastroju negatywnego na działanie
- dotyczy funkcjonowania umysłu a nie ludzi
- są bardziej realistyczni, liczenie się z otrzymaną informacją
- wnikliwe przetwarzanie informacji
- przypominanie sobie porażek, ukierunkowanie pamięci na wspomnienia negatywne
- pesymizm poznawczy - świat jest i będzie beznadziejny
- ludzie smutni są mądrzejsi i lepiej myślą
Strategia poprawiania nastroju :
- trzeba coś robić- trzeba się w coś angażować by mieć zajęte ręce.
- spotkanie z ludźmi - rozmowy nad ranem
- jedzenie (słodyczy) - odnawianie zasobów energetycznych, glukoza do krwi i mózgu
- zakupy - zakupy drobiazgów niekoniecznie użytecznych
- modlitwa
- dieta- poprawia nastrój wynikający z małej satysfakcji i
- seks -
- sen krótki
- alkohol
Różnice płciowe w poprawianiu sobie nastroju
- praca, spanie, alkohol - mężczyźni
- spotkanie, dieta, jedzenie, seks - kobiety
Strategie pogarszania nastroju
- poszukiwanie negatywnych informacji np. opowiadanie sobie negatywnych wspomnieć, przeżyć życiowych
- smutne opowieści - nekrologi
- zmuszenie się do nie lubianych czynności np. myśli o tłustych garach
- przypominanie sobie porażek życiowych, np. co im nie wyszło
- opowiadanie snów
Nastrój:
- wyuczona bezradność
- utrata kontroli nad działaniem
- wyczerpanie poznawcze
- deficyt afektywny - brak emocji pozytywnych
- deficyt motywacyjny - bierni, apatyczni, nie mający chęci
- deficyt poznawczy - utrata części umysłu (kontroli) ogłupienie
Narzekanie
- pełni funkcje tożsamościową, podtrzymywanie negatywnego nastroju
- 100 dni nastroju - mówili, że czują się gorzej
- krzywda - przez kogo jesteś skrzywdzony przez tych co mają więcej.
Dobrostan
- składowe i globalne
- badania własne nad rzeczami, które dają szczęście
Nic nie robić mieć wolny czas 46 osób
Hedonizm seks, flirtowanie 33 osób
Jeść smacznie, słodycze 12 osób
Inteligencja emocjonalna
Komunikowanie uczuć kontrolowanie uczuć
(pokusy)
Empatia rozróżnienie uczuć
Aleksytymia:
- niezdolność do identyfikowania własnych uczuć (emocji)
- nie potrafi nazwać, scharakteryzować,
- niezdolność do odróżnienia pobudzenia fizjologicznego od emocjonalnego
- ubóstwo wyobraźni
- koncentracja uwagi na konkretnych aspektach, istoty rzeczy np. widzie, że płacze ale nie wie co z tym się robi.
Stres psychologiczny i wyczerpanie;
- życie codzienne
- przypowieść rosyjska o żabach - jest zawsze wyjście i trzeba walczyć
- myszy którym pokazywano kota miały choroby nowotworowe - nowotwór skorelowany ze stresem
- badanie fadynego nad stresem u pawianów
Utrata inteligencji w obecności silnego fizycznie dominanta
Głupiał na zawołanie, nauczyciel za plecami, podczas kartkówki
- pojawienie się obcych w stadzie - obciążenie emocjonalne - doprowadza do śmierci.
Sytuacja normalna vs sytuacja trudna. Wyznaczniki sytuacji normalności i trudności.
