zoologia kregowcow krew9

Przy uszkodzeniu tkanki mięśniowej gładkiej komórki mięśniowe odnawiają się tylko w niewielkim stopniu przez podział istniejących komórek lub poprzez przekształcanie się niezróżnicowanych komórek tkanki łącznej. Najczęściej jednak ubytek w tkance mięśniowej zostaje uzupełniony przez tkankę łączna, wytwarzającą w tym miejscu bliznę. W pewnych narządach, jak np. w ciężarnej macicy, powiększenie ogólnej masy błony mięśniowej dochodzi do skutku głównie przez przerost (hipertrofię) poszczególnych komórek mięśniowych.

2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana

Tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną dzieli się na: a) tkankę mięśniową szkieletową, b) tkankę mięśniową sercową.

Tkanka mięśniowa szkieletowa (ryc. 109)

Jest ona zbudowana z włókien mięśniowych, których, w odróżnieniu od tkanki mięśniowej gładkiej, nic można nazwać komórkami, ponieważ są to twory wielo-jądrzaste, o charakterze syneytium. Włókna mięśniowe mają kształt długich cylindrów lub walców' o końcach zaokrąglonych lub zaostrzonych (w mięśniach języka, oka i przełyku). Długość włókien mięśniowych wynosi od ! do 5 cm, a niekiedy ponad 12 cm, grubość zaś od 20 do 100 urn, a nawe t 150 urn (średnio od 20 do 50 pm). Grubość zależ}' od wieku (zwierzęta młode mają cieńsze włókna mięśniowe), rodzaju, wielkości, stanu odżywiania i sposobu użytkowania zwierzęcia oraz funkcji mięśni. Przeciętna grubość włókien mięśniowych u poszczególnych zwierząt domowych przedstawia się następująco: u bydła 23-39,8 prn, u świni 33,8 37,4 pm, u barana 21-24,5 pm, u królika 29,7-40,3 pm, u kury 25,2-41,7 pm, u gęsi 30,7-38,2 pm. Stwierdzono przy tym, że na ogół średnica włókien mięśniowych u samców jest większa niż u samic.

We włóknie mięśniowym rozróżnia się następujące części składowe: 1) sar-koletna, 2) jądra, 3) sarkoplazma, 4) wlókienka mięśniowe.

Sarkolema. Jest to cienka błona, o grubości około 1 pm, otaczająca włókno mięśniowe od zewnątrz. Badania przeprowadzone za pomocą mikroskopu elektronowego wykazały, że sarkolema składa się z dwóch warstw: wewnętrznej i zewnętrznej. Warstwa wewnętrzna, grubości około 7,5 pm, jest odpowiednikiem błony komórkowej. Wytwarza ona zagłębienia w postaci pęcherzyków, zawierających substancje pobierane przez włókno mięśniowe (pinocytoza). Warstwa zewnętrzna ma charakter jednorodnej błony podstawnej, wzmocnionej siecią krzyżujących się ze sobą włókien kratkowych, które otaczają włókno mięśniowe jak pończocha. Dzięki takiemu ich ułożeniu włókno mięśniowe może powiększać się na długość (przy rozkurczu) i na szerokość (przy skurczu). Między warstwami sarkolcmy znajduje się jasna przestrzeń o szerokości 14-24 nm.

Jądra (ryc. 109). Mają one kształt owalny i układają się na obwodzie włókna mięśniowego pod sarkolemą (u niższych kręgowców - w środku). Liczba jąder w jednym włóknie mięśniowym może przekraczać 100.

Sarkoplazma. Wypełnia ona wnętrze włókna mięśniowego i zawiera podobny do hemoglobiny czerwony barwnik, zwany mioglobiną. W sarkoplazmie znajdują się organelle komórkowe, jak aparat Gołgiego i mitochondria mięśnio-

Ryc. 109. Scliemal przestrzenny fragmentu włókna mięśniowego szkieletowego w mikroskopie elektronowym: ] - wlókienko mięśniowe otoczone siecią śródplazmalyczną (2). 3 mirochonilria. / jądro. Według Feeenwna

wc (sarkosomy). zawierające enzymy potrzebne do funkcjonowania mięśni -m.in. dehydrogenazę burszlynianową - kropelki tłuszczu, ziarenka glikogenu i barwnika zużycia (lipofuscyny), wlókienka mięśniowe oraz siateczkę śródpla-zmatyczną. zwaną tutaj siateczką sarkoplazmatyezną. Siateczka sarkoplazma-tyczna składa się z kompleksów kanalików, przylegających do wlókienck mięśniowych (ryc. 111) oraz łączących się z warstwą wewnętrzną sarkolemy. Kanaliki siateczki sarkoplazmatycznej nie są jednak rozmieszczone bezładnie, lecz tworzą układy, powiązane w określony sposób z sarkomerami włókienek mięśniowych (patrz dalej).

W różnych włóknach mięśniowych sarkoplazma i wlókienka mięśniowe występują w rozmaitej proporcji. Jedne włókna z iwierają małą ilość włókienek mięśniowych oraz dużo sarkoplazmy, a tym samym dużo tnioglobiny, i noszą nazwę włókien mięśniowych czerwonych. W innych natomiast występuje mała ilość sarkoplazmy oraz dużo włókienek mięśniowych. Są to włókna mięśniowe białe. Oba rodzaje włókien różnią się właściwościami fizjologicznymi. Włókna białe kurczą się szybciej i energiczniej, jednakże prędzej się nużą niż włókna czerwone, które kurczą się wolniej. Tc ostatnie znajdują się przeważnie w miejscach bardzo czynnych (mięśnie oddechowe, języka i żwacza). Liczba włókien białych i czerwonych w większości mięśni zależy od pracy, jaką dany mięsień wykonuje. U niektórych zwierząt spotyka się mięśnie zbudowane wyłącznie z włókien białych (pewne mięśnie królika, mięśnie piersiowe ptaków) lub wyłącznie z włókien czerwonych (mięśnie kończyn ptaków). Liczne mięśnie świni odznaczają się jasnym zabarwieniem; cielęta mają białe włókna mięśniowe; do-179 rosłe bydło - czerwone.