- zaakcentowanie wymagania
- warunki możliwości ( warunki, hałas, brak czasu, brak rozwiązania0
- czynności
- zróżnicowanie dementów - dopasowanie - sytuacje normalne
- niezrównoważeni, niedopasowanie - sytuacje trudne
Typy sytuacji trudnych:
- zagrożenie wartości - naruszenie cenionej wartości, szkoda lub strata ofiary, katastrofy i kataklizmy
- przeciążenie - kolekcjoner ciszy
- zakłócanie, przeszkody - tworzenie się frustracji
- deprywacja - długotrwała niemożliwość zaspokojenia potrzeb - bezrobocie
- konflikt - szczególne
Źródła stresu - uciążliwości
- domowe - posiłki, zakupy, sprzątanie - monotonia cykliczna
- zdrowotne - choroba, skutki leków ubocznych
- czasowe - nadmiar zadań i zobowiązań
- życia psychicznego - samotność i nieśmiałość
- środowiskowe - hałas, ruch, przestępczość
- finansowe - kredyt, raty, długi
- praca - niezadowolenie, konflikty
- bardzo ważne efekty kumulacji
Zmiany życia - R.H. Rahe
Obciążenie emocjonalne przekłada się na zdrowie. Najczęściej somatyczne konsekwencje stresu.
Skóra - trądzik, alergia
Krążenie - nadciśnienie migreny
STRES sen i nastrój - bezsenność
Pokarmowe
Stres a zdrowie (niemieccy menagerowie)
- stres nowotwór
- zawał serca
- stres a zdrowie
- stres a pocieszanie się - słodycze alkohol, tytoń
- pogłębienie konsekwencji - destruktywne efekty pocieszania się
Dynamika reakcji na stres
Zanim człowiek umrze to się mobilizuje, walczy.
Koncepcja I. Reykowskiego
Szukanie ratunku wyżej.
Irracjonalne przekonania jako źródło stresu koncepcja A. Ellisa
Stres długotrwały A. Perski
Czy w ciągu ostatniego roku doświadczyłeś, jeśli tak to uważaj.
Wypalenie, jako wyczerpanie zasobów:
- przedszkolaki biją dzieci
- pielęgniarki znęcają się nad pacjentami
- domy opieki i hospicja jako źródła trwogi - zamiast opiekować się znęcają się nad ludźmi. - lekarze pierwszej pomocy
- okrucieństwo strażników i wychowawców więziennych
- pokoje nauczycielskie
Koncepcja Heleny Sęk:
przesłanka 1 - wysoka motywacja entuzjazm - szybko dochodzi do wyczerpania
przesłanka 2 - utrata motywacji wewnętrznej
przesłanka 3 - irracjonalne przekonania -że trzeba być dobrym dla wszystkich
- trzeba być zawsze aktywny
- trzeba zasłużyć na miłość - jeśli mnie nie kochają to ja nie potrafię kochać
- trzeba być zawsze kompetentnym
- trzeba silnie identyfikować się z problemami innych ludzi
Koncepcja K. Masiach
Atak
Ucieczka
Wypalenie
Cynizm, apatia
Nieludzki stosunek do innych
Zmęczenie i wyczerpanie
Nadmierne obciążenie
WYKŁAD
Pojmowanie emocji - Niko Frijda
Źródło emocji - interesy, które realizujemy
Emocja jest wynikiem oceny (swojej lub nie swojej) jakiegoś faktu lub zdarzeni, jego wpływającego na interes podmiotu.
Emocja pozytywna - gdy zdarzenie jest oceniane jako zgodne z interesem
Emocja negatywna - gdy zdarzenie jest oceniane negatywnie
Funkcja emocji polega na uruchomieniu gotowości do realizacji programu działania.
Emocja hierarchuje działanie w skali priorytetów lub pilności.
Różne emocje uruchamiają różne programy działania.
Cechy emocji Wg. I. Reykowskiego
Możemy scharakteryzować każdy proces emocjonalny.
Znaku ( dodatni lub ujemny) - zależy od zgodności z interesem podmiotu
Decyduje o zbliżaniu się lub unikaniu.
Intensywność od stanu neutralnego do stanu pobudzenia
Decyduje o intensywności dążenia i unikania, ale nie o skuteczności tych reakcji.
Kumulacyjny charakter intensywności - wolny przyrost i wyładowanie.
Treść - modalność emocji, strach, gniew, radość
Wyznaczana w znacznym stopniu.
Problem uczuć
Potoczne koncepcje emocji?
Uczucia
- są ukierunkowane - adres - zawsze mają obiekt
- są werbalizowane
- są względnie trwałe
- wyznaczają orientacje behawioralną : od lub do
- wyznaczają gotowość do działania
Teoria W. Jamesa i Lange (koniec XIX):
Zdarzenie źródło bodźców
Pobudzenie i zmiany fizjologiczne
Emocja
Interpretacja zmian fizjologicznych
Proces emocjonalny emocja
Teoria W. Cannona i P. Bandura
Pobudzenie fizjologiczne przez trzewia (konsekwencja emocji
Zdarzenie
Przez mózg emocje
Emocja przebiegają szybciej niż pobudzenie fizjologiczne
Teoria M. Arnold oraz S. Schachtera
Życie emocjonalne zdeterminowane przez, życie, doświadczenie
Zdarzenie bodziec jako źródło
Pobudzenie i zmiany fizjologiczne
Interpretacja z uwzględnieniem kontekstu (doświadczenia ) emocje
Eksperyment Schachtera i Singera
Zastrzyk epinefryny
Informacja o zastrzyku epinefryny albo witamin
Klaun bądź buntownik a reakcja badanych
- ci którzy dostali epinefryny 12,8
- Ci którzy dostali witaminy 18,3
Teoria I. Ledux - procesy rodzą się przez 2 zdarzenia
2 równorzędne procesy
Reakcja mózgu i zmiany fizjologiczne
Zdarzenie emocje
Wspomnienia z interpretacją
Teoria B. Weinera i R. Lazarusa (mniej ważna)
Mieszanie do emocji fizjologii jest zbędne. Zdarzenia pociągają bodźce są lokowane w kontekście, interpretacja.
Relacja a zdarzenie
Zdarzenie
Interpretacja z uwzględnieniem kontekstu
Emocje
Emocje jako następstwo oceny poznawczych
- szczęście - zdarzenie oceniane jako sukces
- nadzieja - zdarzenie jako zapowiedź sukcesu, pod pewnymi warunkami
- smutek - zdarzenie oceniana jako wykluczające sukces
- złość - zdarzenie oceniane jako niekorzystne i spowodowanie działania.
Koncepcja Weinera : interpretacja przyczyn
Przyczyny - stabilne i zmienne
- podatne na kontrole
- gniew - negatywne doświadczenia zawinione (powstają pod kontrolą) przez innych ludzi.(przyczyna zewnętrzna i kontrowana).
- poczucie winy - sami robimy coś złego i mamy poczucie winy
- litość - ktoś inny znalazł się w negatywnym położeniu z przyczyn zewnętrznych bez własnej winny
- duma - pozytywne doświadczenie przypisane do Ja.
Motywacja
Klasy procesów motywacyjnych:
- Procesy odpowiedzialne za przejście ze stanu spoczynku do stanu aktywności.
- Procesy odpowiedzialne za zmianę kierunku aktywności, (nowy cel).
- Procesy odpowiedzialne za podtrzymywanie aktywności długoterminowej i powtarzalności.
- Procesy odpowiedzialna za przerwanie działania przed osiągnięciem sukcesu
- Procesy odpowiedzialne za rozpoznanie sukcesu
Motywacja kompetencja R.W. White
- Wrodzone dążenie do efektywnej interakcji z otoczeniem
- Umiejętności zapewniające skuteczność
- przemieszczenie się
- operowanie przedmiotami - trening w rzucaniu
Kształtowanie się dyspozycji (kompetencji vs sprawcze
-udało się - tylko szczęście, przypadek
- zrobiłeś to - sprawcza -
Tentacja do przecenienia własnej skuteczności E. Langer - jest lepiej przeceniać swoją skuteczność.
Motywacja wymień źródła i wymiar swobody wyboru
- źródło zewnętrzne - koniecznie muszę, zagrożenie kariery, z wyboru (chce pokusa)
- źródło wewnętrzne - potrzeba - pragnienie
Początek aktywności
- motywacja typu „bo muszę”
- najczęściej motywacja zewnętrzna „bo lubię”
- Presja biologiczna - tlen, pokarm, sen
- Wymagania ze strony innych
- Role społeczne
- Okoliczności zewnętrzne - pogoda, kataklizm
- motywacja oparta na presji
- motywacja typu „chcę”
- potrzeby koncert
-aspirację, pragnienia
- powinność - moralne - opieka rodziców nad dzieckiem
- postanowienia, zobowiązania
- niezgodność poznawcze
Co nas zmusza
- nadzieja na usunięcie dyskomfortu czy zredukowanie przykrości
- wielkość nacisku zewnętrznego - zagrożenie kary
- nieodpartość nacisku i nieusuwalność nacisku. Np. kolejka Ne można się wycofać.
- uległe zachowanie innych ludzi w takiej sytuacji
- wielkość gratyfikacji oczekiwanej po ustaniu konieczność.
Czego chcemy?
- tego co jest ważne - subiektywnie dla nas
- to co jest moje (wszystkie dzieci są ważne, ale moje ważniejsze od jego
- to co jest dostępne
- to co jest deficytowe - unikalne, ale możliwe do uzyskania
- to co powszechnie pożądane - upragnione
Początek aktywności
- niejasne zróżnicowanie między „muszę” a „chcę”
- socjalizacja jako uwewnętrznienie „muszę” - problem zniewolenia
- zobowiązanie jako uzewnętrznienie „chcę”
- problem pokus i zagrożeń - pokusy mogą być skuteczne w wymuszaniu
- skuteczne techniki wpływy społecznego
- psychologia środowiska - ukryte sterowanie zachowaniem (schody pod skrzyżowaniem)
- wzajemne zależności między motywacją zewnętrzną a wewnętrzną
- szkoła zabija motywacje wewnętrzne. Dostawanie ocen, a nie pochwał, że coś się nauczyło
Wewnętrzne motywacje deficytu : potrzeby
Potrzeba deficyt rzeczy
niezbędnych do życia
popęd impuls zaspokojenia
nagroda usunięcie deficytu
wew. wzrostu: pragnienia, aspiracje
pragnienie wyobrażenie
stanu korzystnego
intencja osiągnięcia celu
nagroda zaspokojenie pragnienia
Początek aktywności
- teoria : uruchomienia zachowania - podejście klasyczne (Atkinson).
- wartość celu
- prawdopodobieństwo subiektywne osiągnięcia sukcesu
- wartość iloczynowa
2 wyznaczniki motywacji
- średnie prawdopodobieństwo - najwyższa motywacja
Początek aktywności
- niejasna sprawa - prawdopodobieństwo subiektywne
- co jest kryterium oceny? Kwestia myślenia życzeniowego
- kwestia lęku przed niepowodzeniem
- wymiar optymizmu - pesymizmu
- wpływ osobisty
- wpływ pozaosobisty
Wyznaczniki subiektywnego prawdopodobieństwa sukcesu
Prawdopodobieństwo sukcesu
Wkład osobisty inne czynniki
Wysiłek los
Zdolność działanie innych
Doświadczenie zadania
Jeśli wszystko zależy od nas to prawdopodobieństwo jest duże.
Koncepcja alternatywna P. Pintricha i E. Degroot:
- komponent wartości celu
- komponent możliwości - w jakim stopniu ja jestem w stanie to zrobić
- komponent efektywny - intensywność i znak emocji jakie wzbudza wynik i działanie.
Działa to liniowo
Założenie o liniowej funkcji
Założenie o niezależności czynników
Lepsze zaplecze empiryczne
Podtrzymywanie aktywności :
- działanie długotrwałe
- działanie wieloetapowe
- brak bezpośrednich wzmocnień - na końcu nagroda
Przykłady
- ojciec E. Redliński
- ekspedientka, listonosz, roznoszenie ulotek
Podtrzymywanie aktywności - wytrwałość
- kontrolowanie, odnawianie zasobów
- Eksperyment Baumeister
- pokusy i przeszkody
- informacje zwrotne
- orientacje wykonaniowe
- lęk przed sukcesem
Techniki podtrzymywania : organizacja zdarzeń
- segmentacja
Zadania wspólne : efekt Rimgelmanna i efekt Kohlera ( 2 warunki - działanie proste,
- mechanizm rywalizacji
Symulacje mentalne: czas w sekundach
- człowiek wyobraża sobie, że coś robi (wyobrażenie sobie, że coś robię - trwa dużej
- wyobrażenie sobie, że ma się pewne cechy wpływa na długość
- wyobrażenie pomaga
Zaniechania działania przez osiągnięciem wyniku:
- wyczerpanie zasobów
- niskie szanse na sukces, spadek szans
- brak wystarczających gratyfikacji
- alternatywne wartości - inny nowy cel
- utrata wpływu na zdarzenia - wymknięcie się z pod kontroli
- lęk przed niepowodzeniem i samoutrudnianie
- lęk przed sukcesem
Zakończenie aktywności
- zgodność ze standardami
- ocena ze strony innych - egzaminator mówi, że już zdałeś, koniec
- zewnętrzne informacje o wyniku
- Gestalt ( o końcu decyduje struktura)
- irytacja i nasycenie
- nuda i znudzenie
Motywacja zadaniowa
3 etapy każdego działania
- preparacyjny - skonstruowanie celu, zorganizowanie pomocy, organizacja środków
- realizacyjny - wykonanie, szukanie drogi do celu
- ewolucyjny - sprawdzenie zgodności wyniku, osiągniętego a wynikiem oczekiwanym
Etapy preparacyjne - 3 perspektywy opisu działania
- ukierunkowanie - zamiar cel
- intensywność - tempo, energia, wysiłek
- ustrukturowane - z czego ma wynikać, porządek czasowy
Cele
Poznawcze reprezentacja (np. wyobrażenia) stanu, jaki ma być osiągnięty, której przypisane są:
- zamiar (intencja, przymus) osiągnięcia
- osobisty wpływ na jego realizacje - na przebieg i wynik
- pozytywne emocje związane z działaniem i wynikiem
Reprezentacja celu może być w różnym stopniu wyrazista i psychicznie dostępna (wiem jasno vs nie wiem czego chce)
- zamiar może być silniejszy lub słabszy
- wpływ osobisty może być zróżnicowany, może zmieniać się w trakcie działania, ale musi być pozytywny
- pozytywne emocje mogą towarzyszyć działaniu lub tylko wynikowi
Geneza celów
- działających potrzeb
- uczenie się, modelowanie - niektóre rzeczy staja się godne pożądania, uzależnienie
- doświadczenie rozbieżność ze standarem stanów pożądanych
- normy społeczne - co należy robić ( studia - presja )
- pełnione role społeczne, dziedziczenie społeczne (tato jest adwokatem i ja też)
Projekty osobiste B. Litllea:
Wymiar oceny zamiarów.
Im więcej znaczy tym większe prawdopodobieństwo zaangażowania
- ile to dla ciebie znaczy?
- jak jest trudne?
- czy bliscy o tym wiedzą?
- do jakiego stopnie projekt pozostaje pod twoją kontrolą?
- jak wielka jest twoja odpowiedzialność za realizacje projektu?
- czy masz wystarczająco dużo czasu, aby go wykonać?
- jak bardzo prawdopodobne jest osiągnięcie wyniku?
- czy aktywność jest twoim znakiem firmowym? W jaki stopniu wyraża ciebie samego?
- czy ważny jest dla innych ludzi?
- jak bardzo zgodne jest z twoimi przekonaniami i wartościami?
- jak bardzo jesteś zaangażowany w realizacje planu?
- czy i jak bardzo projekt stanowi wyzwanie dla ciebie?
- jak bardzo jesteś pochłonięty realizacją?
- jak inny wspierają ciebie?
- czy jesteś kompetentny?
- jakie emocje wywołuje to w tobie?
Funkcje spełnianie przez cele:
- behawioralne - nadawanie zachowania określonym kierunku
- emocjonalne - zapewnienie kryterium wartościowania osiągnięć, a w konsekwencji poczucie dumy lub rozczarowanie, radość lub smutek
- orientacyjna - dostarczanie informacji
- kulturowa - dostarczanie okazji do uczestnictwa we wspólnym działaniu, doświadczenie transmisji kulturowej, świadomość poprzedników i kontynuowanie
- egotystyczne - dostarczenie przesłanek do budowania obrazu własnej osoby, kształtowanie poczucia własnej wartości
- porządkująca i sensotwórcza - sprzyjanie porządkowi w ludzkim działaniu i życiu.
Różne klasyfikacje zadań
- wymiar realności - realne vs życzeniowe, pragniemy coś osiągnąć
- wymiar lokalizacji źródła - własne vs narzucone
- wymiar wyrazistości - z pełnymi informacjami o wyniku
- wymiar wpływu osobistego - losowe vs sprawcze
- wymiar dystansu - zadania bliskie vs dalekie
- wymiar znaczenia - wyzwanie, sukces
- wymiar treści - materialne ogólność konkretne vs ogólne
- wymiar finalności - finalne vs otwarte w perspektywie czasowej
Plan działania - przepisy
- wiele czynności nie wymaga planowania np. mycie zębów
- odruchowe
- okazjonalne
- rutynowe
Typy planów Łukaszewski, Gollwitzer
- plany niekompetentne (zrób to a potem się zobaczy) vs kompetentne (najpierw to a potem tamto)
- plany - proste - linearny najpierw to a potem to
- złożone - dendrytowy - najpierw to a potem zależy od tego
- plany - specyficzne - jedna rzecz - opalić się, zrobić szarlotkę
- niespecyficzne - wywar na zupę - pomidorowa, ogórkowa
- plany - sztywne - nie dopuszczają następstw algorytm pilota rajdowego
- elastyczne - uzależnienie przebiegu działania od warunków
- plany - zamknięte - cel finalny, niezastępowalny
- otwarte - brak celu finalnego, cele zastępcze, pojeździć po europie
- plany - samospełniające się - urosnąć
- sprawcze - nauczyć się hiszpańskiego
Rola informacji zwrotnej :
- szczególnie ważna w zdarzeniach o niepełnej informacji na temat wyniku
- funkcja orientacyjna - zakomunikowanie tym co jest osiągnięte a co miało być
- funkcja sterująca
- funkcja motywująca - mobilizująca (demonizująca)
Informacja zwrotna
Duża różnorodność mało różnorodność
Utrata motywacji jeśli duży błąd wzrost manipulacji
Przerwanie działania kontynuacja
Niewielka porażka - motywacja
Sukces mały- mobilizuje - środkowa
Sterująca
Informacja zwrotna
Pozytywna negatywna
Wysoka niska wysoka niska
Zaniechanie drobna korekta korekta duża korekta
WYKŁAD RÓŻNICE INDYWIDUALNE TEMPERAMENT
Energetyczne energia człowieka - temperament
Różnice indywidualne
- różnice warunkowane kulturowo - realizacja wyników badań Norris - czarne kobiety. ( czarne kobiety lepiej sobie radzą w kataklizmach, w warunkach zagrożenia, nie dotyczy to mężczyzn.
- różnice środowiskowe - Eskimosi na Grenlandii podczas II wojny światowej. Niesamowita pamięć. Bo mało liczby sygnałów informacyjnych. By sobie poradzić muszą pamiętać szczegóły. Adaptacja do wymagań środowiska
Zapotrzebowanie a stymulacje w wielkich miastach i na wsi? Zapotrzebowanie na bodźce - jak poziom pobudzenia jest optymalny.
- różnice warunkowane biologicznie - płeć - człowiek wysoki ma dłuższy czas reakcji bo ma dłuższe drogi nerwowe.
Różnice indywidualne mają drugo rzędne znaczenie, nie mogą być rozpatrywane w izolacji od wymagań w których się znajdują.
Podstawowe założenie psychologii różnic indywidualnych
Ludzie różnią się od siebie ze względu na określone cechy. (klasyfikacja wielodzielna, rozkład normalny.)
Wielodzielna klasyfikacja - porządkowanie na kilka kryteriów
- wzrost - waga
- szczupły - wysoki
- wysoki - niski
Różnice między ludźmi są największy przy skrajnych wartościach rozkładu normalnego.
Różnice uwypuklają się na krańcach normalnych.
W obrębie danej cechy jednostki charakteryzuje stałość.
Rzadko ujawniają się w sytuacji normalnych.
Stałość zachowania na przykładzie agresji. (badania agresja a czas).
Uwarunkowania dyspozycyjne oraz biologiczne
Hipokrates - koncepcja (IV w p.n.e.).
- Cztery żywioły : ogień, ziemia, powietrze, woda - produkcja jakości
- cztery jakości - ciepło, zimno, sucho, wilgoć
- cztery soki : krew, flegma, żółć - człowiek zdrowy lub chory
- udział soków zależy od pory roku - zima - flegma
- wiosna - krew
- lato - żółć
- jesień - czarna żółć
Soki są powiązane z organami - krew - serce
- flegma - głowa
- żółć - wątroba
- żółć czarna - śledziona
Galen - koncepcja
Temperament jako efekt dominacji poszczególnych soków
- sanqwik - krew - usposobienie żywe, zmienne
- choleryk - żółć- wybuchowy, szybko uspokajający się
- melancholik - czarna żółć - łagodny, smutny
- flegmatyk - flegma - powolny, brak ekspresji
Obserwacja dość trafna, koncepcja spekulatywna, są tacy ludzie, ale mało wartościowa bo soki.
W. Wundli temperament jako efekt siły i zmienności emocji
Emocje silne
Szybkie choleryk melancholik wolne
Zmiany zmiany
Emocje sanqwik flegmatyk emocje
Emocje słabe
I. Pawłow - koncepcja
3. kryteria
- siła pobudzenia - odporność na działania bodźców silnych i długotrwałych
- równowaga procesów pobudzenia i hamowania
- ruchliwość procesów nerwowych plastyczne reakcje na zmienne warunki.
Powinno być 8 typów układu nerwowego. ( a wyszło 4)
Typy układu nerwowego
Słaby- melancholik silny
Zrównoważony niezrównoważony
Ruchliwy powolny choleryk
Sanqwik flegmatyk
Ernest ……… - koncepcja
- potoczne przekonanie o cechach charakteru z wyglądem
- wygląd skorelowany z rodzajem zaburzenia
Regulacyjna teoria temperamentu J. Strelau: ( 6 cech)
- - czasowa charakterystyka, zdolność do nadążania za zmianami otoczenia
- - tendencja do kontynuowania zachowania pomimo zaniknięcia bodźca, które ją wywołało
- wrażliwość na słabe bodźce - sensoryczna zdolność regulowania na słabe bodźce
- reaktywność emocjonalna - duża wrażliwość i mało odporny na działanie bodźców
- wytrzymałość - zdolność adekwatnego działania na silny bodziec
- aktywność - tendencja do poszukiwania, podejmowania aktywności
Temperament jako moderator stresu:
Wysoka aktywność stres
Niska aktywność stres
Słaba stymulacja silna stymulacja silny bodziec
Koncepcja E- Ysenck- Pen
Koncepcja wielka 5 - czynników
Inteligencja
Na co dzień
- inteligencja jako wartość
- duma z bycia inteligentnym (dialogi uliczne, kawiarnia)
- brak inteligencji jako ukrywany defekt umysłu
- inteligencja jako przymiot podkreślający wartość ludzi i rzeczy
- proszek, puder, olej
- inteligencja jako element zasobów (socjobiologowie)
- tautologia
Proste pytania?
Inteligentni?
Różne sposoby myślenia o inteligencji :
- inteligencja jako potencjał (gdyby warunki rozwoju człowieka były optymalne - brak ograniczeń)
- inteligencja jako przejawianie ( do czego człowiek jest zdolny gdy optymalne są warunki jego funkcjonowania)
- inteligencja miarą sprawności zdaniowej (to co, przejawia się w danej sytuacji)
Trzy rodzaje inteligencji. D. O. Hebbo
Inteligencja R. Cattel
Inteligencja
Płynna skrystalizowana
Zdolność do opanowania dysponowanie wiedzą
Symboli- abstrakcja
Niezależna od wiąże się z wrastaniem w
Doświadczenia (rodzaju symboli kulturze
Odwoływanie się do wiedzy
Zdania mierzące inteligencji płynną wymagają wysiłku, a zadania mierzące inteligencje skrystalizowaną wymagają mniejszego wysiłku.
Sympozjum R. Stemberga - mieli określić co jest inteligencją:
R. Stemberga
- inteligencja to zdolność przystosowania się do okoliczności
- dostrzeganie abstrakcyjnych relacji między obiektem, zdarzeniem, stanami i rzeczami
- korzystanie z uprzednich doświadczeń
- skuteczna kontrola nad własnymi procesami poznawczymi.
- nie wystarczająca
Gottfoden
- bardzo ogólna zdolność
- planowanie
- rozwiązywanie problemów
- rozumienie złożonych kwestii
- szybkie uczenie się
Gustafson
Ogólna sprawność umożliwiająca zmaganie się z problemami nowymi lub złożonymi.
H. Gardmer: inteligencja wieloraka
- logiczno - matematyczna - liczenie,
- językowa
- przestrzenno - relacyjna
- motoryczna
- interpersonalna
- intrapersonalna
- muzyczna
Trójczynnikowa koncepcja R. Stemberga
- składnikowa - podstawowe procesy
- kodowanie, porównywanie informacji, generowanie, rozwiązywanie ( typowe szkolne umiejętności)
- doświadczenie
- umiejętności radzenie sobie w nowych sytuacjach - podstawa twórcza
- kontekst
- zaradność życiowa, inteligencja praktyczna
Stenrberg
Przejawy zdolności praktycznego rozwiązywania problemów:
- myślenie, sprawcze i logiczne
- rozpoznanie związku między ideami
- dostrzega wszystkie aspekty problemu
- ma otwarty umysł
- ze zrozumieniem reaguje na idee innych ludzi.
- chwyta istotę różnych sytuacji
- przejawienie zdolności werbalnych
- wyraża się jasno
Iloraz inteligencji ( II IQ)
- pomysł Sterma:
5 lat lecz 10 lat inteligencji
Wiek umysłowy / wiek chronologiczny * 100
Inteligencja jest pojęciem statystycznym
50% populacji 90- 100
95% 70- 130
5% 130
5% 70
99% 145
Cztery ukierunkowania we współczesnym badaniach nad wyznacznikiem inteligencji
- badania nad parametrami mózgu T. Bouchard
- dziedziczność inteligencji
Im bardziej spokrewnieni tym większa korelacja inteligencji
Czynniki genetyczny
- wielkość mózgu P. Rushton
- Azja, Europa, Afryka
- pojemność czaszki P. Vermon
- badania nad procesami poznawczymi
Inteligencja to szybkość
Efekt J. Flynna :
- Wzrost wskaźników inteligencji o 25 punktów wciągu 50 lat
- Skaza białkowa może mieć skutki na uszkodzenie mózgu
- Powszechna edukacji
- Nowa komputerowa cywilizacja
- Wzrost świadomości psychologicznej